کیمیای هنر
سال:1399 | دوره:9 | شماره:36 |تعداد مقالات:6

زیبایی شناسی تجربه روزمره برساخته پارادیمی است که دوگانه هنرفاخر/نازل را با توجه به هنر اکثریت/اقلیت تعریف نموده و قایم برتمایل طبقه متوسط شهری هنر اکثریت را به عنوان هنر مردم در تقابل با هنر پیشرو قرارداده است. اساس این پژوهش برتاملاتی پیرامون امکان یافتن اصلی واحد بین هنر مردم و هنر پیشرو از یک سو و وضع انفکاک میان دوگانه هنرمردم/هنرعامه از دیگر سو، قراردارد. سویه های تاملی پژوهش حاضر از این قرارند: چگونه هنر مردمی از هنر عامه منفک می شود، نسبت میان هنر مردمی و هنر آوانگارد چیست، هنرمند در بازتولید این همانی هنر مردم به منزله هنر عامه چه نقشی دارد. لذا تامل درباره سه محور بازشناسی تفاوت کیفی میان هنر عامه و هنر توده، بازتعریف پیوستگی درونی هنر آوانگارد و هنر مردمی، و بررسی نقش هنرمند به منزله بر سازنده کالای هنری، صورت می پذیرد. روش کار این پژوهش انتقادی و از نوع توصیفی-تحلیلی است و گردآوری اطلاعات، براساس منابع کتابخانه ای و اسناد مکتوب، همراه مطالعه آراء متفکران صورت گرفته و نتیجه پژوهش جدایی هنر مردمی از هنر عامه و این همانی هنر مردمی و هنر آوانگارد است.

قرن بیستم عرصه زیبایی شناسی های تازه ای در حوزه هنر بود که به طور بنیادین با زیبایی شناسی های سنتی و کلاسیک تفاوت و گاه تقابل داشت. هنرمندان به خصوص هنرمندان مولف و متفکر با آثار خود از بسیاری اصول دوره های پیشین آگاهانه و قصدمندانه تخطی کردند. یکی از مهم ترین اشکال زیبایی شناسی نوین «بینامتنیت کلاژی» است. میزان تاثیرگذاری و شمار هنرمندان برجسته ای که به این شیوه از خلق اثر دست زدند موجب شد تا کلاژ به عنوان یکی از موضوعات مهم مطالعاتی و به خصوص زیبایی شناختی مورد توجه بسیاری از محققان قرار گیرد. نوشتار حاضر می کوشد تا به بررسی همین بخش از زیبایی شناسی معاصر یعنی «زیبایی شناسی کلاژی» بپردازد. برای این منظور ضمن تعریف و گونه شناسی «بینامتنت کلاژی» به این پرسش پاسخ می دهد که هر یک از گونه های کلان کلاژی (پیوندی و ناهمسانی) چگونه دلالت پردازی می کنند.

آستانگی مفهومی است که ویکتور ترنر در حوزه انسان شناسی مطرح کرده است. به باور وی اسطوره ها پدیده های آستانه ای هستند و به طور معمول در زمان ها و مکان های مابینی قرار می گیرند. بیل ویولا، هنرمند ویدیویی است که در آثار خویش با بیانی نمادین به بازنمایی دوگانه های بنیادین پرداخته است. سوالاتی که این پژوهش سعی در جواب دادن بدان ها دارد بدین شرح است که: رابطه میان کهن الگو و آستانگی در چیست؟ نسبت میان آثار ویولا و عرفان اسلامی و مفهوم آستانگی چگونه قابل تبیین است؟ در تحقیق پیش رو سعی بر آن شده است که ابتدا به تبیین نظریه آستانگی و ارتباط آن با کهن الگو پرداخته شود، سپس به تحلیل و تطبیق پنج ویدیوآرت از ویولا بر مبنای نقد اسطوره ای و تاکید بر نظریه آستانگی اهتمام ورزیده شود. مقاله به روش توصیفی، تحلیلی صورت گرفته و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بیل ویولا با آشنایی به عرفان اسلامی و مسیحی و متاثر از خاطرات کودکی خویش به خلق آثاری ویدیویی پرداخته است که می توان آن ها را هم راستا با مفهوم آستانگی و کهن الگوها برشمرد ویدیوهایی که دارای وضعیت تعلیق روان شاختی و بینابینی هستند و مخاطب را در جهت نیل به این امر سوق می دهند.

اغلب تصور می شود که در از آن خودسازی هنری، پدیدآورنده مفهوم و جایگاه سنتی اش را ندارد. زیرا از آن خودسازی هنری، آثار ثانویه ای در جهان هنرهای تجسمی هستند که از آثار اولیه گرفته شده و علی رغم اینکه وجود مادی یگانه، قطعی و مسلمی دارند، وضعیت پدیدآورندگان و آثار آنها از نظر حقوقی چندان مشخص نیست. سوال اصلی مقاله «چگونه می توان رابطه پدیدآورندگی یک هنرمند با اثرش، در مورد اثری که بخشی از آن را هنرمند آفریده و بخشی را (گاه کل اثر) از یک هنرمند دیگر برداشته تبیین نمود؟ » می باشد و فرض بر آن است که در تمام آثار ازآن خودسازی، هنرمند دوم و احتمالا مخاطب به حضور پدیدآورنده اول آگاه است و هنرمند دوم تعمدانه و به قصد خاصی از اثر بهره می گیرد. لذا آگاهی به حضور اثر اولیه شرط پیدایش وضعیت از آن خودسازی است. در غیر این صورت اثر از وضعیت خود خارج و در حیطه جعل و سرقت هنری قرار می گیرد. روش تحلیل در این پژوهش توصیفی-تطبیقی است و از نظر ماهیت تحقیق، بینارشته ای است. داده های تحقیق از حوزه هنرهای تجسمی معاصر و حقوق مالکیت های ادبی و هنری بوده و به صورت کتابخانه ای و اسنادی و از طریق ابزار فیش برداری و مشاهده از منابع و مآخذ مربوط، استخراج و جمع آوری شده اند. در این راستا سعی بر آن بوده که مواد حمایتی و استثنایات نظام های حقوقی بین المللی و هر دو نظام مالکیت حقوقی در ایران؛ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان (مصوب 1348) و پیش نویس قانون جامع حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط مورد توجه و بررسی قرار گرفته و پیشنهادهایی را برای ارزیابی این نوع آثار از جمله تهیه شناسنامه هنری ارایه شود.

از رویکردهای نظری مهم معاصر که می توان با آن آثار هنری را مورد تحلیل قرار داد آراء و اقوال ژاک لکان (1901-1980) روانکاو پساساختارگرای فرانسوی است. او با کنار هم نشاندن روانکاوی، فلسفه، زبان شناسی و انسان شناسی جهان ذهن سوژه انسانی را در مجموعه ای از روابط درهم تنیده و گسترده فرهنگی و اجتماعی تحلیل می کند. این مقاله قصد دارد تا با خوانشی لکانی، نقاشی های عکس بنیاد گرهارد ریشتر را، به عنوان مجموعه ای منحصربه فرد در هنرمعاصر از منظر نقد روانکاوانه به قدر وسع نگاه کند و بدین پرسش پاسخ دهد که بین «حقیقت» و «مجاز» در نقاشی ریشتر و روانکاوی لکانی چه نسبتی است؟ و نیز، چگونه مقولات ومفاهیم روانکاوی لکانی در نقد نقاشی ریشتر کارگر می افتد؟ روش مورد استفاده توصیفی-تطبیقی است و حسب داده ها و اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای، اینترنتی، بر اساس مشاهده آثارهنری ریشتر و تجزیه و تحلیل آن ها با رویکرد روانکاوانه ی لکان است. مقاله حاضر، در صدد است نشان دهد که آیا می توان با مفاهیم لکانی نقبی به فهم و تفسیر آثار نقاشی ریشتر زد؟ درنهایت نتیجه چنین خواهد بود که حقیقت قطعی و نهایی در میان نیست و واقعیت حسب مقولات لکانی بواسطه دستگاه چشم و سازمان یافته مطابق با تجربیات گذشته، فقدان و میل سوژه درک می شود. لذا تمام نقاط مرجع ما، هر چیزی که ما دربار ه آن صحبت می کنیم و هر روشی که از طریق آن عمل می کنیم، جمله آنها نه حقیقت مطلق که کلیشه هستند.

در مقاله حاضر به بررسی نقش هندسه و تعامل آن با خیال در خلق اثر معماری پرداخته می شود. فلاسفه و بزرگان از دیرباز به نقش مهم این دو (هندسه و خیال) در آفرینش هستی اشاره داشته اند. ظهور هندسه از شروع خلقت و نمود آن در تمامی کاینات امری غیرقابل انکار است. هندسه با ظهور در ساحت مادی-تجریدی، هم در ارتقای ماده و مرتبت آن و هم در نزول معنا توسط حضور خیال (با استفاده از ویژگی های صورتگری در عالم محسوس و معقول)، کمک نموده تا مواد شایسته معانی دربرگیرنده باشند، از این رو، نگارندگان در این مقاله بر آن اند، تا به تحلیل تعامل هندسه و خیال در خلق اثر معماری بپردازند. مقاله حاضر دارای رویکردی کیفی بوده و روند اصلی آن بر پایه پارادایم «تفسیرگرایی» استوار است. همچنین نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که هندسه و وجود معمار خلاق (در مقام انسان متعالی) با فعلیت به خیال در خلق اثر معماری، مهم ترین نقش را دارند که هندسه در ساحت نیمه تجریدیش با تخیل معمار به صورتگری خیال از عالم غیب می پردازد و او با آشنایی به علوم هندسی و ریاضیات، فنون ساخت و ترکیب فضاها، در تسلسل ارتقاء ماده و نزول معنا دست به خلق اثر معماری می زند.