کیمیای هنر
سال:1399 | دوره:9 | شماره:37 |تعداد مقالات:6

از میانههای عهد صفوی مناظر اروپایی به انحاء مختلف در ترکیببندی نقاشی ایرانی به کار گرفته شدند. در این مقاله با اتخاذ رویکردی هرمنوتیکی بسترِ معرفتشناختی لازم برای پیدایش «منظرهنگاری» بهعنوان ژانری مستقل در نقاشی اروپایی بررسیشده و سپس در پناه این بحث «چگونگی» دگردیسی این منظرهها در نقاشی متأخر صفوی «تحلیل» و «تفسیر» شده است. یافتههای مقاله حاکی از آن است که منظرههای اروپایی در نقاشی آن دوران در حکم «کار جنبی» به صورت منطقهای در کنار یا پشت روایت اصلی قرار میگرفتند، از این رو منظره همچنان همان نقش پیشین خود را به عنوان «زمینه روایت» در نقاشی ایرانی ایفا میکرد. در این دوران علیرغم اشتیاق حامیان و نقاشان نسبت به مناظر اروپایی، کمتر نقاشی منظرهای باقی مانده است که کار نقاشان ایرانی باشد. پیدایش نقاشی منظره در اروپای پسارنسانسی مستلزم استقرار شکل خاصی از دیالکتیک خِرَد و میمسیس بود. در این دیالکتیک وجه میمتیکِ منظره نشان از تلاش سوژه در جبرانِ زیباشناختی بیگانگی روزافزون از طبیعت داشت؛ در حالی که این پویه (محاکات) در نقاشی ایرانی سمتوسویی روایی و مفهومی داشته است و «نگاهِ» نقاش بیش از آنکه متوجه عینیت طبیعت پیشرو باشد، در گرو تَصَوُّرِ «روایت کلامی» است.

قالی ایران متناسب با فرهنگ و اقلیم جوامع تولیدکننده ویژگیهای فنی و بصری متنوعی را به خود گرفته است. چگونگی شناخت علمی و روشمند این ویژگیها و قواعد شکل دهنده آنها یکی از مباحثی است که همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. مسئله اصلی تحقیق، پراکندگی و شخصی بودن روشهای تحلیل و تحقیق در طرح و نقش قالیها است. این پراکندگی باعث شده است تا ارزیابی، تأیید و تعمیم یافتههای پژوهشهای حوزه قالی از دقت و اعتبار لازم و کافی برخوردار نباشد. با توجه به توانمندی دانش سبکشناسی در مطالعه و گونهبندی انواع هنرها، محققان همواره بر ضرورت به کارگیری قابلیت این دانش در شناخت قالیها تأکید داشتهاند. هدف از پژوهش حاضر، ارائه یک روششناسی علمی جهت انجام مطالعات سبکی در طرح و نقش قالیها میباشد. با توجه به اینکه، ماهیت و چگونگی یافتن صفات سبک و نیز چگونگی تغییر سبکها محور مطالعات سبکی را تشکیل میدهند، از این رو سؤالات اصلی پژوهش بر شناخت مفاهیم و اصطلاحات تخصصی دانش سبکشناسی در فرش، مراحل انجام مطالعات سبکی روشمند در طرح و نقش قالیها و شناخت عوامل مؤثر در تغییر سبکهای طراحی قالی تمرکز دارند. نتایج نشان دادند، مفاهیم و بنیانهای دانشسبکشناسی قابل تطبیق با بنیانهای نظری فرشها هستند لذا میتوان از قابلیتهای دانش سبکشناسی، در سبکشناسی قالیها و شناخت و تبیین عوامل مؤثر در ظهور و افول انواع سبکهای طراحی استفاده کرد. این پژوهش به لحاظ نوع دادهها کیفی، براساس نوع نتیجه کاربردی و از نظر روش پژوهش توصیفی-تحلیلی میباشد که با استفاده از دادههای حاصل از منابع کتابخانهای و تجربیات میدانی محقق به انجام رسیده است.

تصاویر و عکسها نقش مهمی در ادراک ما از رویدادهای داخلی و بینالمللی دارند. تصاویر بعد مبهم، رتوریک و زیباییشناسانه پدیدههای سیاسی و اجتماعی هستند و میتوانند به آنها ساختی زیبا یا نفرتانگیز بدهند. ابداعات بصری-دیداری به شکل متفاوتی نسبت به کلمات عمل میکنند. آنها ماهیت غیرکلامی دارند. معنای تصاویر همیشه وابسته به پیشفرض و تفسیر است. هدف اصلی مقاله پیش رو تحلیل چگونگی واکاوی ماهیت سیاسی تصاویر بر مبنای یک چشمانداز روشی میانرشتهای است. ابعاد سیاسی تصاویر در پسزمینه هنری و زیباییشناسانه آن پنهان شده اند. این مقاله بر مبنای روش واکاوی کیفی، ضمن بازشناسی ماهیت سیاسی تصاویر، این فرضیه را به آزمون میگذارد که تصاویر در کنار رتوریک کردن و دادن جنبههای زیباییشناختی به مسائل سیاست داخلی و بینالمللی میتواند ریشهها، جهت، ابعاد، کیفیت و ادراک مسائل سیاست و سیاستگذاری را تغییر دهد. بر همین مبنا تأکید اساسی مقاله بر اهمیت و مفهومشناسی ابعاد ناشناخته تصویر و ابداعات بصری به مثابه یک متن چندوجهی تفسیرپذیر است. پژوهش با تشریح سه مرحله روششناختی الف-تکنولوژیک، ب-ترکیبی – تفسیری و ج-بار شدن ادراکات و فرآیندهای اجتماعی– سیاسی در تجزیه و تحلیل سیاسی تصاویر، ابعاد رتوریک و زیباییشناسانه آنها را واکاوی میکند.

تئاتر و معماری از طریق مکان به خلق فضا و روح زندگی میپردازند و دارای ماهیت حرکت، زمان، ریتم، نور و رنگ هستند. فضا و زمان مهمترین عناصر مشترک این دو هنر میباشند. کارگردانان و طراحان صحنه تئاتر در صورت استفاده ارگانیک از رابطه انسان و مکان در خلق فضا، میتوانند به اجراهای بامعنا و دارای هویت دست یابند. پدیدارشناسی، به دلیل داشتن قابلیت شناخت رابطه انسان و مکان، میتواند دراین فرآیند مؤثر باشد. مقاله حاضر به بررسی تحلیلی مفهوم فضا در کارگردانی تئاتر و اجرا از دیدگاه کریستین نوربرگ شولتز میپردازد. مسئله اصلی این پژوهش ارزیابی شاخصهای مفهومی و کاربردی مرتبط و بینارشتهای معماری و تئاتر در اجرا است، بر این اساس به منظور دستیابی به هدف اصلی پژوهش با توجه به نظریات و دیدگاههای شولتز، اجرای اینشتین در ساحل به طراحی و کارگردانی رابرت ویلسون مورد تحلیل قرار گرفت. بدین سبب از طریق تحلیل دیدگاههای پدیدارشناسانه شولتز به ساختار موجود در شناخت فضا، به روش تحلیلی توصیفی سعی گردید به شاخصهای ارزیابی فضا و ویژگیهای آن در کارگردانی تئاتر دست یافت. نتایج تحقیق نشان میدهد برای بهبود ارتباط ارگانیک مخاطب و بازیگران با اجرا، از طریق رابطه انسان و مکان در خلق فضا، با رویکرد پدیدارشناسی میتوان به صحنه تئاتر و اجرا هویت و معنا بخشید.

قالیچه محرابی، مجموعه ای غنی از هنرهای ایرانی است. در این مجموعه قالیچه های نفیسی موجود است که با آمن الرسول آغاز شده و در زیر پیشانی محراب به کتیبه «الله اکبراً کبیرا» ختم میگردد. از ویژگی این متن کلامی آن است که بهصورت وارونه بافته شده است. بنابراین با توجه به ساختار دقیق هندسی قالیچه، و زربفت بودن آن به نظر میرسد در این ازدحام آیات، وارونگی کتیبه و همنشینی نقشمایههای گیاهی معنایی نهفته باشد. بنابراین سؤال این است: دستیابی به معنای نهفته در لایههای زیرین این متن چگونه میسر میگردد؟ برای رسیدن به پاسخی مناسب باید معنای پنهان در لایههای مختلف آشکار گردد. بنابراین با روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه آیکونولوژی پانوفسکی، معنا از برایند لایههای مختلف متن حاصل میگردد و از طریق زنجیره به هم پیوسته معانی، میتوان به این مهم دست یافت که هنرمندِ طراح، آگاهانه یا ناآگاهانه اثری خلق کرده که بیانگر سیر و سلوک نمازگزار باشد.

هیدگر در کتاب وجود و زمان، دازاین را تنها موجود واجد اگزیستنس میداند و از همینرو، قائل به دو نحوه وجودی برای اوست: اصالت و عدم اصالت. عدم اصالت وضعیتی است که دازاین غالباً در آن قرار دارد. نحوی از بودن که در آن، دازاین از خود دور شده و به ورطه دیگران در افتاده است. در این نحوه وجودی، او با موجودات همانگونه سروکار دارد که دیگران سروکار دارند؛ یعنی از وجه کارآمدی و بهرهرسانی صرف. هیدگر اگرچه وضع عدم اصالت را وجه غالب وجود دازاین میداند، اما معتقد است دازاین به نحوی دیگر نیز میتواند باشد. او نحوه دیگر وجود دازاین را اصالت میخواند و آن را وضعیتی توصیف میکند که در آن دازاین از وجود هر روزی فراروی کرده و در نسبتی متفاوت با موجودات قرار میگیرد. از سویی، هیدگر در تفکر متأخر خود، اصالت و عدم اصالت را به ناپوشیدگیهای متفاوت وجود نسبت میدهد و صنعت و هنر را دو نحو اساسی از انحاء ناپوشیدگی وجود میداند. به این ترتیب، شاید بتوان صنعت و هنر را به مثابه دو قلمرو تعینبخش به نحوه بودن دازاین در نظر گرفت.