راهبرد دفاعی
سال:1397 | دوره:16 | شماره:64 |تعداد مقالات:6

مدیریت جهادی و اقتصاد مقاومتی در صنعت دفاعی، بازدارندگی دفاعی را از راه ساخت درونی قدرت موردتأکید مقام معظم رهبری(مدظله­ العالی) فراهم می­ آورند. این تحقیق، در گام اول به­ دنبال ارائه الگوی مدیریت جهادی در صنعت دفاعی بوده و در گام دوم به بررسی تأثیر مدیریت جهادی بر اقتصاد مقاومتی پرداخته است. بنابراین، هدف اصلی تحقیق، ارائه الگوی مدیریت جهادی درراستای اقتصاد مقاومتی در صنعت دفاعی ج. ا. ایران می­ باشد. این تحقیق در زمره تحقیقات کاربردی می باشد. جامعه آماری تحقیق، کارکنان صنعت دفاعی ج. ا. ایران می­ باشند. نمونه­ گیری به­ صورت هدفمند برای انتخاب خبرگان صورت پذیرفت. مدیریت جهادی در این تحقیق، شامل ابعاد نگرش جهادی، رفتار جهادی و دانش جهادی شناسایی شد و اقتصاد مقاومتی شامل ابعاد تأمین نیازهای مشتری، حداکثر تعامل و همکاری، مدیریت بهبود و مخاطره­ ها، تقویت نیروی انسانی و دانش درنظر گرفته شده است. نتایج تحقیق، نشان­ دهنده این است که مدیریت جهادی بر اقتصاد مقاومتی دارای تأثیر مثبت و معناداری می­ باشد.

بسترسازی مناسب به منظور دفاع همه جانبه و فراگیر در مقابل دشمنان انقلاب اسلامی، سبب اثرگذاری بر نگرش مردم و در نهایت حفظ هویت و همبستگی ملی و پایداری حضور مردم، پیشگیری از بروز آسیب های انسانی جنگ و کاهش روحیه و انگیزه نیروهای پشتیبانی کننده خواهد شد. این مهم از ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی و سپس شروع جنگ تحمیلی، با تشکیل بخشی به عنوان «تعاون رزم» ابتدا در سپاه پاسداران و سپس در بدنه سایر نیروهای مسلح دنبال شد. هدف اصلی این تحقیق دستیابی به چگونگی رسیدن به تقویت بنیه دفاعی از راه توجه به نقش و کارکرد تعاون رزم در دوران دفاع مقدس بوده که براساس این هدف و با توجه به بحث­ های نظری درخصوص جنگ، بنیه دفاعی و اقدام­ های تعاون رزم، الگوی مفهومی(اثرگذاری متغیرهای سه گانه ابعاد تعاون رزم بر شاخص های متغیر وابسته یعنی تقویت بنیه دفاعی) موردتوجه قرار گرفت. این تحقیق از نوع کاربردی-توسعه ای و با استفاده از روش پژوهش آمیخته با رویکرد اکتشافی و برگزاری جلسه خبرگی و مصاحبه های عمیق با فرماندهان دفاع مقدس انجام و پرسشنامه نیز در سطح استان های انتخابی میان رزمندگان دفاع مقدس توزیع گردید (نمونه گیری سهمیه ای). روایی ابزار اندازه گیری از طریق روش «لاوشه» و برای آزمون الگو نیز از تحلیل رگرسیونی استفاده شد. درنهایت باتوجه به مطالعه دقیق اسناد و مدارک و مصاحبه های باز با متخصصین امر تعاون رزم و عملیات های دفاع مقدس و نیز با الهام از بحث­ ها و مذاکره­ های «جلسه خبرگی»، مسائل و موضوعات اساسی و محوری جنگ های آینده در قالب دو سناریوی «جنگ های فراصنعتی» و «جنگ های ناهمگون» موردتوجه قرار گرفته و نقش و کارکرد «تعاون رزم» در این دو نوع سناریو مطرح شد.

نوآوری دفاعی مجموعه­ ای از مفاهیم فناورانه، رهنامه­ ای و عملیاتی است که سعی در افزایش اثربخشی نظامی دارد و دربرگیرنده توانمندی­ ها و فعالیت­ های پایه­ ای یک سازمان است. ارتباط میان این توانمندی ها و برنامه­ های نظامی به­ منظور مقابله با چالش های جدید و تنظیم و تعدیل مأموریت های سازمان براساس توانمندی­ های جدید است. با توجه به این موضوع، هدف این تحقیق، شناسایی مهم­ ترین مؤلفه­ ها و شاخص های خلاقیت و نوآوری دفاعی در ارتش ج. ا. ایران با الهام از منابع دینی و رهنمودهای مقام معظم رهبری(مدظله­ العالی) می باشد. ﻣ ﺎ ﻫ ﻴ ﺖ ﺗ ﺤ ﻘ ﻴ ﻖ از ﻧ ﻮ ع اﻛ ﺘ ﺸ ﺎ ﻓ ﻲ و ﺑ ﺮ ﻣ ﺒ ﻨ ﺎ ی دﺳ ﺘ ﺎ ورد ﺗ ﺤ ﻘ ﻴ ﻖ ، ﻛ ﺎ رﺑ ﺮ دی اﺳ ﺖ . ﺟ ﺎ ﻣ ﻌ ه آﻣ ﺎ ری ﺗ ﺤ ﻘ ﻴ ﻖ ، در گام نخست، استفاده از منابع دینی و اﺳ ﻨ ﺎ د و ﻣ ﺪ ارک ﻣ ﺮ ﺗ ﺒ ﻂ ﺑ ﺎ ﺳ ﺨ ﻨ ﺮ اﻧ ﻲ های مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و در گام دوم، تعداد 112 نفر از فرماندهان و خبرگان ارتش ج. ا. ایران می­ باشند. همچنین حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 86 نفر محاسبه گردید. در اﻳ ﻦ ﺗ ﺤ ﻘ ﻴ ﻖ ﺑ ﺮ ای گردآوری اﻃ ﻼ ﻋ ﺎ ت از ابزارهای اﺳ ﻨ ﺎ د و ﻣ ﺪ ارک و ﭘ ﺮ سشنامه­ اﺳ ﺘ ﻔ ﺎ ده ﮔ ﺮ دﻳ ﺪ ه و از روش­ ﻫ ﺎ ی ﻛ ﺘ ﺎ ﺑ ﺨ ﺎ ﻧ ﻪ ­ ای و ﻣ ﻴ ﺪ اﻧ ﻲ ، داده­ ﻫ ﺎ ی ﻣ ﻮ ردﻧ ﻴ ﺎ ز ﮔ ﺮ دآوری ﺷ ﺪ ه­ اﻧ ﺪ . با بررسی منابع دینی و تعداد 109 سخنرانی مقام معظم رهبری(مدظله العالی)، از طریق روش تحلیل محتوا 64 شاخص و 10 مؤلفه استخراج شد. ﻧ ﺘ ﺎ ﻳ ﺞ ﺗ ﺤ ﻘ ﻴ ﻖ ﻧ ﺸ ﺎ ن ﻣ ﻲ ­ دﻫ ﺪ ﻛ ﻪ مهم­ ترین مؤلفه ­ های خلاقیت و نوآوری دفاعی در ارﺗ ﺶ درﺑ ﺮ ﮔ ﻴ ﺮ ﻧ ﺪ ه جرئت علمی، روحیه نظامی گری و تفکر بسیجی، مدیریت دانش، مدیریت نوآوری، مدیریت نخبگان، سازمان یادگیرنده، تحقیق و توسعه، تولید علم، تعبد و دین­ باوری، توکل و اعتماد به خدا می­ باشد.

الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح، الگوی منسجمی می باشد که با تنظیم منطقی حوزه ها و مؤلفه های اصلی راهبردی و روابط بین آن ها به­ دست می­ آید. این الگو در پنج حوزه اسناد بالادستی، شناخت محیط، آینده های بدیل، مقتضیات آینده و دانش معماری قابل بررسی می باشد. از آن جا که در بحث شناخت محیط، بعد نظامی می تواند یکی از عامل­ های مهم این حوزه باشد، بنابراین هدف اصلی این تحقیق، شناسایی مؤلفه های بعد نظامی و تعیین رابطه آن با الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح می باشد. نوع تحقیق، کاربردی-توسعه ای است که با رویکرد آمیخته با استفاده از روش موردی-زمینه ای انجام پذیرفته است. جامعه آماری تحقیق، 36 نفر است که حجم نمونه آماری به علت محدودبودن جامعه آماری به صورت تمام شمار درنظر گرفته شده است. روایی پرسشنامه از طریق جامعه خبرگی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ 0/76 محاسبه شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نیروهای مسلح فعلی ج. ا. ایران، وضعیت دفاعی-امنیتی بازیگران مؤثر و صحنه جنگ، اساسی ترین مؤلفه های بعد نظامی تلقی می گردند و این بعد در الگوی راهبردی نیروهای مسلح تأثیر مثبت، مستقیم و بالایی دارد. به طوری که با فقدان این عامل، الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح ناقص خواهد بود.

این تحقیق در راستای پاسخگویی به این سؤال اساسی است که الگوی دانش بنیان نمودن ارتش ج. ا. ایران کدام است؟ پس از مطالعه مبانی نظری و پیشینه، ابعاد و مؤلفه ها شناسایی و داده ها و یافته ها تجزیه وتحلیل شدند. این تحقیق بر مبنای دستاوردها از نوع کاربردی و بر مبنای اهداف از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و با روش پیمایشی داده ها گرد آوری شده است. جامعه آماری تحقیق نیز مشتمل بر خبرگان دانشگاهی و فرماندهان ارتش ج. ا. ایران بوده و از روش نمونه گیری تصادفی ساده و نمونه گیری قضاوتی استفاده شده و داده ها به روش میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزار پرسشنامه گرد آوری شده­ اند. اهمیت موضوع تحقیق به جایگاه گذار از سازمان منبع­ محور به سازمان دانش­ محور در راستای سیاست­ های کلان و اسناد بالادستی مربوط می شود. نتیجه حکایت از آن دارد که تمرکز بیشتر بر ساختار ویژه می تواند راه رسیدن ارتش ج. ا. ایران را به سمت دانش بنیان شدن هموارتر سازد. نتایج تحقیق نشان داد که الگوی مفهوم سازی دانش بنیان ارتش ج. ا. ایران شامل «ابعاد زیرساختی سازمان دانش بنیان» و «ابعاد فرایندی سازمان دانش بنیان» به عنوان متغیرهای مستقل اصلی و «جوامع دانشی»، «سرمایه فکری»، «ساختار ویژه موقت» و «راهبردهای دانشی» به عنوان متغیرهای میانجی و «سازمان دانش بنیان» به عنوان متغیر وابسته می­ باشد.

تحقیق­ های موجود در زمینه ارزیابی و رتبه بندی کشورها از نظر قدرت نظامی دارای اشکال­ ها و ضعف های فراوانی است که از آن جمله می توان به استفاده از شاخص ها و وزن­ های سفارشی و بهره گیری از الگوریتمی ساده برای رتبه بندی (مانند میانگین گیری) اشاره نمود که درنتیجه از اعتبار، مطلوب­ بودن و جامع­ بودن مناسبی برای کشور برخوردار نخواهد بود. علاوه براین، سنجش و ارزیابی قدرت نظامی کشورها نیازمند درنظرگرفتن معیارهای متعدد و متنوع کمی و کیفی است که در نتیجه بهره­ گیری از روش ­ ها و الگو های نوین تصمیم گیری با رویکرد ترکیبی را انکارناپذیر جلوه می دهد. بنابراین، تحقیق حاضر با هدف ارائه الگو و چهارچوبی علمی برای سنجش و ارزیابی قدرت نظامی کشورها با کمک شاخص ها و وزن­ های بومی شده انجام پذیرفته تا ضمن شناخت جایگاه فعلی کشورهای مختلف، امکان مقایسه و تحلیل نقاط ضعف و قوت آن ها به­ منظور بهره گیری در تهدیدها و جنگ های احتمالی آینده فراهم شود. برای این منظور، در گام اول با بررسی پیشینه تحقیق، 30 معیار مؤثر شناسایی و پس از انجام سه مرحله فرایند دلفی 12 معیار اثرگذار انتخاب گردیدند. سپس با کمک روش نمونه گیری هدفمند و نظرسنجی از 42 نفر از فرماندهان و مدیران ارشد سازمانی و بهره گیری از فن (تکنیک) تحلیل سلسله ­ مراتبی، وزن های معیارها استخراج گردید. در ادامه و برای تشریح کامل الگوی پیشنهادی، 18 کشور دارای مرز آبی و خاکی با ج. ا. ایران به همراه آمریکا و رژیم صهیونیستی به­ عنوان گزینه های تحقیق انتخاب و با کمک فن پرامیتی ارزیابی و رتبه بندی گردیدند. در انتها نیز با کمک قابلیت ها و ابزارهای تحلیلی و گرافیکی، وضعیت کشورها را در قیاس با سایر گزینه ها و به­ تفکیک معیارهای مختلف بررسی نموده و پیشنهادهای کاربردی برای افزایش قدرت تحلیل و بهبود توان نظامی ج. ا. ایران ارائه گردیده است.