پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1398 | دوره:33 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

نماتدهای ریشه گرهی یکی از مهم ترین عوامل خسارت زای گوجه فرنگی می باشند. پوسته ی تخم نماتد ریشه گرهی شامل 50 درصد پروتئین، 30 درصد کیتین و 20 درصد لیپید می باشد. گونه های قارچ تریکودرما(Trichoderma spp. ) با تولید مقادیر قابل توجهی آنزیم های هیدرولیتیک، به یکی از عوامل مورد استفاده جهت کنترل بیمارگرهای گیاهی تبدیل شده است. در این پژوهش میزان فعالیت آنزیمی پروتئاز و لیپاز 15 جدایه از چهار گونه تریکودرما (T. harzianum, T. virens, T. konigii, T. saturnisporum) در ارتباط با توانایی بیوکنترلی نماتد ریشه گرهی گوجه فرنگی در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون های گلخانه ای، جدایه هایT. BI، T65 وT6 به عنوان موثر ترین و جدایه های T16، T12 و T12N به عنوان کم اثرترین جدایه ها در بیوکنترل این نماتد معرفی شدند. همچنین مطابق با نتایج به دست آمده از بررسی میزان همبستگی بین فعالیت آنزیمی پروتئاز و لیپاز و فاکتور تولید مثل نماتد، ضریب همبستگی بین فعالیت آنزیم پروتئاز و فاکتور تولید مثل نماتد (r2 =0. 83) و ضریب همبستگی بین آنزیم لیپاز و فاکتور تولید مثلی نماتد (r2 =0. 42) تعیین گردید.

بیماری پاخوره با عامل Gaeumannomyces tritici، یکی از مخرب ترین بیماری های ریشه گندم در سراسر جهان است. از این رو ارائه راهکاری مدیریتی جهت کنترل این بیماری، بسیار ضروری به نظر می رسد. هدف از این پژوهش بررسی نقش تغذیه با گوگرد و اثر باکتری تیوباسیلوس بر وقوع بیماری پاخوره گندم بود. بدین منظور، ابتدا خصوصیات فیزیکی-شیمیایی خاک مورد آزمون ارزیابی شد. گوگرد در غلظت های صفر، دو، چهار و هشت گرم بر کیلوگرم با خاک مخلوط شد و به سه صورت مورد مصرف قرار گرفت. در یک تیمار، خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد بلافاصله با بیمارگر مایه زنی و مورد کشت گندم قرار گرفت، در تیمار دوم خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد به مدت دو ماه در گلخانه نگه داری شد و سپس مایه زنی و کشت شد. در تیمار سوم نیز خاک غنی شده با غلظت های مختلف گوگرد با باکتری تیوباسیلوس تیمار شد و بلافاصله مایه زنی و کشت انجام شد. تجزیه خاک مورد آزمایش نشان داد این خاک آهکی بوده و pH آن 24/7 یعنی نسبتا قلیایی است. میزان دسترسی نیتروژن و عنصر روی آن مناسب بود، ولی غلظت عناصر آهن، مس و تا حدودی فسفر خاک کم بود. نتایج نشان داد که غلظت های مختلف گوگرد به صورت کشت بلافاصله و نگه داری دو ماهه اثر معنی داری در کاهش بیماری پاخوره نداشتند، اما در تیمار همزمان گوگرد و باکتری تیوباسیلوس در غلظت هشت گرم بر کیلوگرم خاک شدت بیماری حدود 45 درصد کاهش یافت. تیمار خاک با گوگرد در غلظت دو گرم بر کیلوگرم خاک با و بدون نگه داری دو ماهه وزن خشک گیاه را به ترتیب 20 و 25 درصد افزایش داد ولی افزایش بیشتر غلظت اثری بر افزایش رشد گیاه نداشت. در تیمار گوگرد و باکتری تیوباسیلوس با افزایش غلظت گوگرد، وزن خشک گیاه 25 درصد افزایش داشت. در مجموع، ترکیب گوگرد و باکتری تیوباسیلوس می تواند به عنوان رهیافتی امیدبخش در مهار پاخوره و بهبود رشد گندم مدنظر قرار گیرد.

کلکسیون ملی ارقام تجاری بومی و وارداتی سیب مستقر در ایستگاه تحقیقات باغبانی کمال شهر از اهمیت خاصی برای برنامه های سالم سازی با هدف تامین هسته های اولیه و پیش تکثیر جهت تولید نهال سالم برخوردار است. تاکنون مطالعه متمرکزی در زمینه غربالگری درختان سیب موجود در این کلکسیون از نظر آلودگی به بیماری های ویروسی صورت نگرفته است. ویروس لکه سبزرد سیب (Apple chlorotic leaf spot virus, ACLSV) ویروس مهمی است که باعث ایجاد آلودگی درختان میوه در سراسر جهان می شود. جهت ارزیابی وقوع و میزان شیوع این ویروس در کلکسیون سیب کمال شهر از مجموع 50 رقم سیب جدید، امیدبخش، بومی پر محصول و ارقام وارداتی سازگار بر روی پایه های بذری، نمونه برداری انجام شد و به روش الایزای مستقیم با آنتی بادی اختصاصیACLSV ارزیابی گردید و جهت تایید نتایج الیزا، تعدادی از این ارقام با استفاده از روش واکنش زنجیره ای پلی مراز به روش نسخه برداری معکوس (RT-PCR) و جفت آغازگر تکثیر کننده بخشی از پروتئین پوششی ACLSV مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج الیزا نشان داد که تعداد 39 رقم از 50 رقم مورد بررسی، به این ویروس آلوده بوده و در آزمون RT-PCR نیز از 18 رقم مورد بررسی تنها پنج رقم، آلوده به ویروس تشخیص داده شد. تعدادی از ارقام شامل مکینتاش، ردرم بیوتی، استارکینگ، اردبیل 1، نایان ارنگه، خورسیجان، رداسپور کوپر، یلو ترنسپارنت 1، IR6-1 و اردبیل 2، در هر دو آزمون الیزا و RT-PCR عاری از ویروس تشخیص داده شدند. بنابراین این ارقام پس از بررسی از نظر آلودگی به سه ویروس مهم دیگر شامل ویروس ساقه گودی سیب (Apple stem pitting virus, ASPV)، ویروس ساقه شیاری سیب (Apple stem grooving virus, ASGV) و ویروس لکه حلقوی گوجه فرنگی (Tomato ring spot virus, ToRSV) می توانند در برنامه تولید مواد تکثیری سالم و گواهی شده مورد استفاده قرار گیرند.

استفاده از روش هایی ایمن در مهار نماتدهای ریشه گرهی امری اجتناب ناپذیر می باشد. در مطالعه حاضر تاثیر سطوح مختلف عناصر پرمصرف نیتروژن و فسفر بر فعالیت نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica روی بادمجان رقم دلمه ای در شرایط گلخانه مطالعه گردید. در این مطالعه از سطوح انتخابی صفر، 50، 100 و 200 میلی گرم نیتروژن و صفر، 25، 50 و 100 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک، به ترتیب از منابع نانو کود کلات نیتروژن و نانو کود کلات فسفر استفاده گردید. بذر بادمجان رقم دلمه ای در گلدان های پلاستیکی حاوی دو کیلوگرم بستر کشت شامل نسبت مساوی از ماسه، خاک مزرعه و کود دامی در شرایط کنترل شده گلخانه کشت گردید. در مرحله چهار برگی مایه زنی نماتد با افزودن پنج تخم و لارو سن دوم نماتد در گرم خاک انجام و 10 روز پس از مایه زنی سطوح مختلف نیتروژن و فسفر همراه با آب آبیاری (100 میلی لیتر در گلدان) به گلدان ها اضافه گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. 60 روز پس از مایه زنی شاخص های رشدی گیاه و جمعیتی نماتد اندازه گیری شد. نتایج نشان داد استفاده از 100 میلی گرم نیتروژن و 100 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک از منابع نانوکود کلات نیتروژن و نانو کود کلات فسفر به عنوان بهترین تیمار مورد استفاده در این آزمایش بود که علاوه بر افزایش شاخص های رویشی گیاه، باعث کاهش شاخص های جمعیتی نماتد شامل تعداد تخم، گال، کیسه تخم و فاکتور تولیدمثل به ترتیب به میزان 53، 52، 62 و 55 درصد گردید.

شته روسی گندم، (Mordvilko) Diuraphis noxia، یکی از آفات مهم غلات دانه ریز، به ویژه گندم و جو می باشد. در این تحقیق، مقاومت نسبی 30 ژنوتیپ گندم و یک رقم تریتیکاله در اتاقک رشدی با دمای 3± 23 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 10± 50 درصد و دوره نوری 14: 10 (تاریکی: روشنایی) در قالب یک طرح کاملا تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. شمارش تعداد شته های بالغ جلب شده روی ژنوتیپ ها پس از گذشت 24، 48 و 72 ساعت از شروع رهاسازی نشان داد که ژنوتیپ های مورد مطالعه فاقد مقاومت آنتی زنوزی بودند و تفاوت معنی داری از نظر تعداد شته های جلب شده بر روی ژنوتیپ های مختلف وجود نداشت. در ارزیابی مقاومت آنتی بیوزی، بیش ترین و کم ترین نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) به ترتیب روی ارقام الوند (273/0 بر روز) و بزوستایا (214/0 بر روز) به دست آمد. در ارزیابی تحمل اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های مورد آزمایش از نظر درصد کاهش نسبی ارتفاع و وزن خشک مشاهده شد. در تریتیکاله (رقم جونیلو) و گندم رقم کاسکوژن تحمل نسبی به شته D. noxia داشتند. بر اساس نتایج این پژوهش، کاشت ارقام کاسکوژن و جونیلو به دلیل داشتن مقاومت آنتی بیوزی متوسط و بیش ترین میزان تحمل نسبت به شته روسی گندم می توانند در مدیریت تلفیقی این آفت مفید واقع شود.

به منظور مطالعه تنوع زیستی بال ریشکداران در چین های مختلف یونجه، نمونه برداری ها به طور هفتگی از ابتدای فروردین ماه تا اواخر شهریور سال 1396 از مزارع یونجه یکساله، سه ساله و چهارساله شهرستان ایوان (استان ایلام) به عمل آمد. نمونه ها با استفاده از روش تکاندن گیاه یونجه درون سینی سفید جمع آوری و سپس به داخل شیشه های محتوی الکل 75 درصد منتقل شدند. پس از انتقال به آزمایشگاه، از آن ها اسلایدهای میکروسکوپی تهیه و در سطح گونه شناسایی شدند. در این تحقیق، 10 گونه متعلق به 6 جنس و چهار خانواده ی مختلف از مزارع یونجه جمع آوری و شناسایی گردید. در بین گونه های جمع آوری شده، بیش ترین درصد فراوانی مربوط به Thrips tabaci با فراوانی 12/59 درصد و کم ترین فراوانی مربوط به Tenothrips frici با فراوانی 24/0 درصد به دست آمد. تنوع زیستی بال ریشکداران در چین های مختلف رشدی یونجه، با استفاده از شاخص های تنوع شانون-وینر، سیمپسون، غنای مارگالف و یکنواختی شانون محاسبه شدند. با توجه به محاسبات انجام شده، میزان شاخص های تنوع شانون-وینر، سیمپسون، غنای مارگالف و یکنواختی شانون در مزرعه یونجه یک ساله به ترتیب 04/0± 71/2، 04/0± 92/0، 02/0± 49/3 و 01/0± 89/0، در مزرعه یونجه سه ساله به ترتیب 09/0± 26/2، 009/0± 88/0، 18/0± 58/2 و 006/0± 91/0 و در مزرعه یونجه چهارساله به ترتیب 14/0± 09/2، 01/0± 85/0، 29/0± 31/2 و 01/0± 92/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که تنوع شانون-وینر، سیمپسون و غنای مارگالف بال ریشکداران در مزرعه یک ساله به طور معنی داری بیش تر از مزارع سه و چهارساله بود، اما شاخص یکنواختی شانون مزرعه یونجه چهارساله بیش تر از مزارع یک ساله و سه ساله بود ولی این تفاوت معنی دار نبود. به طور کلی نتایج نشان داد که تنوع زیستی بال ریشکداران در مزارع یونجه یکساله بیش تر بوده و با افزایش سن گیاه میزان تنوع زیستی کاهش می یابد، از طرف دیگر در مزارع یکساله به دلیل متراکم بودن گیاه یونجه نسبت به مزارع سه و چهار ساله، محیط مناسبی برای حشرات به وجود می آورد. در واقع زیستگاه مناسب عاملی برای افزایش تنوع زیستی حشرات محسوب می شود.

به منظور ارزیابی میزان مقاومت سه لاین تراریخته پنبه در برابر آفات بالپولکدار در شرایط مزرعه ای و نیز بررسی امکان استفاده از این ارقام در برنامه های آزادسازی رقم، پژوهشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در هشت تکرار در استان هرمزگان، میناب اجرا شد. مواد گیاهی شامل دو لاین تراریخته حاوی رویداد تراریزشی MON531 موسوم به لاین های A و B، یک رقم تراریخته تجاری حاوی تراژن cryIAc به نام CRI به همراه رقم غیرتراریخته ورامین به عنوان شاهد منفی بودند. در این آزمایش مجموعه ای از صفات شامل عملکرد، تعداد غوزه، درصد آلودگی غوزه، درصد آلودگی برچه و درصد آسیب به غوزه اندازه گیری شده و در نهایت شاخص خسارت نیز مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج آنالیزهای ارزیابی های وضعیت مقاومت نشان داد که لاین های تراریخته مورد آزمایش از نظر صفات مورد بررسی تفاوت معنی دار دارند. هم چنین، دو لاین تراریخته A و B ضمن داشتن بالاترین عملکرد، دارای کمترین آلودگی و کمترین خسارت از آفات بالپولکدار بوده و رقم غیرتراریخته ورامین، بیشترین خسارت و آلودگی را نشان داد. هم چنین، رقم تراریخته CRI از نظر تمامی خصوصیات بین دو گروه تراریخته و غیرتراریخته قرار گرفت. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که در بین لاین های تراریخته مورد مطالعه، دو لاین تراریخته A و B دارای مکانیسم مقاومت بالاتری در برابر آفات بالپولکدار هستند و از این رو، امکان استفاده از آنها در برنامه های آزادسازی رقم وجود دارد.

تاثیر خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم و تاریخ کاشت و راهکارهای مدیریتی در کشت نخود بر جمعیت این علف هرز در کشت نخود در سال بعد در شهرستان خرم آباد طی سال های زراعی 89-1388 و 90-1389 مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم به طور متوسط سبب کاهش 71 درصد تراکم و زیست توده این علف هرز در کشت نخود در سال بعد شد. این موضوع گویای اهمیت ریزش بذر سال جاری علف هرز جودره در تکمیل بانک بذر خاک و رویش دانه رست در سال بعد است. با کاشت زودهنگام نخود در مقایسه با کاشت دیرهنگام، جمعیت علف هرز جودره به میزان 1/75 درصد کاهش یافت. این موضوع عمدتا به عدم کارایی عملیات کاشت با شش خیش در کنترل کامل بوته های جودره سبز شده در تیمار کاشت دیرهنگام مربوط بود. تیمار کاشت زودهنگام نخود همراه با خوشه چینی جودره در کشت گندم سال قبل، به طور کامل فاقد علف هرز جودره بود. بر این اساس ممانعت از ریزش بذر و تکمیل بانک بذر خاک در سال پیشین و صرف عملیات کاشت به موقع نخود سبب کنترل کامل علف هرز جودره شد. بدین ترتیب به نظر می رسد که عمده جمعیت رویش یافته این علف هرز به ریزش بذر در سال قبل وابسته است، به عبارتی سطح خفتگی بذر جودره اندک بوده و پویایی جمعیت آن عمدتا به بانک بذر بذر گذرا و نه بانک بذر پایا متکی است. این موضوع نویدبخش امکان مدیریت این علف هرز مشکل ساز و کاهش جمعیت آن به زیر حد آستانه خسارت اقتصادی از طریق مدیریت بانک بذر است.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد تلفیقی کولتیواتور و نحوه مصرف علف کش، بر تراکم و زیست هرز، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1394 بر روی محصول سیب زمینی رقم آگریا انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و با دو عامل شامل، استفاده از کولتیواتور در دو سطح عدم کاربرد و یک بار کولتیواتور و عامل علف کش در شش سطح شامل 1. علف کش پیش رویشی (پندیمتالین) + کاربرد سراسری علف کش پس رویشی (متری بیوزین)، 2. علف کش پیش رویشی + کاربرد نواری علف کش پس رویشی، 3. کاربرد علف کش پیش رویشی به تنهایی، 4 و 5. کاربرد علف کش پس رویشی به صورت سراسری و نواری هریک به تنهایی و 6. عدم کاربرد علف کش بود. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از تیمارهای علف کش پیش رویشی پندیمتالین+ علف کش پس رویشی متری بیوزین به صورت سراسری و نواری، باعث کمترین زیست توده کل علف های هرز (به ترتیب 2/250 و 6/212 گرم در متر مربع) و بیشترین عملکرد غده سیب زمینی (به ترتیب 15/41 و 16/36 تن در هکتار) شد. همچنین تیمارهای بدون کاربرد علف کش و کاربرد علف کش پندیمتالین به تنهایی نیز، بیشترین زیست توده کل علف هرز (به ترتیب 1/900 و 9/933 گرم در متر مربع) و کمترین عملکرد غده سیب زمینی (به ترتیب 48/16 و 75/18 تن در هکتار) را باعث شدند. کاربرد یک بار کولتیواتور نیز تنها سبب تاثیر بر تراکم کل علف های هرز شد و بر زیست توده کل علف های هرز و عملکرد سیب زمینی اثر معنی داری ایجاد نکرد. به طور کلی بر اساس نتایج این پژوهش کاربرد یک بار کولتیواتور نمی تواند در کنترل علف های هرز سیب زمینی موثر باشد و نیاز به تکرار و یا تلفیق با سایر روش های کنترل علف های هرز (ازجمله علف کش ها) می باشد.

در آزمایشی که به صورت دز-پاسخ اجرا شد، شش مقدار از سیکلوکسیدیم (0، 25/6، 5/12، 25، 50 و 100 گرم ماده موثره در هکتار) با استفاده از 3 نوع نازل (استاندارد، ضد بادبردگی و القاء کننده هوا) در 3 تعداد بادبزن (یک، دو و سه بادبزنه) در 3 شماره نازل (11002، 11003 و 11004 که به ترتیب حجم پاشش های 160، 240 و 320 لیتر آب در هکتار را فراهم کردند) بر روی جودره در مرحله چهار برگی در سرعت وزش باد کمتر از 4/0 متر بر ثانیه پاشیده شدند. مقدار سیکلوکسیدیم لازم برای کاهش 50 درصدی وزن خشک جودره (ED50) به طور معنی داری تحت تاثیر نوع، تعداد بادبزن و شماره نازل قرار گرفت. افزایش تعداد بادبزن سبب کاهش ED50 شد. در بین نازل ها با شماره 11002 در هر تعداد از بادبزن، عملکرد انواع نازل ها به صورت استاندارد > ضدبادبردگی > القاء کننده هوا بود. با این حال، در بین نازل ها با شماره های 11003 یا 11004 در هر تعداد از بادبزن، عملکرد انواع نازل ها به صورت استاندارد = ضدبادبردگی > القاء کننده هوا بود. در بین تمام انواع نازل ها در هر تعداد از بادبزن، افزایش حجم پاشش از 160 به 240 لیتر آب در هکتار سبب کاهش ED50 شد. با این وجود، تنها در نازل القاءکننده هوا در هر تعداد از بادبزن، افزایش حجم پاشش از 240 به 320 لیتر آب در هکتار سبب کاهش مجدد ED50 شد. بنابراین، می توان چنین توصیه کرد که مناسب ترین نازل برای کاربرد سیکلوکسیدیم علیه جودره با هدف بهینه سازی همزمان مصرف علف کش و آب "نازل استاندارد سه بادبزنه 11003" می باشد.

امروزه تلاش جهانی درکشاورزی نوین به سمت کاهش هرچه بیشتر استفاده از سموم مضر و معرفی روش های جدید برای کنترل علف های هرز می باشد که یکی از این روش ها استفاده از خاصیت آللوپاتی است. این مقاله به منظور شناسایی گونه های جدید آللوپات و ترکیبات بازدارنده موجود در آنها بصورت تدخینی انجام شده است. این پژوهش در قالب دو آزمایش مجزا اجرا شد و از گیاه کاهو بعنوان مدل استفاده شد. اثر 112 اسانس گیاهی در دو غلظت 1 و 3 میکرولیتر در ویال بصورت تدخینی بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار بر جوانه زنی و رشد گیاهچه کاهو بررسی شد. صفات مرتبط با جوانه زنی (درصد و متوسط زمان جوانه زنی، درصد ایجاد رکود در بذر و درصد مرگ جنین) و رشد گیاهچه (رشد هیپوکوتیل، ریشه چه، و شاخص قدرت گیاهچه) بررسی شدند. نتایج بیانگر اثرات معنی دار بازدارنده اسانس ها حتی در غلظت 1 میکرولیتر بر صفات مورد بررسی بود. بطوری که اسانس شمعدانی معطر، انیسون و آویشن دنایی بیشترین اثر بازدارندگی بر جوانه زنی (100%)؛ اسانس هل سیاه، درمنه دشتی، بادرشبی و آویشن خزری بیشترین تاثیر ایجاد تاخیر در جوانه زنی (بیش از 224%)؛ اسانس کاکوتی، زنیان و شمعدانی معطر بیشترین اثر در ایجاد رکود بذر (بیش از 22%)؛ و اسانس انیسون و آویشن دنایی بیشترین درصد مرگ جنین (100%) را داشتند. اسانس انیسون، پونه کوهی، برازمبل و آویشن دنایی بیشترین بازدارندگی رشد گیاهچه (بیش از 94%) را موجب شدند. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند موجب شناسایی ترکیبات جدید آللوپات شود که می توانند کاربردهای مختلف داشته باشند، از جمله در تولید علف کش های طبیعی استفاده شوند.