بلورشناسی و کانی شناسی ایران
سال:1382 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

سولفیدهای  Ag=A) ABS2یا Cu و Bi=B، Sb یا As) گروهی از کانیهای طبیعی هستند که بیشتر در کانسارهای رگهای پلیمتالیک یافت می شوند. گر چه این کانیها از نظر ترکیب شیمیایی ساده به نظر می رسند اما از نظر ساختاری پیچیده اند و دستخوش گذار فازهای متعددی می شوند. در مطالعه سری سولفوسالت های سنتز شده، از سینکروترون برای دریافت داده های  K-edge EXAFSعناصر Cu، Bi، Sb، Ag، As و Cd استفاده شد. داده های مورد نیاز موقعیت کاتیونهای اصلی و فرعی در فازهای جانشین شده به صورت موضعی، از آنالیز طیف ها به طور مستقیم به دست آمدند. علاوه بر این، مطالعات EXAFS برای تعیین ساختار و رفتار کاتیونها در مکانهای ساختاری انجام شد. طول پیوندهای As-S، As-Ag، Ag-S، Cu-Bi، Bi-Sb، Bi-S، Sb-S، Cu-S و As-As نیز در کانیهای میارژیرایت، امپلکتایت، چلکستیبایت، و اسمیتایت به روش بیناب نمایی جذب پرتو XAS تعیین شدند.

در این کار پژوهشی تیتانیم سیلیکات ـ 2، یک بار بدون استفاده از متیل آمین و بار دیگر با به کارگیری مقدارهای متفاوتی از متیل آمین تهیه، و سپس اثر هیدروژن فلوئورید در سنتز نمونه ها بررسی شد. الگوی پراش پرتوX ، طیفهای IR، DRS UV، و تصویرهای SEM نمونه های تهیه شده، با نمونه مرجع TS-2 مقایسه شدند. نتیجه های به دست آمده نشان می دهند که افزایش هیدروژن فلوئورید و متیل آمین در ژل اولیه، به ترتیب موجب افزایش بلوری شدن و میزان تیتانیم در فراورده می شود. به نظر می رسد که متیل آمین نقش مهمی در تشکیل گونه های الیگومری Si-O-Ti در نفوذ تیتانیم به شبکه، ایفا می کند. اما هیدروژن فلوئورید از طریق افزایش حلالیت این گونه ها، میزان بلوری شدن را افزایش می دهد.

مجموعه اولترامافیک – مافیک رزدر واقع در جنوب استان کرمان از نظر سنگ شناسی شامل سنگهای اولترامافیک (دونیت، کرومیتیت، لرزولیت، ورلیت، وبستریت و الیوین وبستریت) و سنگهای مافیکی همچون گابرو است. مهمترین کانیهای این مجموعه را الیوین، اسپینل، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل داده اند. بررسی های کانی شناسی نشان داد که ترکیب شیمیایی این کانیها در مجموعه رزدر از بخشهای پایین تا بالا تغییرات محسوسی را نشان می دهد، به طوری که با تغییر ترکیب سنگها از اولترامافیک به مافیک، ترکیب کانیها از منیزیم فقیرتر شده و به سمت مافیک تغییر می کند. مقایسه ترکیب شیمیایی کانیهای اصلی مجموعه رزدر با مجموعه های اولترامافیک شناخته شده در جهان، نشان می دهد که بخش اولترامافیک مجموعه رزدر می تواند احتمالا بخشی از گوشته فوقانی باشد که به وسیله گسلهای عمیق، به صورت یک تراشه در موقعیت فعلی قرار گرفته است.

آمفیبولها یکی از کانیهای اصلی متابازیتها، از رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت فوقانی را تشکیل می دهند. این کانیها به دلیل فرمول شیمیایی متغیری که دارند از نظر بار الکتریکی و شعاع یونی، عناصر مختلفی را می توانند در ساختار خود جای دهند. بین اجزای تشکیل دهنده آمفیبولها عناصری وجود دارند که نسبت به تغییر فشار و دما حساسند و در واقع مقدار آنها در ساختار کانی تابع فشار و دماست. مهمترین این عناصر عبارتند از: Na، Al، Ti، و Ca، که علاوه بر مقدار، جایگاه فضایی بلور شناختی آنها نیز می تواند در تعیین دما و فشار در تشکیل آمفیبولها کمک کند. همچنین علاوه بر تعیین دما و فشار از ترکیب آنها می توان انواع دگرگونی را نیز مشخص کرد. بر این اساس متابازیتهای شمال و شمال غرب خوی از لحاظ ژئوترموبارومتری مورد بررسی قرار گرفته اند. دما و فشار در تشکیل این سنگها با استفاده از ترکیب شیمیایی آمفیبولها محاسبه شده است. نتایج حاصل از محاسبات ژئوترموبارومتری نشان می دهد که این آمفیبولها در دمایی بین 550 تا 680 درجه سانتیگراد و فشاری بین 5/4 تا 7 کیلو بار شکل گرفته اند که نشان می دهد دگرگونی این منطقه در فشار متوسط تا فشار پایین صورت گرفته است.

افق بوکسیتی قپی، واقع در غرب میاندوآب استان آذربایجان غربی، در مرز بین سازندهای روته و الیکا واقع شده است. این افق شامل چهار رخساره سنگی مجزاست که عبارتند از: 1) کانسنگ آهن بوکسیتی، 2) بوکسیت آهندار، 3) بوکسیت غنی از آهن و 4) بوکسیت رسی غنی از آهن. مطالعات میکروسکوپی، بافت های پلیتومورفیک، جریانی، کلوفرمی، برشی دروغین، و پورفیری دروغین را در این افق نشان داد که می تواند حاکی از یک ژنز برجازا باشد. با توجه به شواهد صحرایی و داده های زمین شیمیایی می توان سنگ های دیابازی موجود در منطقه را محتمل ترین سنگ مادر لایه های بوکسیتی در نظر گرفت. نتایج بدست آمده از محاسبات تغییر جرم نشان می دهند که عناصر Ca, Si, Mg, K, Na و P در طول فرایندهای بوکسیتی شدن از محیط خارج شده و عناصر Al, Fe و Ti غنی شده اند. با توجه به مطالعات صحرایی، میکروسکپی، و زمین شیمیایی، عوامل اصلی تشکیل لایه های بوکسیت قپی تغییرات Eh (از احیا به اکسیدان) و PH مناسب (6 تا 8)، آبهای فرورو هستند. بعلاوه بررسی الگوی غنی شدگی عناصر بی تحرک نشان می دهد که بوکسیت قپی در رده بوکسیتهای کارستی مدیترانه  ای قرار می گیرد.

در این مقاله نتایج بررسی های انجام شده روی ساختار بلوری به وسیلهXRD ، SEM، و EDX، مقاومت ویژه، چگالی جریان بحرانی، و ضریب اکسیژن دو نمونه از ابررسانای سرامیکی HoBa2Cu3O7-d که به دو شیوه گرمادهی متفاوت تهیه شده اند، ارایه شده اند. اندازه گیری ضریب اکسیژن نشان می دهد که یکی از نمونه ها در حالت آلایش فرو بهینه با ضریب اکسیژن 6.76±0.09 و دیگری در حالت آلایش فرا بهینه با ضریب اکسیژن 6.76±0.09 است. عکسهای SEM نشان می دهند که با افزایش دمای کلوخه سازی و نیز افزایش ضریب اکسیژن، دانه ها رشد کرده و اندازه آنها تقریبا 8 برابر می شود. نتایج بلور نگاشتی XRD نشان می دهند که دمای پایین و زمان طولانی مرحله تکلیس، موجب حصول فاز خالص ترکیب HoBa2Cu3O7-d می شود. همچنین بررسی قله های حاصل از نتایج XRD حاکی از آن است که اثر افزایش ضریب اکسیژن موجب افزایش خاصیت راستگوشی می شود. اندازه گیری چگالی جریان بحرانی نشان می دهد که در محدوده Jc تا Jco تغییرات پتانسیل بر حسب جریان از مدل توانی V=αIβ پیروی می کند. بنابر منحنی R-T، نمونه در حالت آلایش فرو بهینه در ناحیه گذار، رفتاری غیر فلزی دارد. به طور کلی نتایج حاصل از این بررسیها نشان می دهند که تغییر در شیوه ساخت و افزایش دمای مرحله کلوخه سازی همراه با شار اکسیژن منجر به تغییر خواص مختلف ابررسانایی  HoBa2Cu3O7-dمی شود.

کانسار خاک نسوز کبوترکوه در 50 کیلومتری جنوب شرق گناباد در استان خراسان قرار گرفته است. بررسی های کانی شناسی و شیمیایی نشان می دهد که کائولینیت، پیروفیلیت، کوارتز، دیکیت، ژیپس، ایلیت، و آلونیت به عنوان کانی های اصلی و هماتیت به عنوان کانی فرعی در کانسار حضور دارند. داده های ژئوشیمیایی نشان می دهد که اکسیدهای SiO2 و Al2O3 و K2O عمده ترین تشکیل دهنده های کانسارند. نتایج ژئوشیمیایی و بررسی های سنگ شناختی نشان می دهد که سنگ مادراین کانسار آندزیت - لاتیت است که تحت تاثیر شاره های گرمابی دگرسان شده است. الگوهای عناصر خاکی نادر بهنجار شده با کندریت، غنی شدگی در LREE را نشان می دهد. همچنین نسبت LREE/HREE در طبقات بالایی کانسار خیلی بیشتر از طبقات پایین آن می باشد که بیانگر تحرک بیشتر HREE به وسیله شاره های جوی به سمت اعماق است. به طور کلی الگوهای REE، عناصر کمیاب و اکسید عناصر اصلی شواهدی از فرایندهای دگرسانی و هوازدگی شدید مرتبط با کائولینی شدن را نشان می دهند. میزان EC در این کانسار بسیار بالا و میزان PH بسیار پایین است که می تواند به دلیل وجود نمکهای محلول و کانی های با حلالیت بالا نظیر آلونیت و ژیپس باشد.

ذخیره روی و سرب مهدی آباد واقع در ایران مرکزی، یکی از بزرگترین ذخایر روی در این ناحیه است. توده معدنی از دو بخش سولفیدی اولیه و سوپرژن غیر سولفیدی تشکیل شده است. ذخیره معدنی از یک توده کانه دار اصلی سولفیدی - غیر سولفیدی تشکیل شده است، که در زیر کف دره قرار دارد. بخش یکه معدن کلامین نامیده می شود، کاملا غیر سولفید است، که در دامنه کوه توسط گسله ها از بخش اصلی جدا شده است. سنگ میزبان کانه غیرسولفیدی معدن کلامین به طور محلی در لایه های کرتاسیه (آلپین) سازنده آبکوه هستند که از ماتریکس برش های کارستی یا گلسلی منشا گرفته اند. کانی های ماده معدنی، شامل همی مورفیت، امستی زونیت، گوتین و به مقدار کمتری می میت، هتائرولیت و سوکونیت هستند. از نظر بافتی، برای کانی همی مورفیت می توان دو تیپ بافت متفاوت در نظر گرفت. تیپ اول – به صورت اشکال سباب و انهدرال است که اغلب با گوتیت و یا هیدروزینکیت همراه می باشند. این نوع همی مورفیت دگرسان شده، معمولا بخش هایی از آن حل شده و باقیمانده، در مقیاس میکروسکوپی، بافت جعبه ای نشان می دهند. تیپ دوم – هیمی مورفیت ائوهدرال است که در شکستیگی ها و فضای باز سنگ میزبان و برش ها رشد کرده است. حدالق سه مرحله متفاوت برای ژنز کانی زایی همی مورفیت در نظر گرفته شده است: 1) شکل گیری همی مورفیت تیپ اول از کانه های سیال سوپرژن، 2) حل شدن نسبی و دگرسانی همی مورفیت تیپ اول به هیدروزینکیت که احتمالا با ته نشینی گوتیت بر اثر تغییرات شرایط Eh-pH همراه بواه است، 3) و بالاخره ته نشینی همی مورفیت تیپ دوم درون شکستیگی ها و فضاهای باز شده سنگها بوده است.