بلورشناسی و کانی شناسی ایران
سال:1387 | دوره:16 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

بلور سولفات تری گلایسین، TGS، و نیز همتای فسفات دار شده آن، TGSP، با روش رشد از محلول اشباع، رشد داده شدند و از لحاظ چگونگی شرایط رشد و پارامترهای مختلف بلورشناسی مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار تجزیه و تحلیلی ساختاری نظیر پراش پرتو X و طیف سنجی پس پراکندگی لیزری میکرو رامان برای بررسی بلورهای رشد داده شده مورد استفاده قرار گرفته شد، و نتایج تجربی به دست آمده از آنها در مورد بلورهای خالص TGS و آلاییده TGSP ارایه شده اند. توجه ویژه به تاثیر دانه اولیه، و اثر افزایش اسید فسفریک در کیفیت بلورهای نهایی رشد داده شده، بوده است، و تغییر قطبش ایجاد شده با به کارگیری مدار الکتریکی ویژه و ثبت منحنیهای پسماند بلورهای خالص و آلاییده بررسی شده اند.

اندازه گیری مقدار کانیها و تعیین توزیع فضایی آنها یکی از اولویتهای اصلی بررسیهای زمین شناسی اقتصادی و سنگ شناسی است. امروزه روشهای متعددی برای تعیین میزان کانیهای موجود در یک سنگ وجود دارد، ولی روشی سریع، ارزان، و دقیقی که شبکه سه بعدی کانیهای موجود در یک سنگ را نشان دهد، در دسترس نیست. در این بررسی با استفاده از تهیه تصاویر رقومی پیوسته از یک سنگ، مدل سه بعدی کانی (گارنت) موجود در آن ترسیم می شود. بدین منظور تصاویر پیوسته از نمونه ها با ضخامت 300 میکرون تهیه و در نرم افزار متلب مورد پردازش قرار گرفت، و مدل سازی حجمی نهایی در نرم افزار راک ورکس انجام پذیرفت. شبکه گارنتها از حذف زمینه سنگ در مدل به دست آمده با استفاده از انحراف معیار داده ها ساخته شد، و با استفاده از نسبت حجم مدل فیلتر شده به حجم مدل اولیه، مقدار حجمی گارنت سنگ محاسبه شد. با توجه به مقدار 31.4 درصدی گارنت می توان زون مورد مطالعه را زون گارنت - ولاستونیت نامید. این روش را می توان در مواردی مانند تعیین تخلخل سنگها، محاسبه عیار ماده معدنی و باطله کانسارها، بررسی آبگونهای درگیر، مشخص کردن نام سنگ، منطقه بندی، تعیین آرایش، و جهت یافتگی سه بعدی کانیها نیز به کاربرد.

وجود پالیگورسکایت و شرایط تشکیل آن در خاک و ته نشست های زمین شناسی در راستای برشی، از تپه ماهورهای گرانیتی تا تپه ماهورهای مارنی جنوب مشهد بررسی شدند. بر پایه شرایط تشکیل، مقدار، و ریخت شناسی، سه نوع پالیگورسکایت، شامل پالیگورسکایت فراوان با الیاف بلند در مارن های گچی میوسن و قاعده لس های عمیق با شوری زیاد، مقدار متوسط پالیگورسکایت که بیشتر به همراه کربنات ها و گچ در زمان تشکیل افق های کلسیک و ژیپسیک انبوه شده اند، و مقدار کم پالیگورسکایت آواری منتقل شده با باد، در بادرفت های بدون تغییر شناسایی شدند. وجود پالیگورسکایت در مارن میوسن با پژوهش های قبلی در ایران مرکزی، هماهنگ بوده و نشان دهنده شرایط مشابه این منطقه، جنوب خاوری ایران و ایران مرکزی پس از محو شدن دریای تتیس و تشکیل دریاچه های کم عمق و شور است. بررسی های مشابه در دیگر نقاط جهان، نشان می دهد که ته نشستهای دوران سوم خاستگاه اصلی پالیگورسکایت در دنیا هستند.

نهشته های کرومیتی ناحیه خوی به شکلهای عدسی، تخته ای و رگه مانند در میان هارزبورژیت های سرپانتینی شده یافت می شوند. کرومیت و سرپانتین کانیهای اصلی و هماتیت و مگنتیت کانیهای فرعی کانسنگ کرومیتی را تشکیل می دهند. فزون بر آن، عناصر Gd، Ce، La، Ir، Os، Ru، Zn، Co، Cu، Ni، Fe و S در قالب سولفیدهای فلزهای پایه (BMS)، سولفیدهای عناصر گروه پلاتین، اکسیدهای فلزی، عناصر آزاد و آلیاژهای طبیعی به صورت میانبارهای جامد در بلورهای کرومیت و یا زمینه سرپانتینی و شکستگی های آنها یافت می شوند. در بیشتر موارد، به دلیل اندازه بسیار ریز این کانیها امکان شناسایی آنها به روش کانه نگاری با نور بازتابی وجود نداشت، به این منظور برای بررسی آنها از دستگاه ریزکاوالکترونی استفاده شد. بیشتر این کانیها خاستگاه ثانوی دارند و در پیوند با پدیده سرپانتینی شدن پدیدار شده اند و تنها شمار اندکی از آنها دارای خاستگاه اولیه اند. در میان کانیهای سولفیدی براوئیت، پیروتیت، میلریت، لینه ایت و پیریت خاستگاه ثانوی، و پنتلاندیت خاستگاه اولیه دارند. کالکوپیریت در دو نسل پدیدار شده است، به گونه خاستگاه برخی از آنها اولیه و برخی دیگر ثانوی است. کانی لوریت((Ru, Os, Ir)S2)  از کانیهای عناصر پلاتین با خاستگاه اولیه به صورت میانبار جامد درون دانه کرومیت جای دارد. فلزهای آزاد و آلیاژهای طبیعی همچون نیکل، مس، آهن، و ژوزفینیت (Ni3Fe) در میان ریز درزه های پر شده از سرپانتین تشکیل شده اند. ترکیبهای برخی عناصر نادر خاکی نیز در شکستگیهای ریز کرومیتها یافت می شوند که خاستگاه همه آنها ثانوی است.

در این کار پژوهشی، یکی از فناوریهای سنتی ایران در زمینه ساخت سرامیک که پیش از این چگونگی آن انتشار یافته بود مورد استفاده قرار گرفته است. رنگ لعابهایی که در آن زمانها استفاده می شد معمولا آبی بودند که برای ظروف و بسترهای سرامیکی بسیار مناسب بوده اند. لعابهایی با رنگهای دیگر یا ساخته نمی شدند و یا اگر ساخته می شدند گزارشی از آنها در دست نیست. هدف اصلی این کار پژوهشی، بررسی سازوکار تهیه لعابهای رنگین بدون سرب و تعیین فاکتورهای اصلی آنها به روش آزمایشگاهی به صورت فرایندهای ترکیبی بر پایه روش سنتی یاد شده است.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

دیابازها، پیلولاواها و جریانهای بازالتی در افیولیتهای نائین- دهشیر در نمودارهای عنکبوتی با الگوی مسطح تا تقریبا تهی شده مشخص شده، از طرف دیگر این گدازه ها توسط تهی شدگی در عناصر با قدرت میدانی بالا و غنی شدگی در عناصر با شعاع یونی بالا مشخص می شوند. این رفتار ژئوشیمیایی با بازالتهایی که در یک محیط مرتبط با قوس آتشفشانی فوران می کنند، سازگار می باشد. دانه های کلینوپیروکسن در این سنگها دارای میزان پایینی از تیتان بوده و رفتاری مشابه کلینوپیروکسن های موجود در تولئیتهای جزایر قوسی دارند. تمام ویژگی های ذکر شده برای گدازه های منطقه نائین- دهشیر با تشکیل یک حوضه پشت قوس در کرتاسه میانی تا بالایی، در اثر فرورانش مایل اقیانوس نئوتتیس در امتداد حاشیه فعال قاره ای بلوک ایران مرکزی سازگار می باشد.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

شیشه های تترابورات دوپه شده با اکسید تربیوم از واکنش Tb2O3 و Na2B4O7 .10H2O سنتز شدند. ابتدا شیشه بوراته Na2B4O7 با ذوب بوراکس آبزدایی شده در1000  درجه سانتیگراد به مدت 30 دقیقه تهیه بعد از سرد شدن شیشه حاصل را به صورت پودر کاملا نرم در آورده آن را با مقادیری از (5-20 مول در صد) از اکسید تربیوم مخلوط و در دمای 1200 درجه سانتیگراد به مدت 15 دقیقه حرارت داده ضمن انتقال مذاب شیشه ای به قالب استیلی پرس شدند. برای جلوگیری از خرد شدن خودبخودی در دمای 300 درجه سانتیگراد به مدت 1 ساعت تنش زدایی و مورد مطالعه قرار گرفتند. دانسیته نمونه های شیشه ای با استفاده از قانون ارشمیدس اندازه گیری شده و مشخص شد که دوپه کردن Tb2O3 در Na2B4O7 منجر به افزایش دانسیته می شود. طیف مادون قرمز شیشه ها در ناحیه 400-4000 cm-1 نشان می دهد که با افزایش Tb2O3 هیچ باند جذبی جدیدی نسبت به شیشه Na2B4O7 خالص ظاهر نمی شود. مقایسه طیف مادون قرمز شیشه های دوپه شده با تربیوم با شیشه بدون دوپه نشان می دهد که تغییر تدریجی باندهای IR به تغییرات ساختاری ایجاد شده با تغییر مقدار تربیوم مربوط می شود. طیف ماورای بنفش شیشه ها نشان می دهد که افزایش اکسید تربیوم لبه جذب نوری را به سمت انرژی های پایین تر جابجا می کند. خواص فلورسانس شیشه های (1-x)Na2B4O7.xTb2O3 از طریق تحریک آنها توسط نوری با طول موج 377 نانومتر مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده شد که لومینسانس سبز شدیدی در طول موج تقریبا 550 نانومتر ظاهر می شود.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

مجموعه کانیها، بافتهای واکنشی و ترکیب کانیهای سنگهای رسی دگرگون شده منطقه جنوب غرب ماهنشان واقع در شمالغرب ایران به منظور بازسازی تاریخچه واکنشهای دگرگونی، مورد بررسی قرار گرفته است. تاریخچه واکنشها در سنگهای رسی دگرگون شده بدون کلریتوئید و کلریتوئیددار کمپلکس ماهنشان جهت مطالعه روابط فازی با استفاده از نمودارهای فازی AFMn، AFM بر اساس ترکیب واقعی و ایزوگراد کانیها بررسی شده است. کانیهای اصلی در سنگهای رسی دگرگونی شده گرانیتی بدون کلریتوئید در بلند پرچین عبارتند از، گارنت، استارولیت، آندالوزیت، کیانیت، فیبرولیت، بیوتیت، مسکویت و کوارتز. در این سنگها ایزوگرادها جزء سری دگرگونی باروین هستند. سنگهای رسی دگرگون شده کلریتوئیددار منطقه دارای کانیهای گارنت، استارولیت، کلریت، مسکویت، کلریتوئید و کوارتز هستند. در این سنگها ایزوگرادها شبیه سری دگرگونی باروین نبوده ولی اولین ظهور کانی کلریتوئید در ترکیب سنگهای با آلومینیم بالا را نشان می دهد. روابط فازی در نمودارهای AFM و AFMn برای شناخت واکنشهای دگرگونی تشکیل دهنده کانیها در هر دو دسته سنگهای کلریتوئیددار و بدون کلریتوئید مورد استفاده قرار گرفته اند.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

واکنش محلول آبی کادمیم(II)  نیترات شش آبه با ترکیب انتقال پروتون (pipzH2)(ox) که در آن pipz، پی پیرازین و oxH2، اکسالیک اسید است، منجر به تشکیل کمپلکس پلیمری (C2H6CdO7)n می شود. این کمپلکس در سیستم بلوری تری کلینیک و گروه فضایی P1 با دو مولکول در سلول واحد متبلور می شود. پارامترهای سلول واحد برای این کمپلکس عبارت اند a=5.998(4)Å، b=6.634(5)Å، c=8.482(6)Å، a=74.678(10)o، b=74.348(11)o، g=81.112(11)o. مقدار R نهایی آن 0.087 برای 1309 بازتاب است. اتم کادمیم(II)  به وسیله پنج اتم اکسیژن از یون های اکسالات که به صورت لیگاندهای پل شونده عمل می کنند، و دو اتم اکسیژن از مولکول های آب کوئوردینه شده، احاطه شده و اتم های متصل به فلز، آرایش دو هرمی با قاعده پنج ضلعی واپیچیده را در اطراف یون فلز مرکزی به وجود می آورند. افزون بر آن، یک مولکول آب غیر کوئوردینه نیز در تشکیل کمپلکس شرکت می کند. در این کمپلکس، پیوندهای هیدروژنی از نوع O—H…O باعث پایداری ساختار بلوری شده و با متصل کردن اجزای متفاوت به یکدیگر، تشکیل شبکه سه بعدی ابرمولکولی می دهند.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

در این مقاله انتقال ساختاری چارگوشی به راست گوشه در سیستم (0£x£1) YBa2Cu3O6+x به وسیله دینامیک گلوبر در شبیه سازی مونت کارلو بررسی شده است. در این شبیه سازی، فرآیند مرتب سازی اکسیژن در YBCO بر پایه مدل آیزینگ ASYNNNI بوده و همچنین تاثیر پتانسیل شیمیایی بر پخش اکسیژن در داخل صفحات لایه ای Cu-O ابررسانای YBCO نیز مطالعه شده است. برای مجموعه خاصی از پتانسیل های برهم کنش و دما نمودارهای فراوانی اکسیژن جذب شده بر حسب پتانسیل شیمیایی رسم شده و فاز ساختاری منظم بلند برد راست گوشه (ارتوI ) و فازهای ابرساختاری کوتاه برد راست گوشه II و راست گوشه III به صورت موضعی مشاهده گردیده اند که نتایج مربوط به فاز ابر ساختاری کوتاه برد راست گوشه II در توافق کلی با داده های پراکندگی نوترون است.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

شواهد صحرایی، سیماهای پتروگرافی و مطالعات ژئوشیمی نشان می دهد که گارنت - مسکویت گرانیتوئیدهای منطقه بلند پرچین از نوع S می باشند و دارای کنتاکت مشخص با سنگ میزبان (سنگهای دگرگونی) هستند. این گرانیتوئیدها دارای مجموعه کانیهای کوارتز، فلدسپار پتاسیم، پلاژیوکلاز؛ بیوتیت و کانیهای غنی از آلومینیوم (مانند مسکویت و گارنت) می باشند. ترکیب شیمیایی فلدسپار، پلاژیوکلاز، بیوتیت، مسکویت و گارنت در نمونه های مورد مطالعه نشان می دهد که فلدسپارهای پتاسیم از نوع ارتوز، پلاژیو کلازها غنی از آلبیت، میکای سفید از نوع مسکویت بوده، میزان آنیت - فلوگوپیت میکای سیاه نشانگر ترکیب بیوتیت و ترکیب شیمیایی گارنت ها نشان می دهد که غنی از آلماندین می باشند. دما و فشار لازم برای تشکیل این سنگها به ترتیب 600 درجه سانتیگراد و 5-8 کیلوبار تخمین زده شده است. همه دماهای محاسبه شده برای فلدسپارها منعکس کننده تبلور مجدد در حالت ساب - سالیدوس می باشد. عدم وجود سنگهای معادل بیرونی، نوع سنگ (گرانیت)، وجود انکلاوهای غنی از میکا، سیماهای پترولوژی (وجود گارنت و مسکویت) و خصوصیات شیمیایی (پر آلومینوس) همگی بیانگر نوع S بودن گرانیتوئیدهای بلندپرچین می باشد. بنابراین این سنگها از ذوب بخشی سنگهای رسی دگرگون شده (متاپلیتها) بوجود آمده اند.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

در این مقاله، لایه های نیمرسانای شفاف SnO2 آلاییده با Co به روش اسپری پایرولیزیز تهیه شد و اثر گرمادهی در محیط آرگون و نیتروژن بر خواص ساختاری، الکتریکی و اپتیکی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. لایه های SnO2:Co بر بستر شیشه در دمای 480oC با به کار بردن محلول آبی - اتانول شامل کلرید کبالت و کلرید قلع جایگذاری شد. مقدار ناخالصی کلرید کبالت از 0 تا 14 درصد وزنی در محلول تغییر داده شد. آنالیز طرح های پراش پرتو X نشان می دهد که پارامترهای a و V یاخته یکه چارگوشی با افزایش محتوی ناخالصی کاهش می یابد، در حالی که پارامتر c دارای یک کمینه ای در تراکم 8 درصد وزنی ناخالصی پذیرنده یا نسبت اتمی[Co]/[Sn]  معادل با 20 درصد اتمی در محلول است. بازپخت در محیط آرگون و نیتروژن سبب افزایش مقاومت ویژه الکتریکی، انرژی گاف نواری و شفافیت لایه های آلاییده با کبالت می شود.(اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)