طب دریا
سال:1399 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

سرمقاله گزش جانوران سمی در ساحل، خطر بالقوه ای است و هر فردی را که به ساحل مراجعه داشته باشد ممکن است تهدید نماید. نیش و گزش جانوران دریایی اغلب در اثر تماس تصادفی ایجاد میشود. به عنوان مثال، هنگام تردد در ساحل ممکن است پای فرد به یک جانور سمی دفن شده در شن و ماسه برخورد نماید و آسیب ببیند. غواصان، دریانوردان، پرسنل نیروی دریایی و ماهیگیران به دلیل تماس مکرر و طولانی مدت با زندگی دریایی بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند...

در سال های اخیر گزارش های پراکنده ای از تغییر رنگ آب دریا در بخش ساحلی خلیج فارس گزارش شده است. کشند قرمز یا Red tide پدیده ای است که در اثر تکثیر، رشد و تجمع فیتوپلانکتون ها و افزایش تراکم آنها در آب بروز کرده و در اثر آن، رنگ آب به قرمز می گراید. کشندهای قرمز ضرورتا همیشه قرمز نیستند و این اصطلاح بیشتر با اصل ماهیت پدیده شکوفایی مرتبط است. در دهه های اخیر شکوفایی جلبکی مضر که به Harmful Algal Blooms(HABs) موسوم است در آب های ساحلی دنیا رو به افزایش بوده که سلامت انسان و اکوسیستم های دریایی را به مخاطره انداخته است. تقریبا 75 درصد گونه های HABs از «داینوفلاژلاها» بوده و خیلی از گونه های سمی آنها کیست های مقاوم تولید می کنند. انتقال کیست توسط کشتی ها اصلی ترین روش انتقال در دریاها و افزایش جهانی HABs می باشد. همچنین بادهای شدید، جریان های فراجهنده (upwellig)، باران های شدید و سنگین، استفاده از کود و برخی از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی از قبیل تغییرات شوری، دما و آلودگی در بروز این پدیده موثر هستند. تاکنون روش مشخصی برای جلوگیری از بروز پدیده کشند قرمز شناخته نشده است. همچنین طول مدت وقوع آن، زمان محو شدن آن و محل جدید بروز آن قابل پیش بینی نیست. اثر کشند قرمز بر حیات آبزیان و انسان مهم و قابل بررسی است. HABs باعث ایجاد توکسین و مسمومیت در انسان، ماهیان و دیگر آبزیان می شوند. سلامت غواصان را تهدید کرده و سبد غذایی مردم سواحل را از بین می برند. پیامدهای اجتماعی-اقتصادی کشند قرمز بر صنعت تکثیر و پرورش، صید و صیادی، توریسم، حیات وحش قابل توجه است.

عفونت های قارچی بویژه انواع سطحی و جلدی (درماتوفیت ها) به دلیل احتمال انتقال از افراد مبتلا به سایرین به ویژه در جاهایی که افراد به صورت دسته جمعی زندگی می کنند از نظر بهداشت فردی و عمومی حایز اهمیت فراوان می باشند. عدم اطلاع افراد در مورد نحوه پیشگیری از انتقال این بیماری ها می تواند باعث انتقال آنها به تعداد زیادی از افراد شده و بار مالی زیادی به همراه داشته باشد و حتی باعث کاهش چشمگیر کارایی افراد شود. بنابراین آگاه سازی اقشار مختلف جامعه در مورد شیوع عفونت قارچی، راه ها و علایم ابتلا، راه های پیشگیری از انتقال به دیگران، اقدامات لازم در صورت ابتلا؛ می تواند نقش شایان توجهی در ارتقای سلامت و بهداشت فردی و عمومی ایفا کند. عفونت های درماتوفیتی از جمله مشکلات مهم بهداشتی در جهان بوده و میلیون ها نفر را در سراسر جهان دچار می سازند، تخمین زده می شود 20-10 درصد افراد در طول عمر خود دچار این عفونت ها می شوند. توزیع این عفونت ها در کشورهای مختلف دنیا متفاوت بوده و شیوع آنها در کشورهای درحال توسعه بیشتر از کشورهای صنعتی است. تاکنون بیش از 40 گونه درماتوفیت در قالب سه جنس طبقه بندی شده است. این گونه ها شامل میکروسپوروم (Microsporum) و ترایکوفیتون (Trichophyton) و اپیدرموفیتون (Epidermophyton) می باشند. عفونت ایجادشده توسط درماتوفیتها (Dermatophytosis) اشکال بالینی متعددی دارد که بر اساس محل درگیرشده با عامل عفونت طبقه بندی، تحت عنوان کچلی دست و پا، کچلی سر، کچلی کشاله ران، کچلی ناخن و کچلی بدن نامیده می شوند. علاوه بر درماتوفیت ها سایر قارچ های رشته ای نیز می توانند عفونت های جلدی را باعث شوند. همچنین مخمرهایی همچون کاندیدا نیز قادر به درگیری جلدی می باشند. این بیماری ها همواره باعث ایجاد مشکلاتی از جمله درد، ناراحتی، ناتوانی، صرف وقت و هزینه های بالای درمان می شوند. برای مبارزه با درماتوفیتوز، شناخت درماتوفیت های منطقه ای و میزان گسترش آنها امری ضروری است و همچنین داشتن دستورالعمل های پیشگیری از عفونت قارچی و اجرای آنها می تواند در کاهش این بیماری ها موثر واقع شود.

زمینه و هدف: در بحران ها و حوادث، گاهی ممکن است به دلایل مختلف مانند تخریب راه ها، ترافیک جاده ها و خیابان ها، ازدحام مردم در معابر، کمبود یا نبود سوخت و عدم امکان تردد خودرو کادر درمان نتوانند با خودروهای رایج به محل حادثه یا نقطه بحران برسند و ناگزیر به استفاده از وسایل نقلیه خاص هستند که یکی از آنها دوچرخه امداد می تواند باشد. در مطالعه حاضر برای نخستین بار در ایران به صورت پایلوت طراحی دوچرخه امداد انجام گرفت. روش ها: مطالعه کاربردی حاضر در سال 1395 در مرکز تحقیقات طب دریا، تهران، ایران انجام شد. برای جمع آوری داده های موردنیاز از تجربیات تیم پژوهشی مرکز تحقیقات طب دریا و تشکیل کارگروه خبرگان استفاده شد. در انتخاب دوچرخه مناسب، استحکام، سبکی، قیمت مناسب، قدرت مانور مناسب، دسترسی آسان و تولیدی در داخل کشور لحاظ شد. سپس محتویات پزشکی قابل حمل در خورجین های عقب و جلوی دوچرخه، اندازه و جنس خورجین ها، بسته و کیسه های امدادی جهت تعبیه در خورجین دوچرخه در جلسه کارگروه خبرگان تعیین شد. یافته ها: دوچرخه ای تولید ایران از جنس آلومینیوم کوره ای سبک و محکم، دارای کمک فنرهای نرم و سیستم دنده ای روان و مناسب انتخاب گردید. دو کیف در قسمت جلوی این دوچرخه برای قرار گرفتن تجهیزات پزشکی سبک اما حجیم انتخاب شدند. وسایلی مانند آمبوبگ، انواع آتل ها، لوله های سونداژ و سرم در این دو کیف قرار گرفت. در خورجین عقب که بزرگتر بود حاوی کیف های کوچک معاینه، بخیه، پانسمان، سونداژ، تزریقات و سرم تراپی بعلاوه داروها بود و همچنین تجهیزات ارتباطی و مخابراتی نیز در خورجین عقب تعیبه شد. نتیجه گیری: در مطالعه حاضر به صورت پایلوت، دوچرخه ایرانی امداد طراحی گردید تا امدادرسانی به بیماران و مصدومان در مقرهای دریایی، اسکله ها و جزایر و همچنین شرایط بحرانی خاص انجام شود. در این مطالعه هم انتخاب دوچرخه و هم تجهیزات پزشکی و نحوه تعبیه آنها مدنظر بود.

زمینه و هدف: یکی از تهدیدهای موجود برای سلامت افرادی که از اکوسیستم های بین جزر و مدی و آب های نزدیک ساحلی خلیج فارس بازدید می نمایند وجود جانوران سمی در این مناطق است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی جانوران سمی و خطرناک برای سلامتی دریانوردان در ناحیه بین جزر و مدی و آب های نزدیک ساحلی خلیج فارس انجام شد. روش ها: در این تحقیق زیستگاه های گلی و ماسه ای صخره ای در نواحی بین جزر و مدی و آب های کم عمق ساحلی (با عمق کمتر از یک متر) اطراف جزیره قشم در طی سال 1396 برای بررسی تنوع جانوران سمی که می توانند برای سلامت انسان خطرآفرین باشند مورد پایش قرار گرفتند. یافته ها: اطلاعات فونستیک دو گروه مهم از جانوران سمی شامل سفره ماهی های گزنده و صدف های مخروطی ارایه شد. در مجموع سه گونه صدف مخروطی در منطقه گزارش شد که عبارتند از صدف حلزونی تاج مانند (Conus coronatus) (65%)، صدف حلزونی فریجید (Conus frigidus) (7%)، صدف مخروطی پرمانند (Conus pennaceus) (28%). شاخص غالبیت سیمپسون برای این سه گونه صدف مخروطی برابر بود با SDI-1=0. 49 که نشان دهنده عدم غالبیت بالای این نرم تنان در منطقه است. تمام صدف های مخروطی از سواحل صخره ای-ماسه ای جمع آوری شد و فراوانی آنها در فصل سرد بیشتر از فصل گرم بود. اگرچه خارهای گزنده در بسیاری از سفره ماهی ها وجود دارند اما گونه های 4 خانواده، مسیول اغلب گزش های انسانی هستند که نمونه های این 4 خانواده که عبارتند از سفره ماهی های دم شلاقی (Dasyatidae)، پروانه ای (Gymnuridae)، عقابی (Myliobatidae) و پوزه گاوی (Rhinopteridae) اغلب در فصل گرم در سواحل اطراف جزیره قشم مشاهده شدند. نتیجه گیری: مناطق بین جزر و مدی و آب های نزدیک ساحلی (با عمق کمتر از یک متر) خلیج فارس زیستگاه جانوران سمی همچون صدف های مخروطی و سفره ماهیان گزنده است که می توانند انسان را گزیده و با تزریق زهر در بدن باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی شوند. این خطر بالقوه با آموزش افراد و نیروها در خصوص نحوه برخورد با این جانوران سمی تا حدی می تواند برطرف گردد.

زمینه و هدف: امروزه بیش از 350 گونه کوسه ماهی در آب های جهانی شناخته شده و سهم کوسه ماهیان در آب های خلیج فارس و دریای عمان به بیش از 60 گونه می رسد. آمار نشان می دهد که ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین آسیب را در اثر حمله کوسه به ساحل نشینان و غواصان متحمل گردیده است. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان فراوانی ترومای ناشی از حمله کوسه ماهیان خلیج فارس، کیفیت صدمات و ارایه توصیه های لازم برای امداد و درمان مصدومان انجام شد. روش ها: جهت جمع آوری داده ها برای مطالعه توصیفی حاضر از اطلاعات موجود در مراکز معتبر دریایی در استان هرمزگان استفاده شد. با تعدادی از غواصان و کادر درمانی در سواحل خلیج فارس مصاحبه غیرساختارمند انجام گرفت. از غواصان و افرادی که در منطقه خلیج فارس با کوسه برخورد داشتند نیز اطلاعاتی در خصوص کوسه ها و حملات آنها، کسب شد. برای تهیه آمار حمله کوسه ها در خلیج فارس طی سال های 1380 تا 1390 به مرکز ملی مطالعات خلیج فارس و مرکز تحقیقات شیلات در جنوب ایران ارجاع گردید. یافته ها: از سال 1380 تا 1390 حدود 85 مورد حمله کوسه در خلیج فارس رخ داده که از این تعداد 12 مورد منجر به مرگ شده است. سن قربانیان حمله کوسه ها بیشتر بین 30-20 سال بوده است. از لحاظ آماری بیشترین حمله کوسه ها از جانب کوسه ببری، کوسه لبچاک، گاو کوسه، کوسه پوزه بلند و کوسه چانه سفید بوده است. کوسه های مهاجم در منطقه خلیج فارس، طولی معادل 2 متر یا بیشتر داشته اند. حمله کوسه ها در منطقه خلیج فارس بیشتر در عمق 2-0 متری و در آب هایی که دمای بین 17-15 درجه سانتیگراد داشته اند رخ داده است. برای نجات افرادی که در اثر گازگرفتن کوسه آسیب می بینند؛ جلوگیری از خونریزی و استفاده از تنفس مصنوعی در صورت قطع تنفس، رساندن سریع مجروح به بیمارستان، تزریق سریع خون یا پلاسما به مجروح و کنترل مرتب نبض و فشارخون، عدم حرکت دادن بیمار به منظور جلوگیری از شوک ثانویه، عدم خوراندن هرگونه مایعات به بیمار توصیه می گردد. نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد که حمله کوسه در خلیج فارس یک تهدید بالقوه برای غواصان و دریانوردان است. لذا شناسایی انواع کوسه ها در این منطقه و همچنین ارایه راهکارهای امداد و نجات و درمان مصدومان اهمیت بسزایی دارد.

زمینه و هدف: افزایش چربی های خون یا هایپرلیپیدمی تهدیدی بالقوه برای سلامتی همه افراد جامعه است. عوامل متعددی بر ایجاد هایپرلیپیدمی تاثیر می گذارند از جمله محیط کاری، شغل و سبک زندگی که باید مورد توجه قرار گیرند. مطالعه حاضر برای اولین بار در ایران به تعیین شیوع هایپرلیپیدمی در دریانوردان ایرانی در سال 1396 به انجام رسید. روش ها: مطالعه توصیفی-مقطعی حاضر بر روی 274 نفر از دریانوردان ایرانی در طی سال 1396 انجام شد. برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه استاندارد ارزیابی سطح سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استفاده گردید. مشخصات دموگرافیک شامل سن، جنس، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، فعالیت بدنی، قد و وزن ثبت و ارزیابی گردید. جهت ارزیابی سطوح کلسترول تام، تری گلیسرید، HDL و LDL، از دریانوردان 5 میلی لیتر نمونه خون ناشتا (به مدت 12 ساعت با اطلاع قبلی) گرفته شد. یافته ها: میانگین سنی 274 نفر از دریانوردان ایرانی 7/9± 41/3سال (دامنه 29 تا 58 سال) بود. کلسترول تام، کلسترول LDL و تری گلیسیرید به ترتیب در 37/6درصد، 32/6درصد، و 49/4 درصد از دریانوردان بالاتر از حد نرمال گزارش شد و کلسترول HDL در 28/5درصد پایین تر از حد نرمال بود. بررسی ارتباط بین متغیرهای مورد بررسی با هاپیرلیپیدمی نشان داد که بین BMI بالا (0/155)، چاقی شکمی (0/244) و کم بودن فعالیت بدنی (0/101) با هایپرتری گلیسریدمی همسبتگی وجود دارد. نتیجه گیری: بالا بودن شیوع هایپرلیپیدمی در دریانوردان ایرانی، ضرورت انجام اقدامات اثربخش برای ارتقاء آگاهی، اصلاح سبک زندگی و پیشگیری از عوامل خطر در خصوص بیماری های غیرواگیر در این افراد را نشان می دهد.

زمینه و هدف: سلامت روانی در مورد افراد شاغل در مراکز نظامی بویژه دریانوردان ارتباط نزدیکی با عملکرد شغلی دارد به طوری که مطالعات گذشته سطوح بالایی از افسردگی و اضطراب را در آنها نشان داده است. هدف این پژوهش تعیین راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مناسب در جهت کاهش افسردگی و اضطراب، در دریانوردان ایرانی است. روش ها: روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است، که 150 نفر به عنوان نمونه به صورت در دسترس از جامعه آماری دریانوردان ایرانی در سال 1397 انتخاب شدند. از سه پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (CERQ)، افسردگی بک و اضطراب بک برای جمع آوری داده ها استفاده شد. یافته ها: بین 4 متغیر سرزنش خود، سرزنش دیگران، نشخوارفکری و فاجعه سازی با متغیرهای وابسته یعنی افسردگی و اضطراب همبستگی معنادار آماری برقرار بود. همچنین رگرسیون چند متغیری نشان داد که مقدار ضریب همبستگی بین راهبردهای تنظیم هیجانی ناسازگارانه با افسردگی و اضطراب، به ترتیب 0/574 و 0/507 می باشد، بعبارتی همبستگی متوسط وجود دارد. نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که راهبردهای تنظیم هیجانی ناسازگارانه (سرزنش خود، سرزنش دیگران، نشخوارفکری و فاجعه سازی) افسردگی و اضطراب را در دریانوردان ایرانی پیش بینی می کنند.