مطالعات تفسیری
سال:1399 | دوره:11 | شماره:41 |تعداد مقالات:13

چکیده فارسی:حق تدین یکی از مباحث بنیادین در عصر حاضر به شمار می رود، این پژوهش در تلاش است تا بررسی نماید که اگر انسان در انتخاب دین مختار و آزاد است، احکامی مانند حکم ارتداد یا جهاد ابتدایی چگونه با این حق سازگاری دارد؟ تفسیر برخی آیات به ویژه آیه «لا إکْ راهَ فِی الدِّین. . . » رهنماگر آن است که از منظر قرآن کریم حق تدین از حقوق اساسی انسان به شمار می آید. مطالعه حاضر نشانگر آن است که خدای متعال پذیرش دین را اکراه ننموده و انسان را برای دینداری آزاد آفریده است و حکم ارتداد یا جهاد ابتدایی، هیچ تعارضی با آزادی عقیده و حق تدین ندارد اما در برخی موارد با درک نادرست از حقیقت حیات انسانی، دستیابی به حق تدین را با چالش جدی مواجه نموده است.چکیده عربی: قضیة حقّ اختیار الدین من المباحث الأساسیة فی عصر الحالی. یحاول هذا البحث أن یتناول هذه القضیة وهی لو کان الإنسان حراً فی اختیار الدین، فکیف ینسجم وجود احکام مثل حکم الردّة أو الجهاد الابتدائی مع هذا الحق؟ تفسیر بعض آیات القرآن الکریم وخاصة الآیة: «لا إِکْراهَ فِی الدِّین ...» تدل علی أن رأی القرآن الکریم هو أن حقّ اختیار الدین یعدّ من الحقوق الأساسیة للانسان. تُظهر هذه الورقة أن الله تعالی جعل الانسان حراً ولا یکرهه علی اعتناق الدین، وحکم الارتداد أو الجهاد الابتدائی، لا یتعارض مع حریة العقیدة وحقّ اختیار الدین، غیر أن الفهم المغلوط لبعض الموارد والادراک غیر الصائب لحقیقة الحیاة الانسانیة، أوجد تحدیات بوجه حریة اعتناق الدین.

چکیده فارسی: آیات 3، 55 و 67 سوره مائده در موضوع ولایت است. بازخوانی تفسیری سوره مائده با محوریت این آیات بیانگر آن است که آیات ولایت تنها به سه آیه این سوره محدود نمی باشد، بلکه تمام آیات این سوره با نگاهی آسیب شناسانه در راستای تبیین و توضیح مسأله ولایت است. بیان موضوعاتی چون وفای به میثاق ها و کیفر نقض پیمان ها، بیان نعمت های عظیم الهی و عقوبت ناسپاسان، طرح آیاتی در باب حبط، ارتداد، کیفر مرتدین، غلو و زیاده گویی در باب پیشوایان دینی، قصه پسران آدم و طرح موضوع مبعوث شدن دوازده رهبر آسمانی در بنی اسرائیل و اخذ میثاق برای آن، همه به نوعی با موضوع ولایت مرتبط هستند و هر یک از این عناوین در بردارنده انذاری بر امت اسلام است تا قدر نعمت عظیم ولایت را بدانند و مانند امت های پیشین به عقوبت کفران نعمت گرفتار نشوند. چکیده عربی: الآیات 3، و 55 و67 من سورة المائدة تتناول موضوع الولایة. من المؤکد أن اعادة قراءة تفسیر هذه السورة، من خلال اتخاذ الآیات السابقة محوراً للبحث والنظر، یرشدنا الی أن آیات الولایة غیر محدودة ولا محصورة بهذه الآیات الثلاثة التی وردت فی هذه السورة، بل أن جمیع آیات هذه السورة اذا نظرنا الیها بنظرة شمولیة نراها تصب فی سیاق تبیین وتوضیح مسألة الولایة. إن بیان موضوعات مثل الوفاء بالمواثیق وجزاء نقض العهود، وبیان النعم الالهیة العظمی، وعقوبة الجاحدین الناکرین، ومجیء آیات فی باب الحبط، والردّة، وعقوبة المرتدین، والغلو فی الأئمة، وقصّة ابنی آدم، وطرح موضوع بعثة اثنی عشر قائداً سماویاً فی بنی اسرائیل، واخذ میثاق علیه، کلها علی صلة بموضوع الولایة بنحو أو آخر. وکل واحد من هذه العناوین ینطوی علی انذار للامة الاسلامیة لتعرف قدر النعمة العظیمة للولایة، ولا یصیبها ما اصاب الامم السابقة من عقوبة کفران النعمة.

چکیده فارسی: کیفیت استغراق حضرت یوسف (ع) در محبت خداوندی و بهره وری از آن در عرصه های زندگی برای الگوگیری جوانان بسیار حائز اهمیت است. این تحقیق به دنبال دستیابی به مفهوم دقیق واژه های ربّ و برهان در آیه «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أ َنْ رَأی بُرْ هانَ رَبِّهِ» و نیز بازشناسی برخی از روایات ضعیف واردشده در برخی از تفاسیر در تفسیر آیه و پرهیز دادن از تفاسیر نادرستی است که به عصمت و اخلاق عملی فرستاده خدا خدشه وارد می نماید. از مهم ترین یافته های تحقیق حاضر عبارتند از: روایات مورد استفاده در برخی از تفاسیر از نظر سند و محتوا مخدوش است. برخلاف نظر برخی از مفسران که معنای «رب» را «عزیز مصر» دانسته اند، معنای صحیح «ربّ»، «پروردگار عالم» است. همچنین منظور از «برهان ربّ»، عصمت و تقوای الهی است که ریشه در نگاه توحیدی یوسف (ع) دارد. چکیده عربی: کیفیة استغراق النبی یوسف (ع) فی حبّ الله، والاستعانة بها فی میادین الحیاة، لها أهمیة فائقة لما لما تمثله من قدوة یتطلع الشباب الی الأخذ بها. یسعی هذا البحث الی التوصل الی مفهوم دقیق للفظتی «الربّ» و «البرهان» فی الآیة الکریمة: «وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وهَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأی بُرْ هانَ رَبِّهِ»، وکذلک اعادة النظر فی بعض الروایات الضعیفة التی أخذت بها بعض التفاسیر عند تفسیرها للآیة، واستبعاد تفاسیر اخری خاطئة تسیء الی عصمة النبی وتنتقص من اخلاقه العملیة. ومن اهم المعطیات التی أفرزها هذا التحقیق هی أن الروایات التی استندت علیها بعض التفاسیر مطعون بها من حیث السند والدلالة. وعلی خلاف الرأی الذی یقول به قسم من المفسرین وهو أن المقصود بال «ربّ» هنا «عزیز مصر»، فإن المعنی الصحیح لل «ربّ»، هو «ربّ هذا العالم وخالقه». کما أن المراد من «برهان الربّ»، العصمة والتقوی الالهیة الغائرة فی أعماق الرؤیة التوحیدیة لیوسف (ع).

چکیده فارسی: پژوهش پیش روی به بررسی نقش مبانی کلامی فخررازی در تفسیر آیات جبر و اختیار پرداخته است. تفسیر به رأی یکی از نکات مهمی است که باید در تفسیر آیات قرآن از آنها برحذر بود. ازجمله مصادیق آن دخالت دادن مبانی و دیدگاه های شخصی حاصل از استنباط های غیرمنقح مفسر است. این تحقیق نشان می دهد که دیدگاه جبرانگاری فخررازی در تفسیر آیات مشهور به جبر و اختیار تأثیر بسزایی داشته است و مبانی وی با بسیاری از آیات قرآن ناسازگار است. فخررازی گرچه دارای دیدگاه جبری است، اما می کوشد خود را منکر آن معرفی کند. ایشان با تکیه بر دیدگاه شخصی خود، از ظواهر برخی آیات به صراحت دست می کشد و دیدگاه جبری خود را در تفسیر آیات جبر و اختیار، بر قرآن تحمیل می نماید که این امر مصداق بارز تفسیر به رأی است. چکیده عربی:یُعنی البحث الذی بین أیدیکم بالنظر فی تأثیر المبادئ الکلامیة للفخر الرازی فی تفسیره لآیات الجبر والاختیار. من الامور التی ینبغی الحذر منها وتحاشیها عند تفسیر آیات القرآن هو التفسیر بالرأی. ومن مصادیق هذا الأمر اقحام المتبنیّات والآراء الشخصیة المتأتیة من الاستنباطات غیر المنقحة للمفسر، فی التفسیر. یکشف هذا البحث أن آراء الاتجاه الجبری التی کان یعتقد بها الفخر الرازی، کان لها تأثیرها الواضح فی تفسیره للآیات المعروفة بآیات الجبر والاختیار، وأن مبادئه ومتبنیاته لا تنسجم مع الکثیر من آیات القرآن. کان الفخر الرازی یعتقد بالاتجاه الجبری، غیر أنه کان یحرص علی التظاهر بانکاره. من الواضح أن استناده الی بعض آرائه الشخصیة، دفعه الی الاعراض صراحة عن ظواهر بعض الآیات وتحمیل آرائه الجبریة فی تفسیر آیات الجبر والاختیار، علی القرآن، وهذا یمثل مصداقاً بارزاً للتفسیر بالرأی.

چکیده فارسی: ازجمله اقدام های مهم پیامبرأکرم| در طول دوران رسالت خویش، امت سازی است، مسأله اصلی مقاله بررسی چگونگی سیر امت سازی به ویژه در دوران مکه است که برای احراز این امر، از چارچوب تفسیر تنزیلی که مبتنی بر تفسیر براساس سیر نزول سور های قرآن است، بهره برداری شده است. این سبک تفسیری به خوبی می تواند جریان شکل گیری هویت امت، در راستای ساخت دولت نبوی را تبیین نماید. مهم ترین ویژگی هویت بخش و اقتدار امت، عنصر عقیده است. اهمیت سوره های مکی را نیز باید در همین راستا مورد توجه قرار داد. بنابراین سور مکی قرآن کریم با بیان مولفه های امت سازی، بخشی از فرایندهای ساخت هویت امت را تبیین می کند. مهم ترین اقدام امت سازی پیامبراکرم| تبیین ارزش های بنیادی اسلام در راستای ساخت امت اسلامی بر پایه آیات قرآن و تفسیر آن است. چکیده عربی: من الأعمال المهمة التی قام بها رسول الله| طیلة مدة رسالته، بناء الأُمّة، وهذه هی المسألة الأساسیة التی یتناولها هذا البحث لیسلط الضوء علی الکیفیة التی جرت فیها مسیرة بناء الأُمّة وخاصة فی العهد المکی. ولأجل الوصول الی هذه الغایة اعتمد البحث اطار التفسیر التنزیلی الذی یقوم علی فکرة التفسیر وفقاً لسیر نزول سور القرآن. وهذا النمط التفسیری یستطیع بکل جدارة تبیین التیارات التی ساهمت فی صیاغة هویة الامة، فی سیاق بناء الدولة النبویة. أن أهم میزة وعنصر یمنح الامة هویتها وقوتها، هو عنصر العقیدة. وفی هذا السیاق أیضاً ینبغی الالتفات الی أهمیة السور المکیة. وعلی هذا فالسور المکیة من القرآن الکریم بما تکتَمن علیه من مکونات بناء الأُمّة، تبیّن جانباً من سیاقات ایجاد وبناء هویة الامة. وکان أهم عمل اقدم علیه رسول الله| لبناء الأُمّة هو تبیین القیم الأساسیة للاسلام علی طریق بناء الامة الاسلامیة استناداً الی آیات القرآن وتفسیرها.

چکیده فارسی: تکفیر مسلمانان، مخالف صریح آیات قرآن کریم، سیره پیامبرأکرم|، صحابه و نظریات علمای اسلام است و هیچ مدرک عقلی و شرعی ندارد. نخستین و کمترین درجه مسلمانی، با گفتن شهادتین اثبات می شود. قرآن، به این افراد امان داده و به عنوان مسلمان از تکفیر آنان نهی فرموده است، همچنین از تلاش هایی که به نام جهاد در راه خدا و دعوت کافران به اسلام صورت می گیرد، از نیت های ناسالم مانند غنیمت خواهی و کسب متاع ناپایدار دنیوی منع نموده است و انسان ها را به ارزش های پایدار دعوت می نماید. پشت صحنه بسیاری از تکفیرها، عوارض نفسانی و شیطانی و دنیاطلبی است. قرآن مجید گرایش به دنیا را عامل اصلی تکفیر مسلمانان می داند، اگرچه وعده پوشالی به بهشت و حورالعین، تحریف آیات قرآنی و برداشت نادرست از آنها، نیز می تواند از دیگر عوامل آن باشد و کارکردهای مکملی داشته باشد که دشمنان اسلام را برای فروپاشی آیین رحمانی خاتم، نیرومند ساخته است. چکیده عربی: تکفیر المسلمین عمل مخالف لصریح آیات القرآن الکریم، وسیرة رسول الله|، والصحابة وآراء علماء الاسلام، ولا یستند الی دلیل عقلی ولا شرعی. من المعروف أن اولی وأدنی مراتب الاسلام تثبت بتلفظ الشهادتین. وقد أعطی القرآن، الأمان لمن ینطقون بالشهادتین معتبراً ایاهم مسلمین ونهی تکفیرهم. کما حذّر أیضاً ونهی عن النوایا السیئة مثل قصد الحصول علی الغنائم والمکاسب الدنیویة الزائلة، أثناء سعی المسلمین باسم الجهاد فی سبیل الله ودعوة الکفار الی الإسلام، فالإسلام یدعو الناس الی قیم ثابتة. تقف وراء الکثیر من الدعوات التکفیریة، دوافع نفسیة وشیطانیة ودنیویة. یؤکد القرآن الکریم أن النوازع الدنیویة هی السبب الأساسی لتکفیر المسلمین، حتی وإن کانت تقف وراءها عوامل اخری أیضاً کالوعود الجوفاء بالجنة والحور العین، وتحریف آیات القرآن وفهمها علی غیر معناها الصحیح، ولها دوافع مکملة اخری تؤدی الی تعزیز موقف أعداء الاسلام ودفعهم لتفتیت وهدم الرسالة الرحمانیة لخاتم الأنبیاء.

چکیده فارسی: در مقاله حاضر در اینکه مقصود از سه وعده قرآنی: غلبه اسلام بر ادیان (توبه / 33)، وراثت صالحان (انبیاء / 105) و استخلاف مؤمنان صالح (نور / 55) یک پیام و حاکمیت اسلام بر سراسر جهان است؟ یا پیام های جداگانه می باشد؟ نظر تفسیر المیزان و روح المعانی به طور تطبیقی در این باره بررسی گردیده است. حاصل این تحقیق آن است که سه وعده بیان شده از دیدگاه علامه طباطبایی دارای پیامی مرتبط به هم هستند و این امور هنگام ظهور حضرت مهدی# عملی می شوند، اما از دیدگاه آلوسی علی رغم وجود روایات معتبر فریقین، آیات مزبور، سه مقوله جداگانه و پراکنده اند؛ ایشان در مورد غلبه دین، نظر روشنی را ارائه ننموده است اما در باره دو آیه دیگر معتقد است که مراد از آنها، وراثت و استخلاف صالحان در بهشت است. چکیده عربی: فی هذا البحث نسلط الضوء علی قضیة وهی هل المقصود من الوعود القرآنیة الثلاثة وهی: غلبة الاسلام علی الأدیان الاخری (التوبة/33)، ووراثة الصالحین (الأنبیاء/105)، واستخلاف المؤمنین الصالحین (النور/ 55)، تحمل رسالة واحدة وتبشّر بسیادة الإسلام فی کل ارجاء العالم؟ أم هی رسائل منفصلة؟ وهنا أخذنا بنظر الاعتبار رأی تفسیر المیزان وروح المعانی، علی نحو مقارن فی هذا المجال. وکانت الحصیلة التی توصل الیها هذا البحث هی أن الوعود الثلاثة التی جاءت فی الآیات المذکورة تمثل من وجهة نظر صاحی تفسیر المیزان العلامة الطباطبائی رسالة مترابطة، وهذه الامور تتحقق عند ظهور الامامة المهدی#. واما رأی الآلوسی، فعلی الرغم من وجود روایات معتبرة لدی الفریقین، فهو أن کل واحدة من الآیات المذکورة، منفصلة وتحمل قضیة معزولة عن الآیات الاخری، ولم یطرح رؤیة واضحة فی ما یخص غلبة الاسلام وظهوره علی الأدیان الاخری، وهو یعتقد فی ما یخصّ الآیتین الاخریتین أن المراد منهما، وراثة واستخلاف الصالحین فی الجنة.

چکیده فارسی: درباره آیه 16 إسراء، سه شبهه مطرح است. تمرکز صرف بر رفع شبهات، بدون توجه به غرض اصلی آیه، ضمن تقلیل برداشت ها، نحوه پاسخ گویی به شبهات را دچار مشکل می کند. این مقاله ضمن نقد آراء مفسران پیرامون شبهات سه گانه، آیات مربوطه را به روش تحلیلی بررسی نموده و به این شبهات پاسخی متفاوت داده است. در ادامه با تمرکز بر غرض اصلی خدای متعال در این آیه، به بحث قانون هلاکت اقوام پرداخته شده است و مادی گرایی به عنوان علت اصلی هلاکت اقوام، ابتدا جامعه را به کفر به پیام رسولان^ و سپس به سوی فسق منبعث از رفاه زدگی سوق داده، در نهایت به تحقق عذاب الهی در دنیا و عقبی منجر خواهد شد. این کنکاش در نهایت هدایت امیال و عقاید را به عنوان اساس سیاست گذاری های تربیتی یک جامعه، مورد تأکید قرار می دهد. چکیده عربی: هنالک ثلاث شبهات تثار فی ما یخص الآیة 16 من سورة الإسراء. الترکیز علی مجرد تبدید الشبهات، دون النظر الی الغرض الأساسی للآیة، یؤدی الی التقلیل من اهمیة الآراء التی طُرحت فی فهمها، وفضلاً عن ذلک یجعل الاجابة عن تلک الشبهات غیر وافیة بالغرض. تهتم هذه الورقة بنقد ما طرحه المفسرون من آراء حول الشبهات الثلاثة، وتناقش الآیات المعنیة بطریقة تحلیلیة، وتعرض اجابات متنوعة لهذه الشبهات. ویستمر هذا البحث من خلال الترکیز علی الغایة الاساسیة التی ترمی الیها هذه الآیة، علی بیان سنّة أو قانون هلاک الاقوام، مبیناً أن النوازع والتوجهات المادیة تمثل السبب الأساسی لهلاک الأقوام، حیث تؤدی فی بدایة الأمر بالمجتمع الی الکفر برسالة الرسل ومن بعد ذلک تسوقهم نحو الفسق الناجم عن حیاة الرفاهیة، وتوقعهم فی النهایة فی العذاب الالهی فی الدنیا والآخرة. وتؤکد هذه الورقة ختاماً علی أن هدایة المیول والعقائد تمثل الأصل فی وضع السیاسات التربویة للمجتمع.

چکیده فارسی: قرآن کریم در آیات مختلف از لزوم پرداخت زکات سخن گفته است. قرآن پژوهان، پیرامون فریضه زکات آثار زیادی را به نگارش درآورده اند و به جوانب مختلف آن توجه نموده اند اما تاکنون کوشش چندانی در جهت بررسی آیات زکات به صورت تنزیلی صورت نگرفته است، در حالی که این آیات در یک بستر تاریخی نازل شده اند و تدبر در آن ها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول، می تواند افق های جدیدی را پیش روی مفسر بگشاید. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا چینش آیات زکات طبق روایات معتبر ترتیب نزول مشخص گردد و با مقارنه آن ها و بررسی فضای نزول، مسیر طی شده در جهت تشریع زکات کشف شود. با بررسی این آیات مشخص گردید که ابعاد گوناگون حکم زکات در قرآن به صورت برنامه ریزی شده و با توجه به شرایط نزول روشن شده است. چکیده عربی: أمر القرآن الکریم فی آیات مختلفة بلزوم دفع الزکاة. کتب الباحثون القرآنیون الکثیر من المؤلفات حول فریضة الزکاة، ونظروا فیها من مختلف جوانبها، ولکن الی الآن لم تبذل جهود کثیرة للنظر فی آیات الزکاة تبعاً لتاریخ نزولها، فی حین أن هذه الآیات قد نزلت فی سیاق واحد. ولا شک فی أن التدبر فیها وفقاً لترتیب نزولها وفی ضوء حوادث وشخوص عصر النزول، یمکن أن یفتح آفاق جدیدة أمام المفسرین. فی هذا البحث ینصب الاهتمام علی ترتیب آیات الزکاة طبقاً للروایات المعتبرة لتاریخ نزولها، مع اجراء مقارنة فی ما بینها والنظر فی أجواء نزولها، للکشف عن مراحل تشریع الزکاة. اتّضح من خلال التدبر فی هذه الآیات أن الجوانب المختلفة لحکم الزکاة قد نزلت فی القرآن الکریم بشکل مبرمج وتبعاً لظروف النزول.

چکیده فارسی: قرآن کریم در آیات متعددی حیات را به زمین اسناد داده است؛ مقاله حاضر درصدد تبیین معنای این اسناد است. از این رو در ابتدا نگرش مقبول پیرامون حیات به خصوص با توجه به بنیادهای آن در نگاه های فلاسفه را جستجو می کند و تبیین و مبانی حکمت متعالیه را مناسب ترین گزینه می بیند. در این میان نگرش علامه طباطبایی در المیزان را بهترین تعریف برای حیات می داند و به کمک آن به تفسیر حیات زمین می پردازد. برخی از مفسران اسناد حیات به زمین را مجازی دانسته اند، اما به نظر می رسد به واسطه آیه 5 حج و 39 فصلت بتوان معنای حیات مادی زمین را ارائه نمود. طبق این معنا، اهتزاز و ربوه پس از نزول باران بر زمین، فرآیند حیات زمین را تأمین می کنند. افزون بر این به کمک برخی روایات اهل بیت^ نیز می توان به معنای جدیدی از حیات معنوی و باطنی دست یافت که مصداق جدیدی برای مراتب حیات زمین تلقی خواهد شد. چکیده عربی: ربط القرآن الکریم فی آیات متعددة، الحیاة بالأرض؛ یرمی هذا البحث الی تبیین هذه المستندات دلالیاً. ومن هنا ابتدأ البحث بالتقصی من أجل التوصل الی الرأی المقبول حول الحیاة علی وجه الخصوص فی ضوء مقوماتها من وجهة نظر الفلاسفة، وتوصل الی أن أنسب الخیارات فی هذا المجال هو تبیین ومتبنیات الحکمة المتعالیة. وفی هذا السیاق اعتبر ما طرحه العلامة الطباطبائی فی تفسیر المیزان هو أفضل تعریف للحیاة، فاستعان بهذا التعریف فی تفسیره لحیاة الأرض. بعض المفسرین یقول إن اسناد الحیاة الی الأرض أمر مجازی، ولکن یبدو أن الاستنارة بما جاء فی الآیة 5 من سورة الحج والآیة 39 من سورة فصلت، یمکن أن تساعد علی طرح معنی الحیاة المادیة للأرض. طبقاً لهذا المعنی، فإن الاهتزاز والربو بعد نزول المطر علی الأرض، توفر عملیة حیاة الأرض. وبالاضافة الی ذلک یمکن، بمساعدة روایات أهل البیت^، التوصل أیضاً الی معنی جدید للحیاة المعنویة والباطنیة، یمثّل مصداقاً جدیداً لمراتب حیاة الأرض.

چکیده فارسی: آیات زیادی در قرآن کریم در مورد عصمت و حقانیت اهل بیت^ وجود دارد که از جمله بارزترین آنها می توان به آیه تطهیر و ولایت اشاره کرد. دسته ای از این آیات، مریوط به وجود مبارک امام زمان عج است که از آن جمله می توان به آیه «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْ رٌ لَکُمْ إ ِنْ کُنْ تُمْ مُؤْ مِنِین» اشاره نمود. اگرچه ظاهر این آیه در ضمن داستان حضرت شعیب (ع) در خصوص اهل مَدیَن نازل شده و برداشت های مختلفی در زمینه معنای ظاهری آن صورت گرفته است، اما بنا به نظر مفسران شیعه و سنی در تفاسیر روایی، یکی از تأویل ها و مصداق های باطنی عبارت «بقیّتُ الله» در آیه مورد بحث، ائمه اطهار^ به ویژه، امام زمان عج است که تحقیق پیشرو در صدد اثبات این مدعاست. چکیده عربی: وردت فی القرآن الکریم آیات کثیرة فی عصمة وأحقیة أهل البیت^، ویمکن أن نذکر من أبرزها آیة التطهیر وآیة الولایة. هنالک طائفة من هذه الآیات، تتعلق بوجود امام الزمان عج، ویمکن أن نشیر منها الی الآیة: (بقیّة اللَّهِ خَیْ رٌ لَکُمْ إِنْ کُنْ تُمْ مُؤ ْ مِنِین). رغم أن هذه الآیة قد جاءت فی الظاهر فی سیاق قصة النبی شعیب (ع) فی خصوص اهل مَدین، وطُرحت أفهام مختلفة لمعناها الظاهری، ولکن بناء علی ما جاء فی التفاسیر الروائیة لمفسری الشیعة والسنة، فإن أحد التأویلات والمصادیق الباطنیة لعبارة: «بقیّة الله» فی هذه الآیة هو الائمة الأطهار^ وخاصة امام الزمان عج. ویهدف هذا التحقیق الذی بین أیدیکم الی اثبات هذا الرأی.

چکیده فارسی: خبرهای غیبی انبیاء از مفاهیم پرکاربرد در قرآن کریم و عهد عتیق است. مصادیق این اخبارِ پوشیده، مشمول حوادث سه حوزه: ماقبل عصر نبی، عصر نبی و وقایع آینده می شود و کارکردهای مهمی در دو سنّت دینی اسلام و یهودیت دارد. بررسی این کارکرد ها در منابع قرآن و عهد عتیق نقطه هدف این مقاله است. محققان نتایج حاصل از مقایسه تطبیقی را به صورت کارکردهای مشترک و اختصاصی در دو نوع هدایت گرا و اغواگرا تنظیم و ارائه داده اند. أهم کارکردهای مشترک هدایت گرا تحت عنوان های کارکرد های فردی اجتماعی، تبشیری تنذیری، اثباتی هدایتی، دنیوی اخروی، تنظیم گردیده و کارکردهای اغواگرا که به طور عام با اهداف فریب دادن، سحر، کسب مال و قدرت است، گزارش شده است. نقش اخبار غیبی در حوزه حکومت و اعجاز، کارکرد اختصاصی اخبار غیبی محسوب شده است. چکیده عربی: الأخبار الغیبیة للانبیاء من المفاهیم التی یکثر ذکرها فی القرآن الکریم والعهد القدیم. مصادیق هذه الأخبار خافیة وتقسم الی ثلاث مدیات زمنیة وهی: ما قبل عصر النبی، وعصر النبی، والوقائع المستقبلیة. هذه الأخبار الغیبیة لها تأثیرها المهم فی السنن الدینیة للاسلام والیهودیة. الهدف من هذا البحث هو دراسة هذه التأثیرات فی مصادر القرآن والعهد القدیم. وقد بوّب الباحثون النتائج المستخلصة من المقارنة بینهما، فی مجالین هما: التأثیرات المشترکة بینهما، والتأثیرات الخاصة بکل واحدة من هاتین الدیانتین، وصنّفوا هذه التأثیرات الی نوعین: تأثیرات هدایة وتأثیرات اغواء. وأُدرجت أهم التأثیرات المشترکة فی الهدایة تحت عناوین التأثیرات الفردیة والاجتماعیة، والتبشیر والانذار، والاثبات والهدایة، الدنیویة والاخرویة. وأما تأثیرات الاغواء فقسمت بشکل عام الی اهداف الخداع، والسحر، وکسب المال والسلطة. وأما تأثیر الأخبار الغیبیة فی مجال الحکومة والاعجاز، فهی تختص بالأخبار الغیبیة.