نقش جهان
سال:1398 | دوره:9 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

نور طبیعی که تنها منبع تامین کننده روشنایی در بنای تاریخی بوده است می تواند در تغییر ماهیت فضای داخلی بنا تاثیر به سزایی داشته باشد. معماران ایرانی می توانستند نور را با هنر مندی خود به داخل بنا هدایت کنند و بدین ترتیب با ایجاد فضایی از نور و تاریکی، فضای یکپارچه ای را بدون استفاده از مصالح و عناصر جداکننده، به بخش های مجزا تقسیم کنند. هدف این پژوهش پیدا کردن نقش رمزگونه ی نور طبیعی در فضای شبستان تابستانه ی مسجد سپهسالار است. سوال اصلی پژوهش این است که نور خورشید چگونه در فضای گنبدخانه ی جنوبی مسجد با ایجاد سایه و روشن و تاریکی، فضاسازی می کند و نقش نور در ایجاد حس قداست محراب اصلی چیست؟ برای رسیدن به این منظور با استفاده از ابزارهای نور سنجی، نور فضای شبستان و محراب جنوبی مسجد را اندازه گیری نموده سپس با نرم افزار دیالوکس سیر نور طبیعی را در کل سال شبیه سازی کرده و به واکاوی و تحلیل اطلاعات پرداخته شد. نتایج حاصله نشان می دهد میزان درخشندگی نور در کلیه روزهای سال در زمان اذان ظهر در محراب به بالاترین درجه خود می رسد که سبب افزایش حس قداست و ارتقاء فضای معنوی محراب می شود. از طرفی در فضای گنبدخانه به جای استفاده از دیوارهای جداکننده، میزان شدت نور با همان عملکرد موجب تفکیک فضاها از نظر عملکردی می شود. تفاوت مطالعه حاضر با تحقیقات گذشته در استفاده از دستگاه های نورسنجی و بررسی کیفی نور برای رسیدن به رویکرد کیفی و تبیین جایگاه نور معنوری در مسجد است.

اهداف: امروزه مصرف بی رویه انرژی به یکی از مهمترین دغدغه های زندگی بشری تبدیل شده است و به کارگیری راهکارهای کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها اهمیت فراوانی یافته است. یکی از مهمترین عوامل موثر در میزان انرژی دریافتی ساختمان، فرم و شکل کلی بدنه و میزان تخلخل حجمی آن است. با توجه به اینکه استفاده از خودسایه اندازی در ساختمان های مناطق گرم و مرطوب روشی موثر برای خنک سازی بنا است، پژوهش حاضر می کوشد تا به بررسی تاثیر تخلخل ساختمان ها در میزان خودسایه اندازی آن و کاهش انرژی دریافتی بدنه ها بپردازد. ابزار و روش ها: این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که در آن به کمک نرم افزار Ecotect 2011 شبیه سازی فرم ساختمان و بررسی تاثیر خودسایه اندازی حاصل از تخلخل بر میزان انرژی دریافتی جداره های ساختمان می پردازد. یافته ها: بررسی ها نشان داد که تغییرات عمق تراس تاثیر قابل ملاحظه ای بر میزان سطوح تحت سایه ندارد و دامنه انرژی تابشی دریافتی در ارتباط مستقیم با تغییرات عمق تراس نیست. مقایسه نتایج حاصل از مدل های متخلخل با مدل صلب نشان داد که در حالت کلی مدل های متخلخل دانه ای بهترین و مدل های متخلخل ردیفی بدترین رفتار از منظر سایه اندازی و انرژی تابشی دریافتی را دارند. نتیجه گیری: ایجاد تخلخل در ساختمان همیشه منجر به بهبود عملکرد سایه اندازی ساختمان نمی شود و تلاش برای بهینه سازی سایه اندازی به واسطه ایجاد تخلخل مستلزم انجام مطالعات و شبیه سازی های دقیق قبل از طراحی است.

مسئله: تجارب تزئینی و هندسی یکی از اجزای لاینفک معماری سنتی ایران در دوره اسلامی است که ساختار بدیع آن، تحسین بسیاری از صاحبنظران این حوزه را برانگیخته است. یکی از چالش های معماری اسلامی معاصر، عدم گفتمان بین رویکردهای سنتی و مدرن برای خلق هندسه و شکل های جدید است. اهداف: هدف از این پژوهش تولید تزیینات و فرم های هندسی سه بعدی مبتنی بر اصول زیبایی شناسی گشتالت خواهد بود به گونه ای که این فرم ها تحت تاثیر فرکانس های صوتی حاصل از قرائت قرآن در مقام های مختلف شکل خواهند گرفت. روش: به منظور تحقق اهداف از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی ابتدا به بازشناسی و دسته بندی مقام های قرآنی، سپس به بررسی رابطه معماری پارامتریک و موسیقی پرداخته و برای تجزیه و تحلیل آنها از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. سپس روش های الگو سازی و تغییر شکل الگو بر پایه اصول زیبایی شناسی گشتالت مورد بررسی قرار گرفته است. در انتها فرم های هندسی سه بعدی به روش شبیه سازی کامپیوتری به کمک نرم افزار راینو و گرس هاپر بر اساس ورودی های صوتی حاصل از قرائت قرآن در دو دستگاه سه گاه و رست ترسیم شده است. نتیجه گیری: پژوهش مذکور نشان می دهد که می توان از زبان ریاضی به عنوان عامل پیوند بین معماری پارامتریک و مقام های موسیقایی مورد استفاده در قرائت قرآن بهره جست و با رویکرد معماری اسلامی، پوسته های سه بعدی که نقشی کاربردی در زیباسازی جداره بزرگراه های شهری را دارند، تولید نمود.

اهداف: هدف این پژوهش اندازه گیری کیفیت ادراکی صوت در فضای موردپژوهیِ دروازه اصفهانِ شیراز را در دو بعد عینی و ذهنی است. مشارکت کنندگان و روش ها: روش پژوهش در تحلیل عینی، استفاده از نرم افزار تخصصی تحلیل صوتی و سنجش پنج مؤلفه صوتی شامل تراز شدت صوت، متغیر سنجش میزان صوت در پیش زمینه و میان زمینه ای فضاهای شهری، سنجش صوت های پس زمینه ای و شاخص عبور صداست. تحلیل بعد ذهنی، به صورت برداشت میدانی و مصاحبه مستقیم با افراد حاضر در فضا در طی روز و در سه بازه زمانی صبح، ظهر و بعدازظهر صورت گرفته است. در فرآیند مصاحبه از مصاحبه شوندگان خواسته شده تا به سه مؤلفه صوتی اطلاعات صوت، زمینه درک صوت و درجه شنیداری صوت پاسخ دهند. همزمان با مصاحبه، محتوای صوتی فضای موردپژوهی ثبت شده است. یافته ها: نتایج تحلیل ها در بعد عینی نشان دهنده عدم شفافیت صوتیِ فضا در مؤلفه های سنجش صداهای میان زمینه ای و پس زمینه ای است. با وجودی که درجه شنیداری صوت در هر سه بازه زمانی، در حالت عادی قراردارد؛ اما در برخی موارد، تراز شدت صوت، نامطلوب است. شاخص عبور مستقیم صدا، در شرایط عادی قراردارد. در بعد ذهنی، محتواهای صوتی متفاوتی در مدت سه بازه زمانی شنیده شده است. صبح، مصاحبه شوندگان، صدای گاری، حرکت موتورسیکلت و راه رفتن و گفتگو را تشخیص داده اند. در ظهر، علاوه بر محتواهای صوتی ذکرشده، صدای موسیقی نیز شنیده شده است. در بعدازظهر، حرکت موتورسیکلت، خودرو و گفتگوی افراد، اصلی ترین محتوای صوتی فضا بوده اند. نتیجه گیری: برهم نهاد تحلیل های عینی و ذهنی، زیرمحدوده های فضای موردپژوهی که در کیفیت ادراکی صوت با مشکل مواجه اند را مشخص کرده است. در جمع بست، راهکارهای مکان مبنای طراحی شهری برای بهبود کیفیت ادراکی صوت در زیرمحدوده های دارای مشکل، ارائه شده است. باوجود اینکه مطالعه حاضر ممکن است به یک فضای شهری در شیراز محدود باشد اما نتایج آن می تواند مبنای موثری را برای تدوین راهنمای ارتقای کیفیت سرزندگی صوتی در فضاهای همگانی فراهم کند.

منابع زیست محیطی در جهان کنونی به مثابه سرمایه های ارزشمندی هستند که ارزش واقعی آن تاکنون شناخته نشده است. بنابراین ارزش گذاری اکوسیستم های طبیعی که خدمات مختلف اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را برای مجموعه بافت های شهری فراهم می کنند، در سال های اخیر مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. در این مطالعه با مرور نظام های ارزیابی خدمات فرهنگی در چند کشور و همین طور مصاحبه اکتشافی با صاحب نظران و خبرگان مرتبط در ایران و با استفاده از روش دلفی، معیارها، زیرمعیارها و شاخص هایی برای ارزیابی خدمات فرهنگی اکوسیستم های طبیعی ایران تدوین شده است. پس از مطالعه منابع موجود و بررسی مصاحبه ها، 5 معیار، 17 زیرمعیار و 56 شاخص برای ارزیابی خدمات فرهنگی اکوسیستم های طبیعی استخراج و معرفی شدند. 5 معیار اصلی شامل زیبایی شناختی، تفرج و بوم گردی، فرهنگی، سایت ها و پدیده های طبیعی با ارزش معنوی و معیار یادگیری و آموزش هستند. معیار زیبایی شناختی زیرمعیارهای تنوع چشم اندازها، حیات طبیعی، گونه های معین و اهمیت حفاظتی را شامل شده است. برای معیار تفرج و بوم گردی زیرمعیارهای پارک های طبیعی و امکانات طبیعی در نظر گرفته شده است. معیار فرهنگی نیز با زیرمعیارهای سایت های تاریخی، میراث فرهنگی، طبیعت منبع الهام فعالیت های هنری، مکان های مذهبی و رویدادهای فرهنگی تعریف شده است. معیار سایت ها و پدیده های طبیعی با ارزش معنوی با زیرمعیار باورهای مذهبی و در نهایت یادگیری و آموزش با 5 زیرمعیار شامل دانش زیست بوم، دانش سنتی، مدیریت دانش، آگاهی و دانش ذی نفعان و تجربه گری در طبیعت شناخته شده اند. همچنین برای هر یک از این زیرمعیارها با توجه به مطالعات انجام شده شاخص هایی استخراج شده است.

با گذشت زمان و گسترش شهرها مسائل مختلفی اعم از مشکلات ترافیکی، آلودگی های صوتی و هوایی، پراکنده رویی، ناسازگاری کاربری ها و. . . گریبان گیر مدیران و برنامه ریزان شهری است. توسعه پایدار از جمله روش هایی است که با تکیه بر استفاده حداقلی از منابع سعی در بهبود معضلات فعلی شهرها دارد. یکی از مولفه های این الگو، رشد هوشمند است که مدعی انطباق با اصول پایداری است. این مقاله سعی دارد با بررسی پارامترهای اصلی رشد هوشمند و انطباق آن با مولفه های تئوری چیدمان فضا در سه بافت شهری موجود در بجنورد به کشف روابط بین این شاخص ها بپردازد. در این راستا سه مولفه اصلی رشد هوشمند (قابلیت پیاده مداری، اختلاط کاربری و حمل و نقل عمومی) در این بافت ها با بهره گیری از روش TOPSIS و ANP بررسی شده اند. همچنین برای تحلیل شاخص های چیدمان فضا نیز از نرم افزار UCL Depthmap استفاده شده است. پژوهش حاضر از نوع توسعه ای بوده و از روش های میدانی، پرسشنامه و کتابخانه ای برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر این است که شاخص های قابلیت پیاده مداری و اختلاط کاربری در سه بافت مورد بررسی تاثیر پذیر از هم پیوندی و اتصال پذیری معابر بوده اند و با افزایش این شاخص ها، افزایش پیاده مداری و اختلاط کاربری در بافت ها دیده می شود. اما در بررسی شاخص دسترسی به حمل و نقل عمومی در این پژوهش تاثیر پذیری یاد شده دیده نشده است.

اهداف: نورپردازی بناها و محوطه های فرهنگی– تاریخی، یکی از عوامل تقویت کننده هویت شبانه و حس مکان در شهرها می باشد. اما باید توجه داشت که در هر طرح نورپردازی، استفاده از منابع نوری بهینه و به کار رفتن تکنیک های نوری مناسب می تواند باعث بالا رفتن کیفیت، بهره وری در مصرف انرژی، جذب گردشگر و صرفه اقتصادی برای شهر شود. بررسی اثر فناوری های نوین بر کیفیت نورپردازی بافت های تاریخی و فرهنگی. جهت رسیدن به این هدف، دستیابی به یک الگوی بهینه نورپردازی بااستفاده از تجهیزات نوین بسیار کمک کننده است. ابزار و روش ها: ابتدا به روش توصیفی– تحلیلی و بااستفاده از مطالعات کتابخانه ای، اسناد نورپردازی و تجارب موفق داخلی و خارجی بررسی و معیارهای مهم در نورپردازی محوطه های فرهنگی– تاریخی استخراج شده است. سپس این معیارها توسط متخصصین اولویت بندی و امتیازدهی شده است. علاوه بر این، به کمک نرم افزار دایالوکس به مدلسازی نورپردازی خیابان سی تیر تهران جهت سنجش متغیرهای شدت نور و دمای رنگ نور در حالت های مختلف، پرداخته شده است. درنهایت هریک از این حالت ها به روش دلفی و مصاحبه عمیق با متخصصین سنجش شده است. یافته ها: به عنوان نتیجه نهایی، حالت استفاده از چراغ های ال ای دی با دمای رنگ نور 4000 کلوین به صورتی که درخشندگی بنا در حالت بهینه بیشتر از زمینه باشد، انتخاب شده است. نتیجه گیری: خروجی نرم افزار، جهت نورپردازی بخش پیاده رو و سواره رو خیابان، استفاده از لامپ های بخار جیوه 250 وات می باشد که روی پایه های 7 متری و با فاصله 26 متر از یکدیگر قرار گرفته و نور آنها با زاویه 5 درجه به سطح خیابان برخورد کند.