مجله علوم زراعی ایران
سال:1398 | دوره:21 | شماره:1 |تعداد مقالات:6

ذرت یکی از مهم ترین گیاهان دانه ای و علوفه ای است که نقش مهمی در صنایع غذایی و تغذیه دام و طیور دارد. به منظور ارزیابی اثر ژنتیکی، عمل ژن ها و شناسایی بهترین ترکیب هیبریدی برای صفات مورفولوژیک ذرت، آزمایشی طی سال 1392 بصورت تلاقی های دی آلل دو طرفه با ده والد در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. نتاج جهت بررسی در دو مکان (ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان و ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد) در سه تکرار در سال 1393 کشت شدند. برای داده های مربوط به صفات تعداد روز از سبز شدن تا ظهور کاکل، تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد ردیف دانه در بلال، عملکرد دانه، ارتفاع بوته و تعداد دانه در ردیف بلال، تجزیه واریانس جداگانه در هر مکان انجام و سپس تجزیه مرکب صورت گرفت. معنی دار بودن اثر ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای اکثر صفات نشان داد که هر دو اثر افزایشی و غیرافزایشی در کنترل این صفات موثر بوده و درجه غالبیت بیشتر از یک نیز نشان دهنده عمل فوق غالبیت ژن ها در کنترل این صفات بود. در کلیه صفات مورد بررسی مقدار پایین وراثت پذیری خصوصی و مقدار بیشتر واریانس غالبیت، نشان دهنده اهمیت بیشتر اثرات غالبیت در کنترل ژنتیکی این صفات بود. نتایج این آزمایش نشان داد که در اصلاح ذرت برای صفاتی نظیر تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک و تعداد ردیف دانه در بلال، گزینش نقشی نداشته و باید از روش های مبتنی بر هیبریداسیون استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر الگوی کاشت و منبع کود بر خصوصیات گیاهی زراعی نخود و بزرک در شرایط دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعهای در استان آذربایجان غربی-شهرستان نقده اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل الگوی کاشت در شش سطح: کشت خالص نخود، کشت خالص بزرک، کشت مخلوط جایگزین با نسبت یک ردیف بزرک و یک ردیف نخود، کشت مخلوط ردیفی با نسبت دو ردیف بزرک و دو ردیف نخود، کشت مخلوط ردیفی با نسبت دو ردیف بزرک و چهار ردیف نخود، کشت مخلوط ردیفی با نسبت چهار ردیف بزرک و دو ردیف نخود و منبع کود در چهار سطح: عدم مصرف کود (شاهد)، 100 درصد کود شیمیایی (NPK)، کود زیستی (فسفات بارور2 + ازتو بارور1 + پتا بارور2+ سولفوبارور1) و ورمی کمپوست (10 تن در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که الگوهای کاشت مخلوط و منابع کودی بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، میزان و عملکرد روغن بزرک و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد گره های ریشه و میزان پروتئین دانه نخود تاثیر معنیداری داشتند. بیشترین عملکرد دانه هر دو گونه از تیمار کشت خالص به دست آمد (بزرک 945 و نخود 629 کیلوگرم در هکتار)، اما میانگین عملکرد هر یک از دو گیاه در واحد سطح یکسان بیشتر از عملکرد دانه مورد انتظارآنها بود (بزرک 5/161 و نخود 5/128 کیلوگرم در هکتار). میزان روغن دانه بزرک به میزان 6/6 درصد و میزان پروتئین دانه نخود به میزان 2/20 درصد در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص بالاتر بود. نتایج نشان داد که مصرف منابع کودی به خصوص ورمی کمپوست باعث بهبود خصوصیات گیاهی مورد مطالعه در هر دو گیاه نسبت به شاهد شد. بیشترین نسبت برابری زمین کل (55/1) از کشت مخلوط چهار ردیف نخود و دو ردیف بزرک در تیمار عدم مصرف کود بدست آمد که معادل 55 درصد افزایش در بهره وری استفاده از زمین نسبت به کشت خالص دو گونه بود. با توجه به اهداف کشاورزی پایدار با هدف کاهش مصرف نهاده های شیمیایی، در این آزمایش تیمار عدم مصرف کود برای نسبت کشت مخلوط چهار ردیف نخود و دو ردیف بزرک مناسبتر بود.

به منظور ارزیابی اثر پرایمینگ بذر و محلول پاشی اکسین و سیتوکینین بر عملکرد دانه گندم رقم چمران، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز طی سال های زراعی 95-1394 و 96-1395 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پرایمینگ بذر (در دو سطح؛ هیدروپرایمینگ و بدون پرایمینگ) و محلول پاشی تنظیم کنندهای رشد اکسین و سیتوکینین (در نه سطح در یک و دو هفته پس از گلدهی) بودند. نتایج نشان داد که هیدروپرایمینگ بذر باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه تا هشت درصد نسبت به شاهد بدون پرایمینگ شد (به ترتیب 7030 و 6507 کیلوگرم در هکتار). محلول پاشی اکسین و سیتوکینین بر فتوسنتز و پروتئین های محلول برگ پرچم اثر مثبت داشت. بعلاوه تعداد سلول های آندوسپرم دانه در این تیمارها افزایش داشتتد. بیشترین تأثیر در افزایش قدرت منبع در محلول پاشی سیتوکینین در هر دو زمان محلول پاشی مشاهده شد. سرعت پر شدن دانه نیز در محلول پاشی سیتوکینین-سیتوکینین بیشتر بود (79/1 میلی گرم در روز) بود. عملکرد دانه در تیمار محلول پاشی سیتوکینین در هر دو مرحله (7891 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با عدم محلول پاشی، 7/24 درصد بیشتر بود. نتایج این آزمایش نشان داد که پرایمینگ بذر باعث افزایش تعداد سنبله در واحد سطح شد. محلول پاشی اکسین و سیتوکینین نیز با افزایش قدرت منبع و مخزن فیزیولوژیکی، می توانند باعث افزایش عملکرد دانه گندم شوند.

شناخت شاخص های توسعه و رشد و نمو برگی و مطالعه فیلوکرون ارقام تجاری نیشکر با هدف مدیریت بهتر عملیات زراعی بسیار حائز اهمیت است. بدین منظور آزمایشی در شرایط مزرعه ای در کشت صنعت نیشکر امیرکبیر واقع در جنوب خوزستان در سال زراعی 96-1395 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ارقام زراعی نیشکر شاملCP69-1062, CP57-614, CP73-21 بودند. نتایج نشان داد که فیلوکرون تحت تاثیر خصوصیات ارقام قرار داشته و سرعت ظهور برگ در رقم CP57-614 در حد بیشینه و ارقام CP69-1062 و CP73-21 به ترتیب در رده بعدی قرار گرفتند. رقم CP73-21 از ثبات رشد برگ بیشتری برخوردار بود، اما از نظر تعداد و سطح برگ با سایر ارقام برابری نداشت. ارقام نیشکر از نظر صفات سطح برگ و تعداد برگ فعال همبستگی معنی داری داشتند، اما رقم CP69-1062 از ضریب همبستگی بالاتری نسبت به دو رقم دیگر برخوردار بود. با کاهش دما در پاییز و زمستان، رشد و نمو برگ کاهش و از این لحاظ بیشترین حساسیت به سرما در رقم CP57-614 مشاهده شد. رقم CP69-1062 دارای بیشترین عملکرد ساقه بود، اما ارقام CP73-21 و CP57-614 از نظر خصوصیات کیفی برتر بودند. با توجه به تفاوت های ارقام نیشکر، استفاده از اطلاعات مراحل رشد و نمو برگی این ارقام می تواند مدیریت دقیق تر مزارع بر حسب خصوصیات زراعی هر رقم و افزایش بهره وری استفاده از نهاده ها و تولید عملکرد مطلوب آنها را امکان پذیر نماید.

این آزمایش با هدف ارزیابی کارایی مصرف تابش و کنترل علف های هرز در سال زراعی 96-1395 در دو مکان در شهرستان اهواز به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 14 تیمار و چهار تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایشی عبارت بودند از: کشت خالص نیشکر، کشت خالص سویا، کشت خالص لوبیا چشم بلبلی، کشت خالص سویا + رایزوبیوم، کشت خالص لوبیا چشم بلبلی + رایزوبیوم، کشت خالص نیشکر + مایکوریزا، کشت مخلوط نیشکر و لوبیا چشم بلبلی، کشت مخلوط نیشکر و سویا، کشت مخلوط نیشکر و لوبیا چشم بلبلی + رایزوبیوم، کشت مخلوط نیشکر و سویا + رایزوبیوم، کشت مخلوط نیشکر + میکوریزا و لوبیا چشم بلبلی، کشت مخلوط نیشکر + میکوریزا و سویا، کشت مخلوط نیشکر + میکوریزا و سویا + رایزوبیوم و کشت مخلوط نیشکر + میکوریزا و لوبیا چشم بلبلی + رایزوبیوم. نتایج نشان داد که کارایی مصرف تابش در تیمارهای کشت مخلوط برتر از کشت خالص بود و بیش ترین مقدار کارایی مصرف تابش در نیشکر (9/1 گرم بر مگاژول) و بالاترین نسبت برابری زمین (06/2) و بیش ترین عملکرد ساقه نیشکر (8/112 تن در هکتار) در تیمار کشت مخلوط نیشکر + میکوریزا + لوبیا چشم بلبلی + رایزوبیوم به دست آمد. در تیمارهای کشت مخلوط، کنترل علف های هرز بدون استفاده از علف کش های شیمیایی به خوبی انجام شد. ضریب خاموشی نور در لوبیا و سویا در دو مکان تفاوت معنی داری داشت، ولی برای گیاه نیشکر تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در لوبیا چشم بلبلی بیش ترین شاخص سطح برگ (6/4) و کم ترین ضریب خاموشی نور(427/0) در کشت خالص لوبیا چشم بلبلی تلقیح شده با رایزوبیوم مشاهده شد. بیش ترین ضریب خاموشی نور برای گیاه نیشکر در کشت خالص (473/0) و بیش ترین ضریب خاموشی نور برای گیاه لوبیا چشم بلبلی در کشت مخلوط با نیشکر (595/0) به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که اثرات هم افزایی حضور هم زمان میکوریزا و لوبیا چشم بلبلی در کنار نیشکر، بر صفات و شاخص های مورد ارزیابی در این پژوهش مثبت بود و استفاده از میکوریزا و رایزوبیوم و بهره گیری از بقولات در کشت مخلوط، باعث بهبود وضعیت حاصلخیزی خاک، افزایش کارایی استفاده از زمین و تابش شد. در تیمارهای کشت مخلوط کنترل علف های هرز نیز موثرتر اتجام شد.

استفاده از کود نیتروژن نقش مهمی در افزایش تولید انواع محصولات کشاورزی در سراسر جهان دارد. به منظور دستیابی به رهیافتی مؤثر در ارتقای کارایی مصرف کود در نیتروژن برنج (رقم شیرودی)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 13 تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی معاونت مؤسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در سال های 1394 و 1395 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: بدون مصرف نیتروژن (شاهد) (N0)، مصرف تقسیطی 115 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (N1)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره با پوشش گوگردی (SCU) (به ترتیب N2 و N3)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره سوپرگرانوله (به ترتیب N4 وN5)، مصرف 115 و 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود سولفات آمونیوم (به ترتیب N6 و N7)، مصرف نانو کود نیتروژن+ 50 درصد کود نیتروژن توصیه شده (N8)، استفاده از باکتری های آزوسپیریلیوم، ازتوباکتر و آزوسپیریلیوم + ازتوباکتر (به ترتیب N9، N10 و N11) و هر یک همراه با مصرف 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره مصرف کود طبق عرف زارع (115 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره تماماً قبل از نشاکاری) (N12). نتایج آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای کودی روی عملکرد دانه، ماده خشک، شاخص برداشت، محتوای نیتروژن دانه و کاه، میزان کل جذب نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن و انواع کارایی های مصرف کود نیتروژن، اثر معنی داری داشتند. بیشترین عملکرد دانه (7869 کیلوگرم در هکتار) از تیمار 115 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع سولفات آمونیوم (N6) به دست آمد. بیشترین مقدار بهره وری نسبی (2/136 کیلوگرم بر کیلوگرم)، کارایی زراعی (1/38 کیلوگرم بر کیلوگرم)، کارایی بازیافت (8/90 درصد)، کارایی فیزیولوژیکی (42 کیلوگرم بر کیلوگرم) و کارایی داخلی نیتروژن (2/54 کیلوگرم بر کیلوگرم) از تیمار 5/57 کیلوگرم نیتروژن در هکتار کود اوره سوپرگرانوله (N5) به دست آمد. نتایج نشان داد که جایگذاری عمقی کود اوره سوپرگرانوله به دلیل افزایش میزان جذب نیتروژن باعث کاهش تلفات کود نیتروژن شده و مزیت نسبی بیشتری نسبت به سایر منابع کود نیتروژن در زراعت برنج دارد.