کشاورزی بوم شناختی
سال:1398 | دوره:9 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

سابقه و هدف: امروزه گیاهان پوششی ازجمله ابزار موثر در مدیریت غیرشیمیایی علف های هرز در کشاورزی پایدار به شمار می روند. این آزمایش با هدف بررسی تأثیر گیاهان پوششی در مدیریت علف های هرز و عملکرد گیاه دارویی نعناع فلفلی اجرا شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر گیاهان پوششی بر مدیریت علف های هرز و عملکرد گیاه دارویی نعناع فلفلی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1391 اجرا شد. عامل اصلی شامل کشت گیاهان پوششی گندم پاییزه، جو پاییزه، چاودار پاییزه، گندم بهاره، جو بهاره و مخلوط چاودار پاییزه + جو پاییزه وشاهد) کشت نعناع بدون گیاه پوششی با اعمال و بدون اعمال وجین علف هرز( و عامل فرعی چگونگی مدیریت بقایای گیاهان پوششی) ایجاد خاکپوش با مالچ( با علف کش، خاکپوش کفبر، سرزنی خاکپوش زنده از ارتفاع 20-30 سانتیمتری( بود. برای بررسی تأثیر گیاهان پوششی بر تراکم و وزن خشک علف های هرز، سه مرحله نمونه برداری از علف های هرز ) 30، 60، 90 ( روز پس از کاشت نعناع فلفلی )به غیر از کرت های شاهد وجین کامل و بدون وجین( با استفاده از چهارچوب های 5 / 0 × 5 / 0 متر انجام گرفت. همچنین در آخر آزمایش صفات شمار شاخه های فرعی، طول ساقه، وزن خشک برگ و عملکرد تر برگ نعناع فلفلی اندازه گیری شدند. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که تأثیر اصلی نوع گیاه پوششی بر شمار شاخه فرعی و تأثیر چگونگی مدیریت گیاهان پوششی بر بیشتر صفات نعناع فلفلی و همچنین وزن خشک و تراکم علفهای هرز تاثیر معنی داری داشت. همچنین نتایج نشان داد، همه ی صفات نعناع فلفلی در مدیریت خاکپوش کفبر میزان بالاتری داشته و مدیریت های خاکپوش زنده سرزنی شده و خاکپوش ایجاد شده با علفکش در رتبه های بعدی قرار گرفتند. مقایسه میانگین اثرهای متقابل نشان داد بیشترین عملکرد تر برگ از تیمارهای خاکپوش سرزنی شده گندم پاییزه، خاکپوش کفبر جو بهاره و خاکپوش کف بر چاودار پاییزه به دست آمد. تأثیر اصلی نوع گیاه پوششی در نمونه برداری اول بر وزن خشک علف هرز تاج خروس و برای تراکم علف هرز پیچک صحرایی در نمونه برداری سوم و تأثیر نحوه مدیریت گیاهان پوششی برای همه ی علفهای هرز و در هر سه نمونه برداری معنی دار شد. به طور میانگین در سه مرحله نمونه برداری میزان مدیریت و مهار )کنترل( وزن خشک تاج خروس، سلمه تره و پیچک صحرایی برای مدیریت های خاکپوش کفبر، خاکپوش سرزنی شده و خاکپوش ایجاد شده با علفکش به ترتیب 66، 73 و 38 درصد و میزان کنترل دما و تراکم آنها به ترتیب 59، 70 و 44 درصد به دست آمد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد گیاهان پوششی از جمله راهکارهای مؤثر در مهار علف های هرز به شمار می روند. به طوری که در این آزمایش، گیاهان پوششی باریک برگ با رشد سریع و تولید زیست توده ) بیوماس( بالا، سبب کاهش تراکم و وزن خشک علف های هرز یکساله و چندساله شده و تاثیر مطلوبی نیز بر عملکرد تر برگ نعناع فلفلی داشتند. به طور کلی با در نظر گرفتن سودمندی های مدیریت موثر علف های هرز و تولید محصول سالم، تیمار خاکپوش سرزنی شده گندم پاییزه مناسب بود.

سابقه و هدف: افزایش چشمگیر در مصرف انرژی، ضرورت تداوم و شتاب در اقدام های بهینه سازی در عرضه و تقاضای انرژی را بیش از پیش ضروری می سازد. همچنین با مصرف نهاده هایی همچون کودهای شیمیایی، سوخت های فسیلی، الکتریسیته، بذر، سم ها و ماشین ها و ادوات کشاورزی در تولید هر هکتار گندم، میزان های مختلفی انرژی مصرف می شود که باعث انتشار گازهای گلخانه ای شامل CO2، N2O و CH4 می شود. افزایش غلظت چنین گازهایی در جو می تواند موجب گرم شدن کره زمین شود. بنابراین توجه جدی به کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای بسیار ضروری به نظر می رسد. به همین منظور میزان مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای در همه زمین های زیر کشت گندم در استان گلستان بررسی شد و در نهایت راهکارهایی برای کاهش آ ن ها ارایه شد. مواد و روش ها: به منظور تعیین میزان مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای و چگونگی کاهش آن، 140 کشتزارهای گندم در استان گلستان از طریق نمونه برداری سیستماتیک-تصادفی بررسی شد. میزان نهاده های مصرفی از جمله سوخت فسیلی ثبت شد و تجزیه و تحلیل انرژی بر مبنای میزان نهاده مصرفی به ازای هر واحد آن صورت گرفت. همچنین بررسی انتشار سه گاز گلخانه ای CO2، N2O و CH4 ناشی از مصرف انرژی برای تولید نهاده های کشاورزی و انجام عملیات مختلف زراعی نیز انجام شد. در نهایت شاخص های کارایی مصرف انرژی، بهره وری انرژی، انرژی ویژه، انرژی خالص و پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) کل، GWP در واحدهای سطح زمین، وزن محصول تولیدی، انرژی ورودی و انرژی خروجی نیز محاسبه شد. نتایج و بحث: بنابر نتایج برای کشت یک هکتار گندم به 23/0± 123 لیتر گازوئیل و 34/0± 04/16231 مگاژول انرژی نیاز است. از هر هکتار گندم 17/3± 01/1414 کیلوگرم معادل دی اکسیدکربن در هکتار به جو آزاد شد. آماده سازی زمین و برداشت نسبت به دیگر عملیات زراعی مصرف سوخت و انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای بیشتری دارا بودند. مصرف کودهای نیتروژنی و سوخت های فسیلی بالاترین میزان مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای را نشان دادند که نزدیک به 70 درصد از مصرف انرژی کل و 78 درصد از انتشار گازهای گلخانه ای کل را در پی داشتند. بنابر نتایج استفاده از تراکتورهایی با توان اسب بخار بالا و ادواتی با عرض کار و عمق نفوذ بیشتر در خاک به دلیل کاهش شمار بارهای عملیات و کاهش مدت زمان انجام آن برای آماده سازی زمین، کمبینات برای کاشت، استفاده از سم پاش توربینی به جای تراکتوری، کاربرد موتورهای نو (غیر فرسوده) برای آبیاری می تواند نقش مؤثری در کاهش مصرف سوخت و به دنبال آن کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای در مجموع عملیات زراعی ایفا کند. نتیجه گیری: به منظور کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای تمرکز بر مصرف بهینه کودهای نیتروژنی و کاهش مصرف سوخت های فسیلی ضروری به نظر می رسد. چنانچه شرایط تولید گندم در استان گلستان به نحوی انجام پذیرد که کارایی مصرف انواع کودهای شیمیایی به ویژه کود اوره افزایش یابد و یا از کودهای آلی که منجر به غنی سازی خاک از مواد کانی در طی زمان طولانی است استفاده شود و کاربرد ماشین ها و ادوات با بهره وری بالاتر که منجر به کاهش مدت زمان استفاده از آن ها و مصرف سوخت می شود، می توان بهره وری انرژی و نسبت انرژی خروجی به ورودی را در هر هکتار افزایش داد و مصرف انرژی را به ازای هر کیلوگرم دانه و کاه کاهش داد. همچنین با به کارگیری چنین روش های مدیریتی، میزان انتشار گازهای گلخانه ای به ازای سطح زمین و هر کیلوگرم عملکرد محصول (جزء اقتصادی) کاهش می یابد.

سابقه و هدف: کاربرد نامتعادل و بی رویه برخی نهاده های شیمیایی از جمله عامل های آسیب رسان زیست محیطی به شمار می رود که باعث کاهش کیفیت و سلامت خاک می شود. ورمی کمپوست یکی از کودهای زیستی است که حاصل یک فرآیند نیمه هوازی توسط گونه های خاصی از کرم خاکی مانند Fetida eisenia و دفع این مواد از بدن کرم به دست می آید. چای کمپوست به عنوان عصاره ورمی کمپوست، بیشتر ویژگی های سودمند ورمی کمپوستی را که از آن تهیه می شود را دارد؛ که در طول عصاره گیری، مواد مغذی کانی محلول، هیومیک اسید، فولویک اسید، هورمون ها و تنظیم کننده های رشد از ورمی کمپوست وارد عصاره می شوند. این تحقیق با هدف تولید محصول ارگانیک و کاهش کاربرد کودهای شیمیایی و همچنین تعیین بهترین غلظت چای کمپوست بر رشد و عملکرد سه رقم توت فرنگی انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش طی سال های 96-1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و دو فاکتور الف-غلظت چای کمپوست در چهار سطح (0، 1500، 3000 و 4500 پی پی ام) و ب-سه رقم روزکوتاه توت فرنگی ( شامل پاروس، کوئین الیزا و دیامنت) در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. محلول غذایی چای کمپوست به نسبت 1 به 5 تهیه شد و برای تهیه هر سطح از محلول، عصاره موردنظر با آب رقیق شد. محلول پاشی چای کمپوست از مرحله سه برگی شدن بوته ها (اواسط فروردین ماه) تا اواخر اردیبهشت ماه در مجموع پنج نوبت به فاصله 10 روز از یکدیگر در هر دو سال انجام گرفت. دو هفته پس از آخرین محلول پاشی (خردادماه سال دوم)، شاخص های رشدی گیاه شامل وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، سطح برگ، شمار ساقه رونده، سبزینه (کلروفیل) a، bو کل برگ، نسبت گل تبدیل شده به میوه و عملکرد میوه در بوته اندازه گیری شدند. نتایج و بحث: نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان دادند که تاثیر تیمارهای مختلف چای کمپوست روی همه ی صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال یک درصد ازنظر آماری معنی دار بودند. مقایسه میانگین داده ها نشان دادند که بیشترین وزن تر برگ (84/26 گرم)، وزن خشک برگ (38/7 گرم) و وزن تر ریشه (10/23 گرم) مربوط به تیمار 4500 پی پی ام بود. در هر سه صفت موردنظر، رقم پاروس به ترتیب با (86/27 گرم، 71/8 گرم و 89/22 گرم) بهتر از رقم های دیامنت و کوئین الیزا بود. بیش ترین نسبت تبدیل گل به میوه (55/93 درصد)، عملکرد میوه در بوته (73/181 گرم)، وزن خشک ریشه (79/8 گرم) و طول ریشه (48/18 سانتی متر) مربوط به تیمار 3000 پی پی ام بود که در همه ی این شاخص ها رقم پاروس به ترتیب با نسبت گل تبدیل شده به میوه (60/93 درصد)، عملکرد میوه در بوته (02/162 گرم)، وزن خشک ریشه (74/8 گرم) و طول ریشه (12/18 سانتی متر) بهتر از دو رقم دیگر بود. همچنین با توجه به اثر متقابل تیمارها، در ترکیب تیماری رقم پاروس و غلظت 3000 پی پی ام از چای کمپوست بیش ترین گستره سطح برگ (75/7533 سانتی متر مربع)، سبزینه ) a65/1 میلی گرم در گرم وزن تر برگ)، سبزینه b (79/0 میلی گرم در گرم وزن تر برگ) و سبزینه کل (44/2 میلی گرم در گرم وزن تر برگ) مشاهده شد. بیشترین شمار ساقه رونده (89/8) در ترکیب تیماری رقم پاروس و غلظت 4500 پی پی ام چای کمپوست به دست آمد. نتیجه گیری: به طورکلی می توان نتیجه گرفت که کاربرد چای کمپوست به صورت محلول پاشی روی رقم های توت فرنگی می تواند سبب بهبود رشد گیاه و عملکرد محصول گردد. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش، سطح 3000 پی پی ام و رقم پاروس تاثیر مطلوب تری روی بیشتر شاخص های رشد در شرایط خاک اردبیل داشته اند.

سابقه و هدف: برنج را می توان مانند برخی گیاهان زراعی "گندم و ذرت" به عنوان یک گیاه هوازی آبیاری کرد. کاهش آب در دسترس گیاهان با مقاومت کمتر به خشکی در فاصله های آبیاری چند روزه یک بار به ویژه در مرحله گیاهچه-ای بر صفات رشدی گیاه اثر منفی گذاشته و سبب کاهش رشد رویشی می شود. آبیاری تناوبی با فاصله زمانی کمتر در مرحله زایشی می تواند گزینه مناسبی برای کاهش جنبه های منفی خشکی پایان فصل رشد باشد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر فاصله های مختلف آبیاری بر تغییرپذیری های ماده خشک برگ، ساقه و عملکرد ژنوتیپ های (نژادگان) برنج انجام شد. هدف از این تحقیق شناسایی و واکنش فیزیولوژیکی سازوکارهای متحمل و یا حساس به کم آبی و غرقاب صفات بود. شناسایی این عامل ها از طریق بررسی روند تغییرپذیری های صفات یاد شده و نقش مثبتی که فرایند دوران رشد گیاه می توانند در افزایش عملکرد دانه ایفا کنند و همچنین ارائه صفات کاربردی برای اصلاح ژنوتیپ های مورد کشت برنج اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده روی فاصله های مختلف آبیاری و ژنوتیپ های برنج هوازی بر شاخص های فیزیولوژیکی و عملکرد دانه در استان خوزستان به مدت دو سال (1393 و 1394) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور با طول شرقی َ28: ْ 48 عرض شمالی َ50: ْ 31 طراحی و اجرا شد. چهار فاصله آبیاری (1، 3، 5 و 7 روزه) درکرت های اصلی تا عمق پنج سانتی متری و 12 ژنوتیپ برنج در کرت های فرعی در سه تکرار قرار گرفتند. نتایج و بحث: نتایج تجزیه مرکب نشان داده بین ژنوتیپ، فاصله آبیاری (با حجم 60 متر مکعب آب برای هر بار آبیاری در هر کرت) و اثر متقابل دو عامل در همه ی مرحله های رشد صفات تفاوت معنی داری در سطح یک درصد وجود داشت. فاصله آبیاری دوم بیشترین عملکرد را نیز به خود اختصاص داده بود. ژنوتیپ IR 81025-B-327-3 با میانگین 10/6555 کیلوگرم در هکتار از بیشترین میزان عملکرد دانه برخوردار بود. بیشترین میزان وزن ساقه در دو فاصله آبیاری با تناوب روزانه و سه روزه به دست آمد. کاهش وزن ساقه در فاصله بین 100 تا 125 روز پس از کاشت می تواند به دلیل سهم آن در انتقال دوباره ماده پرورده (اسیمیلات) باشد. همان گونه که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه با ساقه (**382/0) بود می توان بخشی از این افزایش عملکرد دانه را در نتیجه انتقال دوباره ماده پرورده ها از ساقه عنوان کرد. وزن برگ برخلاف وزن ساقه بیشترین میزان خود را در همه مرحله های رشدی در فاصله های آبیاری با تناوب پنج و هفت روزه دارا بودند که با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار بین دو صفت اخیر این نتایج قابل توجیه می باشد. نتیجه گیری: صفات مزبور همگی بیشترین میزان خود را در مرحله های پایانی و بحرانی رشد در فاصله آبیاری با تناوب سه روزه داشتندو از آنجایی که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار نیز در مرحله پایانی رشد حاصل شده می توان افزایش عملکرد در این فاصله آیباری را توجیه کرد. همین همسویی با ژنوتیپ نیز به دست آمد به گونه ایی که ژنوتیپ های با مقاومت بالاتر به دلیل سازگاری بیشتر به ویژه در مرحله های آغازین رشد که گیاه وارد مرحله زایشی می شود توانستند عملکرد بیشتری نیز داشته باشند. این در حالی بود که انرژی گیاه در مرحله های آغازین رشد بیشتر صرف سازگاری و مقاومت با شرایط پیرامون خود می شود، بنابراین افزایش میزان صفات بسیار کمتر بود. در کل ژنوتیپ هایی که بیشترین میزان ها را در مرحله تأثیر گذار اواخر دوره رشد دارا بودند از بیشترین عملکرد دانه نیز برخوردار بودند ولی از صفاتی که کمترین میزان را دارا بودند نتایج به کلی معکوسی مشاهده شد.

سابقه و هدف: پایداری بوم نظام های کشاورزی وابسته به توانایی آن ها در عرضه مجموعه ی کاملی از خدمات چندگانه بوم سازگانی (اکوسیستمی) به جای خدمات تولیدی صرف است. بوم نظام ها همچنین باید شبکه ای از خدمات تنظیمی و حمایتی مانند حاصل خیزی خاک، مهار و مدیریت (کنترل) آفات و گرده افشانی را فراهم سازند. در این رابطه، بوم نظام های مختلف کشاورزی برای ایجاد تعادل بین خدمات چندگانه اکوسیستمی توسعه یافته اند. بر این مبنا، هدف این تحقیق ارزیابی بوم نظام های مختلف (صنعتی، ارگانیک و رایج) از لحاظ تولید خدمات اکوسیستمی در ارتباط با معیارهای پایداری کشاورزی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه بود. در این بررسی، چارچوب بوم شناختی (اکولوژیکی) – اجتماعی توسعه یافته توسط لسکورت برای مدیریت زیست بومی بوم نظام های کشاورزی استفاده شد. این مدل به بازنمایی نظام مند و شفاف سامانه اجتماعی-بوم شناختی و ارتباطات پویای بین آن ها می پردازد. این مدل همچنین نشان می دهد که چگونه فعالیت های مدیریتی با اثرگذاری های چندگانه، می تواند زمینه تولید خدمات مختلف را فراهم سازد. با استفاده از این چارچوب، رابطه های خدمات اکوسیستمی بر مبنای دو نوع ساز و کار اثرگذار بر این رابطه ها گروه بندی می شود: 1) اثرات محرک ها (بوم نظام های صنعتی، ارگانیک و رایج) بر خدمات چندگانه اکوسیستمی و 2) تعامل میان خدمات اکوسیستمی. مواد و روش ها: در این بررسی، از فرایند تحلیل شبکه ای برای مقایسه بوم نظام های مختلف در رابطه با خدمات اکوسیستمی طی چهار مرحله استفاده شد: طراحی شبکه شامل تعیین مؤلفه های اصلی بوم نظام و رابطه های بین آن ها (بوم نظام های کشاورزی و شاخص های مرتبط با خدمات اکوسیستمی)؛ 2) ارزیابی مقایسه ای اهمیت نسبی مؤلفه ها بر مبنای نظرهای کارشناسان و کشاورزان؛ 3) محاسبه بردار اولویت ها و تلخیص اهمیت کلی مؤلفه ها (بوم نظام ها) در نظام کشاورزی؛ و 4) اعتبار بخشی به نتایج از طریق گروه کارشناسان. نتایج و بحث: نتایج تحقیق در رابطه با شاخص های مرتبط با خدمات اکوسیستمی از نظر پاسخگویان نشان داد که شاخص های فرآیندی و ساختاری آب و حفاظت خاک در کنار شاخص خدمت تولیدی (غذا) سنگ بنای یک نظام کشاورزی متعادل و پایدار هستند و بر همین مبنا بوم نظام های ارگانیک و صنعتی را بر بوم نظام سنتی برتر معرفی کرده اند. موضوعی که توسط برخی محققان نیز اشاره شده است. همچنین نتایج نشان داد که خدمات تولیدی، حمایتی، تنظیمی و فرهنگی به ترتیب بالاترین اولویت را در یک نظام متعادل و پایدار کشاورزی داشتند. موضوع مهم دیگر در این نتایج اهمیت بالای شاخص آب و تولید در رابطه با خدمات اکوسیستمی چهارگانه بود و همچنین مناسب ترین بوم نظام ها ارگانیک و صنعتی بود که اهمیت تلفیق آن ها را در یک بوم نظام مطلوب می رساند. نتیجه گیری: بنابر نتایج و در هماهنگی با نظریه های Pretty et al. (2011) می توان استدلال کرد که کشاورزی فشرده پایدار می تواند راه کار مناسبی برای ایجاد تعادل در بین خدمات اکوسیستمی در بوم نظام های کشاورزی باشد. در همین زمینه همچنین کیانی و همکاران ضمن بررسی شرایط استان های مختلف کشور از نظر پایداری تولید، تصریح می کنند که اگرچه فشرده سازی در کشاورزی ایران در طی 5 دهه گذشته افزایش یافته است، اما شاخص های مرتبط با ثبات و پایداری تولید کاهش یافته است؛ بنابراین تنها راه تأمین نیاز غذایی جمعیت آینده کشور افزایش کارآیی استفاده از نهاده ها و حرکت به سمت فشرده سازی پایدار می باشد که در آن ضمن توجه به مسئله های محیط زیستی مانند حفاظت آب و خاک، شاخص های تولیدی نیز اهمیت فراوانی دارند.

سابقه و هدف: تغییر اقلیم نه تنها یک عامل مهم تعیین کنندة عملکرد میانگین و قابلیت (پتانسیل) تولیدات کشاورزی یک ناحیه است بلکه یک منبع مهم خطرپذیری (ریسک) تولیدات کشاورزی نیز به شمار آمده که منجر به تغییرپذیری-های غیر قابل انتظار در عملکرد و سطح تولید می شود. این امر به نوبه خود فراسنجه (پارامتر)های کلیدی بازار یعنی عرضه و تقاضا و در پی آن خطر قیمت محصول های را تحت تاثیر قرار می دهد. با اینکه تجزیه و تحلیل تاثیر تغییر اقلیم یک موضوع مهم در رابطه با تولیدات کشاورزی از منظر سیاست گذاری و اتخاذ راهبردهای تطبیق در این بخش به شمار می آید، اما متاسفانه بررسی های کمی تاکنون در این زمینه در کشور انجام نشده است. از سوی دیگر در بیشتر پ‍ ژوهش های انجام شده نیز بر تاثیر تغییر در فراسنجه (پارامتر)های اقلیمی بر میانگین عملکرد گیاهان زراعی تمرکز شده و کمتر به تجریه و تحلیل اثرگذاری های این پدیده بر خطرپذیری تولید پرداخته شده است. مواد و روش ها: در این بررسی با استفاده از تابع تولید تصادفی معرفی شده توسط جاست و پاپ (1979، 1976) به بررسی تاثیر تغییر در پارامترهای اقلیمی، بر تابع ها میانگین و واریانس عملکرد سه محصول زراعی گندم، جو و سیب زمینی در پهنه زراعی-بوم شناختی(اکولوژیکی) شمال غرب کشور برای دوره زمانی سال های 1378 تا 1394 پرداخته شده است. مبنای اساسی این رهیافت بر این پایه استوار است که تابع تولید به دو جزء بنیادی قابل تفکیک است. نخستین جزء به میانگین عملکرد محصول مربوط می شود در حالی که جزء دوم به واریانس و نوسان های سطح تولید مرتبط است. شبیه-سازی های فراسنجه (پارامتر)های اقلیمی و در نتیجه تغییرپذیری ها در مولفه های میانگین و واریانس عملکرد محصول های مورد بررسی، تحت نتایج دو مدل گردش عمومی جوECHAM3 و EGCM3T63 و دو پیش فرض (سناریوی) اقلیمی QUOTEGAGA وQUOTEB1 B1 انجام شده است. نتایج و بحث: پردازش نتایج شبیه سازی تغییرپذیری های اقلیمی طی دهه های اخیر دو راه گزین B1 و GA، نشان داد، تا سه دهه ی آینده (1420) بر اساس مدل و سناریوی میزان بارش سالانه در منطقه بوم شناختی شمال غرب کشور افزایشی و تا سال 1450 میزان بارش ها نسبت به دوره تاریخی پایه کاهش خواهد داشت. اما در شرایط سناریوی B1 در مدل میزان بارش سالانه طی هر دو بازه زمانی افزایشی پیش بینی شده است. نتایج پیش بینی ها برای پارامتر دما نیز گویای از گرایش آن به افزایش تحت هر دو مدل گردش عمومی جو و سناریوهای مورد بررسی آن هاست. شدت این گرمایش در مدل در مقایسه با مدل دیگر به میزان بیشتری پیش بینی شده است. نتایج ناشی از شبیه سازی تغییرپذیری های عملکرد محصول های مورد بررسی به تغییرپذیری های اقلیمی پیش بینی شده تحت سناریوهای مختلف گویای کاهش شایان ملاحظه عملکرد این محصول ها است که البته درصد کاهش عملکرد برای محصول گندم بیشتر از جو و سیب زمینی برآورد شده است. مقایسه میزان درصدهای کاهش عملکرد محصول های مختلف در سناریوهای مورد بررسی نیز نشان می دهد، که در محدوده تغییرهای پیش بینی شده برای پارامترهای اقلیمی بارش و دما، افزایش دما عامل موثرتری در توضیح کاهش عملکرد محصول ها نسبت به بارش است. واکنش واریانس محصول های زراعی مورد بررسی نسبت به تغییر اقلیم برای محصول سیب زمینی با سناریوهای مختلف و برای گندم تحت سناریوی 1420-GA افزایشی برآورد شده است. نتیجه گیری: با توجه به کاهش عملکرد محصولات مورد مطالعه تحت سناریوهای مختلف تغییر اقلیم تدوین برنامه های زراعی به منظور جهت گیری الگوی کشت به سمت واریته ها یا محصولاتی که کمترین کاهش عملکرد را تحت تاثیر تغییر اقلیم خواهند داشت توصیه می گردد. توسعه و تحقیق بیشتر در این زمینه و معرفی ارقام مقاوم به خشکی و گرما می تواند یکی از کارهای موثر در این راه باشد.

سابقه و هدف: از دست رفتن محصول در نتیجه عوامل خسارت زای قهری طبیعی وارده و اثر نامطلوب آن در میزان تولید یکی از موارد مورد توجه در کشاورزی می باشد. تنش های محیطی به ویژه تنش سرما و سرمازدگی ویژگی های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاهان را تحت تاثیرقرار می دهد. شناسایی و تعیین توزیع مکانی شالیزارهای تحت تنش آسیب سرمازدگی برای ارزیابی امنیت غذایی و بهبود مدیریت کشت و کار اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف تهیه پهنه های سرمازدگی با استفاده از تصاویر ماهواره ای و شاخص درجه حرارت روز سرما (CDD) به منظور ارزیابی شدت آسیب سرمازدگی در مراحل مختلف رشد گیاه برنج انجام شد. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر از داده های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک شهر کیاشهر استفاده شد. داده ها ی اندازه گیری شده شامل دمای بیشینه، کمینه و میانگین روزانه ی هوا، به ترتیب Tmax، Tmin، Tavg بود. 180 تصویر با کد MOD11A1 مربوط به فصل زراعی 90-89 سال 2011 میلادی، که منطقه گیلان را پوشش می دهند از سایت سازمان ملی هوا و فضای آمریکا (ناسا) اخذ شدند. به منظور ایجاد نقشه های دمای سطح زمین در شهرستان رشت، محصول دمای سطح زمین مودیس پیش پردازش شد. با استفاده از تصاویر ماهواره ای و شاخص درجه حرارت روز سرما (Cold Degree Day) در سه مرحله فنولوژیک برنج (گیاهچه، تشکیل گل آذین-آبستنی، خوشه دهی تا گلدهی)، تأثیر آسیب سرمازدگی در مراحل مختلف رشد گیاه برنج در بخشی از اراضی شالیزاری استان گیلان مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج و بحث: شدت آسیب سرمازدگی در مزارع شالیزار در زمان هایی از رشد گیاه که دما کمتر از حد بحرانی بوده، برآورد گردید. نتایج نشان داد میزان شاخص درجه حرارت روز سرما (CDD) در مرحله گیاهچه ای 7/8، در مرحله تشکیل گل آذین-آبستنی 1/3 و در مرحله خوشه دهی تا گلدهی 11 درجه روز می باشد. همچنین، بررسی روند پهنه های سرمازدگی نشان داد که اراضی شالیزار کوچصفهان، لشت نشا و خشک بیجار به دلیل آسیب سرمازدگی شدید طی دوره رشد گیاه برنج تحت بیشترین خسارت بر رشد و عملکرد قرار دارند. پهنه های با پیکسل های تیره (دمای کمتر از آستانه دمایی برای رشد) در مرحله گل آذین-آبستنی نسبت به دیگر مراحل رشد، بیشتر در معرض آسیب سرمازدگی بودند. همچنین بر پایه نتایج به دست آمده، ادغام داده های سنجش از دور با اطلاعات زمینی تحت یک الگوی بهبود یافته جهت تفسیر داده های ماهواره ای برای مناطقی که داده های زمینی کم و غیر قابل دسترس است، بسیار مناسب می باشد. این روش از قابلیت خوبی در تعیین ریسک کشت برنج در سطح شالیزارها و در زمان های مختلف سال برخوردار بوده و با استفاده از آن می توان قابلیت شالیزارها را برای کشت دوم تعیین کرد. نتیجه گیری: آگاهی از توزیع مکانی و زمانی دمای اراضی شالیزار برای تعیین بیلان انرژی، مطالعات هواشناسی و شناسایی شالیزارهای تحت تنش های دمایی ضروری است. بر اساس نتایج به دست آمده از تصاویر ماهواره ای در بررسی تنش های دمایی موفق بوده و با استفاده از تصاویر ماهواره ای، می توان تنش های دمایی (سرمازدگی و گرمازدگی) در مراحل رشد گیاه برنج و کاهش عملکرد محصول را مورد بررسی قرار داد. از نتایج حاصل از پیش بینی میانگین دمای هوا و پهنه بندی خطر سرمازدگی می توان در برنامه ریزی های محیطی همچون کنترل بیماری ها و آفات، مدیریت بهینه منابع آب، برآورد خسارت وارده بر مزارع و مطالعات زیست محیطی استفاده کرد.