محیط زیست طبیعی
سال:1399 | دوره:73 | شماره:3 |تعداد مقالات:15

معدن سرب و روی انگوران-زنجان بزرگترین تولید کننده سرب و روی در ایران و بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه است. حجم پسماندهای تولید شده توسط این معدن بسیار زیاد می باشد که متاسفانه بدون عملیات حفاظتی در نواحی مختلف استان زنجان انباشته می شود. این پسماندها حاوی فلزات سنگین مختلفی مخصوصا کادمیوم هستند که دفع و یا پخش آن ها در محیط زیست می تواند اثرات بسیار مخربی را بر منابع آب و خاک داشته باشد. درمطالعه حاضر به بررسی غلظت، توزیع و رفتار آبشویی و رهاسازی کادمیوم از نمونه پسماندهای این معدن (S1 و S2) پرداخته شده است. به منظور بررسی توزیع کادمیوم در بین اجزاء مختلف پسماندها از روش عصاره گیری متوالی و برای طبقه بندی پسماندها از نظر سطح خطر زیست محیطی از پروتکل های آبشویی روش ویژه سمیت (TCLP) روش آبشویی بارندگی مصنوعی (SPLP)، روش آبشویی مزرعه (FLT) و روش عصاره گیری شیرابه (LEP) استفاده گردید. همچنین تاثیر زمان تماس، اندازه ذرات، نسبت مایع به جامد و پی اچ بر رهاسازی کادمیوم از پسماندها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که رهاسازی کادمیوم در دامنه اندازه ذرات مختلف یکسان است و با افزایش زمان آبشویی رهاسازی کادمیوم تقریبا به یک مقدار ثابت می رسد. همچنین مشخص گردید که رفتار رهاسازی کادمیوم حالت کاتیونی داشته و انحلال پذیری کنترل کننده غلظت کادمیوم در محلول آبشویی است. هر دو پسماند بر مبنای شاخص تحرک در گروه بقایای بسیار پر خطر قرار گرفتند. نتایج آزمایش TCLP نیز نشان داد که پسماند ها جزء بقایایی هستند که باید با عملیات مدیریتی بسیار مناسب حفاظت شوند، زیرا پتانسیل بالایی برای ایجاد آلودگی در منابع آب و خاک دارند.

چغندرقند به علت مصارف گوناگون در دنیای امروز اهمیت اقتصادی و تجاری زیادی دارد. با توجه به این که این محصول ماده اولیه کارخانجات شکر می باشد، در سال های اخیر مورد توجه ویژه ی دولت قرار گرفته است. هدف از مطالعه ی حاضر، تعیین همگرایی زیست محیطی عوامل تولید چغندرکاران کشور در طی دوره زمانی 1396-1392 بود. داده های مورد نیاز از سایت آمار وزارت جهاد کشاورزی جمع آوری شد و با نرم افزارهای GAMZ2. 1 و Ewiews9 تجزیه و تحلیل شد. برای این منظور ابتدا با استفاده از مدل تحلیل پوششی، داده های پنجره ای تحت شرایط بازده متغیر نسبت به مقیاس کارایی فنی استاندارد و کارایی فنی زیست محیطی عوامل تولید ریشه ی چغندر قند محاسبه شد. سپس با آزمون دیکی فولر همگرایی زیست محیطی عوامل تولید چغندرکاران بررسی شد. یافته ها نشان داد که میانگین کارایی فنی استاندارد و کارایی فنی زیست محیطی به ترتیب 76/0 و 67/0 بودند. با توجه به نتایج حاصل از محاسبه ی میانگین کارایی فنی زیست محیطی می توان نتیجه گرفت که در این استان ها، ناکارایی زیست محیطی وجود دارد. بر اساس این نتایج و انجام هر چه بیشتر مطالعات در زمینه کارایی و انتقال این دستاوردها به مزارع استان ها از طریق آموزش و ترویج کشاورزی و سیاست حمایتی می توان کارایی فنی زیست محیطی تولید این محصول استراتژیک را افزایش داد. آزمون های همگرایی زیست محیطی نشان داد که در تمامی استان های مورد مطالعه همگرایی زیست محیطی عوامل تولید وجود دارد. این به معنای آن است که همه ی بهره برداران محصول ریشه ی چغندر قند گرایش به رشد کارایی فنی زیست محیطی عوامل تولید محصول دارند. این موضوع با توجه بحث آلودگی زیست محیطی در قرن حاضر و از طرفی حفاظت از محیط زیست برای نسل های آینده بسیار امیدوارکننده است. از جمله راهکارهای سیاستی برای افزایش کارایی فنی زیست محیطی برای استان هایی که با مشکل کارایی زیست محیطی روبه رو هستند، ترویج و گسترش تکنولوژی های جدید از قبیل آبیاری تحت فشار، کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی می باشد.

توسعه پایدار روستایی بر پایه رفتار بلندمدت روستاییان در تضمین پایداری و بهره وری زمین و منابع در آینده پدید می آید و به امنیت غذایی، معیشت پایدار، حفاظت از محیط زیست توجه دارد. بنابراین در ارائه مدل توسعه روستایی سازگار با محیط زیست و طبیعت باید زمینه برای توسعه کشاورزی پایدار روستاها فراهم شود. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تبیین مدل توسعه پایداری زیست محیطی روستایی نواحی روستایی استان چهارمحال و بختیاری بود. پژوهش از نوع کاربردی و جامعه آماری آن شامل 130 دهیار در 130روستا مربوط به 16دهستان از 6 شهرستان استان چهار محال بختیاری بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 130 نفر تعیین و نمونه گیری به روش طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه ای بوده که روایی آن بر اساس نظر جمعی از کارشناسان توسعه پایدار روستایی و 8 نفر از اعضای هیأت, علمی دانشگا های تهران و تبریز تأیید گردید همچنین روایی تشخیصی با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج و پایایی پرسشنامه با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ و نیز پایایی ترکیبی تأیید گردید. برای تبیین مدل توسعه پایداری زیست محیطی از روش تحلیل عاملی تأییدی در مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار لیزرل نسخه 8. 80 استفاده گردید در رتبه بندی سازه های مربوط به ابعاد توسعه پایدار زیست محیطی روستایی در مدل تحلیل عاملی مرتبه دوم، "بعد مدیریت منابع طبیعی و اکوسیستم "، بعد مدیریت انرژی"، "بعد مدیریت تنوع زیستی" " بعد مدیریت تلفیقی آفات"، "بعد مدیریت آب" و " بعد مدیریت خاک" به ترتیب بیشترین نقش را در ساختار عاملی دارند و معتبرترین عامل های نوع دوم بر عامل اول " بعد مدیریت منابع طبیعی و اکوسیستم " با بار عاملی 93/0 می باشد.

هدف از این تحقیق بررسی میزان تصاعد گاز های دی اکسیدکربن (〖 CO〗 _2) و متان (〖 CH〗 _4) در برخی کاربری های موجود در منطقه مطالعاتی در دو فصل پاییز و بهار می باشد. منطقه مطالعاتی در بخشی از اراضی شهرستان بهبهان واقع در جنوب شرقی استان خوزستان واقع شده است. منطقه دارای کاربری های کشاورزی، مرتع و نخلستان بوده که عمده وسعت منطقه را اراضی با کاربری کشاورزی تشکیل می دهند که تحت کشت محصولات گندم، کلزا، باقلا و یونجه قرار می گیرند. از این رو، محل نقاط برداشت نمونه های گازی به نحوی انتخاب گردید که همه کاربری ها با کشت های عمده منطقه را شامل گردد. از اتاقک های بسته ساکن جهت جمع آوری و برداشت نمونه های گازی استفاده گردید. طرح فاکتوریل بر پایه بلوک کاملا تصادفی با 2 تکرار به عنوان طرح آماری انتخاب و در نرم افزار 9. 2 SAS اجرا گردید. جهت مقایسه میانگین ها نیز از آزمون دانکن استفاده گردید. نتایج نشان داد، که میانگین تصاعد گازهای کربنه بین کاربری های مختلف معنی دار است(05/0>P) و بیشترین تصاعد گاز های کربنه در کاربری کشاورزی مشاهده گردید، به طوری کشت یونجه با میانگین09/1 (گرم کربن در متر مربع در روز) و باقلا با میانگین 5/0 (گرم کربن در متر مربع در روز) به ترتیب بیشترین و کمترین میزان تصاعد را در کاربری کشاورزی داشتند. پس از کاربری کشاورزی، اراضی با کاربری نخلستان با تصاعد 54/0 (گرم کربن در متر مربع در روز) و اراضی مرتعی با تصاعد 33/0 (گرم کربن در متر مربع در روز) قرار دارند. نتایج همچنین نشان داد، که میزان تصاعد گازهای دی اکسیدکربن در فصل بهار بیشتر از فصل پاییز می باشد ولی میزان تصاعد گازمتان فصل پاییز از فصل بهار بیشتر می باشد و به جز درصد شن، بین خصوصیات خاک و میزان تصاعد گازهای کربنه همبستگی معنی داری دیده نشد. نتایج این تحقیق نشان داد که تاثیر فصل و نوع کاربری بر میزان تصاعد گازهای کربنه بیشتر از خصوصیات خاک می باشد.

پایداری به عنوان نقطه عطف ارتباط متقابل و موزون جامعه و طبیعت موجب شد تا محیط زیست به عنوان بعد سوم در کنار اقتصاد و اجتماع ایفای نقش کند. در حال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات محققین حوزه پایداری، شناسایی شاخص های مناسب برای مطالعه ی روابط و همکنش های بین جامعه و طبیعت است. محاسبه جریان ماده و انرژی (MEFA) براساس رویکرد متابولیسم اقتصادی-اجتماعی، چارچوب تحلیلی مهمی برای هم کنشی جامعه و طبیعت ارائه می کند. این مطالعه با هدف ارزیابی میزان آشفتگی انسان ساز، با استفاده از شاخص تصرف انسانی تولید اولیه خالص (HANNP) و ارائه روش شناسی مربوط به آن و سنجش اثر ساختار سیمای سرزمین در جریان ماده و انرژی و نقشی که در عملکرد سیمای سرزمین دارد، انجام شده است. شاخص HANPP به عنوان یکی از شاخص های MEFA به دلیل کارایی در مقیاس های متنوع از جهانی تا ناحیه ای، مورد توجه پژوهشگران مختلف قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان داد استان قزوین به طور بالقوه دارای تولید اولیه خالصی برابر با 658/90 میلیون گیگاژول است و این در حالی است که تنها 552/34 میلیون گیگاژول از این توان را به توان بالفعل تبدیل می کند. از مقدار انرژی تولید شده در استان قزوین تنها 446/9 میلیون مگاژول جهت تامین نیاز تنوع زیستی در طبیعت باقی می ماند و بقیه توسط انسان برداشت و وارد سیستم اجتماعی می شود. در نتیجه تنها 42/10 درصد از توان بالقوه استان قزوین صرف تنوع زیستی شده و بقیه یا توسط انسان نابود و یا مصرف می گردد. از نتایج این تحقیق می تواند برای کسب بینش سیستمی از سیمای سرزمین و تحلیل سیستم های اجتماعی-بوم شناختی استفاده نمود. همچنین این نتایج می تواند به تصمیم گیران استانی به منظور بازچینش فعالیتها در سرزمین در راستای تحقق توسعه پایدار کمک نماید.

خرس سیاه بلوچی به عنوان یک زیرگونه در معرض انقراض، پراکنش محدودی در ایران، شامل استان های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان، است. در این مطالعه برای مدلسازی مطلوبیت سرزمین به عنوان زیستگاه خرس سیاه، از روش ارزیابی چند معیاره استفاده شد. به این منظور با بررسی منابع و نظر کارشناسان، مهمترین معیارها و محدودیتهای موثر در ارزیابی مطلوبیت زیستگاهی سرزمین شناسایی و معیارها و محدودیتهای مورد استفاده به ترتیب به روش فازی و بولین استاندارد و با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، وزن دهی شدند. بیشترین وزن به شیب تخصیص داده شد. نقشه معیارهای مطالعه با تفسیر تصاویر ماهواره ای و داده های موجود و به روش طبقه بندی ترکیبی تهیه گردید. بر این اساس، بیشتر منطقه مطالعه با، 6945673 هکتار دارای پوشش گیاهی کمتر از 20% است. معیارها و محدودیتهای مطالعه با استفاده از روش ترکیب خطی وزندار (WLC) رویه گذاری و مدل مطلوبیت سرزمین به عنوان زیستگاه خرس سیاه، تهیه شد. در این منطقه، 261615 هکتار با مطلوبیت زیستگاهی خیلی زیاد برای خرس سیاه شناسایی گردید. بررسی میدانی و رویه گذاری مناطق با بیشترین مطلوبیت زیستگاهی بر روی نقشه معیارهای مورد استفاده، نشان داد، این نواحی بیشتر شامل مناطق کوهستانی با پوشش داز و یا باغ های خرما، هستند. نتایج این مطالعه با تولید نقشه های مطلوبیت زیستگاه با صحت 81%، توانایی روش های ارزیابی چند معیاره با در نظر گرفتن اهمیت معیارهای ارزیابی زیستگاه در مدل سازی مطلوبیت زیستگاه خرس سیاه و همزمان با جبران معیارها را نشان می دهد که باعث جبران ضعف معیارهای ضعیف تر توسط معیارهای قوی تر می گردد.

آلودگی خاک و تجمع فلزات سنگین در آن بویژه در مناطق صنعتی یکی از مهم ترین مسائل زیست محیطی است که زندگی گیاهان، حیوانات و انسان را تهدید می نماید. هدف از این پژوهش بررسی جذب فلزات سنگین مس، سرب، کادمیوم و نیکل توسط بخش رس خاک های اطراف کارخانه سیمان ایلام بوده است. با بررسی نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی، محل حفر خاکرخ ها در منطقه مورد مطالعه تعیین و تعداد 5 خاکرخ در اراضی با کاربری های کشاورزی دیم، جنگل و مرتع حفر شد. نمونه خاک از افق های سطحی و زیرسطحی خاکرخ ها و همچنین از گردوغبار خروجی کارخانه در ماه های مختلف برداشته و توسط دستگاه جذب اتمی مقدار فلزات سنگین آن اندازه گیری شد. کانی شناسی رسی نمونه های خاک به روش تفرق اشعه ایکس (XRD) انجام شد. برای جداسازی بخش رس از سری الک های استاندارد استفاده شد. نمونه های رس و محلول مخلوط چند فلزی در سه تکرار (21 نمونه)، که در 7 غلظت متفاوت از نمک های نیترات مس، سرب، کادمیوم و نیکل ساخته شده بودند انجام شد. نتایج کانی شناسی نشان داد که که ورمی کولیت، ایلایت، کائولینیت و کلریت در بخش رس ریز و کائولینیت، ایلایت و کلریت در بخش رس درشت اجزای اصلی کانی های رسی را تشکیل می دهند. مقدار فلزات سنگین در نمونه خاک های اطراف کارخانه و همچنین در گردوغبار خروجی کارخانه کمتر از مقدار استاندارد جهانی بود، بنابراین می توان گفت که کارخانه سیمان ایلام در آلودگی منطقه تأثیر بسزائی نداشته است. نتایج جذب رقابتی نشان داد که در تمامی غلظت ها مقدار جذب سطحی فلز مس توسط بخش رس، زیاد ولی نیکل، کم می باشد اما در غلظت-های بالا (80 و 100 میلی گرم بر لیتر) مقدار جذب سطحی فلزات کادمیوم و سرب کاهش شدیدی را نشان داد. به طور کلی ترتیب مقدار جذب سطحی فلزات سنگین موردمطالعه عبارت است از: مس> سرب> کادمیوم> نیکل.

با توجه به اهمیت مسائل محیط زیستی در کنار ثبات اقتصادی و عدالت اجتماعی، مسأله پایداری در کشاورزی اهمیت یافته که از ارکان توسعه پایدار به شمار می آید. در این پژوهش پایداری اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی در مقیاس منطقه ای در شهرستان گرگان با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره بررسی گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز از مدیریت جهادکشاورزی شهرستان گرگان و تکمیل پرسشنامه از 110 کشاورز به دست آمد. همچنین، برای وزن دهی معیارها و زیرمعیارهای تعیین کننده پایداری از نظرات متخصصان محیط زیست، اقتصادکشاورزی، ترویج کشاورزی، گیاهپزشکی و زراعت استفاده شد. وزن معیارهای پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی بر اساس نظر متخصصان به ترتیب 35/0، 25/0 و 40/0 در پایداری کل در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، شاخص های کودها، آفت کش ها، مصرف آب، ماشین آلات و سن کشاورزان اثر منفی و تحصیلات، اندازه خانوار، اشتغال زایی کشاورزی، ارزش و حاشیه ناخالص محصول اثر مثبت بر پایداری دارند. سیب زمینی با وزن 276/0 به عنوان محصول پایدارتر انتخاب شد. گندم، برنج و سویا به ترتیب با وزن 249/0، 245/0 و 23/0 در اولویت های بعدی هستند. براساس معیارهای اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی به ترتیب، برنج با نمره 266/0، گندم با نمره 421/0 و سیب-زمینی با 412/0 بالاترین پایداری را داشتند. بعلاوه، پایداری محیط زیستی بیشتر از پایداری اقتصادی و اجتماعی است. بر اساس تحلیل حساسیت عملکرد، پایداری با افزایش وزن معیار محیط زیستی تا سطح 46/0 پایداری گندم افزایش خواهد یافت. همچنین، با افزایش وزن معیارهای اقتصادی و اجتماعی تغییری در اولویت بندی محصولات انجام نمی شود. براساس نتایج، پیشنهاد می شود برای افزایش پایداری ارقامی با عملکرد بالاتر برای محصولات و راهکارهای بیولوژیکی برای دفع آفات استفاده شود.

در این تحقیق از سری زمانی تصاویر ماهواره ای لندست در دو بازه زمانی با فاصله 15 سال، بین سالهای 1381 تا 1396 به منظور پایش بیابان زایی استفاده شده است. برای هر بازه زمانی تعداد چهار تصویر با فاصله یک ماه از یکدیگر برای ماه های اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد از منطقه دشت قزوین اخذ گردید. پس از اعمال پردازش های اولیه بر روی تصاویر و انجام قطعه بندی، چهار کلاس عارضه بیابان، پوشش گیاهی، خاک مرطوب و سایر عوارض به روش شیء مبنا و مبتنی بر تعریف شاخص های طیفی رطوبت خاک تشخیص داده شدند. سپس، نتایج طبقه بندی شیء مبنای تصاویر اخذ شده در هر سال به روش رأی گیری در سطح تصمیمات با یکدیگر ادغام شدند تا یک نقشه طبقه بندی نهایی برای هر یک از سال های 1381 و 1396 بدست آید. مقایسه بین دو نقشه طبقه بندی نهایی حاصل از ادغام تصمیمات، تغییرات صورت گرفته در کلاس عوارض را در این بازه زمانی 15 ساله آشکار نمود. نتایج بدست آمده از این تحقیق بیانگر تغییرات منفی و از بین رفتن میزان قابل توجهی از پوشش گیاهی و خاک مرطوب در این بازه زمانی و همچنین تغییرات مثبت و رشد مناطق بیابانی طی این سال ها در دشت قزوین است.

استخراج معادن بر تغییر چشم انداز زمین، کیفیت خاک و منابع آب تأثیرگذار است. ارزیابی اثرات زیست محیطی بر بخش های بوم شناختی، اقتصادی و اجتماعی پروژه های معدنی و سایر طرح های توسعه به شناسایی، پیش بینی وکمی سازی پیامدهای حاصل از این گونه عملیات کمک شایانی خواهد نمود. ماتریس ارزیابی سریع اثرات (RIAM) وسیله ای برای سازماندهی، تحلیل و نشان دادن نتایج یک ارزیابی محیط زیستی جامع به شمار می رود. هدف از این مطالعه، بررسی اثرات حاصل از فعالیت معادن سنگ و خاک کارخانه سیمان قاین واقع در استان خراسان جنوبی می باشد. بدین منظور پس از شناخت فازهای مختلف پروژه، به تفکیک چهار محیط فیزیکی-شیمیایی، بیولوژیکی-اکولوژیکی، اجتماعی-فرهنگی و اقتصادی-عملیاتی مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. ارزیابی و تجزیه و تحلیل این اثرات با استفاده از نرم افزار RIAM و ماتریس ارزیابی سریع (RIAM) در فاز بهره برداری صورت گرفت. مخرب ترین پیامدها (امتیاز 81-) مربوط به پارامترهای محیط بیولوژیکی-اکولوژیکی و نیز بیشترین میزان اثرات مثبت آن (36+) در محیط اجتماعی-فرهنگی معدن خاک گزارش شد همچنین در معدن سنگ مخرب ترین پیامدها با امتیاز 54-مربوط به پارامترهای فیزیکی شیمیایی و بیشترین امتیازات مثبت (36+)در ارتباط با پارامترهای اقتصادی بود. نتایج بیانگر کثرت اثرات منفی در این معادن می باشد که می توان با انجام اصلاحات لازم از قبیل استفاده از روش های بهسازی محیط، توسعه و ایجاد فضای سبز و درختکاری در اطراف معادن به صورت کمربند سبز و تثبیت خاک محدوده های مورد مطالعه این آثار را کاهش داد.

وجود جنگلها به عنوان محلی برای گذراندن اوقات فراغت شهروندان در کنار شهرها بسیار مفید استامّا فعالیتهای تفرجی کنترل نشده منجر به آسیب اکوسیستم جنگل خواهد شد. هدف از این پژوهش بررسی اثرات فعالیت های تفرجی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک جنگل فندقلو شامل میانگین وزنی قطر (MWD) خاکدانه ها، جرم مخصوص حقیقی (Dp)، جرم مخصوص ظاهری (Db)، تخلخل کل (n)، درصد شن، سیلت و رس، رطوبت اشباع، رطوبت ظرفیت زراعی (FC)، رطوبت نقطه پژمردگی دائم (PWP)، ظرفیت آب قابل استفاده (AWC) و کربن آلی (OC) می باشد. آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی در قالب سه تیمار شامل سطح بدون تفرج (شاهد)، سطح تفرج متوسط و سطح تفرج شدید انجام شد. نمونه برداری خاک در امتداد ترانسکت ها انجام گرفت. نتایج نشان داد که فعالیت های تفرجی در خاک جنگل به طور معنی دار(01/0 p <)، به ترتیب باعث افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه ها به میزان 3/9 و 30 درصد، رس به میزان 121 و 153 درصد، جرم مخصوص ظاهری به میزان 09/3 و 23 درصد، جرم مخصوص حقیقی به میزان 45/0 و 39/6 درصد، رطوبت نقطه پژمردگی دائم به میزان 47/41 و 45/62 درصد و همچنین باعث کاهش کربن آلی به میزان 2/4 و 77/6 درصد، شن به میزان 2/11 و 39/14 درصد، رطوبت ظرفیت زراعی به میزان 11/7 و 1/18 درصدو ظرفیت آب قابل استفاده به میزان 45/39 و 75/71 درصد به ترتیب در منطقه ی تفرج متوسط و شدید نسبت به منطقه ی بدون تفرج گر (شاهد)گردید. تأثیر فعالیت های تفرجی بر تخلخل، رطوبت اشباع و سیلت معنی دار نشد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر فعالیت های تفرجی از طریق افزایش جرم مخصوص ظاهری باعث فشردگی بیشتر خاک جنگلی و در نتیجه کاهش کیفیت فیزیکی خاک و توانایی نگهداری آب در خاک برای رشد گیاه می گردد.

پایش کیفی مستمر منابع آب از ابزارهای اصلی مدیریت و حفاظت از این منابع با ارزش به حساب می آید. استان کردستان از نظر آب های سطحی و زیرزمینی یکی از استان های مهم کشور محسوب می گردد و سد گاران مریوان می تواند نقش مهمی را در تأمین آب شرب، فعالیت های کشاورزی و صنعتی داشته باشد. بدین منظور برای تعیین کیفیت آب با استفاده از شاخص NSFWQI، 9 عامل فیزیکی، شیمیایی و میکروبی آب دریاچه سد گاران از مردادماه 1396 تا تیرماه 1397 در 4 ایستگاه بررسی شد. نتایج نشان داد که میانگین دمای آب دریاچه 7/6± 13/11 درجه سانتی گراد و غلظت اکسیژن محلول لایه سطحی و عمقی به ترتیب 44/8 و 87/3 میلی گرم بر لیتر بود. میانگین سالانه نیترات، فسفات، BOD5، TS و pH به ترتیب برابر با 49/0± 66/0، 03/0± 052/0، 5/2± 32/1، 57/56± 91/156 میلی گرم بر لیتر و 33/0± 99/7 بود. میانگین کلی فرم مدفوعی نیز MPN 69/8± 15/20 به دست آمد که کم ترین میانگین آن در مهرماه (MPN 25/0) و بیشترین آن در اسفندماه (MPN 208) مشاهده گردید. همچنین کیفیت آب دریاچه براساس میزان شاخص NSFWQI (71/70) دارای درجه خوب بود. به طورکلی، اگرچه تغییرات زمانی و مکانی در بعضی عوامل اندازه گیری شده مشاهده گردید اما طبق نتایج به دست آمده از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و شاخص NSFWQI، کیفیت آب سد گاران طی ماه های مختلف در طبقه متوسط تا خوب قرار داشت بنابراین برای فعالیت های کشاورزی، صنعتی و حتی آب شرب بعد از تصفیه متدوال مطلوب ارزیابی گردید.

کمی سازی تحمل گیاهان به آلودگی هوا (Air Pollution Tolerance Index-APTI) در کنار سایر معیارها می تواند در راستای کاهش آلودگی هوا و توسعه فضای سبز امری سودمند باشد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر دود ناشی از احتراق بنزین در موتور بر روی برخی خصوصیات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی به ویژه شاخص تحمل به آلودگی هوا سه گونه آپارتمانی صورت گرفت. این مطالعه آزمایشگاهی به صورت فاکتوریل در قالب یک طرح کاملا تصادفی در دو گروه شاهد و تیمار صورت گرفت. ابتدا گیاهان آپارتمانی شفلرا، بنت القنسول و دیفن باخیا به مدت سه ماه در معرض دود ناشی از سوخت های موتوری قرار گرفتند. سپس با اندازه گیری دو فاکتور فیزیولوژیک محتوای آب نسبی و pH عصاره برگ و همچنین دو فاکتور بیوشیمیایی کلروفیل کل و اسید آسکوربیک، مقادیر APTI در گیاهان شاهد و تیمار تعیین گردید. برای بررسی پاسخ های فیزیولوژیک گیاهان علاوه بر فاکتورهای مذکور دو پارامتر پرولین و قند محلول اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، در میان گونه های مورد مطالعه، بیشترین اسیدیته و محتوای آب نسبی در گیاه دیفن باخیا و بیشترین پرولین، اسید آسکوربیک و APTI در گیاه بنت القنسول است. همچنین تفاوت معنی داری در مقدار قند محلول و کلروفیل بین سه گونه مشاهده نشد. مقادیر APTI در گیاهان شفلرا، بنت القنسول و دیفن باخیا به ترتیب 10. 37، 15. 63 و 10. 55 اندازه گیری شد. مقادیر شاخص APTI در گیاهان تیمار شده دیفن باخیا کمتر از گیاه شاهد بود. همچنین میزان پرولین و محتوای آب نسبی در گیاهان تیمار شده شفلرا کمتر از گیاهان شاهد بود. از آن جایی که گیاه بنت القنسول نسبت به دو گیاه شفلرا و دیفن باخیا در مقابل دود ناشی از احتراق سوخت بنزین در موتور بیشترین شاخص تحمل به آلودگی هوا را داشت، بنابراین توسعه فضای سبز آپارتمان ها با گیاه بنت القنسول در مقایسه با دو گونه گیاهی دیگر در اولویت قرار دارد.

آهوی ایرانی یکی از پستانداران ساکن دشت های استپی و بیابانی است که جمعیت آن به دلایل متعدد از جمله تخریب زیستگاه به شدت کاهش یافته است. زیستگاههای شرق کشور، بخصوص خراسان رضوی، نیز از این قضیه مستثنی نبوده و جمعیت آهوی ایرانی در این استان به شدت کاهش یافته و در برخی از این مناطق منقرض شده است. هدف از تحقیق حاضر تلفیق رویکردهای کمّی و کیفی نظیر SWOT، QSPM و AHPبه منظور شناخت و الویت بندی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های آهوی ایرانی در 13 منطقه تحت حفاظت در خراسان رضوی و ارائه راهکار های مدیریتی به منظور حفاظت از این گونه می باشد. نتایج نشان داد که بالا بودن تنوع زیستی، حضور گونه های شاخص و اعتقادات مردم مبنی بر تقدس آهو، مهمترین نقاط قوت است و بروز خشکسالی های متمادی، کم آبی و ضعف مدیریت و حفاظت ازگونه ها، مهمترین نقاط ضعف این مناطق به حساب می آید. در گروه فرصت ها، زون بندی مناطق تحت حفاظت و استفاده از قابلیت های مختلف مناطق، مدیریت دام در مراتع و ایجاد شکارگاه خصوصی به صورت اشتغال برای بومیان و سودآوری اقتصادی به عنوان مهمترین فرصت ها شناخته شد. شکار غیر مجاز، چرای بی رویه دام و تخریب زیستگاه، مهمترین عوامل تهدید کننده آهو در مناطق تحت حفاظت استان می باشند. نتایج تحلیل SWOT نشان داد که وضعیت آهوان در مناطق تحت حفاظت استان در الگوی تدافعی (WT) با ارزش نهایی 438/0 قرار دارد و راهبردهایی را باید در مدیریت این گونه اتخاذ کرد که نقطه ضعف ها را به حداقل رساند و از تهدیدهای موجود بکاهد. بنابراین تدوین برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت جهت کاهش عوامل تهدید کننده این گونه ارزشمند در خراسان رضوی ضروری است. تدوین برنامه مدیریتی منسجم با هماهنگی دستگاه های ذیربط و سازمان حفاظت محیط زیست استان برای مقابله با بروز خشکسالی متمادی و کم آبی در مناطق تحت حفاظت استان و تامین تجهیزات، امکانات و نیروی حفاظتی جهت حفاظت از مناطق تحت مدیریت به عنوان بهترین راهبرد شناسایی شد.

با افزایش روز افزون جمعیت نیاز به تولید محصولات کشاورزی و غذا افزایش پیدا کرده است. استفاده کشاورزان از کود های شیمیایی باعث آلودگی منابع آب و خاک می شود. از پرکاربردترین کود ها، کود نیتراته (اوره) است که آبشویی آن از طریق زهاب های کشاورزی مشکلات زیادی را برای محیط زیست به دنبال دارند. امروزه یکی از روش هایی که در علم زهکشی در کنار زهکشی کنترل شده برای حذف نیترات مورد توجه قرار گرفته است استفاده از بیوراکتور ها است. در این مطالعه از کاه و کلش گندم به عنوان بستر و محیط بیوراکتور برای تصفیه نیترات مورد استفاده قرار گرفت. پژوهش مورد نظر در 51 روز در سه تکرار و در چهار مرحله تزریق با زهابی با غلظت حدود 54 میلی گرم برلیتر برای نیترات انجام شد. تمام اندازه گیری ها در محل آزمایش با دستگاه فتومتر مدل 7100 انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که غلظت نیترات با گذشت زمان بین 6 تا 24 ساعت پس از تزریق زهاب بین 54 تا 100 درصد کاهش می یابد؛ که بیانگر عملکرد قابل قبول این بیوراکتور بوده است. همچنین نتایج حاصل از آزمون های آماری نشان داد که با گذشت 51 روز از زمان ماند کاه وکلش گندم هیچ تفاوتی در میزان کاهش غلظت نیترات (عملکرد بیوراکتور) ایجاد نشده است. همچنین نتایج نشان داد در طول آزمایش، دما اثر معنی-داری بر کاهش غلظت نیترات نداشته است اما دمای بالاتر از 29 درجه سانتی گراد سرعت تصفیه نیترات را کاهش می دهد. با توجه به نتایج حاصل می توان از بیوراکتور ها با بستر کاه و کلش گندم به منظور کاهش غلظت نیترات زهاب های خروجی در پایین دست مزارع استفاده نمود.