زمین ساخت
سال:1398 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:6

منطقه گسلی نظام آباد با سازوکار چیره راستالغز چپ بر و راستای شمال شرقی-جنوب غربی در جنوب غرب ایران واقع شده است. این منطقه گسلی به عنوان یکی از مهمترین ساختارهای کمربند چین خورده-رانده زاگرس محسوب می شود. عملکرد این گسل موجب دگرشکلی های پیچیده زمین ساختی در این منطقه گردیده است. همچنین که به واسطه عملکرد این گسل، جابه جایی در تاقدیس خافتر را نیز شاهد هستیم. این مطالعه با هدف آنالیز فرکتالی تاثیر گسل نظام آباد بر روی خطواره های مستخرج از تصاویر ماهواره ای تاقدیس خافتر انجام گرفت. روش مربع شمار که یک روش مناسب برای تحلیل الگوی شکستگی ها محسوب می شود برای این مطالعه در نظر گرفته شد. با استفاده از این روش ابعاد فرکتالی برای بخش های مختلف تاقدیس خافتر محاسبه گردید. اختلاف بین ابعاد فرکتالی بدست آمده از خطواره های مرتبط با گسل نظام آباد به خوبی چگونگی اثر این گسل و نیز مناطق با بلوغ متفاوت زمین ساختی در بخش های مختلف تاقدیس خافتر را شناسایی و مشخص نمود. به طوری که بخش های A و C و یال های جنوبی آن ها که شامل بخش های SLA و SLC می باشد دارای ابعاد فرکتالی بیشتری نسبت به سایر بخش های تاقدیس بوده و به نظر می رسد این مناطق به ویژه یال های جنوبی بخش های A و C از سایر بخش ها فعال تر هستند. همچنین اختلاف در ابعاد فرکتالی تاقدیس خافتر در نتیجه اختلاف در چگالی، شدت و جهت تنش ناشی از عملکرد گسل نظام آباد در منطقه ارزیابی گردید.

هدف اصلی در مطالعات تحلیل خطر زمین لرزه برآورد هرچه دقیق تر بارگذاری لرزه ای و پارامتر های آن است تا از این طریق طراحی لرزه ای سازه ها و هزینه های آن بهینه گردد. گسل های کهریزک، جنوب ری و شمال ری در جنوب تهران قرار دارند که در خصوص وجود یا عدم وجود آن ها مباحثی مطرح گردیده است؛ در این مقاله پس از مرور مباحث صورت گرفته در خصوص وجود یا عدم وجود ساختار های ذکر شده، اثر آن ها بر پارامتر خطر لرزه ای بیشینه شتاب سطح زمین بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که در نظر گرفتن گسل های مذکور در تحلیل خطر زمین لرزه افزایشی تا قریب به 100% در پارامتر بیشینه شتاب زمین را در بخش گسترده ای از تهران سبب می شود. علاوه بر تغییر مقادیر بیشینه شتاب زمین، مشخصات زمین لرزه طراحی نیز از نظر بزرگی و فاصله در دو وضعیت وجود یا عدم وجود ساختار های ذکر شده تفاوت اساسی خواهند داشت. بر اساس این نتایج و با توجه به اثرات شگرفی که عدم قطعیت گسل های جنوب تهران بر پارامتر های خطر لرزه ای در منطقه دارد، تبیین دقیق وجود یا عدم وجود این گسل ها از طریق مطالعات بیشتر ضروری می نماید.

چین های مرتبط با گسل در بیشتر کمربندهای کوهستانی، منشورهای برافزایشی، کمربندهای چین و رانده و بخش های درون صفحه ای گسترش می یابند. گستردگی این ساختارها و اهمیت آنها در اکتشاف و استخراج منابع هیدروکربنی و لرزه شناسی سبب شده است تا در ورای زمینه های زمین شناسی ساختاری نیز مورد توجه قرار گیرد. مدلسازی عددی چین های مرتبط با گسل با استفاده از روش اجزاء محدود می تواند اطلاعات ارزشمندی از تاریخچه فرگشت تنش و کرنش ارائه دهد. در همین راستا، این پژوهش با استفاده از روش اجزاء محدود، فرگشت تنش و کرنش چین انتشارگسلی آیگان را مورد بررسی قرار می دهد که در طی وارونگی حوضه البرز مرکزی در الیگوسن-میوسن و با فعالیت راندگی های میانبر گسل مشا ایجاد شده است. در ادامه، فرگشت تنش و کرنش در چین انتشارگسلی آیگان به کمک نمودارهای تنش تفریقی-کرنش، کرنش-زمان، تنش-زمان و پیامدهای تغییر چگالی بر هندسه کلی چین بررسی و واکاوی می گردد. نتایج مدلسازی نشان می-دهد که افزایش و کاهش چگالی نقش چندانی در فرگشت تنش و کرنش ندارد، به گونه ای که تنها تغییرات اندکی در پس یال چین نمایان شده است. نتایج مدل نشان می دهد، افزایش و کاهش چگالی به ترتیب سبب افزایش و کاهش نیم طول موج چین می شود که بیانگر رابطه مستقیم بین چگالی و نیم طول موج در چین گسترش گسلی است.

کمپلکس کوه سفید توتک با روند شمال غرب-جنوب شرق بخشی از پهنه دگرگونی سنندج-سیرجان جنوبی است و شامل توالی هایی است که در حد رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت زیرین دگرگون شده اند. گنایس های چشمی به عنوان یگی از مهم ترین واحدهای دگرگونی در این کمپلکس توسط ترکیب کانی شناسی کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، آلانیت، اپیدوت، بیوتیت، مسکویت، زیرکن، آپاتیت، زوئیزیت، کلینوزوئیزیت مشخص می شود. رفتار متفاوت بلورهای فلدسپات آلکالن (بیش تر شکنا) و پلاژیوکلاز (بیش تر شکل پذیر) ظاهرا باعث ایجاد بافت چشمی در این گنایس ها می شود. شواهد دگرشکلی نظیر ماکل های دگرشکلی، خاموشی موجی، نوارهای دگرشکلی، چین خوردگی و ریزساختاری مانند ماهی میکایی، Bookshelf، Flanking و Window در این گنایس ها نشان دهنده تجدید تبلور دینامیک در شرایط دگرشکلی شکل پذیر است. هم چنین وجود ریزساختارهایی مانند Kinking و مهاجرت مرزدانه ای مستطیلی شرایط دگرشکلی شکل پذیر-شکنا را نشان می دهد. شواهد صحرایی و پتروگرافی مانند درشت بلور های متقارن و نامتقارن، برگوارگی، خط وارگی، چندرنگی قوی در بیوتیت، بافت ساژنیتی در بیوتیت، عدم حضور منطقه بندی در بلور پلاژیوکلاز، مهاجرت مرزهای دانه ایبیان کننده تاثیر دگرگونی درجه متوسط در شرایط رخساره آمفیبولیت زیرین و شاید شیست سبز و همچنین بافت پرتیتی، میانبارهایی از کانی های آپاتیت و زیرکن در بیوتیت و وجود کانی آلانیت نشانه های خوبی برای بیان گنایس های با منشاء آذرین (گنایس های چشمی) همراه با تاثیر دگرشکلی دینامیک در منطقه است.

منطقه ی مورد مطالعه (کوه های شکراب) در زون زمین درز سیستان واقع گردیده است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات الگوی تنش (جهت گیری مسیرهای تنش و شکل بیضوی تنش) در واحدهای نئوژن، پالئوژن و واحدهای قدیمی تر می باشد. در این پژوهش مشخصات مربوط به ساختارهای شکنا (گسل ها) با استفاده از نرم افزار وین تسور تفسیر گردید. بررسی های ساختاری و تحلیل مراحل اعمال تنش دیرین در کوه های شکراب نشان می دهد که عملکرد رژیم تنش در زمان کرتاسه به صورت فشارشیبا موقعیت محورهای اصلی تنش 26/337=1σ ، 06/070=2σ ، 64/172=3σ و نسبت تنش 0. 1بوده است که باعث بالاآمدگی پریدوتیت ها و افیولیت ها در بخش شرقی منطقه-ی مورد مطالعه گردیده است. دومین مرحله ی تنش به صورت امتدادلغز و ترافشارشی با موقعیت محورهای اصلی تنش 31/003=1σ ، 26/110=2σ ، 47/232=3σ و نسبت تنش 0. 29 بوده است، بیشترین فرایش واحد های آذرین مربوط به قسمت شرقی کوه های شکراب است در این مناطق رژیم تنش به صورت محلی از امتدادلغز به تراکششی تغییر کرده است که ناشی از تغییر محلی جهت تنش در این مناطق می-باشد. سومین مرحله ی رژیم تنش در کوه های شکراب به صورت امتدادلغز با موقعیت محورهای اصلی تنش 10/060=1σ ، 72/227=2σ ، 08/152=3σ و نسبت تنش 0. 5 می باشد. نتایج مربوط به تحلیل تنش دیرین در کوه های شکراب نشان می دهد که محور تنش بیشینه (1σ ) در واحدهای کرتاسه در جهت 337N، در واحدهای ائوسن در جهت 003N و در واحدهای کواترنری در جهت 060N می باشد.

محدوده مورد مطالعه در 34 کیلومتری شهرستان خوی در شمال باختر ایران قرار دارد. عمده سنگ های این مناطق را مجموعه افیولیتی تشکیل می دهد. در این تحقیق، با پیمایش های صحرایی، اندازه گیری های ساختاری در طول گسل های اصلی، فرعی و پهنه های برشی انجام شد. یکی از ویژگی های ساختاری پهنه برشی قریس، وجود پهنه های برشی شکل پذیر و شکنا است. بررسی ها در مقیاس مزوسکوپی و میکروسکوپی برای تعیین تاریخچه ی دگرشکلی منطقه صورت گرفته است. در پهنه ی برشی قریس، بررسی ساختارها و ریزساختارهای تکتونیکی بر اساس مطالعات صحرایی و روش های آماری نشان می دهد که فابریک های غالب در جهت شمال غرب – جنوب شرق دگرشکل شده اند. در این پهنه برشی، از مقایسه بررسی جنبشی و هندسی پهنه های برشی شکنا، شکل پذیر و شکنا-شکل پذیر می توان چنین نتیجه گرفت که این دگرشکلی ها در چهار مرحله دگرشکلی و در شرایط فیزیکی متفاوت شکل گرفته اند. با نتایج به دست آمده، چهار فاز دگرشکلی (D1-D4) در پهنه ی برشی قریس وجود دارد. مهم ترین مکانیسم های دگرشکلی شامل فابریک C-S، بلورهای ماهی گون، چین های برشی S شکل و Z شکل و پورفیروکلاست های پوششی که سرتاسر منطقه دگرشکلی راست گرد را نشان می دهند. در این پهنه برشی بیشتر نشان-گرهای سوی برش درجه بالا هستند و نشانگر های جهت برش نشان می دهد که پهنه ی برشی قریس در رژیم تکتونیک راست گرد دگرشکل شده است.