مرتع
سال:1400 | دوره:15 | شماره:1 |تعداد مقالات:14

در این تحقیق پیش بینی پراکنش رویشگاه Thymus kotschyanus با استفاده از دو روش رگرسیون افزایشی تعمیمی (GAM) و رگرسیون تقویت شده درختی (BRT)، در مراتع طالقان میانی بررسی شد. با توجه به هدف از تحقیق حاضر، اطلاعات پوشش گیاهی و عوامل رویشگاهی گونه مورد مطالعه از قبیل توپوگرافی، اقلیم، زمین شناسی و خاک جمع آوری گردید. برای تهیه این اطلاعات از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و نمونه برداری میدانی در 35 سایت استفاده شد. حضور و عدم حضور رویشگاه گونه مورد مطالعه در 735 پلات یک متر مربعی به روش تصادفی-سیستماتیک ثبت شد. همچنین اطلاعات واحدهای نمونه-برداری از قبیل شیب، ارتفاع، جهت و واحد زمین شناسی نیز پس از ثبت موقعیت پلات های نمونه برداری شده از نقشه های رقومی ارتفاع و زمین شناسی منطقه تهیه شد. علاوه بر آن از هر واحد نمونه برداری نیز 5 نمونه خاک برداشت و در آزمایشگاه تجزیه شیمیایی خصوصیات خاک از قبیل سنگریزه، بافت خاک، ماده آلی، آهک و فسفر انجام شد. نتایج نشان داد که احتمال حضور رویشگاه گونه T. kotschyanus با آهک، پتاسیم و سیلت رابطه افزایشی و با شن و فسفر رابطه کاهشی دارد. همچنین رابطه حضور این گونه با ارتفاع و سنگریزه به صورت گوسی است. نتایج دو روش رگرسیونی نشان داد که هر دو روش قادر به پیش-بینی پراکنش رویشگاه گونه مورد مطالعه به صورت بسیار عالی می باشند.

آب به عنوان باارزش ترین اجزای منابع طبیعی، در بخش های مختلف مورد نیازِ انسان است. اهمیت ارزش گذاری کارکرد حفاظت آب در تیپ های متفاوت اکوسیستم های مرتعی علاوه بر افزایش دقت در مقادیر تخمینِ ریالی، از کم ارزش قائل شدن توسط مصرف کنندگان جلوگیری می کند. هدف از انجام این تحقیق تعیین نقش پوشش گیاهی مرتعی در افزایش نگهداشت آب است. در این تحقیق ابتدا ارتفاع رواناب در هریک از واحدهای تیپ گیاهی با استفاده از روش تجربی جاستین تعیین شد. درنهایت ارزش اقتصادی آب با استفاده از روش هزینه جایگزین محاسبه شد. همان طور که نتایج نشان داد پوشش گیاهی مراتع سالانه حدود 4/895335 مترمکعب رواناب را کاهش داده و باعث افزایش جذب و نفوذ آب های سطحی به سفره های آب زیر زمینی می شود. سپس، با توجه به هزینه هر مترمکعب آب در منطقه، ارزش اقتصادی جذب رواناب و نفوذ به سفره آب زیرزمینی برابر با 1/22551 میلیون ریال در سال برآورد شده است. بر این اساس ارزش اقتصادی هر هکتار اکوسیستم مرتع فعلی نیز برابر با 64/1 میلیون ریال در سال تعیین شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، ارزش عملکرد حفاظت از منابع آبی در واحدهای همگن مختلف یک آبخیز متفاوت است که علت آن ناشی از تفاوت های ساختاری موجود در اکوسیستم است، لذا جهت افزایش دقت ابتدا مراتع باید براساس واحدهای همگن تفکیک شوند و سپس تخمین های مربوطه انجام گیرد.

به منظور غلبه بر مشکلات و محدودیت های بازدیدهای میدانی برای ارزیابی وضعیت پوشش گیاهی در سال های متمادی، استفاده از تصاویر ماهواره-ای گزینه معقولی به حساب می آید. پژوهش حاضر با هدف تعیین درصد پوشش گیاهی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و شاخص NDVI در مراتع دشت قزوین انجام شد. در این مطالعه جهت تهیه نقشه درصد تاج پوشش گیاهی مراتع دشت قزوین از تصاویر سنجنده MODIS، در اواسط تا اواخر خرداد سال 1396 استفاده گردید. به منظور ایجاد همبستگی بین درصد تاج پوشش گیاهی و داده های ماهواره ای، داده های 160 پلات (10×10 متر مربع) در منطقه مورد مطالعه با وسعت پنج هزار کیلومتر مربع به گونه ای که هر 10 پلات روی محیط دایره فرضی به مرکزیت GPS و به شعاع حدود 150 متر و فاصله حدود 100 متر قرار داشتند، برداشت شد. شاخص های گیاهی NDVI و EVI از تصاویر ماهواره ای استخراج شد و با انجام آنالیز رگرسیون ساده خطی میزان همبستگی بین شاخص های گیاهی و داده های میدانی محاسبه گردید. سپس برای هر شاخص مدل پوشش گیاهی به دست آمد و در نهایت نقشه درصد تاج پوشش گیاهی تهیه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که شاخصNDVI و EVI به ترتیب دارای ضرایب همبستگی معادل 63/0 و 58/0 هستند که شاخص NDVI با دارا بودن بیشترین ضریب همبستگی با تاج پوشش گیاهی جهت تهیه نقشه درصد پوشش گیاهی انتخاب گردید. در نهایت با استفاده از مدل تهیه شده از شاخص NDVI نقشه درصد پوشش گیاهی در پنج طبقه 10>، 20-10، 30-20، 50-30 درصد و بیشتر از 50 درصد تهیه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که پوشش گیاهی با درصد تاج پوشش10 تا 20 درصد وسیع ترین طبقه تراکمی پوشش این منطقه می باشد. نتایج این پژوهش همچنان نشان داد که تصاویر سنجنده MODIS و شاخص NDVI، ابزار مناسبی برای تهیه نقشه پوشش تاجی کل مراتعی که پوشش غالب آنها بوته ها و گندمیان است، می باشند.

سرخس عقابی (Pteridium aquilinum) از گیاهان مهاجم در اکوسیستم های مختلف جهان است. حضور این گیاه در شمال ایران و در خارج از اکوسیستم های جنگلی رو به افزایش است. در این تحقیق مقدار و ترکیب بانک بذر خاک در توده های انبوه این گیاه در بخشی از مراتع ییلاقی بندپی بابل مورد بررسی قرار گرفت. بانک بذر قبل از فصل رویش و در پنج تیپ گیاهی شامل مرتع مورد هجوم، درختچه زار ولیک مورد هجوم، درختچه زار زرشک-ولیک مورد هجوم، جنگل راش مورد هجوم و مرتع شاهد و دو عمق خاک نمونه گیری شد. نمونه ها ی خاک در گلخانه کشت و گیاهچه ها مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میانگین بانک بذر خاک در مرتع مورد هجوم سرخس عقابی حدود 2900 بذر در متر مربع بوده که به طور معنی داری بیشتر از سایر تیپ های تحت هجوم و منطقه شاهد بوده است. گونه هایSpergularia bocconei، Stellaria media، Plantago lanceolata، Trifoliom sp. و Poa annua جزء گونه های غالب بانک بذر مناطق مورد هجوم بودند. 24 گونه گیاهی منحصرا در بانک بذر مناطق تحت هجوم سرخس عقابی مشاهده شدند. با وجود اثر گیاه سرخس عقابی بر مقدار و ترکیب ذخایر بذر گونه ها در خاک ولی شاخص های تنوع و غنا به واسطه هجوم این گیاه با مراتع شاهد مجاور که تحت هجوم نبوده اند تفاوت معنی داری نداشته است. حدود 5/6 درصد از کل تراکم بانک بذر برای گندمیان و دیگر گونه های خوشخوراک بوده که نشان می دهد احیاء پوشش گیاهی منطقه در صورت کنترل گیاه سرخس عقابی تنها به واسطه بانک بذر خاک میسر نیست.

ویژگی های کارکردی پل ارتباطی خوبی بین فیزیولوژی گیاهی، اجتماع و فرآیند های اکوسیستم هستند، بنابراین ابزار مناسبی برای تغییرات محیطی و تنوع زیستی فراهم می کنند. برای این هدف مراتع ییلاقی زیار در دامنه های جنوبی کوه دماوند با مساحت حدود6000 هکتار انتخاب شد. برای نمونه برداری از پوشش گیاهی و خاک از روش طبقه ای تصادفی-مساوی استفاده شد. تعیین متغیر های توپوگرافی شامل شیب، ارتفاع، جهت در نرم افزار Arc GIS انجام گرفت. در هر واحد نمونه برداری تعداد ده پلات یک متر مربعی به طور تصادفی مستقر گردید و در پلات ها لیست گونه ها، تعداد آن ها، و ویژگی های کارکردی شامل سطح ویژه برگ، ماده خشک برگ، ارتفاع گیاه و وزن بذر یاددشت گردید. تعداد 3 نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متری خاک درهر واحدنمونه برداری برداشت شد. در آزمایشگاه متغیر های خاکی شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم و درصد کربن آلی اندازه گیری شدند. هم چنین متغیر های اقلیمی در این تحقیق شامل رطوبت نسبی سالانه، میانگین دمای سالانه و میانگین بارندگی سالانه بودند. ارزیابی ویژگی های کارکردی نسبت به عوامل محیطی با استفاده از روش های RLQ و Q-corner در نرم افزار R و با استفاده از بسته ade4 انجام گرفت. نتایج نشان داد که اولین محور RLQ، 84 درصد تغییرپذیری محیطی و 87 درصد واریانس ویژگی ها را نشان داد. مجموع همبستگی در طول محور های RLQبه میزان 62/0 بود و به میزان 71 درصد بهترین همبستگی را داشتند. هم چنین نتایج آزمون Fourth-cornerبیانگر این مطلب است که سطح ویژه برگ با متغیر های کربن آلی، فسفر و نیتروژن خاک دارای ارتباط مثبت و معنی داری بودند. ماده خشک برگ و وزن بذر با کربن آلی خاک ارتباط منفی و معنی داری داشتند. ترکیب دو روش به طور واضح می تواند ارتباط های بین محورهای RLQ و متغیر های محیط-ویژگی ها را بهبود بخشد. با توجه به این که در مرتع برخی از گونه های گیاهی در اثر عوامل محیطی از بین می روند، لذا از ویژگی های کارکردی گیاهان می توان برای عملیات اصلاح و احیای مراتع تخریب شده استفاده نمود.

وسعت رویشگاه های گیاه دارویی آنغوزه در استان کرمان در مقایسه با استان های دیگر قابل توجه است. به همین دلیل، بهبود تولید و بازاریابی آن در اقتصاد منابع طبیعی حائز اهمیت است. در این راستا نمونه ای تصادفی از 19 نفر از خبرگان با تجربه در حوزه گیاهان دارویی آنغوزه اخذ و با انجام مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه، داده های لازم در زمینه نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی تولید و بازاریابی آنغوزه جمع آوری گردید. سپس با استفاده از تکنیک SOWT و روش تحلیل شبکه ای (ANP) موارد مذکور رتبه بندی و راهبردهای تولید و بازاریابی تدوین گردید. نتایج نشان داد مهم ترین نقطه قوت، کیفیت مطلوب شیره گیاه دارویی آنغوزه، مهم ترین نقطه ضعف کمبود حمایت های دولتی، مهم ترین فرصت، ارزآوری گیاه دارویی آنغوزه و مهم ترین تهدید، برداشت قاچاق و تخریب رویشگاه های مرتعی این گیاه است. بنابراین ضمن در نظر گرفتن موارد فوق در تدوین راهبردها، جهت حضور مستمر در بازارهای داخلی و خارجی، راهبردهای تأسیس صنایع تبدیلی، تدوین طرح های بهره برداری برای هر رویشگاه و ایجاد سازوکار مناسب بانکی در شرایط تحریم اقتصادی ارائه گردید.

مشارکت و سرمایه گذاری ضعیف بهره برداران عرصه های منابع طبیعی در شرکت های تعاونی ایجاب می کرد تا تحقیقی در زمینه عوامل موثر و تعیین اولویت آنها صورت گیرد. در این تحقیق با بررسی منابع مختلف پژوهشی و تجربیات چندین ساله اجرایی و ترویجی بین بهره برداران مختلف روستایی و عشایری، سه عامل مهم آموزشی و ترویجی، اقتصادی و مسائل اجتماعی شناسایی و در قالب جامعه آماری اعضای هیئت مدیره نه شرکت تعاونی منابع طبیعی شهرستان های استان مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق توصیفی-پیمایشی و اطلاعات موردنیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته و عملیات میدانی جمع آوری شد. روایی صوری و ضریب پایایی پرسشنامه به ترتیب توسط اساتید متخصص و فرمول آلفای کرونباخ به میزان 86/0 تائید و داده ها با استفاده از روش های آماری متناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مقایسه میانگین امتیاز عوامل موثر نشان داد که جامعه آماری شهرستان های اردبیل، نمین، نیر و پارس آباد بالاترین اولویت را به عوامل ترویجی و اقتصادی در بالا بردن میزان مشارکت و سرمایه گذاری بهره برداران قائل شده اند. جامعه آماری شهرستان های اردبیل، نیر، خلخال و بیله سوار نیز بالاترین امتیاز تاثیرگذاری در موضوع تحقیق را به مسائل اجتماعی اختصاص داده اند. درحالت کلی، تجزیه واریانس اختلاف معنی داری را بین جامعه آماری شهرستان ها و عوامل تأثیرگذار در سطح اطمینان 99 درصد نشان داد. نتایج آزمون دانکن نشان داد که بیشترین تنوع نگرش ها/کمترین تشابه مربوط به مسائل اجتماعی و مشارکتی بوده و تنها در دو جامعه آماری شهرستان های بیله سوار و نیر اختلاف معنی دار مشاهده نگردید. طبق نتایج تحقیق، پیشنهاد می شود به جای تمرکز بر روی مقوله ترویج و آموزش، مسائل مختلف اجتماعی مانند اصلاح رفتار با ارباب و رجوع، بهره گیری از فرهنگ بومی منطقه، اصلاح ذهنیت منفی به تعاونی ها، آگاهی دهی در باره مزایای مشارکت و اعتماد سازی در بین مردم، به منظور جلب مشارکت و سرمایه گذاری بهره برداران در شرکت های تعاونی در اولویت قرار گیرد. در ادامه و با اولویت شهرستان های استان، زیربخش های آموزشی و ترویجی و اقتصادی از جمله آموزش های کاربردی، اصلاح اساسنامه تعاونی ها، واگذاری پروژه های اجرایی به تعاونی ها و درآمدزا نمودن مشاغل موجود در روستاها مورد توجه قرار گیرد.

استفاده از گیاهان دارویی مراتع و مواد فعال آنها به جهت اثرات درمانگری و صنعتی آنها بسیار با اهمیت می باشد. در این مطالعه به منظور بررسی اثر تیمار های ارتفاع، اندام، حلال و روش استخراج بر برخی از ویژگی های فیتوشیمیایی عصاره گل ماهور تماشایی (Verbascum speciosum schard. ) در مراتع چهارباغ استان گلستان، نمونه های گل و برگ این گونه از طبقات ارتفاعی 2100 – 2300 – 2500 – 2700 متری در سه تکرار جمع آوری گردید و با حلال های اتانول و متانول و با دو روش عصاره گیری شامل خیساندن و استفاده از ریزموج فراصوت عصاره گیری شدند. بنابر نتایج بیشترین میزان فنل کل (46/119 میلی گرم بر گرم وزن خشک) در اندام گل، ارتفاع 2100 متر، حلال اتانول و روش عصاره گیری با ریزموج-فراصوت، بیشترین میزان فلاونویید کل (07/31 میلی گرم بر گرم وزن خشک) در اندام برگ، ارتفاع 2100 متر، حلال متانول و روش عصاره گیری با ریزموج-فراصوت و بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی (49/81 درصد) در اندام گل، ارتفاع 2100 متری، حلال اتانول و عصاره گیری به روش خیساندن مشاهده شد. همچنین تجزیه واریانس میزان IC50 نمونه ها نشان داد که قدرت مهارکنندگی رادیکال های آزاد DPPH به تنهایی یا اثر متقابل، در P<0. 01)) تفاوت معنی داری داشت. نتایج مقایسه میانگین سه عامل ارتفاع، اندام و حلال بر میزان IC50 نمونه ها نشان داد که گونه گیاهی مورد مطالعه در ارتفاع 2500 متری، در اندام گل و با نوع حلال متانول بیشترین میزان IC50 و به تبع آن کمترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی را دارا است. با توجه به پراکنش گل ماهور در مناطق کوهستانی، به نظر می رسد گرادیان ارتفاعی، نحوه استخراج و نوع اندام گیاهی تاثیر قابل توجهی در متابولیت های ثانویه مورد بررسی و خواص آنتی اکسیدانی این گیاه دارد؛ لذا به منظور تولید، بهره برداری، فراوری و استفاده از مواد موثره گیاه speciosum Verbascum در ترکیبات دارویی توجه به موارد مذکور توصیه می گردد.

توجه به کیفیت و کمیت گیاهان علوفه ای، خوشخوراکی و ارزش رجحانی گونه، از جمله اطلاعات موردنیاز برای مدیریت صحیح چرای دام در مرتع است. از جمله گیاهان شاخص در مراتع نوررود گیاهان جنس Allium می باشند که از پراکنش قابل قبولی در سطح منطقه برخوردار هستند. به همین منظور بررسی ارزش رجحانی گونه های مختلف جنس Allium برای گوسفند نژاد شال با میانگین ورزنی 45 کیلوگرم در مراتع ییلاقی نوررود در استان مازندران در طی ماه های خرداد، تیر و مرداد سال 1398، انجام شد. به این صورت که در آخر هر ماه پس از ورود دام به مرتع در سه نوبت زمانی صبح و ظهر و عصر و در هر زمان حدود 30 دقیقه از چرای یک راس گوسفند علامت گذاری شده بر روی گونه ها، فیلم برداری شد. پس از انتقال فیلم به کامپیوتر، زمان چرای هر گونه توسط نرم افزار Excel مشخص گردید. نتایج نشان داد که در ماه های مختلف و در نوبت های زمانی متفاوت از نظر مدت زمان چرای دام از گونه های جنس Allium در سطح یک درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. بیشترین زمان چرای دام از این گیاهان در ماه مرداد (64/11 ثانیه) و در نوبت زمانی صبح (12/11 ثانیه) و کمترین زمان چرای دام در ماه خرداد (76/2 ثانیه) و در نوبت زمانی ظهر (91/2 ثانیه) می باشد. نتایج کلی این مطالعه نشان می دهد که در اواخر فصل چرا به دلیل کاهش سهم گیاهان با خوشخوراکی بالاتر در ترکیب گیاهی و همچنین کاهش میزان اسانس و بوی تند این گیاهان، گونه های Allium می تواند نقش مهمی در تأمین علوفه مورد نیاز دامها داشته باشند.

خاک مراتع یکی از اجزا محیطی مهم می باشد که دارای رابطه نزدیک با پوشش گیاهی است. بنابراین این پژوهش با هدف بررسی تاثیر تاج سه گونه چوبی شامل ارس Juniperus sabina (همیشه سبز و تاج چسبیده به زمین)، زرشک Berberis integerrima (برگ ریز و تاج باز) و اسپرس خاردار Onobrychis cornuta (برگ ریز و تاج بالشتکی) که در شرایط یکسان محیطی در کنار یکدیگر رشد می کنند، بر برخی ویژگی های خاک (اسیدیته، هدایت الکتریکی، پایداری خاکدانه، تنفس میکروبی، کربن آلی کل و نیتروژن کل) انجام شد. در اواخر خرداد و اوایل مردادماه 1398، همزمان با رشد غالب گیاهان در مراتع البرز میانی، 20 نقطه شامل هر سه گونه، انتخاب و نمونه های خاک از زیر تاج آن ها و بیرون از تاج به عنوان کنترل از عمق 20-0 سانتی متر با مته نمونه برداری برداشت شد (همراه با 20 نمونه کنترل مجموعاً 80 نمونه خاک) و سپس ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در آزمایشگاه اندازه گیری گردید. به منظور بررسی تفاوت یا عدم تفاوت این ویژگی ها در ارتباط با نوع بوته، آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون دانکن انجام شد. بر اساس نتایج بیشترین مقدار کربن آلی کل و نیتروژن کل در خاک زیر تاج ارس (به ترتیب با میانگین 30/3 درصد و 21/0 درصد) مشاهده شد در حالی که کمترین مقدار آن در بیرون از تاج بوته ها، در منطقه کنترل (به ترتیب با میانگین 23/2 درصد و 15/0 درصد) مشاهده گردید. همچنین بیشترین درصد رطوبت خاک در زیر تاج زرشک و ارس به ترتیب با میانگین 91/5 و 78/5 مشاهده شد. تغییرات سایر ویژگی های مورد مطالعه خاک در رابطه با تاج سه گونه چوبی ناچیز و غیرمعنی دار بود. تاثیر متفاوت گونه های مختلف بوته ای بر ماده آلی و نیتروژن خاک، تاکید بر توجه به نوع گونه بوته ای در فعالیت های اصلاح و توسعه مرتع و پروژه های ترسیب کربن دارد.

مطالعه حاضر با هدف بررسی کیفیت علوفه و جوانه زنی بذور گونه Capparis spinosa در منطقه نیاتک هیرمند انجام شد. شاخص های کیفیت علوفه در سه مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به صورت تصادفی با چهار تکرار اندازه گیری شد. برای بهبود جوانه زنی آزمایش با 19 تیمار شامل تیمارهای فیزیکی (خراش دهی پوسته بذر با کاغذ سمباده)، شیمیایی (اسید سولفوریک 98 درصد، نیترات پتاسیم با غلظت 3/0 درصد و غیره) و ترکیبی (تیمار آبشویی به مدت 48 ساعت و نیترات پتاسیم 3/0 درصد، تیمار تلفیقی خراش دهی با کاغذ سمباده و نیترات پتاسیم و غیره) بر روی بذور این گیاه در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه انجام گردید. نتایج شاخص های کیفیت علوفه نشان داد همه شاخص های کیفیت علوفه در سطح یک درصد معنی دار است. نتایج حاصل از مقایسه میانگین شاخص های کیفیت علوفه در مراحل مختلف رویشی گیاه نشان از تاثیر معنی دار افزایش مراحل رشد بر کیفیت علوفه دارد. تاثیر تیمارهای مختلف بر جوانه زنی بذر و رشد اولیه گیاهچه های کورگ در کلیه صفات اندازه گیری شده معنی دار به دست آمد. کاربرد تیمارهای مختلف به جز تیمار اسید سولفوریک باعث افزایش درصد و سرعت جوانه زنی بذور گیاه شدند که اختلاف بین تیمار شاهد و تیمارهای مختلف معنی دار بود بطوریکه کمترین و بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی در اثر استفاده از تیمار اسید سولفوریک و تیمار ترکیبی آبشویی+جیبرلیک اسید 500 پی پی ام حاصل شد. با توجه به اهمیت دارویی، علوفه ای، نقش حفاظتی به دلیل داشتن عمق ریشه دوانی بالا، دوره رویش طولانی و همزمانی رویش این گیاه با بادهای 120 روزه سیستان و همچنین به دلیل فقیر بودن پوشش گیاهی و فرسایش بادی در منطقه استفاده از این گونه می تواند راهکار مدیریتی مناسبی جهت اصلاح و توسعه مراتع منطقه سیستان باشد.

طرح های مرتع داری از جمله ابزارهای مدیریتی هستند که جهت افزایش کمیت و کیفیت مراتع در مناطقی که فشار چرا بر آنها زیاد بوده و وضعیت و گرایش آنها رو به قهقرا است می توانند مفید باشد اگر به گونه ائی صحیح به اجرا در آیند. تحقیق حاضردر سال 1397به مقایسه تأثیر طرح های مرتعداری در مراتع قشلاقی رودان و حاجی آباد پرداخته است. در این تحقیق مراتع قشلاقی دارای طرح از نظر تولید، وضعیت و گرایش قبل و بعد از اجرای طرح در سال 1397 مورد بررسی قرار گرفتند. بدین منظور 10 مرتع دارای طرح انتخاب شدند. در هر مرتع 4 ترانسکت به طول 100 متر ( بر اساس نوع پوشش گیاهی و ابعاد گیاهان غالب منطقه تعیین گردید) قرار داده شده است که در امتداد هر ترانسکت با توجه به نیاز حداقل پلات لازم برای تجزیه آماری 30 پلات یک متر مربعی مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده های آماری با استفاده از آزمون t انجام شد. نتایج اولیه اطلاعات نشان داد که وضعیت مراتع در کل سامان هایی که دارای طرح بودند (سامان های دارای طرح مرتعداری بیشتر از 12 سال) بعد از اجرای طرح بهبود یافتند و فقط سامان عرفی کفه شور گهکم حاجی آباد تغییری نداشته است. نتایج حاصل از آزمون t در 5 سامان عرفی شهرستان رودان قبل و بعد از اجرای طرح مرتع داری نشان داد که به جز مرتع کم وارنگ در سطح 95 درصد اختلاف معنی داری، در چهار سامان دیگر اختلافات در سطح 99 درصد مشاهده شد. در مرتع یادشده میانگین تولید علوفه کل در زمان تهیه طرح از 7/54 به 63 کیلوگرم در هکتار در سال رسیده است. در دو مرتع کم رومی و تمب میر بهار میانگین تولید روند افزایشی داشته و به ترتیب از 63 به 124 کیلوگرم و از 40 به 78 کیلوگرم رسیده است. نتیجه گیری کلی نشان داد مراتعی که دارای طرح بوده و در آنها طرح به خوبی اجرا شده است شرایط بهبودی تولید، وضعیت و گرایش حاصل شده و حاکی از تاثیر مدیریت صحیح بر مراتع بوده و باعث حفظ و ثبات بهره برداری بلندمدت از مراتع می شود.

هدف از مدیریت مراتع، حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری پایدار از منابع مرتعی می باشد، به نحوی که به سایر منابع مرتعی به ویژه آب و خاک خسارتی وارد نشود. برای مدیریت پایدار مرتع محاسبه ظرفیت مراتع و تعیین حد بهره برداری مجاز گونه های مهم و کلیدی مراتع لازم و ضروری می باشد. در این پژوهش تأثیر شدت های مختلف برداشت بر نرخ زاد آوری گونه سالیکورنیا به مدت 3 سال مورد بررسی قرار گرفت. دو سری کرت های آزمایشی مجزا با ابعاد 3 متر در 3 متر به صورت طرح بلوک کاملاً تصادفی مستقر و تیمار های شدت برداشت، (صفر (شاهد)، 25، 50، 75 و 100 درصد) در هر یک از کرت ها و در 5 تکرار به روش دستی و به روش ماشینی از فاصله 1 سانتی متری سطح خاک انجام شد. داده ها با استفاده از نرم افزار PAST مورد تجزیه و تحلیل گرفتند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که بین تیمار شاهد با میانگین نرخ زادآوری (41 درصد) با هر یک از تیمارهای دیگر به ترتیب با میانگین نرخ زاد آوری (41، 43، 45 و 49 درصد) در روش دستی و تیمار شاهد با میانگین نرخ زادآوری (28 درصد) با هر یک از تیمارهای دیگر به ترتیب با میانگین نرخ زاد آوری (24، 26، 27 و 28 درصد) در روش ماشینی اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد وجود ندارد، اما میان سال های مورد مطالعه و بین دو روش بهره برداری دستی و ماشینی اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد وجود دارد. براساس نتایج مقایسه میانگین، بیشترین نرخ زادآوری گونه، در سال 1399 و در تیمار 100 درصد، به ترتیب در روش دستی (65 درصد) و ماشینی (43 درصد) است. با توجه به یافته های این تحقیق شدت بهره برداری 100 درصد به صورت ردیفی و به روش بهره برداری دستی، برای گونه سالیکورنیا با بروز کمترین اثرات منفی، امکان زادآوری گیاه را در سال بعد فراهم می سازد.

کشت و توسعه گیاهان دارویی، یک روش موثر جهت تامین تقاضای روزافزون برای گیاهان دارویی، جلوگیری از برداشت بیش از حد آنها و حفاظت از جمعیت های طبیعی و وحشی این گیاهان است. کاکوتی (Ziziphora tenuior) یکی از گیاهان دارویی سنتی در ایران است که با داشتن ماده ای تحت عنوان Pulegone، اثرات ضد دردی و ضد التهابی آن به خوبی مشخص شده است. هدف اصلی این تحقیق، مکان یابی کشت گیاه کاکوتی در حوزه آبخیز سبلان با استفاده از روش ANP Fuzzy است. در این راستا 12 معیار در قالب خوشه های توپوگرافی، خاک، اقلیم، زمین شناسی و کاربری اراضی با استفاده از روش تحلیل شبکه ای و استفاده از نظر کارشناسان، در محیط نرم افزار Super Decision وزن دهی شده و برای هم مقیاس سازی معیارها نیز از روش فازی در محیط نرم افزار Idrisi Selva استفاده شد. در نهایت با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی، لایه های موردنظر با اعمال وزن مربوطه، روی هم گذاری شده و نقشه تناسب کشت و توسعه این گیاه تهیه شد. نتایج نشان داد که به ترتیب معیارهای ارتفاع، دما، عمق خاک و درصد شیب مهم ترین معیارهای مؤثر برای کشت و توسعه این گیاه در منطقه می باشند و 4245 هکتار (14/16 درصد) دارای پتانسیل زیاد یا خیلی زیاد، 00/4283 هکتار (37/16 درصد) دارای پتانسیل متوسط، 56/4721 هکتار (04/18 درصد) دارای پتانسیل کم و 12913 هکتار (35/49 درصد) از منطقه، به دلیل محدودیت کاربری اراضی، فاقد توان برای کشت و توسعه گیاه دارویی کاکوتی است. برای صحت سنجی مدل مورد استفاده در این تحقیق، نقشه محدوده پراکنش کاکوتی با نقشه کلاس پتانسیل نهایی به دست آمده از مدل ANP Fuzzy، روی هم گذاری شد و نتایج نشان داد که 6/88 درصد از محدوده پراکنش کاکوتی، در طبقه با کلاس پتانسیل متوسط، زیاد یا خیلی زیاد قرار می گیرد. در نتیجه، مدل فازی-تحلیل شبکه ای (ANP Fuzzy) به خوبی قادر به شناسایی مناطق مناسب برای توسعه کشت گیاه دارویی کاکوتی در حوزه موردمطالعه بوده است.