چغندرقند
سال:1398 | دوره:35 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

کاهش کیفیت ریشه چغندرقند در سیلو می تواند برای ارقام حساس و مقاوم به بیماری ریزومانیا متفاوت باشد. این پژوهش با هدف بررسی کیفیت ژنوتیپ های گرده افشان چغندرقند مقاوم به بیماری ریزومانیا در سیلو در سال 1393 در منطقه کرج (بدون آلودگی به بیماری ریزومانیا) و در سال 1394 و 1395در منطقه زرقان فارس (آلوده به بیماری ریزومانیا) انجام شد. این تحقیق در قالب آزمایش کرت های خرد شده در زمان بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل نه ژنوتیپ اصلاحی و یک رقم حساس و یک رقم مقاوم چغندر قند به بیماری ریزومانیا مجموعا در 11 سطح و فاکتور مدت سیلو در سه سطح 20، 40 و 60 روز بود. صفات کیفی اندازه گیری شده در این تحقیق شامل: ساکارز، سدیم، پتاسیم، نیتروژن مضره، ماده خشک ریشه، بریکس و درجه خلوص شربت بودندکه برای هر نمونه قبل و بعد از سیلو اندازه گیری شد. مقدار پوسیدگی ریشه های چغندر قند پس از سیلو نمره دهی شد. نتایج نشان داد شدت پوسیدگی ژنوتیپ های اصلاحی در سیلوی منطقه زرقان فارس بیشتر از سیلوی منطقه کرج بودند. در منطقه زرقان فارس پوسیدگی ژنوتیپ های چغندرقند شماره 31924، 31927، 31929، 32003، 32814 پس از 60 روز سیلو کمتر از بقیه ژنوتیپهای مورد بررسی بودند. طی سه سال آزمایش سیلو پذیری ژنوتیپ چغندرقند 32003 با درجه خلوص 86/71 از سایر ژنوتیپ های مورد بررسی بیشتر بوده و از آن می توان به عنوان ژنوتیپ با سیلو پذیری بهتر در برنامه های اصلاحی بعدی چغندر قند استفاده نمود.

شناسایی پهنه های جدید تولید چغندرقند (Beta vulgaris L. ) پاییزه که نسبت به کشت بهاره نیاز آبی کم تری دارد، این امکان را به وجود می آورد تا سطح زیر کشت این محصول نیز افزایش یابد. با شناسایی مناطق مناسب کشت پاییزه چغندرقند می توان درجهت تولید شکر با بهره وری بیشتر از آب گام برداشت. بهترین و کم هزینه ترین روش برای شناسایی مناطق مستعد کشت، استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی می باشد. جهت بررسی امکان کشت چغندرقند پاییزه در استان فارس و شناسایی مناطق مناسب کشت پاییزه در این استان به کمک داده های اقلیمی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) اطلاعات عناصر اقلیمی طولانی مدت نوزده ساله، شامل دما و بارش از 13 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک استان فارس شامل اقلید، جهرم، زرین دشت، فراشبند، فسا، فیروزآباد، قیر و کارزین، کازرون، لار، لامرد، نورآباد و نیریز در سال 95-94 جمع آوری شد و سپس لایه های اطلاعاتی مورد نیاز شامل شاخص های واحدهای حرارت تجمعی، بهاره شدن، توده زیستی و ارتفاع برای این استان توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی محاسبه گردید. لایه های شیب و ارتفاع از مدل رقومی آن ها استخراج شده و سپس نقشه پهنه بندی لایه های مذکور و نقشه نهایی پهنه بندی با کمک روش سلسله مراتبی در محیط سیستم تحلیل اطلاعات مکانی (ArcGIS) رسم شد. بر اساس نتایج به دست آمده مناطق مرکزی، شرقی، غربی و تا حدودی مناطق جنوبی شامل شهرستان های فیروزآباد، فسا، نی ریز، جهرم، فراشبند، زرین دشت، داراب، شیراز، قیروکارزین به عنوان مناطق با استعداد جهت کشت چغندرقند پاییزه شناسایی شدند. مناطق شمال غربی (کازرون)، جنوب شرقی (داراب، نی ریز و حاجی آباد) و مناطق جنوب و جنوب غربی (قیروکارزین، لار و لامرد) از نظر تعداد ساعات سرمای مؤثر با کم تر از 140 ساعت مناسب کشت پاییزه چغندرقند بوده و ساعات سرمای مؤثر بین 170-140 ساعت را دریافت نمودند و جزء مناطق مساعد کشت پاییزه چغندرقند قلمداد شدند. در نهایت مناطق شمالی و حاشیه جنوبی استان فارس به عنوان مناطق نامناسب جهت کشت این محصول شناخته شدند و طبق نقشه نهایی پهنه بندی این استان 13 درصد اراضی بسیار مناسب، 23 درصد مناسب، 31 درصد متوسط و 33 درصد نامناسب جهت کشت چغندرقند پاییزه تخمین زده شدند. با توجه به نتایج این تحقیق و شرایط آگروکلیمایی استان فارس، پهنه بندی استان با استفاده از شاخص های اقلیمی دما و بارش انجام شد و مناطق مرکزی، شرقی، غربی و تا حدودی مناطق جنوبی استان فارس به عنوان مناطق مناسب کشت چغندرقند پاییزه معرفی گردیدند.

این تحقیق با هدف بررسی امکان بهبود عملکرد و صفات کیفی چغندرقند با استفاده از هیدروپرایمینگ بذر و افزایش تراکم در کشت تاخیری انجام شد. در این آزمایش از دو رقم چغندرقند ایرانی(آریا و شکوفا) استفاده شد. در ابتدا حد بهینه هیدروپرایمینگ بذر ارقام مورد نظر در آزمایشگاه تعیین گردید و سپس از بذر هر رقم به اندازه مورد نیاز جهت کشت در مزرعه پرایم شد. کشت با دستگاه تک ردیفه دستی و با تراکم بالا انجام شد تا تراکم بوته های مورد نظر بعد از تنک حاصل شود. اولین آبیاری (سیستم قطره ای) در تاریخ 9 خرداد هر سال(1394 و 1395) انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. ارقام(شکوفا و آریا) در ﮐ ﺮ تﻫ ﺎ ی اصلی و بذر پرایم شده و پرایم نشده در دو سطح و تراکم در چهار سطح ( 70، 85، 100 و 115 هزار بوته در هکتار) بصورت فاکتوریل درﮐ ﺮ تﻫ ﺎ ی فرعی قرار داده شدند. پس از برداشت در اول آبان ماه و محاسبهﻋ ﻤ ﻠ ﮑ ﺮ ﺩ ، خمیر ریشه از هر کرت تهیه و صفات کیفی اندازه گیری شد. در پایان بعد از بدست آوردن داده های دو ساله تجزیه واریانس مرکب صورت گرفت. نتایج نشان داد که رقم شکوفا از نظر عملکرد با 44 تن در هکتار برتر از رقم آریا بود، اما در سایر صفات کیفی تفاوت معنی داری بین دو رقم نبود. پرایمینگ نیز تاثیر معنی داری بر هیچ یک از صفات کمی و کیفی چغندرقند نداشت. در تراکم یکصد هزار بوته در هکتار بیشترین عملکرد ریشه، عملکر قند ناخالص و عملکرد قند خالص به ترتیب با 45، 7/1 و 5/9 تن در هکتار بدست آمد. لذا برای کشت تاخیری چغندرقند، کشت رقم بذر پرایم نشده رقم شکوفا با تراکم نهایی100 هزار بوته در هکتار به عنوان تراکم مطلوب قابل توصیه است.

به منظور مطالعه تأثیر پرایمینگ بذر بر رشد گیاه چه چغندرقند تحت تنش شوری پژوهشی در آزمایشگاه و گلخانه گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال 1395 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. فاکتور اول چهار سطح شوری شامل شوری صفر، 5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر حاصل از کلرید سدیم و فاکتور دوم تیمارهای پرایمینگ شامل آب مغناطیسی، اسید سالسیلیک، کلرید کلسیم ((CaCl2 و کلرید سدیم((NaCl و عدم پرایمینگ (شاهد) به مدت هشت ساعت بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر سطوح شوری بر کلیه صفات مورد بررسی به غیر از شاخص جوانه زنی و یکنواختی سبز شدن در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر پرایمینگ بذر نیز بر کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. همچنین اثر متقابل دو تیمار بر شاخص جوانه زنی و طول گیاه چه در سطح احتمال یک درصد و طول ساقه چه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد. نتایج نشان داد سطح 15دسی زیمنس بر متر شوری درصد نهایی جوانه زنی، طول ریشه چه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک گیاه چه، شاخص بنیه گیاه چه، سرعت سبز شدن، درصد سبز شدن نهایی و ضریب سرعت سبز شدن را در مقایسه با سطح شاهد به ترتیب 8/89، 33/33، 51/35، 46/41، 44/44، 48/75، 25/23، 13/05 و 49/05 درصد کاهش و متوسط زمان جوانه زنی را 56/49 درصد افزایش داد. درحالیکه پرایمینگ با کلرید سدیم ((NaCl, 1g/100ccدرصد نهایی جوانه زنی، طول ریشه چه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک گیاه چه، شاخص بنیه گیاه چه، سرعت سبز شدن، یکنواختی سبز شدن، درصد سبز شدن نهایی و ضریب سرعت سبز شدن را در مقایسه با تیمار عدم پرایمینگ 14/55، 9/95، 84/21، 27/77، 22/72، 58/94، 26/23، 17/32، 10/07 و 9/09 درصد افزایش یا کاهش داد و متوسط جوانه زنی را 13/14 درصد کاهش داد. بیشترین شاخص جوانه زنی، طول ساقه چه و طول گیاه چه و کمترین متوسط زمان جوانه زنی در سطح صفر شوری و پرایمینگ با کلرید سدیم به دست آمد. همچنین پرایمینگ با کلرید سدیم در دیگر سطوح شوری توانست اثر تنش شوری را بر شاخص های مذکور تعدیل نماید و به عنوان بهترین تیمار پرایمینگ شناخته شد.

در این تحقیق، اثر آنتاگونیستی یازده جدایه متعلق به ده گونه قارچ تریکودرما شاملTrichoderma harzianum، T. atroviride(دو جدایه)، T. viride، T. orientalis، T. citrinoviride، T. asperellum، T. spirale، T. crassum، T. psudokoningi و T. ceramicum روی جدایه قارچ AG2-2 Rhizoctonia solani عامل پوسیدگی ریشه چغندرقند، در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با یازده تیمار و چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این بررسی ها نشان داد تمامی جدایه های قارچ تریکودرما موجب کاهش یا توقف بیمارگر شدند و برترین اثرات آنتاگونیستی در آزمون کشت متقابل در جدایهZ1 T. harzianum مشاهده شد، بطوریکه این جدایه موجب 76/57 درصد بازدارندگی رشد میسیلیومی قارچ بیمارگر گردید. در آزمایش های گلخانه ای اثر چهار جدایه منتخب قارچ تریکودرما بر پوسیدگی ریشه چغندرقند (رقم شیرین) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی ها نشان داد جدایه های Z1 T. harzianum، T. atroviride Z2 و T. orientalis Z4 به عنوان جدایه های برتر به ترتیب موجب 71/1، 66/6 و 58/3 درصد کاهش شدت پوسیدگی ریشه گردیدند. در آزمایش های مزرعه ای (1392 تا 1393) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان، اثر جدایه های برتر منتخب تریکودرما در مقایسه با تیمار قارچ کش(کاربوکسین-تیرام) و تیمار شاهد بر درصد بروز و شدت بیماری پوسیدگی ریشه چغندرقند با انجام آلوده سازی مصنوعی بررسی شد. نتایج این بررسی ها نشان داد، جدایه های منتخب قارچ تریکودرما از نظر کنترل بیماری با یکدیگر اختلاف معنی دار داشته و جدایهT. harzianum Z1 در مقایسه با تیمار شاهد موجب 66/4 درصد کاهش درصد بروز آلودگی و 56 درصد کاهش شدت بیماری پوسیدگی ریشه شده است. لذا این جدایه به عنوان موثرترین آنتاگونیست درکاهش بیماری پوسیدگی رایزوکتونیایی ریشه چغندرقند شناسایی شد.

آفت طوقه بر Denis & Schiffermü ller Agrotis segetum یکی از مهم ترین آفات چغندر قند محسوب می شود. لارو این آفت از سن دوم به بعد از ناحیه طوقه چغندرقند تغذیه کرده و سبب قطع ریشه از ساقه و خشکیدن گیاه جوان می گردد. این تحقیق طی سال های 1392 تا 1394 در استان های آذربایجان غربی و لرستان انجام شد. در این تحقیق کارآیی طعمه Bt تهیه شده به روش نیمه جامد (Semisolid) در مقایسه با روش های متداول (استفاده از محلول سموم فسفره و طعمه مسموم) در استان های آذربایجان غربی و لرستان مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدای فصل رشد (هفت روز پس از ظهور گیاهچه) تیمارهای: دورسبان (کلرپیریفوس) EC 8/40%، طعمه پاشی با Bt تجاری (بایلوپ)، محلول پاشی با Btتجاری (بایلوپ) و طعمه Bt تهیه شده به روش نیمه جامد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در دو مرحله، هفت روز پس از ظهور گیاهچه و ده روز بعد، در مزرعه اعمال گردید. در استان آذربایجان غربی نتایج تجزیه واریانس در مجموع دوسال نشان داد که تیمار طعمه نیمه جامد Bt با 3/4 % خسارت، بیشترین میزان کاهش خسارت مربوط را داشته و بطور معنی دار از سایر تیمارها بهتر بود. در استان لرستان بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل داده ها، کارآیی حشره کش دورسبان (کلرپیریفوس) و طعمه نیمه جامد Bt نسبت به سایر تیمارها بهتر بود.

به منظور بررسی تاثیر سیاست های مختلف مدیریت منابع آب زیرزمینی بر روی سطح زیر کشت چغندر قند در استان خراسان رضوی از یک مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت استفاده شد. مناطق مورد مطالعه شامل شهرستان های مشهد، نیشابور، سبزوار، تربت جام و تربت حیدریه بود. اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و همچنین بانک های اطلاعاتی و انتشارات سازمان جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقه ای خراسان رضوی بدست آمد. سناریوهای مورد بررسی شامل افزایش قیمت آب، کاهش دبی برداشت آب از چاه و افزایش راندمان آبیاری در قالب بهبود مدیریت آبیاری و همچنین گسترش سیستم های نوین آبیاری بود که در قالب زیرسناریوهای متعددی بررسی گردید. نتایج مطالعه نشان داد که سیاست افزایش قیمت آب نه تنها منجر به کاهش شدید سطح زیر کشت چغندر قند می شود بلکه درآمد کشاورزان را نیز کاهش می دهد. در حالی که سیاست برداشت کمتر آب از چاه های کشاورزی کاهش کمتری را نشان داد. سیاست افزایش راندمان آبیاری همراه با کنترل سطح زیر کشت علاوه بر حفظ آب های زیرزمینی موجب افزایش سطح زیر کشت چغندر قند در الگوی کشت و درآمد کشاورزان شد.

در پژوهش حاضر دشمنان طبیعی فعال در مزارع چغندر قند برخی مناطق ایران شامل گنبد، رامیان، آق قلا (استان گلستان)، نهاوند (استان همدان)، فریدونشهر، برخوار، گلپایگان (استان اصفهان)، شهرکرد (استان چهارمحال و بختیاری)، نقده و میاندوآب (استان آذربایجان غربی) مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع 45 گونه از دشمنان طبیعی شامل ده گونه پارازیتوئید و 35 گونه شکارگر از راسته های بال غشاییان (خانواده ی Braconidae: هفت گونه از شش جنس، خانواده ی Ichneumonidae: یک گونه)، دوبالان (خانواده ی Tachinidae: دو گونه از دو جنس، خانواده ی Asilidae: چهار گونه از چهار جنس، خانواده ی Syrphidae: سه گونه از سه جنس)، سخت بالپوشان (خانواده ی Carabidae: هفت گونه از شش جنس، خانواده ی Coccinellidae: پنج گونه از چهار جنس)، سن ها (خانواده ی Anthocoridae: شش گونه از دو جنس، خانواده ی Miridae: پنج گونه از سه جنس، خانواده ی Nabidae: دو گونه از دو جنس، خانواده ی Reduviidae: دو گونه از دو جنس) و بالتوری ها (یک گونه از خانواده ی Chrysopidae) از مزارع چغندر قند مناطق مختلف کشور جمع آوری و شناسایی شدند. با توجه به تنوع گونه ای بالای دشمنان طبیعی در مزارع چغندر قند، حمایت از این حشرات مفید در راستای کاهش مصرف آفت کش های شیمیایی و موفقیت کارآیی دشمنان طبیعی قابل تأکید می باشد.