ارزیابی تاثیرات اجتماعی
سال:1399 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مدیریت شهری منطقه 12 شهرداری تهران برای فضای 2012 مترمربعی در محله دروازه شمیران، ساخت بوستان، میدان میوه و تره بار و فودکورت را به عنوان سه گزینة پیشنهادی مدنظر دارد. این مقاله میکوشد ضمن نیازسنجی از ساکنان محله، امکان سنجی ساخت هر یک از پروژه ها را از حیث پیامدهای اجتماعی و فرهنگی بررسی نماید. برای نیل به این مقصود با توجه به جمعیت 33297 نفری محله و استفاده از فرمول کوکران، پیمایشی در میان 387 نفر انجام گرفت و با 11 نفر از مدیران محلی و منطقه ای مصاحبه انجام گرفت. برای نیازسنجی و امکان سنجی پروژه ها از چارچوب نظری توسعة پایدار شهری با تکیه بر مفهوم حوزة عمومی استفاده شد. پس از بررسی، این نتیجه به دست آمد که با توجه به اهمیت حوزة عمومی و نیاز مبرم محلة دروازه شمیران به آن، ساخت بوستان در مکان مدنظر باید نسبت به دو گزینة دیگر یعنی میدان میوه و تره بار و فودکورت در اولویت قرار گیرد. نتیجه دیگر اینکه با توجه به تقسیم بندی تهران به محلات مختلف و سیاست محله محوری در مدیریت شهری تهران، در اختیار قرار دادن خدمات شهری بر مبنای محله است، در حالی که به نظر می رسد معیار «محله محوری» در ارائة خدمات شهری باید به معیار «فاصله» و «جمعیت» تغییر داده شود. در پایان، برای استفادة بهتر از بوستان و در راستای تعریف آن به عنوان حوزة عمومی، پیشنهادهایی چون احداث موزة تاریخی در محل بوستان و احیای آسیاب والی واقع در محله ارائه شده است.

پروژه احداث بوستان گلابدره با هدف پاسخگویی به نیازهای ساکنان منطقه 1 شهرداری تهران و سایر ساکنان شهر تهران اجرا شده است. به طور کلی اهداف انجام پژوهش حاضر شامل: شناسایی ذی نفعان (بازندگان و برندگان) و ذی مدخلان پروژه، بررسی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی ناشی از اجرای پروژه در حوزة نفوذ پروژه، شناسایی موانع و مشکلات اجتماعی (نهادی و اجتماعی) پروژه و ارائه راه کارهایی برای بهبود و اصلاح وضع موجود و کاهش اختلال در زندگی شهروندان، تعیین حوزة نفوذ پروژه و شناخت نگرش شهروندان نسبت به این پروژه است. نوع مطالعه در این پژوهش از نظر مسیر، توصیفی و از نظر هدف، کاربردی بوده است. برای گردآوری اطلاعات نیز از روش های میدانی و اسنادی استفاده شده است. البته باید اشاره کرد که پژوهش حاضر را می توان در شمار پژوهش هایی قرار داد که با عنوان ارزیابی مطرح شده اند. در بخش اسنادی، کلیه اسناد موجود تمام شماری شده و در بخش میدانی نیز 300 نفر از ساکنان و مراجعان به بوستان گلابدره به عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه مدنظر روی آنها اجرا شده است. در عین حال با مدیران شهرداری و عوامل اجرایی و نهادهای ذی ربط نیز به صورت هدفمند و در دسترس مصاحبه نیمه ساخت دار انجام شده است. ابزار به کار رفته در این پژوهش، فیش های اطلاعاتی، پرسشنامه پژوهشگرساخته-که اعتبار آن از طریق اعتبار محتوا (ضریب CVR) و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ سنجیده شده است-، مصاحبه نیمه ساخت دار و مشاهده بوده است. این مطالعه نشان می دهد که ساخت این بوستان دارای پیامدهای مثبت و منفی بوده است که پیامدهای مثبت آن بر پیامدهای منفی غلبه داشته است. از جمله پیامدهای مثبت احداث بوستان گلابدره، جلوگیری از ساخت وسازهای غیر مجاز و زمین خواری، ایجاد کمربند سبز در دامنه کوه البرز، تغییر در الگوی رفتار خانواده، زیبایی محیط، کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی، افزایش احساس سلامتی و تعاملات اجتماعی در افراد، ایجاد فرصت های شغلی و از پیامدهای منفی، افزایش ترافیک و کمبود جای پارک است.

این مقاله، مروری است بر گزارش  های ارزیابی تأثیرات اجتماعی تدوین شده در شهرداری تهران، با این هدف که بر یکی از متغیرهای مؤثر بر ایجاد شرایط فعلی این حوزه مطالعاتی تمرکز و تلاش گردد تا با مرور نظام مند این گزارش ها و بیان برخی از ویژگی های مثبت و منفی آنها، به ارتقای کیفی این حوزه مطالعاتی کمک گردد. بنابراین با رویکردی کیفی و استفاده از مرور نظام مند و نگاهی ژرفانگر تلاش شده است تا از میان 89 گزارش منتخب که پس از چند مرحله غربالگری انتخاب شده اند، ویژگی های مختلف ساختاری، صوری و محتوایی این گزارش ها بررسی و برخی از مشکلات موجود در آنها بیان گردد. به این منظور، نخست پروتکلی تدوین و بر اساس آن ابزاری طراحی و اطلاعات مورد نیاز از گزارش ها استخراج و وارد نرم افزار شده و خروجی هایی توصیفی از آن گرفته شد و تلاش گردید تا با مقایسه هایی بین شاخص های طراحی شده برای سنجش هر متغیر، تصویری کلی از این گزارش ها ارائه گردد.

مقاله حاضر به بازنگری ادبیات و عملکرد ارزیابی تأثیر اجتماعی (اتا) برای پاسخ به برخی از پرسش های همیشگی می پردازد که همه شاخه های ارزیابی تأثیرات با آن مواجه بوده اند. پرسش هایی همچون: چه قلمرویی برای گسترش ارزیابی تأثیر فراتر از پروژه ها می تواند وجود داشته باشد؟ چگونه شاخه های مختلف ارزیابی تأثیر با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند و در هم ادغام می شوند؟ رابطه بین ارزیابی علمی و مشارکت عمومی چیست؟ این مطلب را به بحث می کشد که به حاشیه رانده شدن نسبی اتا (ارزیابی تأثیرات اجتماعی)، باعث محدود شدن اثربخشی و تأثیرگذاری همه جانبه ارزیابی تأثیر شده است. با این حال در این موضوع (به حاشیه رانده شدن ارزیابی تأثیر اجتماعی) نمی توان جهان بینی های فن سالار و مقاصد سیاسی حامیان پروژه، دولت ها و سازمان های علمی را کاملاً مقصر دانست و سرزنش نمود. ناکامی در حل و فصل تناقضات اساسی نظری مرتبط با اهداف و روش های ارزیابی تأثیر، به ویژه نقش بحث برانگیز پیش بینی در اتا، از قدرت آن کاسته است. هرچند ممکن است این مشکلات فرجامی پیدا نکنند، اذعان به آنها و شفاف سازی آنها به پیشرفت ارزیابی تأثیر منجر می شود.

علی رغم اهمیت تأثیر اجتماعی در تحقیقات کارآفرینی اجتماعی، استانداردهای سنجش تأثیر اجتماعی یک سازمان، هم از لحاظ نظری و هم از لحاظ تجربی توسعه نیافته هستند. ما نمونه ای با حجم 71 مقاله مرتبط از مجلات پیشرو [در حوزه] کسب وکار (FT50) را شناسایی کردیم که به طور مفهومی یا تجربی، سنجش تأثیر اجتماعی را بررسی کرده اند. ما ابتدا وسعت تعاریف، منابع داده و عملیاتی سازی تأثیرات اجتماعی را توصیف کردیم. بر اساس این تحلیل، ما یک گونه شناسیِ چهار رویکردی از مفهوم سازی تأثیر اجتماعی تولید نمودیم که از آن برای سازمان دهی بینش ها و پیشنهادهای مربوط به سنجش بهبودیافته تأثیر اجتماعیِ سرمایه گذاری های کارآفرینانه استفاده کرده ایم.