نهال و بذر
سال:1400 | دوره:37 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

این پژوهش با هدف بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه 15 لاین امید بخش باقلا و ارقام شاهد به مدت دو سال زراعی (96-1394) در ایستگاه های تحقیقاتی گرگان (دیم)، دزفول (آبی)، بروجرد (دیم) و ایرانشهر (آبی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که ژنوتیپ های باقلا از نظر تعداد روز تا 50 درصد گل دهی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی دار داشتند. لاین هایFLIP03-069FB، ILB1266 × ILB1814 وWRB2-7 × Giza Blanca به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را داشتند. اثر اصلی محیط 43/76 درصد از تغییرات کل عملکرد را به خود اختصاص داد، در حالی که اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط به ترتیب 31/6 و 17 درصد بود. بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط با استفاده از روش تجزیه چند متغیره اثر اصلی جمع پذیر و برهمکنش ضرب پذیر (AMMI) نشان داد شش مؤلفه اصلی مدل AMMI معنی دار بودند و 69/99 درصد از تغییرات برهمکنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. بر اساس ارزش پایداری امی (ASV)، لاین های WRB2-7 × Giza Blanca، ILB 3626، Barkat × BPL465 و رقم برکت دارای پایداری عملکرد دانه و ژنوتیپ Barkat × New Mammoth و رقم زرشکی با داشتن بیشترین برهمکنش زنوتیپ × محیط عملکرد دانه ناپایدار داشتند. همچنین محیط های گرگان و بروجرد به دلیل داشتن برهمکنش زنوتیپ × محیط بالا، به عنوان محیط ایده آل جهت تمایز بین لاین های باقلا شناخته شدند. در نهایت لاین WRB2-7 × Giza Blanca با میانگین عملکرد دانه 3288 کیلوگرم در هکتار، پایداری عملکرد بالاو سازگاری وسیع برای نامگذاری و معرفی به عنوان رقم تجاری جدید برای مناطق هدف شناسایی شد.

سمیت بور به عنوان یکی از مهم ترین اختلالات رشدی گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک جهان مطرح می باشد. در این پژوهش، اثر متقابل چهار پایه رویشی MM106، M26، M9 و P22 و پنج سطح عنصر بور (صفر، 15، 30، 45 و 60 میلی گرم در کیلوگرم خاک) از منبع اسید بوریک بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی سیب رقم گلدن دلیشز در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی در دو سال متوالی (1397 و 1398) مطالعه و ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عنصر بور در خاک، ارتفاع نهال، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، شاخص کلروفیل و میزان رشد رویشی سیب رقم گلدن دلیشز روی همه پایه ها در مقایسه با شاهد کاهش یافت. رشد رویشی در غلظت های بالای عنصر بور در همه پایه ها بجز P22 و M26 متوقف شد، هر چند میزان رشد رویشی این پایه ها نیز نسبت به شاهد کاهش یافت. همچنین با افزایش مقدار بور در خاک دمای برگ، میزان نشت یونی و مالون دی آلدئید افزایش یافت. اندازه گیری فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز در برگ نشان داد که فعالیت این آنزیم با افزایش مقدار بور از صفر تا 30 میلی گرم در خاک افزایش، و در سطوح بالاتر کاهش یافت. مقدار بور اندازه گیری شده در برگ روی پایه های M26 وP22 کمتر از پایه های دیگر بود. نتایج حاکی از تحمل بیشتر سیب رقم گلدن دلیشز روی پایه رویشی M26 نسبت به پایه-های دیگر در غلظت بیشتر از 30 میلی گرم در کیلو گرم عنصر بور در خاک بود.

این پژوهش با هدف بررسی خصوصیات رویشی و زودباردهی چند رقم گلابی تجاری و متحمل به بیماری آتشک گلابی روی پایه OH×F87TM و مقایسه این پایه با پایه تجاری شده نیمه پاکوتاه پیرودوارف انجام شد. ارقام مورد استفاده شامل لوئیزبون، درگزی و اسپادونا به عنوان سه رقم تجاری گلابی در کشور و دو رقم جدید سوپرالیوت (Super Elliot) و پکهامزتریومف (Packham`s Triumph) بودند که در مدت چهار سال (1396 تا 1399) در شرایط آب و هوائی کرج و با استفاده از پایه های کشت بافتی و با کشت نهال دو ساله، مورد ارزیابی قرار گرفتند. بلندترین ارتفاع درخت در رقم درگزی روی پایه OH×F87TM و پیرودوارف و همچنین ببیشترین تراکم اسپور با 12 اسپور بر متر در سه ترکیب پیوندی ارقام لوئیزبون و پکهامز روی پایه OH×F87TM و رقم اسپادونا روی پایه پیرودوارف بود. استفاده از نهال دوساله سبب باردهی محدود درختان در همان سال اول شد و شکوفه دهی در سال دوم در پایه OH×F87TM با حدود 40 شکوفه در درخت نسبت به پایه پیرودوارف با حدود 5/37 شکوفه در درخت بیشتر بود. بیشترین عملکرد میوه در مجموع سال های پژوهش در رقم درگزی و سوپرالیوت دیده شد که رقم اخیر حساسیت بالائی به پسیل گلابی نشان داد. از سوی دیگر رقم اسپادونا که به طور معمول روی پایه پیرودوارف دارای عملکرد میوه پائینی است روی پایه پایه OH×F87TM عملکرد بالاتری داشت. در مجموع پایه OH×F87TM با توجه به رشد کمتر و عملکرد میوه نسبتاً بالاتر در ارقام پیوندی، سبب افزایش شاخص عملکرد میوه به ازای سطح مقطع تنه شد. علاوه بر رقم درگزی، رقم لوئیزیون نیز روی این پایه از شاخص عملکرد به ازای سطح مقطع تنه بالائی برخوردار بود. نتایج نشان داد که پایه OH×F87TM می تواند به عنوان یک پایه مناسب و حتی برتر از پیرودوارف در ادامه این پژوهش مورد توجه قرار گیرد.

این پژوهش به منظور غربالگری برخی ژنوتیپ های سیب زمینی شامل 35 رقم تجاری در ایران و 24 کلون امیدبخش حاصل از برنامه های به نژادی، نسبت به ویروس X سیب زمینی (Potato virus X = PVX) با استفاده از آزمون های بیولوژیکی و نشانگرهای مولکولی انجام شد. برای این منظور، ابتدا جدایه ویروسی روی گیاه محک گل تکمه ای مایه زنی و خالص سازی بیولوژیک و سپس با مایه زنی روی گیاه توتون، تکثیر و در محیط کشت بافت نگهداری گردید. برای ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها نسبت به این ویروس از روش استاندارد مرکز بین المللی سیب زمینی(CIP) شامل مایه زنی مکانیکی و پیوند استفاده شد. ابتدا سه گیاهچه سیب زمینی از هر ژنوتیپ به صورت مکانیکی در شرایط گلخانه ای توسط عصاره آلوده به ویروس مایه زنی شد و ژنوتیپ ها براساس نتایج آزمون DAS-ELISA در دو گروه مقاوم و حساس قرار گرفتند. به منظور تعیین نوع مقاومت ژنوتیپ های مقاوم بر روی گیاهان گوجه فرنگی آلوده به PVX در سه تکرار پیوند و آلودگی آنها توسط آزمون الایزا بررسی شد. نتایج حاصل از هر دو آزمایش مایه زنی مکانیکی و پیوند نشان داد که 12 رقم تجاری و 11 کلون امیدبخش سیب زمینی دارای مقاومت از نوع بسیار بالا (Extreme Resistance, ER) و 9 رقم تجاری و یک کلون امیدبخش دارای مقاومت از نوع فوق حساسیت (Hypersensitive Reaction, HR) نسبت به PVX بودند. سایر ژنوتیپ ها شامل 14 رقم تجاری و 12 کلون امیدبخش در حداقل یکی از تکرارها به PVX آلوده شدند و به عنوان حساس شناسایی گردیدند. غربالگری برای ژن های مقاومت Rx1 و Rx2 نیز توسط واکنش زنجیره ای پلی مراز (PCR) به ترتیب با استفاده از نشانگرهای اختصاصی 5RX1 و106RX2 در ژنوتیپ های با مقاومت ER انجام شد. نتایج بررسی های مولکولی نیز نشان داد که 13 ژنوتیپ سیب زمینی دارای ژن مقاومت Rx1 و هفت ژنوتیپ دارای ژن مقاومت Rx2 بودند و در ژنوتیپ های با مقاومت HR و حساس هیچیک از این ژن ها ردیابی نشد و با نتایج آزمایش های گلخانه ای و سرولوژیکی مطابقت داشت. با توجه به نتایج این پژوهش از ژنوتیپ های با مقاومت ER به ویروس و دارای ژن Rx1 و یا Rx2 می توان در برنامه های به نژادی به عنوان والد مقاوم برای تولید ارقام سیب زمینی با صفات مطلوب زراعی و مقاوم نسبت به PVX استفاده کرد.

به منظور ارزیابی تحمل ژنوتیپ های گلرنگ به شرایط تنش شوری و انتخاب ژنوتیپ مناسب 18 ژنوتیپ گلرنگ دریافتی از موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات شوری صدوق یزد در سال 96-1395 و 97-1396 کشت و ارزیابی شدند. سه سطح تنش شوری (2، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر) درکرت های اصلی و 18 ژنوتیپ گلرنگ به صورت تصادفی در کرت های فرعی قرار گرفتند. ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس عملکرد دانه در سطوح شوری مختلف و همچنین شاخص های تحمل به تنش انجام شد. میانگین کاهش عملکرد دانه ژنوتیپ ها در سال اول و دوم در سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر نسبت به سطح شوری دو دسی زیمنس بر متر به ترتیب 36 و 51 درصد بود. شاخص های STI، MP، GMP، HM، Yis، Yip و MSTI1 همبستگی معنی دار با عملکرد دانه در سه محیط داشتند. تجزیه به مولفه های اصلی نیز نشان داد که مولفه اول نشان دهنده تحمل به تنش و مولفه دوم حساسیت به تنش شوری بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از شاخص هایی که با عملکرد دانه همبستگی بالایی داشتند نشان داد که ژنوتیپ های 4، 26، 34 و 35 برتر از رقم شاهد (فرامان) بودند و در یک گروه قرار گرفتند و ژنوتیپ 6 در حد شاهد بود. ژنوتیپ های انتخابی عملکرد دانه بالاتری در سه شرایط شوری (12 و 6، 2 دسی زیمنس بر متر) داشتند. بر اساس نتایج این پژوهش ژنوتیپ های LRV-57-57، 26-S6-58-11، محلی کردستان، اصفهان 4 و PI-537682 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 172، 120، 152، 155 و 141 گرم در مترمربع درسطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر به عنوان ژنوتیپ های متحمل به شوری انتخاب شدند.

شانزده ژنوتیپ نخود و دو رقم تجاری عادل و آزاد به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط دیم در چهار منطقه گچساران، گنبد، خرم آباد و ایلام به مدت سه سال زراعی (1398-1395) ارزیابی شدند. ژنوتیپ های 5، 12، 11، 17 و 4 به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را داشتند. ژنوتیپ های 18، 16، 6 و 3 از نظر شاخص های واریانس شوکلا ( 2i)، اکووالانس ریک (Wi)، ریشه خطای میانگین مربع (RMSE)، و به ترتیب پایدارترین عملکرد دانه را دارا بودند. ژنوتیپ های 16 و 18 با ضریب رگرسیون نزدیک به یک، عملکرد بالاتر از میانگین کل و کمترین مقدار انحراف از رگرسیون، ژنوتیپ هایی برتر بودند. تجزیه واریانس ابرهارت و راسل اثر معنی دار برهمکنش ژنوتیپ × محیط (خطی) را نشان داد که بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در پاسخ به شرایط محیطی بود. ژنوتیپ های 4، 5، 9، 11، 12، 15، 16 و 18 ژنوتیپ های برتر از نظر شاخص عملکرد-پایداری عملکرد (YSi) بودند. بر پایه شاخص ناپارامتری TOP ژنوتیپ های 5، 12، 15، 9 و 4 برتر بودند. بر پایه شاخص برتری لین و بینز، ژنوتیپ های 12، 5، 11، 17 و 18 در کلیه محیط های آزمایشی مطلوب بودند. در مجموع، می توان ژنوتیپ های 4، 5 و 12 را به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالاو پایدار و مناسب برای ارزیابی در پروژه های تحقیقی-ترویجی مدنظر قرار داد.