مطالعات ملی
سال:1400 | دوره:22 | شماره:2 (پیاپی 86) |تعداد مقالات:8

پژوهش حاضر با هدف معرفی هویت دینی انسان و تبیین پیش بایست های طراحی برنامه درسی مختص به آن انجام گردید. روش پژوهش تحلیلی استنباطی و منبع اصلی آن، تفسیر گرانقدر المیزان بود، هرچند از نظرات اختصاصی گروه نویسندگان نیز استفاده شد. نتایج نشان داد که انسان فطرتاً هویتی الهی و توحیدی دارد و مظهر حقیقی شناخت، تکوین و تعالی آن عبودیت است. عبودیت شایسته نیز توأم با خضوع و خلوص بوده و تسلیم صرف شدن در برابر اراده خدا و رضای اوست. اتخاذ این نگاه توانست سه پیش بایست بینشی، گرایشی و کنشی را جهت طراحی برنامه درسی مختص به آن، که همان برنامه درسی هویت بخش دینی است ترسیم کند. بر این اساس، برنامه درسی باید بکوشد تا دانش آموز را به شناخت خدا در وجوه مختلف، شناخت نفس اماره و مسیرهای رشد دهنده آن، شناخت شیطان و اغواگری او، تفکر در آفرینش و نشانه های خدا، شناخت روز حساب، ملاقات باخدا، انقطاع الی الله، حبّ فی الله، تضرع به درگاه خدا، گردن نهادن در برابر امرونهی الهی، ذکر و تسبیح، شکرگزاری، اقامه نماز و دعا دعوت کند و جذب و ماندگار گرداند و از این طریق منتظر تعالی رفتارهای فردی و اجتماعی او باشد.

هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارکرد آموزش وپرورش در نهادینه سازی هویت ملی دانش آموزان در ابعاد سیاسی جغرافیایی و دینی است. کلیه معلمان، مدیران و معاونان مدارس متوسطه عادی دولتی شهر تهران به تعداد 25149 نفر، جامعه آماری این مطالعه را تشکیل می دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 378 نفر تعیین شد. برای نمونه گیری، شهر تهران به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شده و در هر منطقه نمونه گیری به صورت خوشه ای صورت گرفت. بدین ترتیب 400 پرسشنامه توزیع و جمع آوری گردید. ابزار پژوهش عبارت است از دو پرسشنامه محقق ساخته که این ابزار 16 گویه دارد که جمعاً دو بعد سیاسی جغرافیایی و دینی هویت ملی را مورد سنجش قرار می دهند. پس از اطمینان از روایی و پایایی مناسب ابزار به روش روایی محتوایی و نیز محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 86/0، سؤالات تحقیق با استفاده از آزمون های آماری T، تحلیل عاملی و تحلیل شبکه ای با استفاده از نرم افزارهای SPSS و سوپر دیسیژن تحلیل شدند. آزمون تحلیل عاملی و بارهای عاملی محاسبه شده، نشان دهنده کارکرد بالای آموزش وپرورش در نهادینه سازی هویت ملی دانش آموزان در ابعاد مورد مطالعه بود. نتایج دو مؤلفه در بعد سیاسی جغرافیایی و نیز دو مؤلفه در بعد دینی هویت ملی را معرفی کردند که به ترتیب عبارت اند از: «سرزمین» و «نظام حاکم» در بعد سیاسی جغرافیایی و نیز «باورها» و «رفتار» در بعد دینی.

امروزه به دلیل پیچیده تر شدن مسائل هویتی، حل مسائل مزمن هویتی نظیر شکاف های قومی و مذهبی و نیز شکاف های گفتمانی، صرفاً با اتکا به ظرفیت دولت ها امکان پذیر نیست. لذا بهره گیری از اندیشکده های مطالعاتی و نیز تخصصی راهبردی به رکن اساسی توسعه ظرفیت های کنشگران حاکمیتی، در حل مسائل هویتی مبدل شده است. شدت یافتن مداخلات خارجی چندجانبه در منطقه، علیه هویت شیعی، اسلامی، ایرانی و افزایش فشارهای سخت و نرم افزاری در حوزه برخی معضلات هویتی، ضرورت ایجاد و توسعه ظرفیت اندیشکده های تخصصی را نه تنها جهت مشارکت در حوزه تصمیم سازی، بلکه جهت ایفای نقش در حوزه برنامه ریزی و اجرا، قوت بخشیده است. امروزه با تکیه به بازیگران و کنشگران دولتی نمی توان در حل مسائل پیچیده حوزه هویت ایران، موفق عمل کرد. در این تحقیق بر پایه نشست های فشرده و نسبتاً گسترده خبرگی، با استفاده از خبرگان و صاحب نظران امر، طرحی برای تولید و توسعه ظرفیت اندیشکده های مطالعات راهبردی تخصصی ارائه شده است که در آن الزامات، فرآیندها و الگوی نظام تصمیم گیری و سیاست گذاری راهبردی بومی در حوزه حل مسائل هویتی ایران به منظور نیل به وضعیت مطلوب ارائه شده است.

اعتقادات، احساسات و هویت ملی افراد در طی زندگی به خصوص دوران نوجوانی تحت تأثیر شرایط فرهنگی اجتماعی خاصی که فرد در آن زندگی می کند شکل می گیرد. در ﭘ ﮋ وﻫ ﺶ ﺣ ﺎ ﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﺑ ﺮ رﺳ ﯽ ﻧ ﻘ ﺶ دو ﻋ ﺎ ﻣ ﻞ سرمایه اجتماعی و سبک زندگی در هویت ملی ﭘ ﺮ داﺧ ﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ه اﺳ ﺖ . ﻫ ﺪ ف از اﯾ ﻦ ﭘ ﮋ وﻫ ﺶ ، ﺑ ﺮ رﺳ ﯽ تأثیر سرمایه اجتماعی بر هویت ملی ﺑ ﺎ ﻧ ﻘ ﺶ ﻣ ﯿ ﺎ ﻧ ﺠ ﯽ سبک زندگی ﺑ ﻮ ده اﺳ ﺖ . نمونه ی مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 380 نفر از دختران نوجوان شهرستان کرمان در سال 1398 بوده که به شیوه ی نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شده اند. ماهیت این تحقیق کاربردی، روش تحقیق پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه است. تحلیل آماری داده ﻫ ﺎ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘ ﻔ ﺎ ده از نرم افزار AMOS و SPSS19 انجام شد. یافته های تحقیق ﻧ ﺸ ﺎ ن داد سرمایه اجتماعی ﺑ ﺮ هویت ملی تأثیر ﻣ ﺜ ﺒ ﺖ و ﻣ ﻌ ﻨ ﺎ داری دارد، ﻫ ﻤ ﭽ ﻨ ﯿ ﻦ تأثیر ﻧ ﻘ ﺶ ﻣ ﯿ ﺎ ﻧ ﺠ ﯽ سبک زندگی در راﺑ ﻄ ﻪ ﻣ ﯿ ﺎ ن سرمایه اجتماعی و هویت ملی ﻣ ﻮ رد ﺗ ﺎ ﺋ ﯿ ﺪ ﻗ ﺮ ار ﮔ ﺮ ﻓ ﺖ و در ﺿ ﻤ ﻦ ، قوی ترین ارﺗ ﺒ ﺎ ط ﺑ ﯿ ﻦ ﻣ ﺘ ﻐ ﯿ ﺮ سبک زندگی و هویت ملی مشاهده شده اﺳ ﺖ . ﻣ ﺠ ﻤ ﻮ ع ﻣ ﺘ ﻐ ﯿ ﺮ ﻫ ﺎ ی ﻣ ﺴ ﺘ ﻘ ﻞ و ﻣ ﯿ ﺎ ﻧ ﺠ ﯽ 21 درصد از واریانس متغیر وابسته هویت ملی را تبیین می کند. ابعادی از سبک زندگی چون میزان استفاده از رسانه های خارجی، شبکه های مجازی، سبک های فراغتی جدید و مدیریت بدن دارای رابطه منفی با هویت ملی دختران است و از طرفی ابعادی چون میزان استفاده از رسانه های داخلی و سبک زندگی دینی دارای رابطه مثبت با هویت ملی دختران است.

مکان شهری در مفهوم واقعی، جایی است که شهروندان را به نوعی متحول کند که هنگام ترک آن مکان، دیگر همان شهروندی نباشند که به آن وارد شده اند. تخت فولاد به مثابه گورستانی مشهور و مورد احترام در اصفهان می تواند چنین مکانی باشد. این پژوهش با هدف شناخت دریافت شهروندان اصفهانی از این منظر شهری به انجام رسیده است. بدین منظور محتوای اظهار شده در دفاتر ثبت خاطره و دل نوشته واقع در مجموعه تخت فولاد طی سال های 1390 و 1393 مطالعه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بازدیدکنندگان، تخت فولاد را هویت مند تلقی و آن را چشمگیر، بی نظیر، ارزشمند و گران مایه توصیف نموده اند. این وجوه هویتی در بازدیدکنندگان حس و حال هایی نظیر؛ لذت، حیرت، عزت و بهجت ایجاد کرده است. هویت بخشی ویژگی دیگر این مجموعه است که در قالب مضامین بازدارندگی، آموزندگی و بالندگی توصیف شده است. هم چنین اهمیت این مکان هویتی نزد بازدیدکنندگان چنان بوده که آنها دغدغه ی تداوم و تعمیم اقدامات مرتبط با حفظ، مرمت و پاسداشت تاریخ و مشاهیر در این مکان و دیگر اماکن تاریخی را داشته اند. علاوه بر اینها، بهبود نگهداشت، آراستگی و تحول در تبلیغ و معرفی این مکان نیز مورد تأکید بازدیدکنندگان بوده است.

پژوهش حاضر با هدف کلی راهیابی به انسجام ملی باهدف اصلی شناخت تأثیر احساس تبعیض در ابعاد هویت جمعی جوانان کُرد کرمانج انجام پذیرفت. روش اجرای این تحقیق پیمایش و ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری، جوانان کرمانج 15 تا 30 ساله پنج شهر استان خراسان شمالی در سال 1398 به تعداد 124813 نفر است؛ و حجم نمونه براساس فرمول مورگان 384 نفر برآورد شده است. اعتبار گویه ها از طریق اعتبار صوری و سازه ای و برای سنجش پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شده است. هم چنین برای پیاده سازی فنون آماری از نرم افزار، spss و لیزرل استفاده گردیده است و به منظور بررسی توزیع نرمال داده ها از آزمون کولموگورف اسمیرنف و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق، حاکی از آن است که هرچند ارتباط معناداری بین احساس تبعیض و هویت جمعی وجود دارد ولی تأثیر احساس تبعیض بر هویت جمعی اندک است. در ارتباط بین احساس تبعیض و سطوح هویت جمعی، احساس تبعیض بیشترین تأثیر را بر متغیرهای هویت دینی و سپس هویت ملی در هر سه جنبه شناختی، رفتاری و احساسی دارد و کمترین تأثیر را بر هویت طبقاتی می گذارد. درحالی که احساس تبعیض بر هویت فراملی اثر معناداری ندارد. در این میان باید اشاره کرد با اطمینان 95/0 ابعاد تبعیض (رویه ای، توزیعی و تعاملی) در جنبه های (شناختی، رفتاری و احساسی) ابعاد هویت جمعی (خانوادگی، طبقاتی، دینی، ملی و فراملی) تأثیرگذار هستند؛ از سه جنبه مطرح (شناختی، رفتاری و احساسی) در همه مؤلفه ها جنبه احساسی (تعهد) بیشترین سهم را داراست و در میان ابعاد تبعیض، بعد توزیعی بیشترین تأثیر را دارد؛ بنابراین برای تقویت هویت جمعی، توزیع عادلانه و برابر فرصت ها ضروری به نظر می رسد.

معماری ایران در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این پرسش را به وجود می آورد که چه عوامل و چالش های فرهنگی در این دوره، میراث حکومت عصر پهلوی و تداوم چالش های فرهنگی در آن دوره است و معماری دوره جمهوری اسلامی دارای چه مؤلفه ها و ویژگی هایی است؟ روش تحقیق در این پژوهش، اتخاذ استراتژی تحقیق کیفی با روش پدیدارشناسی و با رویکرد تفسیری (هرمنوتیکی) است و سعی دارد تا با بهره گیری از این روش به درکی عمیق تر ازآنچه تاکنون بوده است برسد. هم چنین از روش نشانه شناسی نیز بهره گیری شده است. مرحله ی تحلیل نیز به روش پدیدارشناسی توصیفی است. یافته ها حکایت از اثرگذاری وابستگی به غرب، جهانی سازی، تعارض سنت و مدرنیته و ارزش های حاکم بر فرهنگ ایرانی و تباین آن با بخشی از ارزش های فرهنگی غرب دارد و از تأثیر متقابل معماری و فرهنگ بر هم می گوید. نتیجه نهایی پژوهش، دربردارنده مفروضات شخصی و مبانی فلسفی ای است که تفسیر از آن منتج شده است.

خط رمزگونه سیاق که در چند کشور از آن، برای ثبت محاسبات دیوانی و تجاری استفاده می شود؛ کارستان دیگری از هنرنمایی کاتبان و محرران قدیم ایرانی را بر همگان آشکار کرده است. این هنرنمایی که با همگرایی نگارش کتابت ایرانی و سیاق شکل گرفته و با ملاحت زیباشناسی محسوس ایرانی آمیخته شده، سویه ای دیگر از هویت بصری ایرانی است. چگونگی همسانی و تعامل بصری عناصر این خط با خطوط سنتی ایرانی و همگرایی آن با متون و نسخه های خطی به لحاظ زیباشناسی مسأله ای است که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. پژوهش حاضر رویکردی کیفی دارد که به شیوه توصیفی و تحلیلی با منابعی برآمده از اطلاعات کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی نتیجه خود را ارائه داده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که همنشینی خط سیاق و اسناد دیوانی ایرانی، حاصل نگاه تصویری به همه ی عناصر موجود در صفحه و الهام از زیباشناسی کتابت ایرانی بوده است.