ارزیابی تاثیرات اجتماعی
سال:1399 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:6

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مطالعة حاضر با هدفِ ارزیابی تأثیراتِ ناشی از احداث پیاده راه در محدودة بلوار امامزاده حسن(ع) کرج به مرحلة اجرا درآمده است. این پیاده راه به طول حدوداً سیصد متر در حد فاصل آستان مقدس امامزاده حسن تا میدان قدس در دستورکار شهرداری کرج قرار گرفته است. مدلِ نظری پژوهش بر مفهوم «پیاده راه به مثابة فضای عمومی شهری» استوار بوده، برای ارزیابی پیامدهای ناشی از اقدام از روش های مختلف کمی و کیفی اعم از انجام پیمایش در حوزة مداخلة پروژه، مصاحبه با گروه های مختلف ذی نفع، بهره گیری از آرای کارشناسانِ حوزه های مختلف و نیز مشاهدات میدانی استفاده شده است. ارزیابی پیامدها در قالب دو سناریو، شاملِ سناریوی انفعالی (تداوم وضع موجود) و سناریوی حداقلی (تعدیل وضع موجود) صورت گرفته و در ارزیابی هر کدام از سناریوها، پیامدهای اقدام در سه حوزه شامل بافت ترافیکی، اجتماعی و نهادی بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که محدودة مورد بررسی در وضعیت فعلی با مسائل ترافیکی، اجتماعی و نهادیِ عدیده ای دست به گریبان است که در صورت تحقق سناریوی اول و تداوم این وضع در هر سه حوزة یادشده، شاهد غلبة کامل تأثیرات منفی، اعم از مسائل ترافیکی، مخالفت ها و نارضایتی اهالی و افزایش آسیب های اجتماعی محدوده، بر تأثیرات مثبت خواهیم بود. در صورت تحقق سناریوی اول (اتخاذ رویکرد انفعالی) در هیچ کدام از حوزه های سه گانة ترافیکی، نهادی و اجتماعی، وضعیت مطلوبی برای محدودة مورد بررسی پیش بینی نمی شود. به عبارت بهتر، محدودة مورد نظر در وضعیت فعلی با چالش هایی مواجه است که لزوم ایجاد تغییر در این محدوده را ضروری می نماید. این در حالی است که نتایج نشان می دهد اجرای هرگونه اقدام حداکثری در محدودة مورد بررسی نیز به دلیل نبودِ بسترهای قانونی، عملیاتی و مالی دور از انتظار است. بنابراین طرح پیشنهادیِ اتاف، اتخاذ رویکرد حداقلی در اجرای پروژه پیاده راه سازی را به عنوان گزینة مطلوب معرفی می کند. این طرح بر این ایده استوار است که در صورت تصویب و تصمیم مدیران شهری مبنی بر اجرایی شدن پروژة پیاده راه سازی، این پروژه در دو فاز مستقل اما با اهداف مشترک، طراحی و اجرا گردد. در فاز اول، مجموعه ای از اقداماتِ اصلاحیِ قبل از مرحلة اجرا مدنظر قرار می گیرد و در فاز دوم، بررسی ها و مطالعات کارشناسی و تخصصی در دستورکار قرار می گیرد. در همین قالب، گروه اتاف تلاش کرده است تا راهکارهایی را در جهت اجرای بهترِ هر کدام از فازهای یادشده ارائه نماید.

اصل انسان محوری در حمل ونقل پایدار به معنای توسعه و ایجاد زیرساخت ها بر مبنای احترام به حقوق شهروندی و انسانی است و پارکینگ های عمومی به عنوان یکی از زیرساخت های مهم حمل ونقل در این زمینه، سهم بالایی دارند. اجرای طرح احداث پارکینگ عمومی در ناحیه 5 منطقه 14، پاسخی به نیازهای شهروندان درباره مشکلات ترددی و افزایش شاخص های حمل ونقل پایدار شهری است. پژوهش حاضر در پی شناسایی و پیش بینی تأثیرات و انواع پیامدهای احتمالی اجرای طرح و اقدامات تعدیلی مناسب در چارچوب مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی است. رویکرد روشی این پژوهش را می توان به واسطه استفاده از فنون و ابزار مختلف، ترکیبی نام نهاد. داده های پژوهش از طریق پیمایش (ساکنان و مراجعان)، مصاحبه های عمیق و نیمه ساختمند و مشاهده گردآوری شده است. در بخش دیگر پژوهش از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، سه مکان با اولویت انتخاب شد و با مرور شاخص های موجود در زمینه مکان یابی پارکینگ های عمومی، چهار شاخص شناسایی شد. سپس با توجه به نتایج مصاحبه با کارشناسان حمل ونقل، مسئولان، آگاهان محلی و انجام بازدیدهای میدانی کارشناسان، مکان مناسب برای احداث پارکینگ در سطح محدوده مورد مطالعه پیشنهاد شده است. نتایج نشان داد که کمبود فضای پارک خودرو با وجود فعالیت مراکز اداری، خدماتی و تجاری با عملکرد فرامنطقه ای در این محدوده باعث افزایش حجم ترافیک ساکن و به شکل مستقیم روی بهره برداری از پتاسیل حاصلة این مراکز تأثیر منفی داشته و ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، محیط زیستی و اقتصادی زندگی ساکنان را تحت تأثیر قرار داده است. کاهش قانون گریزی ابزاری در میان شهروندان، رونق کسب وکار بازار گل محلاتی، افزایش ایمنی، کاهش خشونت، بهبود منظر شهری و افزایش سرانه های خدماتی از مهمترین پیامدهای شناخته شدة احداث پارکینگ عمومی در این محدوده است. در نهایت با بررسی زمین های سطح محدوده، مناسب ترین مکان برای احداث پارکینگ و چگونگی طراحی بهینه پارکینگ برای پاسخگویی به نیازهای آینده پیشنهاد شده است.

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی اجتماعی و فرهنگی مددسرای محله نفت منطقه 5 شهرداری تهران و ارائه راه کارهای اصلاحی و جبرانی برای اجرای هرچه بهتر این پروژه است. برای نیل به هدف ذکرشده از روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تحلیل ذی نفعان استفاده شده است. از یکسو با در نظر گرفتن دامنة جغرافیایی تأثیر محیط پیرامون مددسرا بر کارکرد آن، می توان از تأثیر منفی همجواری دره فرحزاد به عنوان کانون اصلی آسیب های اجتماعی محله نفت با ایجاد فضاهای بی دفاع شهری، حضور افراد بی خانمان و تشدید زباله گردی بر کارکرد و وجهه مددسرا سخن گفت و از سویی دیگر در بُعد دامنه اجتماعی می توان مدعی شد اگر یکی از اهداف اصلی احداث مددسراها را پیشگیری از مرگ ومیر افراد معتاد و بی خانمان در معابر عمومی و حفظ مبلمان شهری و زدودن این افراد از چهرة شهر و نه بازپروری در نظر گیریم، یافته ها و داده های تحقیق حاکی از موفقیت مددسرای منطقه 5 در ایجاد فضای خوابگاهی و رفاهی مناسب مددجویان است. اما در نهایت دو آسیب اصلی در عملکرد مددسراها قابل شناسایی است: 1-تبدیل شدن مددسرا به محل دائمی اقامت مددجویان و رسوبی شدن آنها 2-ناتمام ماندن چرخه توانمندسازی مراجعان و در نتیجه از دست رفتن ماهیت بازپرورانه مجموعه.

هدف این پژوهش، ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژه ساخت مجموعه فرهنگی و گردشگردی مُرادآب در محله اسلام آباد واقع در منطقه 1 شهرداری کرج و ارائه راهکارهایی به منظور افزایش پیامدهای مثبت و کاهش پیامدهای منفی ناشی از آن است. روش این پژوهش از نظر فرایند اجرا، تلفیقی (کمی و کیفی) و از نظر زمان، مقطعی بوده است. اطلاعات در بخش کمی داده ها با نمونه ای 400 نفری از اهالی اسلام آباد کرج به دست آمده است و در بخش کیفی هم مصاحبه هایی با مدیران شهرداری منطقه کرج، عوامل اجرایی، مطلعان طرح و افراد شاخص و نخبگان محلی انجام شده است و برای تعیین اعتبار پرسشنامه از اعتبار صوری و به منظور تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اجرای این پروژه، اثرات مثبتی مانند بهبود گذران اوقات فراغت، بهبود سیمای محلی و بهبود محیط زیست، احساس آرامش و نشاط اجتماعی، افزایش احساس امنیت، افزایش دسترسی به خدمات تفریحی و فرهنگی، افزایش قیمت مسکن، ایجاد فرصت شغلی و درآمدزایی، بهبود سیمای محله، افزایش مشارکت و تعلق محلی و افزایش رضایت و اثرات منفی مانند دل زدگی و بی اعتمادی مردم به مسئولان و طرح، مهاجرت اجباری و ایجاد نارضایتی از ازدحام و شلوغی بعد از اجرای طرح به همراه خواهد داشت که با اجرای سیاست های درست سامان دهی و جلب رضایت اهالی و طراحی اصولی و بهره مندی از سرمایه گذار خصوصی جهت تسریع امور می توان اثرات منفی را کاهش داد.

پیشرفت های اخیر در حوزة ارزیابی تأثیرات اجتماعی نشان داده است که در نتیجه اجرای پژوهش ها، روش های مختلفی برای پایش و ارزیابی بسط و توسعه یافته است. این روش های ارزیابی شامل شاخص هایی برای گردآوری شواهد کمی و کیفی تأثیر اجتماعی علمی است که در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت به دست آمده است. در روان شناسی، تأثیر پژوهش ها عمدتاً پس از چاپ نتایج آنها در نشریه های علمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است؛ اما روش های ارزیابی تأثیر اجتماعی پژوهش های روان شناختی کمتر شناخته شده است. ارزیابی تأثیر در حوزه های روان شناسی تربیتی و روان شناسی سازمانی، هم افزایی هایی را با رویکردهای پایین به بالا ارائه می دهد که صدای شهروندان و ذی نفعان را در تجزیه و تحلیل ها لحاظ می کنند. بدین ترتیب روش شناسی ارتباطی نیز به عنوان یک روش مفید برای ارزیابی تأثیر اجتماعی پدیدار می شود. هرچند روش شناسی ارتباطی، تأثیرات اجتماعی را در علوم اجتماعی به شکل گسترده ای تشریح کرده است، دانسته های ما درباره چگونگی استفاده از آن و تأثیرات به دست آمده در پژوهش های روان شناختی، اندک است. این مقاله، موضوع چگونگی دستیابی به تأثیر اجتماعی در روان شناسی را از طریق روش شناسی ارتباطی بیشتر بازمی کند و به طور ویژه بر مبانی نظری روش شناسی ارتباطی، اصول پژوهش های روان شناختی و برخی اقدامات مهم در اجرای روش شناسی ارتباطی در رابطه با طراحی کمیته های مشورتی، کارگروه ها و جلسات عمومی در پژوهش، متمرکز است. علاوه بر این مقاله حاضر نشان می دهد که چگونه روش شناسی ارتباطی در پژوهش های روان شناسی به اجرا درآمده است. مقاله را با نتیجه گیری و توصیه هایی برای بررسی بیشتر شیوه هایی که تأثیرات اجتماعی پژوهش روان شناختی را به وسیله روش شناسی ارتباطی امکان پذیر می سازد، به پایان میبریم.