زمین ساخت
سال:1397 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:6

توسعه برگوارگی میلونیتی با راستای میانگین جنوب شرقیE(62)S و با شیب حدود ˚ 80 به سمت شمال شرق از ساختارهای شاخص گرانیت میلونیتی ده زمان به سن تقریبیMa557-561 در پهنه برشی کوه سرهنگی با راستای ˚ E70N در شمال باختر بلوک لوت است. موقعیت خطواره کشیدگی با میانگین زاویه افتادگی ˚ 35 به سمت شرق تا جنوب شرقی و همچنین ریزساختارهای ثبت شده در آن (به ویژه بلورهای فلدسپار)، مؤید برش غالب راستالغز چپ گرد با اندکی مؤلفه فشارشی است. برش چپگرد احتمالا اندکی پس از جایگیری توده های گرانیتی و در دمای 300 الی 500 درجه سانتی گراد در بازه زمانی کامبرین آغازین روی داده است. بررسی های تکمیلی و یافته های نوین در این پژوهش در خصوص نشانگرهای سوی برش ثبت شده در بلورهای کوارتز و میکا بیانگر فرانهادگی قابل توجه برش راستالغز راست-گرد بر روی برش قدیمی چپ گرد است. با توجه به نبود داده های سنی رادیومتریک از میلونیتهای منطقه اظهار نظر قطعی در خصوص زمان برش دشوار است اما با توجه به شواهد چینه شناسی و ساختاری موجود در پهنه کوه سرهنگی، این برش جوانتر احتمالا در زمان کرتاسه-پالئوسن روی داده است. این تغییر سوی برش با چارچوب تکامل زمین ساختی منطقه کوه سرهنگی که در آن نوع برش به دفعات تغییر کرده است، سازگار است.

مدل سازی تجربی یکی از راهکارهای کاربردی در فهم فرآیندهای پیچیده زمین ساختی بویژه در ساختارهای به شدت پیچیده نمکی است. در این مطالعه، با استفاده از یک مدل ساز جعبه ماسه آنالوگ، نقش تغییرات ضخامت سری نمکی هرمز بر روی میزان کوتاه شدگی زاگرس، با توجه به چگالی پایین و خزش نمک شبیه سازی شده است. در این مطالعه پهنه ساختاری زاگرس بر اساس حضور یا عدم حضور ساختارهای نمکی و ضخامت متفاوت سری نمکی هرمز به سه بخش لرستان، پهنه ی مرکزی و فارس تقسیم گردیده است. بر این اساس بخش غربی منطقه فاقد حضور سری نمکی هرمز بوده و به طور تدریجی به سمت سیستم گسلی قطر-کازرون بر ضخامت آن افزوده شده و در شرق این سیستم گسلی ضخامت سری نمکی هرمز به حداکثر خود می رسد. برای هرکدام از این بخش ها یک مدل طراحی گردید و در این مدل ها ضخامت متفاوت سری نمکی، چگالی پایین نمک و رفتار خزشی آن مورد توجه قرار گرفته است. در نهایت یک طرح شماتیک کلی برای توضیح وجود و پراکنش ساختارهای نمکی در زاگرس پیشنهاد گردید. براساس این طرح کلی، سیستم گسلی قطر-کازرون یک عامل مهم در تغییرات جانبی ضخامت نمک در قاعده است. به گونه ای که در بخش شرقی آن ساختارهای نمکی زیادی وجود دارند، ولی بطور عکس، در بخش غربی آن بجز چند ساختار کوچک مدفون اثری از ساختارهای نمکی هرمز دیده نمی شود.

صفحات گسلی نزدیک به قائم با خش لغزهای تقریباً افقی و انطباق این داده ها با داده های ناهمسانگردی مغناطیس پذیری، یک رژیم ترافشارشی غالب امتدادلغز راستگرد با مولفه معکوس را در منطقه بی بی مریم نشان می دهد. مجموعه چین های با آرایش پلکانی و چین های دو سویه پلانژ با نشانگرهای لغزشی مانند راندگی ها و دوپلکس ها در یال های چین خوردگی ها نیز وجود دگرشکلی ترافشارشی را تایید می کنند. همراهی دگرسانی گرمابی با ترافشارش، شرایط ایده آلی برای فعالیت مجدد شکستگی های برشی در سنوزوئیک پایانی فراهم نموده که آن ها آخرین فاز فعالیت تکتونیکی در منطقه را ثبت کرده اند. مجموعه ای از شکستگی های برشی، راستای تنش فشارشی (σ 1) را بصورت 025⁰ N مشخص می کنند که با رژیم تنش طی پلیوکواترنری سازگار است؛ نتایج حاصل از تحلیل گسل ها جهت تنش فشارشی (σ 1) را بصورت 085⁰ N نشان می دهد که با رژیم تنش میوسن میانی-پایانی منطبق می باشد. همچنین در این منطقه توده های گرانیتوئیدی در امتداد گسل ها رخنمون یافته اند، که این گسل ها شاخه هایی از سیستم گسلی نهبندان (NFS) محسوب می شوند. فعالیت رژیم ترافشارشی راستگرد در طول NFS ممکن است بطور موثری بر روی فرایش این توده های گرانیتوئیدی در منطقه بی بی مریم و در نتیجه شمال SSZ طی سنوزویک تاثیر گذاشته باشد. شواهد صحرایی نشان می دهند که فرایش توده های گرانیتوئیدی در این منطقه زودتر از زمان الیگومیوسن رخ نداده است.

در این پژوهش با توجه به خشک شدن دریاچه ارومیه و باربرداری گسترده در سطح پوسته، به بررسی تغییرات ضریب لرزه خیزیb و افزایش احتمالی زلزله خیزی منطقه در بازه های زمانی قبل (1990 تا 2004) و بعد از کاهش (2005 تا 2017) سطح آب دریاچه ارومیهپرداخته شده است. بررسی تغییرات پارامتر لرزه خیزیb ما بین سال های 2005 تا 2017 هم زمان با کاهش سطح آب دریاچه ارومیه، کاهش مقدار ضریبb و افزایش تنش در منطقه را بیان می کند. همچنیننمودار مقایسه تغییرات سطح آب دریاچه ارومیه و لرزه خیزی منطقهنیز نمایانگر میزان افزایش لرزه خیزیدرمنطقههمزمانباکاهش سطحآبدردریاچه ارومیهاست. بررسی شعاع تاثیر تغییرات ضریب bنشانگر احتمال تاثیر پذیریزلزله4/6 سال 1391اهر و ورزقان و زلزله های 4/7 سال 1390 وان ناشی از کاهش سطح آب دریاچه ارومیهو باربرداری حاصل از آن در حدود 20 میلیارد تن است.

منطقه مورد بررسی دارای شواهد ریخت زمین ساختی است که به خوبی به همراه رخدادهای لرزه ای، بازگوکننده فعالیت جوان زمین ساختی می باشد. در این مطالعه گسل های موجود بر پایه شواهد زمین شناختی و لرزه ای رده بندی شده اند، که با استناد به آنها، نقش هر دسته یا سامانه گسلی، در لرزه خیزی و اهمیت آن در برآورد خطر لرزه ای، آشکار گردیده است. مطالعات نوزمین ساختی و ریخت زمین ساختی این مطالعه، وجود گسل های بسیار جنبایی را نشان می دهد که تاکنون فعالیت حال حاضر تعدادی از آنها گزارش نشده است. گسل های زمین لرزه ای فعال شناسایی شده، رسوبات کواترنر را قطع کرده اند و تعدادی از آنها مسبب زمین لرزه دستگاهی بوده اند. براساس نقشه بدست آمده از میزان پراکندگی شکستگی ها در منطقه، بیشترین میزان شکستگی در بخش های جنوبی گسل کوهبنان و شاخه های فرعی آن، پایانه شمالی گسل گوک و پایانه جنوبی گسل نایبند، در امتداد گسل جرجاک و بردسیر دیده می شود. این میزان شکستگی مرتبط با پهنه های گسلی برشی و فشاری موجود در منطقه هستند که با زمین لرزه های کوچک و بزرگ زیادی همراه می باشند.

گسل های فعال بعنوان گسل های لرزه ای با ایجاد تکانه های لرزه ای و پدیداری گسیختگی های سطحی، همه ساله خسارت های زیادی را در گوشه و کنار جهان تحمیل می کنند و به دلیل تداوم تانسور تنش های عامل، پتانسیل قابل توجهی را برای حرکت های مجدد و متعاقباٌ بروز دوباره ی خسارت و تلفات دارند. بنابراین شناخت این گسل ها و مفاهیم مرتبط با آن تا اندازه ی زیادی در برنامه ریزی های کلان یک کشور مفید است. یکی از مهمترین مفاهیم گسل های فعال، حریم گسلی است. برای درک صحیح این مفهوم لازم است به مفاهیم دیگری همچون پرتگاه های گسلی، مهاجرت پرتگاه ها، گسل کور، تکامل سیستم گسل، نقشه های چگالی، زون اجتناب، افشانه های گسلی و پارامترهای هندسی تعیین حریم از جمله مقدار جابجایی قطعه ی گسل، طول بخش فعال گسل، زاویه ی شیب صفحه گسل، زاویه ی نشیب توپوگرافی، زاویه ی ریک بردار لغزشی بر روی گسل وضریب واحدهای سنگی برش خورده در پهنه ی گسل توجه شود. در این تحقیق، با مروری بر این مفاهیم و مطالعات انجام شده در خاور ایران از جمله جابجایی چپگرد 470 متری در مسیر گسل دشت بیاض، تلاش می شود تا مفهوم شفاف تری از حریم گسل که دربرگیرنده ی این تعاریف باشد ارائه شود.