گیاه پزشکی
سال:1399 | دوره:43 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

بلوط مهم ترین و فراوان ترین گونه درختی موجود در غرب ایران به ویژه منطقه زاگرس محسوب می شود. کنه ها از بندپایان فعال در جنگل های بلوط می باشند که نقش های متفاوتی از جمله آفت، شکارگر و تجزیه کننده به عهده دارند. به منظور بررسی فون کنه های پیش استیگمای مرتبط با جنگل بلوط. Quercus spp در منطقه حفاظت شده بیستون، نمونه برداری های متعددی از نقاط مختلف منطقه در سال های 1397 و 1398 از خاک و اندام های هوایی جنگل بلوط به عمل آمد. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه، با استفاده از قیف برلیز جداسازی شده و پس از شفاف سازی در اسید لاکتیک، با استفاده از مایع هویر اسلاید شدند. در این بررسی در مجموع، 12 گونه متعلق به 16 جنس و 12 خانواده شناسایی شدند. همچنین چک لیستی از کنه های گزارش شده از بلوط در ایران نیز ارایه شده است که شامل 74 گونه متعلق به 11 جنس و 18خانواده می باشد. در این چک لیست بیشترین گزارش مربوط به گونه Molothrognathus mehrnejadi (Liang & Zhang, 1997) از خانواده Caligonellidae است. گونه های شناسایی شده در این بررسی به شرح زیر است: Anystidae: Anystis baccarum Linnaeus, 1758; Bdellidae: Cyta coeruolipes (Duges, 1834); Cunaxidae: Pulaeus glebulentus Den Heyer, 1980; Tydeidae: Lorryia woolleyi (Baker, 1968), Tydeus caudatus (Duges, 1834) sensu Baker, 1970; Ereynetidae: Ereynetoides amplectorus Hunter, 1964; Iolonidae: Pronematus ubiquitus (McGregor, 1932), Pronematus rykei Meyer & Rodrigues, 1966; Erythraeidae: Parerythraeus sp., Abrolophus sp.; Smarididae: Smaris sp., Fessonia sp.; Raphignatidae: Raphignatus sp.; Tetranychidae: Tetranychus urticae Koch, 1836; Tetranychus turkestani (Ugarov & Nikolski), 1937, Eotetranychus frosti (McGregor, 1952); Trombididae: Allothrombium sp.; Cheyletidae: Acaropsellina sollers Kuzin, 1940.

انگور از میوه های مهم و با ارزش است که در نواحی مختلف ایران به ویژه در خراسان شمالی توسط بیماری سفیدک داخلی آلوده می شود. اندازه گیری وقوع بر خلاف شدت بیماری راحت تر و سریع تر است، ولی شدت بیماری به عنوان شاخص مهم تر به شمار می آید. در این پژوهش ارزیابی بیماری و رابطه ی بین وقوع و شدت بیماری سفیدک داخلی انگور در استان خراسان شمالی (شهرستان های بجنورد، مانه و سملقان، شیروان و فاروج) طی سال های 1397 و 1398 مورد بررسی قرار گرفت. میزان وقوع و شدت بیماری در 80 تاکستان انتخاب شده به طور تصادفی از اول فروردین تا توقف پیشرفت بیماری به صورت هفتگی یادداشت گردید. وقوع بیماری در سال اول 27/10و در سال دوم 64/51درصد ثبت شد. شدت بیماری در سال اول بین 2/1 تا 6/6 درصد (میانگین 4/3 درصد) و در سال دوم بین 4/6 تا 6/44 درصد (میانگین 82/25درصد) بود. بررسی رابطه ی بین میزان وقوع بیماری و شدت بیماری با استفاده از چهار مدل آماری (توانی، خطی، درجه دوم، مکمل لگاریتم لگاریتم) نشان داد که مدل توانی با دقت بالاتری توانست این رابطه را در 31 تاکستان از تاکستان های مورد مطالعه به خوبی بیان نماید. در 24 تاکستان نیز میزان وقوع و شدت بیماری توسط مدل خطی به خوبی با داده ها برازش یافت. مدل های نهایی براساس ضریب تبیین (R2)، انحراف معیار محاسباتی (SEE) و ضریب تبیین تصحیح شده (Ra2) مربوط به تجزیه داده های خام ساخته شدند. براساس این آماره ها، مدل نهایی در بجنورد به صورت S=(0. 534)×I(1. 263)، در شیروان به صورت S=(0. 684)×I(1. 472)، در مانه و سملقان به صورت S=(0. 4691)×I-0. 01711 و در فاروج به صورت S=(0. 3484)×I-0. 0078 رابطه ی بین میزان وقوع و شدت بیماری را نشان دادند.

نبود مقاومت پایدار در ارقام گندم، دلیل اصلی همه گیری های زنگ ساقه (سیاه) است که می تواند تولید گندم در برخی از نقاط جهان را محدود کند. در این مطالعه به منظور تشخیص منابع احتمالی دارای مقاومت نسبی نسبت به زنگ سیاه، که نوعی مقاومت پایدار و غیر اختصاص-نژادی است، شاخص های مقاومت نسبی شامل ضریب آلودگی (CI)، شدت نهایی بیماری (FDS)، نرخ آلودگی ظاهری (r) و مقدار نسبی سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC) در 26 ژنوتیپ گندم همراه با شاهد حساس (مخلوط رقم McNair و لاین CD-90-12) طی سال زراعی 98-1397 در مزرعه آزمایشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی آلاروق اردبیل ارزیابی شدند. ارزیابی ژنوتیپ ها در مزرعه تحت شرایط آلودگی طبیعی و در برابر جمعیت پاتوتیپ دارای پرآزاری برای ژن های مقاومت Sr25، Sr5، Sr6، Sr7a، Sr9f، Sr9e، Sr13، Sr23، Sr28، Sr29، Sr30، Sr33، Sr34، Sr37، SrDP2، SrGT، SrPL، SrWLD، SrH و SrTmp انجام شد. واکنش گیاهچه ای نیز در شرایط گلخانه در برابر پاتوتیپ های TKTTF (دو جدایه) و TTTTF انجام شد. بر اساس آن، ارقام گاسکوژن، MV17 و گنبد مقادیر پایینی از CI، FRS، r و rAUDPC را نشان دادند و به عنوان گروه دارای سطح مطلوب مقاومت نسبی (تدریجی) در نظر گرفته شدند. نه رقم یا لاین مقادیر متوسطی از شاخص های مقاومت به زنگ ساقه را نشان دادند و به عنوان لاین های دارای سطح متوسط مقاومت نسبی برای زنگ ساقه در نظر گرفته شدند. شش رقم یا لاین نیز دارای سطح پایین مقاومت نسبی و بقیه ژنوتیپ ها در گروه لاین های حساس و بدون هیچ نوع مقاومت نسبی گروه بندی شدند. ژنوتیپ های زارع، گاسکوژن، گنبد، N-91-9 و N-93-15 با توجه به واکنش گیاهچه ای حساس (حداقل در برابر یک پاتوتیپ) و واکنش نیمه مقاوم (MR) تا نیمه حساس (MS) در مرحله گیاه بالغ به احتمال زیاد دارای تعداد ژن مقاومت نسبی بیشتری در برابر عامل بیماری هستند. ژنوتیپ های دارای سطح مطلوب و متوسط مقاومت نسبی که در این مطالعه تشخیص داده شدند می توانند برای معرفی رقم کاندید شده یا در برنامه های به نژادی گندم نسبت به زنگ ساقه استفاده شوند.

گیاهان در دفاع از خود در مقابل بندپایان (حشرات و کنه ها) ممکن است ترکیباتی را ترشح کنند که سیستم درون ریز آنها را مختل کند. اکدیستروییدهای گیاهی و شبه هورمون های جوانی از جمله این ترکیبات هستند. گیاه اسفناج به عنوان گیاهی که اکدیستروییدهای گیاهی را سنتز و ذخیره می کند و گیاه همیشه بهار به عنوان گیاهی که ترکیبات شبه هورمون جوانی را دارد شناسایی شده اند. کنه تارتن دولکه ای با نام علمی Tetranychus urticae Kochیک آفت پلی فاژ در بسیاری از نقاط دنیا است که نسبت به سموم مقاومت پیدا کرده است. از آنجا که شبه هورمون های حشرات انتخابی عمل می کنند و برای محیط زیست سالم هستند بعضی از این ترکیبات می توانند با حشره کش ها رقابت کنند. در این مطالعه، اثر گیاهان اسفناج و همیشه بهار روی پارامترهای رشد جمعیت کنه تارتن دولکه ای بررسی شد. مطالعات با استفاده از دیسک های برگی در شرایط آزمایشگاهی و با 50 تکرار انجام شد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت این آفت روی اسفناج و همیشه بهار به ترتیب 0/2188 و 0/0199-، نرخ متناهی افزایش جمعیت 1/244 0/0980، نرخ خالص تولیدمثل21/52 و 0/74 و مدت زمان تکمیل یک نسل 14 و 16/75روز محاسبه شد. نتیجه تحقیق نشان داد که کنه تارتن به طور منفی تحت تاثیر ترکیبات گیاه همیشه بهار قرار گرفت و تنها 10 % از جمعیت آن به مرحله بلوغ رسیدند در حالی که روی میزبان اسفناج، به راحتی رشد خود را کامل نموده و در مرحله بلوغ نیز عملکرد آنها مشابه میزبان های اصلی اش بود. گیاه همیشه بهار دارای ترکیبات شبه هورمون جوانی است و این ترکیبات روی خصوصیات زیستی کنه T. urticae اثر منفی دارند. لذا از این ترکیبات می توان در مدیریت کنه تارتن دولکه ای استفاده نمود.

به منظور شناسایی نماتدهای مرتبط با جنگل های بلوط شهرستان خرم آباد طی سال های 1393-1394، 82 نمونه از خاک اطراف ریشه و پوست درختان بلوط شهرستان خرم آباد جمع آوری شد. پس از استخراج، کشتن و تثبیت نماتدها شناسایی گونه ها براساس ویژگی های ریخت شناختی و ریخت سنجی با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به دوربین دیجیتالی انجام گرفت. در این بررسی 26 گونه از فوق بالا خانواده ی Tylenchomorpha و خانواده Longidoridae شناسایی شدند. نام این گونه ها به شرح زیر است: Aphelenchus avenae, Laimaphelenchus australis L. penardi, Paraphelenchus amblyurus, Aprutides guidetti, Ditylenchus medicaginis, D. anchilisposomus, D. parvus, Mesocriconema antipolitanum, Amplimerlinius globigerus, Scutylenchus rugosus, Merlinius brevidens, M. nanus, Trophurus ussuriensis, Helicotylenchus digonicus, H. exallus, H. vulgaris, Pratylenchoides ritteri, Pratylenchus neglectus, P. thornei, Zygotylenchus guevarai, Boleodorus thylactus, Discotylenchus sp, Psilenchus hilarulus, Paratylenchus similis, Xiphinema index از بین گونه های شناسایی شده 19 گونه برای اولین بار از ریزوسفر درختان بلوط ایران گزارش می شوند. در طی این تحقیق همچنین گونه های Laimaphelenchus australis و جمعیت نر گونه L. penardi از پوست تنه درختان جمع آوری شدند و برای اولین بار از ایران گزارش می شوند، حضور این نماتدهای قارچ خوار می تواند بر تعادل قارچ های اندوفیتی تاثیر بگذارد که مهمترین عوامل تعیین کننده سلامت ریشه، پوست و تنه گیاهان هستند. در این مقاله توصیف کامل این دو گونه همراه با گونه ی Ditylenchus anchilisposomus که برای اولین بار به طور کامل شرح داده می شود، ارایه گردیده است.

سرخرطومی های ساقه خوار کلزا، به عنوان آفات مرحله رویشی کلزا، عموما از جنس (Ceutorhynchus (Col.: Curculionidae، می باشند که در مرحله لاروی موجب خسارت می گردند. در سال های 1395 تا 1397 ویژگی های زیستی این سرخرطومی ها در مزارع کلزای استان های مازندران، گلستان و لرستان مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، پنج گونه سرخرطومی ساقه خوار جمع آوری و شناسایی گردیدند: Ceutorhynchus picitarsis و C. chalybaeus از مازندران، C. erysimi و C. pallidactylus از گلستان، C. sulcicollis از لرستان، مازندران و گلستان. در اواخر آبان، حشرات کامل سرخرطومی ها وارد مزارع شده و پس از جفت گیری و تغذیه، ماده ها تخم های خود را در داخل رگبرگ اصلی، دمبرگ برگ های پایینی و یا در ناحیه طوقه بوته های جوان کلزا قرار داده و لاروها در بافت گیاه نفوذ کردند. سه سن لاروی این آفت طی پاییز و زمستان تا اواسط بهار در داخل بافت گیاه تغذیه کردند. شروع فعالیت لاروهای سن اول در اوایل آذر، لاروهای سن دوم از اواخر آذر و سن سوم از اوایل تا اواسط بهار بود. در اوایل اردیبهشت، لاروها برای شفیره شدن، گیاه میزبان را ترک کرده و شفیرگی در خاک رخ داد. ظهور حشرات کامل نسل جدید از نیمه اردیبهشت تا اوایل خرداد صورت گرفت. تمامی گونه های سرخرطومی مورد اشاره یک نسل در سال داشتند. حداکثر آلودگی به سرخرطومی ها در مازندران، لرستان و گلستان به ترتیب 89/0± 1/20، 29/1± 8/14 و 29/0± 2/10 درصد بود.