تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1399 | دوره:27 | شماره:1 (پیاپی 78) |تعداد مقالات:15

ظرفیت مرتع به علوفه تولید شده در مرتع، حد بهره برداری مجاز گونه های گیاهی، کیفیت علوفه و درجه سلامت مرتع بستگی دارد. گونه های مرتعی در ماه ها و سال های مختلف تولید معینی دارد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چرا برنامه ریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمی باشد. این تحقیق در طی سال های 1387، 1388 و 1389 به اجرا در آمد، و میزان تولید و مصرف علوفه در ماه ها و سال های مورد بررسی اندازه گیری گردید. در سه سال اجرای طرح بارش سالانه به ترتیب 138 و 200 و 330 میلی متر بود. نتایج نشان داد میزان تولید علوفه در سه سال به ترتیب 7/485 و 1372 و 4/1844 کیلوگرم در هکتار است که از نظر آماری اختلاف معنی دار است. همچنین میزان تولید در بین ماه های فصل رویش اسفند تا مرداد دارای اختلاف معنی دار بوده، بطوریکه 7/94 درصد تولید مرتع در 2 ماه اول رویش (اسفند و فروردین) و 3/5 درصد مابقی تولید علوفه در 4 ماه آخر دوره رویشی می باشد. لذا تولید علوفه در طی دوره رویش مناسب نیست. دیگر نتایج نشان داد میزان مصرف در سه سال به ترتیب 400 و 751 و 490 کیلوگرم در هکتار می باشد. هرچند از نظر آماری اختلاف معنی دار نیست اما درسال خشک 87، 83 درصد و در سال مرطوب 89، 6/26 درصد علوفه تولیدی مرتعی مصرف گردید. بنابراین در سال خشک، همزمان با کاهش تولید علوفه، بهره برداری دام تا 83 درصد افزایش یافته است که متناسب با ظرفیت مرتع نیست. دیگر نتایج نشان می دهد که سهم گیاهان یک ساله و چندساله در تولید کل مرتع به ترتیب، 81 و 19 درصد و سهم در جیره دام 90 و 10 درصد می باشد. بنابراین جهت رسیدن به تولید پایدار، مدیریت صحیح مرتع و استفاده از گونه هایی بومی از قبیل Onosma bulbotrichum، Ankyropetalum gypsophiloides، Convolvulus reticulatus و Salvia compressaتوصیه می گردد.

تعیین ظرفیت چرا، یکی از اساسی ترین موارد در اداره مرتع است و عدم رعایت آن، یکی از عوامل تخریب مرتع است. هدف از این پژوهش، تعیین ظرفیت چرا در مراتع طالقان میانی در قالب سیاست کوتاه مدت است تا عواملی که در محاسبه ظرفیت چرا باید اعمال شود، مورد توجه قرار گیرد و بتوان علاوه بر حفاظت، به بهبود وضعیت مرتع نیز کمک کرد. نمونه برداری در خرداد ماه 1392، از پوشش گیاهی با روش تصادفی-سیستماتیک انجام و مقدار تولید علوفه در هر تیپ گیاهی به تفکیک گونه های قابل چرای دام از هر سه کلاس خوشخوراکی I, II, III، برداشت شد. بعد از آن، حد بهره برداری مجاز تعیین وسپس ظرفیت چرای کوتاه مدت، به روش محاسبه انرژی روزانه مورد نیاز دام و با توجه به کیفیت علوفه تعیین شد. نتایج حاکی از آنست که ظرفیت چرا در منطقه از 0 تا 1534 رأس گوسفند نژاد فشندی در طول فصل چرا (4 ماه) تغییر می کند. مساحت لازم برای چرای یک رأس گوسفند نژاد فشندی در طول فصل چرا از 92/1 تا 63/8 هکتار متغیر است. بطور کلی بر مبنای نتایج، ظرفیت چرای تمام مراتع مورد مطالعه در طول فصل چرا (4 ماه)، معادل 6802 رأس گوسفند بالغ نژاد فشندی است که برای چرای یک رأس گوسفند بالغ نژاد فشندی، بطور متوسط 76/3 هکتار از مراتع منطقه توصیه می شود و این در حالی است که ظرفیت چرا در مراتع مورد مطالعه برای مراتع با وضعیت خوب، تقریبا برابر با 145 راس گوسفند نژاد فشندی در هر هکتار و برای مراتع با وضعیت ضعیف، برابر با 19 راس دام در هکتار است. از این-رو در محاسبه ظرفیت چرا لازم است به خوشخوراکی گیاهان، حد بهره برداری مجاز، کیفیت علوفه و تفاوت در نیاز روزانه دام بسته به وزن دام چراکننده در مرتع و میزان تحرک آن نیز توجه نمود. بنابراین تحقیق حاضر سعی دارد توجه همکان را به این نکته معطوف دارد که در محاسبه ظرفیت چرائی مرتع باید به همه عوامل تاثیر کذار توجه گردد.

ذخیره نزولات آسمانی همراه با کشت گونه های گیاهی در احیا و اصلاح مراتع بخصوص مراتع مناطق خشک مورد توجه است. در این تحقیق تاثیر تیمارهای کنتور فارو، پیتینگ و هلالی آبگیر در استقرار گونه کمای طبسی ( Ferulatabasensis) در منطقه کالمند بهادران استان یزد که یکی از رویشگاه های این گونه می باشد، مورد بررسی قرار گرفت. کشت بذر در دو زمان اوایل پاییز به عنوان کشت پاییزه و اواخر زمستان به عنوان کشت بهاره انجام گرفت. تحقیق بر اساس طرح آماری اسپلیت پلات با تیمار اصلی 2 تاریخ کشت و تیمار فرعی 3 روش کاشت در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی پایه ریزی گردید. بذور در دو سال 1392 و 1393 کشت گردید. نتایج نشان داد که میزان سبز شدن بذور در کشت پاییزه بطور معنی داری بیشتر از کشت بهاره بود. از بین روش های کاشت تاثیر روش هلالی آبگیر اندکی بیش از دو روش دیگر بوده است. بطور کلی هر سه روش کاشت سبب سبز شدن بیش از 50 درصدی بذور شدند. اگرچه تعدادی از این نهال ها در سال بعد از کاشت به دلایل مختلف از بین رفتند، لیکن حضور حدود 30 درصدی نهال ها در سال دوم و سوم کاشت نشان از موفقیت نسبی روش های ذخیره نزولات در استقرار گیاهان کشت شده، داشته است.

به منظور مدیریت مؤثر یک گونه جانوری نیاز به شناسایی زیستگاه هایی با مطلوبیت بالا برای گونه هدف است تا با حفظ آن زیستگاه ها و برنامه ریزی برای مدیریت صحیح آنها، جمعیت هدف را مورد حفاظت قرار داد. این پژوهش جهت تعیین رابطه بین گونه های مرتعی و مطلوبیت زیستگاه آهوی ایرانی در فصول مختلف بر اساس گروه های سرگین در دشت کالمند استان یزد انجام شد. بدین منظور نمونه برداری در دو فصل تابستان و پاییز طی پنج بازدید و با استفاده از پلات های دائمی تصادفی پاک شونده به طول 200 متر و عرض 2 متر و با دو تکرار انجام شد. به تعداد پلات های حضور سرگین در کل زیستگاه و در جهات مختلف پلات های کنترل یا تصادفی مستقر و هر 45 روز یک بار مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت کلیه نقشه های لازم و تلفیق اطلاعات در نرم افزار ArcGIS9. 3 آماده سازی و انجام شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین دو فصل از نظر تراکم گروه های سرگین در جوامع گیاهی وجود ندارد. از لحاظ درصد پوشش، گونه درمنه و گون افزایش معنی داری در نقاط حضور نسبت به نقاط تصادفی داشت. درصد پوشش گونه خار زن بابا در مناطق کنترل بالاتر از نقاط حضور و نهایتاً چوبک در نقاط کنترل نسبت به مناطق حضور بالاتر بود (01/0P<). طبق نقشه تهیه شده، 23 درصد از منطقه از نظر زیستگاهی دارای مطلوبیت درجه یک و 47 درصد از منطقه دارای مطلوبیت درجه دو برای آهو هستند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش بنظر می رسد از بین متغیرهای زیستگاهی غنای گونه ای، درصد پوشش درمنه و فاصله از جاده متغیرهای تاثیرگذارتری در انتخاب زیستگاه آهو می باشد.

لاشبرگ (هوموس) حاصل از گیاهان بهترین عامل در امر حفاظت و پایداری خاک است که در اثر تجزیه، مواد معدنی و عناصر قابل دسترس گیاهان افزایش یافته و ضمن اصلاح کیفیت خاک، تولید و محصول گیاهی را افزایش می دهد. هدف از این تحقیق مطالعه و مقایسه کیفیت لاشبرگ زیراشکوب سه گونه بادام کوهی (Amygdalus scoparia)، دافنه (Daphne mezereum) و آبنوس (Ebenus stellata) با اندازه گیری خصوصیات شیمیایی (کربن، کلسیم، منیزیم، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی و اسیدیته) در مراتع مروست از توابع استان یزد بود. بدین منظور در پایان فصل رویش، پس از بررسی های مقدماتی اقدام به شناسایی رویشگاه نموده و پس از انتخاب 15 سایت، نمونه برداری از لاشبرگ زیر اشکوب و بیرون از تاج پوشش انجام گرفت. سپس خصوصیات شیمیایی لاشبرگ در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. جهت مقایسه ویژگی های لاشبرگ زیر اشکوب با یکدیگر و همچنین با لاشبرگ بیرون از اشکوب، از آزمون ANOVA و دانکن استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که لاشبرگ آبنوس و دافنه دارای بیشترین مقدار کلسیم، منیزیم و نیتروژن بود. همچنین نمونه های بیرون تاج پوشش هدایت الکتریکی بیشتری نسبت به زیر اشکوب هر سه گونه بوته ای داشتند. میزان فسفر لاشبرگ زیراشکوب در همه گونه ها و همچنین بیرون تاج پوشش یکسان بود. به طور کل، نتایج این تحقیق نشان داد که گونه های گیاهی مناطق خشک دارای ویژگی های متفاوت از حیث لاشبرگ زیراشکوب می باشند که بایستی در فعالیت های اصلاح و توسعه مد نظر قرار بگیرد.

در چهار دهه گذشته تغییرات کاربری اراضی در ایران به عنوان یک عامل انسانی بیابان زایی با سرعت فزاینده به وقوع پیوسته و منجر به تشدید روند تخریب اراضی در انواع کاربری ها گردیده است. در این پژوهش با توجه به دامنه گسترده این تغییرات، از فن آوری سنجش ازدور در ارزیابی تغییرات کاربری اراضی و پوشش گیاهی در دشت دامغان استفاده شد. اراضی منطقه با روش طبقه بندی نظارت شده به سه کلاس با کاربری اراضی بایر، اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) و شهری تقسیم گردید و تغییرات کاربری ها در طی چهار دوره زمانی با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاکی از وجود روند افزایشی 184 و07/1 درصدی به ترتیب در سطح کاربری های اراضی شهری و بایر و کاهش 7/15 درصدی در کاربری اراضی دارای پوشش گیاهی (کشاورزی و مرتعی) بوده است. با بهره گیری از شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی NDVI نیز نتایج حاصل از کلاسه بندی پوشش گیاهی منطقه بدین صورت بود که کلاس یک (شاخص کوچک تر از صفر)، از 2/93 به 5/99 درصد افزایش، کلاس دو (شاخص بین 0 تا 2/0)، از6/5 به 38/0 درصد، کلاس سه (شاخص بین 2/ 0تا 5/0)، از 1/1 به 01/0 درصد و کلاس چهار (شاخص بین 5/ 0تا 1) از 03/0 درصد به صفر کاهش یافته است که حاکی از صحت یافته های حاصل از بررسی تغییرات کاربری بوده و هر دو مؤید افزایش اراضی بایر و کاهش پوشش گیاهی می باشند. همچنین با بهره گیری از شاخص های اقلیمی مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان زایی نتایج حاصل از محاسبات 17 ساله در طی دوره آماری 1376 تا 1392 نشان دهنده ی روند کاهشی بیابان زایی در سه کلاس ضعیف، شدید و بسیار شدید و روند افزایشی در کلاس متوسط بوده است. درنهایت با تلفیق یافته های حاصل از مدل ایرانی و نتایج حاصل از روش های سنجش ازدور، وجود روندی ضعیف از بیابان زایی بر اساس معیار اقلیم در منطقه مورد تائید قرار گرفت.

زمان تهیه بذر و شیوه های انبارداری تأثیر بسزایی بر قوه نامیه و استقرار آن دارد. تأثیر زمان برداشت و شیوه های انبارداری بذر بر درصد جوانه زنی بذر Krashninkovia ceratoides در ایستگاه تولید بذر شهرک امام نیشابور بررسی شد. تیمارهای آزمایش 1. تلثیر زمان های مناسب برداشت بذر در کشت آبی و دیم، 2. دو شیوه نگهداری بذر در دمای معمولی و سردخانه و 4. تیمارهای خراشدهی (شکست خواب)، بر درصد جوانه زنی بذر این گیاه به اجرا درآمد. در هر تیمار آزمایشی 100 عدد بذر در 4 تکرار 25 تایی در ژرمیناتور در تناوب نوری 14 ساعت نور و 10 ساعت تاریکی قرار گرفتند. نتایج نشان داد شرایط انبارداری تا 6 ماه تاثیری بر درصد جوانه زنی بذر نداشت ولی با ادامه نگهداری بذر در شرایط معمولی بعد از 271 روز درصد جوانه زنی آن به صفر رسید. بذر این گیاه در یرداشت مهرماه بیشترین درصد جوانه زنی (بیش از 80 درصد) مشاهده شد و تفاوت معنی داری بین پایه هایی آبی و دیم مشاهده نشد ولی در برداشت آبان ماه میانگین جوانه زنی پایه هایی که به روش دیم کاشته شده بودند بیشتر بود. خراشدهی و حذف پوسته بذر باعث کاهش معنی دار درصد جوانه زنی شد. براساس یافته های این تحقیق پیشنهاد تا بذر این گیاه در ماه آبان جمع آوری شوند. بذرهای اروشیا نیازی به تیمار خراشدهی پوست یا نگه داری در یخچال ندارند، و قادرند تا مدت 6 ماه در شرایط محیط طبیعی جوانه زنی خود را حفظ کنند.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تلفیقی آتش سوزی و چرا بر شاخص های تنوع گیاهی در مراتع نیمه استپی استان چهارمحال بختیاری انجام گرفت. بنابراین 16 سایت با دوره های مختلف، آتش سوزی و شدت چرایی انتخاب و در هر سایت 18 پلات در امتداد ترانسکت ها تعیین و نمونه برداری به روش سیستماتیک-تصادفی انجام گرفت. سپس شاخص های تنوع گونه ای و بتا محاسبه گردید. به منظور تعیین اثرات آتش، چرا و سال و اثرات تلفیقی آن ها بر شاخص های تنوع از آزمون مدل عمومی خطی و برای نشان دادن اثر معنی داری بین مناطق آتش و شاهد از آزمون t – استیودنت استفاده شد. نتایج نشان داد که در مناطق با شدت چرایی متوسط با دوره های مختلف آتش شاخص های تنوع سیمپسون، شانون و غنا در مقایسه با شاهد افزایش اما تنوع بتا کاهش داشته است. درمناطق با شدت چرایی زیاد با دوره های مختلف آتش شاخص تنوع سیمپسون و شانون نسبت به منطقه شاهد افزایش و غنای گونه ای در مناطق با دوره آتش سوزی 3-1 و 5-3 سال بترتیب افزایش و کاهش معنی داری یافت. همچنین تنوع بتا در دوره های مختلف آتش در مقایسه با شاهد کاهش معنی دار داشت. علیرغم احیاء برخی از گونه های بوته ای در مناطق آتش سوزی شده با گذشت زمان، درصد آن ها در مقایسه با شاهد کاهش معنی داری در شدت های چرایی داشت و بیشترین درصد پوشش گراس های چندساله در دوره های مختلف آتش نیز در مناطق با شدت چرایی متوسط مشاهده گردید. پس از وقوع آتش سوزی در مراتع نیمه استپی اعمال مدیریت صحیح مراتع می تواند موجبات افزایش کیفیت علوفه قابل استفاده و غنای گونه ای را فراهم نماید.

شناخت عوامل محیطی مؤثر، در استقرار پوشش گیاهی بومی هر منطقه می تواند به مدیریت صحیح مراتع کمک کند. رویشگاه مطلوب تأثیر بسزایی بر بقاء و تولید مثل گونه ها خواهد داشت. با پیشرفت علم آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی، تعیین پیش بینی رویشگاه گونه های گیاهی با استفاده از روش های مدل سازی میسر شده است. لذا تحقیق حاضر با هدف تهیه نقشه پیش بینی رویشگاه Artemisia aucheri با استفاده از روش تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی در مراتع ییلاقی منطقه بلدهٔ نور استان مازندران انجام شد. برای دستیابی به این هدف نقشه متغیرهای محیطی شامل (فیزیوگرافی، خاک و اقلیم)، پس از نمونه برداری از پروفیل های خاک و همچنین جمع آوری اطلاعات مربوط به متغیرهای اقلیمی از سازمان هواشناسی استان مازندران و نقشه های فیزیوگرافی به کمک تکنیک های سامانه اطلاعات جغرافیایی در اندازه سلولی 10×10 متر تهیه گردید. همچنین 30 مکان به عنوان مکان های حضور گونه با روش نمونه برداری طبقه بندی – تصادفی ثبت شد. تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی جزء مدل های پروفیلی به شمار می رود و از داده های حضور گونه برای ارائه نقشه پیش بینی رویشگاه استفاده می کند. براساس نتایج، متغیرهای میانگین بارش سالانه، جهت جغرافیایی، هدایت الکتریکی و مواد خنثی شده خاک به عنوان متغیرهای محیطی تأثیرگذار مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین ارزیابی مدل با استفاده از شاخص بویس نشان دهنده دقت بالا و خوب مدل تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی برای گونه درمنه کوهی در منطقه مورد مطالعه می باشد. به علاوه اینکه نتایج این بررسی نشان داد که گونه درمنه کوهی، دارای آشیان بوم شناختی به نسبت محدودی است و تمایل به زندگی را در شرایط رویشگاهی خاص خودش دارد.

گیاهان مهاجم به عنوان تهدیدی مهم برای اکوسیستم های جهان محسوب می شوند. سرخس عقابی (Pteridium aquilinum) از جمله گیاهان مهاجم است که در بین پترودوفیت ها بیشترین پراکنش را در جهان دارد. این تحقیق به مطالعه اثر هجوم گیاه سرخس عقابی بر ترکیب گونه ای، غنا و تنوع و تولید علوفه در بخشی از مراتع ییلاقی بندپی بابل در استان مازندران پرداخته است. نمونه گیری پوشش گیاهی در چهار تیپ پوشش گیاهی مورد هجوم (شامل جنگل راش، تیپ ولیک، تیپ ولیک-زرشک و مرتع مورد هجوم) و مرتع شاهد که سرخس عقابی در آن حضور نداشت انجام شد. در پلات های یک متر مربع درصد تاج پوشش گیاهان برآورد گردید. برای گونه های درختچه ای از پلات های 25 متر مربعی استفاده شد. درصد پوشش سرخس عقابی، تراکم و میانگین ارتفاع فروندهای آن نیز اندازه گیری شد. علوفه خوشخوراک نیز در پلات ها قطع و پس از خشک کردن در هوای آزاد توزین شدند. نتایج نشان داد که ترکیب گیاهی در توده های سرخس عقابی با مراتع اطراف تفاوت دارد. تعداد 25 گونه گیاهی تنها در زیرآشکوب سرخس عقابی رشد یافتند و در مقابل 11 گونه گیاهی محدود به مراتع خارج از توده های سرخس عقابی بودند. این تغییرات رابطه معنی داری با درصد تاج پوشش، تراکم و ارتفاع گیاه سرخس عقابی داشته است. گیاهان یکساله در توده های سرخس عقابی کاهش معنی داری را نشان دادند. به جز در تیپ ولیک-زرشک در سایر تیپ های گیاهی با هجوم سرخس عقابی تغییر معنی داری در تولید علوفه مشاهده نشد. گسترش این گیاه در مراتع منطقه باعث کاهش حضور گندمیان مرغوب مرتعی، افزایش غنای گونه ای و در مقابل کاهش تنوع شده است. در صورت کنترل گیاه سرخس عقابی در این منطقه ترکیب پوشش گیاهی موجود در زیر اشکوب آن برای احیاء کافی نبوده و باید به روش مناسب بذر گیاهان مرغوب مرتعی و بومی منطقه را استفاده کرد.

این پژوهش با هدف بررسی بهترین زمان کاشت و روش کاشتA. podolobus به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه حنای سمیرم وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان طی سال های 1392 تا 1394 اجرا شد. فاکتور اصلی، زمان کاشت (پاییزه و بهاره) و فاکتور فرعی روش کاشت (بذرکاری خطی و روش بذرکاری بانکت های هلالی) بود. نتایج نشان دهنده اثر معنی دار زمان کاشت، روش کاشت و اثرهای متقابل آن روی صفت درصد استقرار بود. درصد استقرار کشت پاییزه 28/14 و بهاره 78/27 درصد بدست آمد. کمترین درصد استقرار با 35/6 درصد در روش بذرکاری و بیشترین آن با 71/35 درصد در روش بانکت های هلالی مشاهده گردید. اثرهای متقابل این صفت نشان داد که کمترین درصد استقرار در تیمار کشت بهاره و روش بذرکاری (76/4 درصد) و بیشترین آن در روش بانکت های هلالی و کشت بهاره (61/47 درصد) مشاهده شد. نتایج گویای مناسب تر بودن روش بانکت های هلالی در هر دو فصل کشت بهاره و پاییزه بود. عملکرد علوفه بشدت تحت تأثیر فصل کاشت قرار گرفت و در کشت پاییزه و بهاره به ترتیب برابر 7 و 6/15 گرم در بوته بود. عملکرد علوفه در روش بذرکاری 5/9 گرم و در بانکت های هلالی 16/13 گرم در بوته بدست آمد. دامنه تغییرات این صفت از 6 گرم در کشت پاییزه و روش بذرکاری تا 33/18 گرم در بوته در کشت بهاره و روش بانکت های هلالی متغیر بود. در مجموع نتایج نشان داد که برای کاشت این گونه در مناطق نیمه استپی کاشت بهاره و به صورت بانکت های هلالی و بذرهای بدون پوشینه برای حداکثر استقرار مناسب است.

به منظور دستیابی به روش و فصل مناسب مرتعکاری گونه Sanguisorba minor در عرصه های مرتعی، مطالعه حاضر طی سال های 1392 تا 1395 در ایستگاه تحقیقات همند آبسرد به اجرا درآمد. طرح بصورت کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. فاکتور A زمان مرتعکاری (در دوسطح مرتعکاری پاییزه و بهاره) در کرت های اصلی و فاکتور B روش مرتعکاری (در دو سطح بذرکاری و بذرکاری توام با ذخیره نزولات با استفاده از هلالی آبگیر) در کرت های فرعی قرار گرفتند. آماربرداری از درصد استقرار بوته ها در آخر فصل رویشی در هر سال انجام گرفت. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 22 و مقایسه میانگین ها با روش دانکن صورت گرفت. نتایج نشان داد که فصل مرتعکاری و روش مرتعکاری تاثیر معنی داری در استقرار گونه داشته اند. مرتعکاری پاییزه بهتر از بهاره و بذرکاری توام با ذخیره نزولات، بهتر از بذرکاری معمولی می باشد. آماربرداری سال آخر نشان داد بیشترین درصد استقرار مربوط به مرتعکاری پاییزه توام با ذخیره نزولات با 45 درصد استقرار بوده که پایه ها به گل و بذر رسیدند. این در حالیست که در روش بذرکاری تنها 18 درصد نهالها مستقر گردید. لذا مرتعکاری پاییزه و بذرکاری با استفاده از هلالی آبگیر به منظور حصول بهترین نتیجه جهت استقرار این گونه در منطقه مورد مطالعه و سایر مناطق مشابه، توصیه می گردد.

مهمترین عامل زمین ساختاری که در بیابان زایی مؤثر است رخنمون گنبدهای نمکی است. به علت خاصیت انحلال پذیری آن و همچنین تأثیری که می تواند بر کیفیت منابع آب و خاک مناطق اطراف بگذارد، مطالعه و بررسی آن از اهمیت ویژه ای در طرح های کشاورزی و منابع طبیعی برخوردار است، زیرا منجر به کاهش حاصلخیزی خاک و گسترش بیابان ها خواهد شد. در این پژوهش سعی شده است با بررسی کیفیت آب های سطحی و زیرزمینی و همچنین بررسی عوامل زمین شناسی، ریخت شناسی، پویایی نمک و درزه های تکتونیکی اطراف گنبد نمکی دشتی ارتباط آن در بیابان زایی مشخص گردد. ضخامت ستون نمک در گنبد نمکی دشتی در حدود 2800 متر برآورد شده است و نمکشارهای نمکی تحت تأثیر توپوگرافی گنبد (شمال شرقی-جنوب غربی) از دو طرف سرازیر شده و روی سنگ-های درون گیر اطراف قرار گرفته اند. بنابراین رسوبات پایین دست مدام مورد تهدید آلودگی ها می باشند. به طوری که با بررسی پویایی گنبد مشخص شد که تعادل میان میزان عرضه و فقدان نمک در گنبد نمکی مورد نظر همیشه برقرار است و در گسترش بیابان در اطراف خود نقش فعال و دائمی دارد. جریان آب های زیرزمینی در آبخوان های منطقه به طور عمده توسط تراوایی درزه های تکتونیکی و گسل های اطراف گنبد کنترل می شود و تأثیر گنبد در شوری آب های زیرزمینی را تأیید می نماید. فعالیت نزدیک به سطح دیاپیر نمکی دشتی قبل از کوه زایی زاگرس عاملی مهم و اساسی در تخریب خاک های محدوده طاقدیس کنگان و گسترش بیابان زایی می باشد.

با توجه به محدودیت هایی که در اندازه گیری میدانی پوشش گیاهی وجود دارد؛ کاربرد شاخص های گیاهی جهت برآورد بیوماس عرصه-های مرتعی با استفاده از داده های ماهواره ای در مطالعات مرتع می تواند بسیار کاربردی باشد. در این راستا، لازم است شاخص های گیاهی مناسب شناسایی گردند. هدف از این پژوهش بررسی امکان برآورد بیوماس مراتع با استفاده از شاخص های گیاهی حاصل از اطلاعات رقومی ماهواره لندست 8 و تعیین مناسب ترین آنها در مناطق نیمه خشک شمال شرق کشور می باشد. برای این منظور مقادیر متوسط شاخص های گیاهی NDVI، TDVI، SAVI، ARVI، EVI، OSAVI، IPVI، GRVI و GNDVI درون هر واحد یک هکتاری از شبکه حوضه مورد مطالعه، محاسبه گردید. سپس، همبستگی این مقادیر با متوسط مقادیر اندازه گیری شده میدانی این واحدها از طریق رگرسیون خطی مورد بررسی قرار گرفت و مدل رگرسیونی هر شاخص جهت برآرود بیوماس مشخص گردید. در نهایت، نتایج حاصل مورد اعتبارسنجی قرار گرفت و نقشه بیوماس عرصه برای هر شاخص تهیه شد. نتایج نشان داد تمامی شاخص ها از همبستگی بالا و قابل قبولی با داده های واقعی بیوماس برخوردار بودند. بر اساس نتایج اعتبارسنجی، شاخص گیاهی SAVI با ضریب تبیین 79/0 و مقدار ریشه میانگین مربعات خطای 73/14 درصد مناسب ترین شاخص گیاهی جهت برآورد بیوماس در منطقه بود. این شاخص ها با بکارگیری طول موج های قرار گرفته در محدوده باند آبی، اثر ریزگردها را در محاسبات اصلاح نموده که باعث کاهش اثر اتمسفری شده و بهبود نتایج محاسبه شاخص NDVI را در پی دارد و می توان آن را شاخص NDVI اصلاح شده نیز نامید. بر اساس نتایج بدست آمده، شاخص های گیاهی که از نسبت گیری باندهای مادون قرمز نزدیک و قرمز مرئی حاصل می شوند، همبستگی بالایی با بیوماس دارند. به طور کلی هرچه شاخص های گیاهی از باندهای با طول موج کوتاه تر استفاده کنند، در مناطق خشک و نیمه خشک که بیشتر تحت تأثیر ریزگردها می باشند، دقت برآوردها کاهش می یابد.

در سه دهه گذشته در جهت شناخت و حفاظت بیشتر از خدمات اکوسیستم ها سعی شده است ارزش اقتصادی خدمات آن ها در قالب بازارهای مجازی مورد توجه قرار گیرد. از این رو نویسندگان پژوهش حاضر با توجه به شناخت خدمات ارزشمند اکوسیستم مرتعی شیخ موسی در شهرستان بابل، با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و تکنیک دوگانه دوبعدی و توزیع 157 پرسشنامه در سال 97-1396 در بین جامعه مورد مطالعه (بخش بندپی شرقی شهرستان بابل) به بررسی عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد ذینفع در قالب ارزش گذاری حفاظتی پرداختند. همچنین برای انتخاب نمونه از روش میشل و کارسون استفاده شد. شیوه پژوهش حاضر کمی بوده و برای تحلیل نتایج از بسته نرم افزاری shazam11, maple18 و Excel2016 استفاده شده است. اعتبار و اعتماد اطلاعات نتایج حاصل از الگوی لاجیت نشان داد که متغیرهای قیمت پیشنهادی، سن، عدم سرپرست بودن خانوار، بازدید از منطقه و اخلاق زیست محیطی از عوامل مؤثر در تمایل به پرداخت افراد برای حفاظت از اکوسیستم مرتعی شیخ موسی هستند. همچنین میزان تمایل به پرداخت سالانه افراد معادل 92/78792 ریال (87/1 دلار) و ارزش کل حفاظتی اکوسیستم موردنظر بالغ بر 2776 میلیون ریال (66096 دلار) به دست آمد. همچنین حداقل سرمایه گذاری داوطلبانه (سرمایه موجود) برای حفظ اکوسیستم مرتعی شیخ موسی از نظر ترجیحات ذینفعان جامعه موردنظر، 1289 میلیون ریال برآورد شد. ارزش به دست آمده، نشان می دهد که حفاظت از اکوسیستم مرتعی شیخ موسی به دلیل خدمات ارزشمند آن از سوی افراد ذینفع بسیار حائز اهمیت است. در نتیجه پیشنهاد می شود با تشکیل NGO و کارگاه در سطح شهرستان توسط سازمان های ذی ربط، اخلاقیات و گرایش های زیست محیطی مردم را در جهت حفاظت از اکوسیستم موردنظر تغییر داد. همچنین به منظور فهم دقیق و بیشتر مدیران و مردم از اکوسیستم های مرتعی، انجام مطالعات متعدد در مورد دیگر عملکردها و خدمات این نوع اکوسیستم ها پیشنهاد می شود.