پژوهش های کاربردی زراعی
سال:1399 | دوره:33 | شماره:1 (پیاپی 126) |تعداد مقالات:7

سویا (Glycine max L. ) یکی از گیاهان روغنی مهم در دنیا است که سهم عمده ای در تامین روغن و پروتئین خوراکی انسان و دام دارد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم داخلی سویا در سال 1392 در کرج انجام گردید. بدین منظور زمین آزمایشی با انجام عملیات معمول زراعی آماده و 354 ژنوتیپ ها به هفت گروه شامل چهار گروه 51 تائی و سه گروه 50 تائی تقسیم و ژنوتیپ های هر گروه در دو ردیف سه متری با دو تکرار کشت گردید. در طول فصل رشد و زمان برداشت ژنوتیپ ها از نظر خصوصیات زراعی، مرفولوژیکی و فنولوژیکی ارزیابی شدند. تجزیه واریانس براساس طرح آشیانه ای نشان داد که بین گروه های ژنوتیپی از حیث کلیه صفات مورد بررسی و بین ژنوتیپ های داخل گروه از حیث صفات عملکردی، طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا گلدهی اختلاف منعی دار وجود دارد. بیشترین تنوع تغییرات فنوتیپی برای صفات عادت رشدی (55 %)، عملکرد دانه (40 %)، بدست آمد. دامنه تغییرات صفات عملکرد دانه 7/25 – 1/2 گرم، طول دوره رشد 126 – 86 روز، و وزن صد دانه 7/24 – 8/6 گرم بود. تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها را در چهار کلاستر قرار داد که اغلب ژنوتیپ ها در کلاستر 1 دیررس و رشد نامحدود، در کلاستر 2 رشد محدود با دوره رشد متوسط، در کلاستر 3 پرمحصول و زودرس و در کلاستر 4 اغلب کم ارتفاع و کم محصول، رشد نیمه محدود بودند. الگوی پراکنش ژنوتیپ ها توسط نمودار دو مولفه صفات فنولوژیکی (PC1) و مولفه عملکردی (PC2) تطابق خوبی با نتایج تجزیه خوشه ای داشت.

تنش خشکی آخر فصل از مهمترین عوامل تاثیر گذار در تولید گندم دوروم (Triticum turgidum var. durum Desf. ) است. لذا با هدف شناسایی لاین های جدید متحمل به این تنش، تعداد 154 لاین گندم دوروم در شرایط آبیاری بهینه و تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری از مرحله آبستنی یا Z=4. 5) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب طی سال های 92-1391 و 93-1392 کشت شدند. براساس عملکرد دانه دو محیط، شاخص های تحمل به خشکی محاسبه شد. بین لاین های مورد بررسی تنوع بالایی برای عملکرد و شاخص های تحمل به خشکی مشاهده شد. تجزیه خوشه ای لاین ها را در 6 گروه جای داد. تعداد 12 لاین با قرار گرفتن در یک گروه، براساس بیشتر شاخص های تحمل به خشکی و عملکرد دو محیط نسبت به دیگر گروه ها برتر بودند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی لاین-های برتر نشان داد لاین هایG41، G116، G123 و G199 بهترین لاین ها برای تحمل به خشکی آخر فصل بوده و در شرایط آبیاری بهینه نیز عملکرد مطلوبی داشتند. از طرف دیگر لاین های G50، G46 و G38 برای شرایط بهینه مناسب بوده و واجد تحمل به تنش آخر فصل نیز بودند. لاین های G29 وG157 هرچند در بین لاین های برتر بودند، اما تحمل به تنش پایینی نشان دادند و برای شرایط بهینه مناسب بودند. لاین های G105، G93 و G159 به شرایط تنش انتهایی متحمل بودند، اما در شرایط بهینه عملکرد پایینی داشتند. بطورکلی چهار لاین به شماره های G41، G116، G123 وG199، بویژه لاین G116، پتانسیل تولید رقم برای تنش خشکی انتهای فصل را داشته و برای شرایط منطقه مورد مطالعه یا مناطق مشابه قابل توصیه می باشند.

این تحقیق به منظور بررسی اثر نظام های کشاورزی حفاظتی و متداول بر جمعیّت نماتدهای پارازیت گیاهی به مدت 5 سال زراعی (1396-1391) در نظام تناوبی رایج در منطقه سرد(گندم-چغندرقند) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی جلگه رخ به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. روش های خاک ورزی شامل، خاک ورزی متداول، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی در کرت های اصلی ومدیریت بقایای گیاهی شامل تیمار بدون بقایا، حفظ 30 و 60 درصد بقایای گیاهی در کرت های فرعی قرار گرفتند. نماتد های پارازیت گیاهی شامل نماتد مولد زخم ریشه (Pratylenchus neglectus)، نماتد سنجاقی ). (Paratylenchus spp، Geocenamus spp.، نماتد ساقه و پیاز (Ditylenchus spp. )، Boleodorus spp.، . Filenchus spp و Tylenchus spp. جداسازی و تشخیص داده شدند. نتایج تجزیه واریانس تعداد نماتد های پارازیت گیاهی نشان داد اثر خاک ورزی بر جمعیّت Filenchus spp. و اثر برهمکنش خاک ورزی و نگهداری بقایای گیاهی بر جمعیّت نماتد سنجاقی و نماتد ساقه و پیاز معنی دار بود. اثر تیمارهای مختلف خاک ورزی، سطوح مختلف نگهداری بقایای گیاهی و برهمکنش خاک ورزی و نگهداری بقایای گیاهی بر جمعیّت سایر گونه های نماتد پارازیت گیاهی و تعداد کل نماتد های پارازیت گیاهی از نظر آماری معنی دار نبود. نتایج این تحقیق نشان داد در شرایط اقلیمی جلگه رخ و در نظام تناوبی گندم-چغندر قند، اعمال تیمار های کشاورزی حفاظتی تاثیر قابل ملاحظه ای بر جمعیّت نماتد های مهم پارازیت گیاهی نداشته است و خطر وقوع این عوامل بیماریزا را افزایش نمی دهد.

تاثیر سامانه های خاک ورزی حفاظتی و مرسوم بر خصوصیات فیزیکی خاک در اراضی ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب ارزیابی شد. تحقیق در مزرعه ای که سامانه های بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و مرسوم، سالیان متمادی در جوار هم اعمال شده بود انجام شد. اثرات سامانه ها با آمار توصیفی و زمین آمار بررسی شد. نمونه برداری بصورت تصادفی و با توزیع یکنواخت انجام و ویژگی های بافت، EC، pH اندازه گیری شد. نفوذ آب به خاک با مدل های کوستیاکوف و فیلیپ بررسی شد. عملکرد گندم در 2 متر مربع در سایت های آزمایشی اندازه گیری شد. با استفاده از نرم افزارهای SPSS، Excel و GS+ تجزیه و تحلیل انجام شد. نتایج نشان داد: عملکرد گندم از 1850 تا 8150 کیلوگرم در هکتار متغیّر بود. میانگین عملکرد گندم در کم خاک ورزی، بی خاک ورزی و مرسوم به ترتیب 6137، 4425 و 3589 کیلوگرم در هکتار و در سطح یک درصد اختلاف معنی دار داشت. بین ویژگی های خاک و ضرایب مدل های نفوذ همبستگی معنی داری وجود داشت. بهترین مدل نیم تغییرنما برای pH، EC، درصد شن، سیلت و رس و ضریب A مدل فیلیپ مدل کروی و برای ضریب a و b مدل کوستیاکوف و نفوذ تجمعی در 150 دقیقه مدل نمایی و برای ضریب S مدل فیلیپ، مدل گوسی بود. بهترین میان یاب برای pH، EC، درصد شن، درصد رس، ضریب a و S روش کریجینگ و برای درصد سیلت، ضریب b و A و نفوذ تجمعی در 150 دقیقه روش IDW بود. ضریب a و S نشان داد که خاک ورزی مرسوم با تهدید شرایط فیزیکی خاک حرکت آب در خاک را کاهش داده است. بهترین تیمار روش کم خاک ورزی بود.

معرفی گیاهان جدید سازگار با اکوسیستم های تحت تنش یکی از روش های مفید جهت تولید پایدار محصولات زراعی در جهت تأمین امنیت غذایی می باشد. در این تحقیق اثرات زمان ) 15 اردیبهشت، 15 خرداد و 15 تیرماه( و تراکم 45 و 60 بوته در مترمربع( بر رشد رویشی و زایشی گیاه کینوا، بصورت آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح، 30، کاشت ) 15 بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط اقلیمی بیرجند در سال 1396 بررسی شد. اثرات سادة تاریخ و تراکم کاشت و نیز اثر متقابل عوامل آزمایشی بر بیشتر صفات مورد مطالعه شامل وزن خشک بوته، تعداد شاخة جانبی در گیاه، عملکرد بیولوژیک، تعداد خوشه )پانیکول( در گیاه، طول و وزن خوشه، تعداد دانه در گیاه و عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین تعداد دانه در گیاه ) 806 دانه( در تراکم 15 بوته در مترمربع و تاریخ کاشت اردیبشهت ماه حاصل شد. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب از تیمارهای کاشت گیاه در اردیبشهت ماه با تراکم 45 بوته ) 380 کیلوگرم در هکتار که و کاشت گیاه در تیرماه با تراکم 15 بوته در مترمربع ) 25 کیلوگرم در هکتار( به دست آمد. با این وجود، عملکرد دانه در این تیمار نیز با عملکرد واقعی گیاه تفاوت زیادی داشت و بنابراین ارزیابی سایر ارقام این گیاه و یا سایر تاریخ های کاشت پاییزه، زمستانه و تابستانه دارای اهمیت است.

بمنظور بررسی تغذیه برگی عناصر آهن، روی و منگنز بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا قرمز )رقم محلی با فرم رشد 95 در مزرعه ای در شهرستان مبارکه )با طول-نامحدود( تحت شرایط قطع آبیاری، پژوهشی در سال زراعی 96 جغرافیایی 51 درجه و 27 دقیقه شرقی، عرض جغرافیایی 32 درجه و 21 دقیقه شمالی و ارتفاع 1690 متر از سطح دریا( استان اصفهان به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام 15 بوته در متر مربع انجام شد. کرت های اصلی / گردید. کشت در اواسط خردادماه به صورت دستی و با تراکم 3 شامل سطوح قطع آبیاری در سه سطح: شاهد )بدون قطع آبیاری(، یک نوبت قطع آبیاری در مرحله گلدهی و یک نوبت قطع آبیاری در مرحله خمیری دانه و محلول پاشی عناصر ریز مغذی در پنج سطح شامل شاهد )محلول 1 در هزار(، آهن )با غلظت 2 / 1 در هزار(، روی )با غلظت 5 / پاشی با آب معمولی(، محلول پاشی منگنز )با غلظت 5 در هزار( و ترکیب این سه عنصر به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. محلول پاشی عناصر کم مصرف در دو مرحله نموی چهار برگی و شروع گلدهی صورت گرفت. نتایج نشان داد تمامی صفات به جز شاخص برداشت، به طور معنی داری تحت تاثیر عوامل مورد بررسی قرار گرفتند. محلول پاشی توأم عناصر کم مصرف باعث افزایش 16 درصد نسبت به / 34 و 8 /7، 17/ معنی دار ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف و طول غلاف به ترتیب به میزان 2 شاهد )عدم محلول پاشی( گردید. قطع آبیاری در مراحل گلدهی و خمیری دانه باعث کاهش معنی دار وزن صد 12 درصد نسبت به شاهد )عدم قطع آبیاری( گردید. همچنین نتایج حاکی از / 24 و 9 / دانه گیاه به ترتیب به میزان 7 آن بود که کاربرد توأم عناصر کم مصرف در شرایط قطع آبیاری در مراحل گلدهی و خمیری دانه باعث افزایش معنی دار عملکرد بیولوژیک به ترتیب میزان34/1 و 17/3 17 درصد نسبت به شاهد (عدم محلول پاشی) گردید.

تاریخ کاشت و فاصله کاشت دو عامل مهم برای دستیابی به عملکرد بالا در معرفی ارقام جدید میباشد. این تحقیق به منظور تعیین بهترین تاریخ کاشت و تراکم بوته بر اساس روز-درجه رشد (GDD) در برنج رقم تیسا طی سال های 1394 و 1395 در ایستگاه تحقیقات برنج تنکابن اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی شامل تاریخ نشاکاری در سه سطح (تاریخ های 15 و 25 اردیبهشت و 4 خرداد) و کرت فرعی شامل تراکم بوته در سه سطح (28، 22 و 18 بوته در مترمربع به ترتیب با فواصل نشاکاری 30 ×12، 30×15 و 30×18 سانتی متر) بودند. نتایج بیانگر آن است که بین سال های آزمایش تنها در صفت طول خوشه تفاوت معنی داری مشاهده شد. اثر تاریخ نشاکاری بر اغلب تیمارها معنی دار بود و بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت 4 خرداد به میزان 6/6573 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که با تاریخ کاشت 25 اردیبهشت نیز اختلاف معنیداری نداشت. هرچند تیمارهای تراکم بوته بر عملکرد دانه اثر معنی داری نداشتند، اما تیمار 28 بوته در مترمربع (12× 30 سانتی متر) توانست بیشترین عملکرد دانه را با 2/6445 کیلوگرم در هکتار) به خود اختصاص دهد. با توجه به نتایج این تحقیق می توان اظهار داشت که کشاورزان منطقه می توانند برای دستیابی به عملکرد بیشتر این رقم را در محدوده 25 اردیبهشت تا 4 خرداد و با فاصله کاشت 12×30 سانتی متر (تراکم 28 بوته در مترمربع) نشاکاری نمایند.