سلامت و محیط زیست
سال:1399 | دوره:13 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

زمینه و هدف تصفیه نامناسب ترکیبات هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAHs) کنده های حفاری روغنی تاثیرات نامطلوبی بر روی محیط زیست دارد. هدف از مطالعه حاضر بررسی کارایی دو روش زیست پالایی و تثبیت در پاکسازی ترکیبات PAHs از کنده های حفاری روغنی است. در این تحقیق با مقایسه کارایی دو روش مذکور، روش مناسب با رویکرد حفاظت از محیط زیست انتخاب می شود. روش بررسی در این مطالعه نمونه برداری از کنده های حفاری روغنی در شروع و پایان فرآیند تصفیه در دو روش مورد استفاده، طبق روش های استاندارد انجام شد. برای تعیین مقدار ترکیبات PAHs، از دستگاه سوکسله و کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد میزان حذف ترکیبات PAHs از نمونه کنده های حفاری روغنی با استفاده از روش زیست پالایی 97 درصد (mg/kg 440/3) و روش تثبیت 78 درصد (mg/kg 354/7) است. یافته های این بررسی نشان داد که روش زیست پالایی استاندارد مورد نیاز جهت تخلیه ترکیبات PAHsبه محیط را تامین می نماید. نتیجه گیری: به دلیل اینکه روش زیست پالایی نسبت به روش تثبیت در حذف ترکیبات PAHs بهتر عمل نموده و استفاده از آن منجر به حفظ محیط زیست می شود، این روش در این پژوهش از کارایی مناسبی برخوردار است و نتایج آن می تواند به عنوان الگویی در دیگر مناطق مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف یکی از شیوه های بررسی برونداد علمی و روند مطالعات پژوهشی، تحلیل علم سنجی است. هدف این مطالعه بررسی تولیدات علمی پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران با استفاده از ابزارهای علم سنجی است. روش بررسی: کلیه مقالات پژوهشکده، نمایه شده در پایگاه های استنادی Scopus و WoK از 2009 تا 23 نوامبر 2019 جستجو شد. داده های تحقیق با استفاده از روش های علم سنجی در نرم افزار R استخراج و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: روند تولید مقالات یک روند افزایشی نمایی با نرخ رشد سالیانه 10 درصد تعیین شد. تعداد مستندات 807 مقاله، متوسط تعداد ارجاعات به هر مستند 19/26 مورد، تعداد مستند به مولف 0/196 و تعداد مولف به مستند 5/1 نفر تعیین شد. بیشترین تعداد ارجاعات در 2017 با متوسط 35/5 بود. پرکاربردترین واژگان کلیدی Adsorption، Drinking water، Air pollution، Particulate matter، Risk assessment و Response surface methodology بودند که حاکی از برجسته تر بودن مطالعات مهندسی محور است. بخش قابل توجهی از مطالعات نیز با رویکرد ارزیابی مخاطرات بهداشتی انجام شده است. بیشترین وزن همکاری بین المللی پژوهشکده با ایالات متحده، سوییس، کانادا و هندوستان است. همچنین در بین موسسات داخلی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی بیشترین همکاری را با پژوهشکده داشته است. نتیجه گیری: علیرغم همکاری های قابل توجه پژوهشکده با موسسات خارج و داخل، همچنان ضرورت دارد تا سطح همکاری های بین المللی در جهت ارتقای جایگاه منطقه ای پژوهشکده افزایش یابد و بعلاوه به مطالعات سلامت محور با رویکرد ارزیابی مخاطرات بهداشتی توجه بیشتری شود و این مطالعات در اولویت بیشتری در برنامه عملیاتی مراکز تحقیقاتی و گروه های پژوهشی قرار گیرند.

زمینه و هدف پایش و پالایش انتشارات حاصل از ترافیک راهکاری مناسب به منظور ایجاد زیست بوم امن برای زیست مندان است. از این رو، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت پایش و پالایش زیستی فلزات سنگین روی، سرب و نیکل توسط اندام های هوایی و زیرزمینی گونه های بومادران و ازمک مستقر در حاشیه جاده های برون شهری همدان در سال 1398 انجام یافت. روش بررسی در این مطالعه توصیفی، پس از انتخاب 3 ایستگاه نمونه برداری، در مجموع 126 نمونه گیاهی و 63 نمونه خاک برداشت شد. پس از آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها در آزمایشگاه، محتوی عناصر در آنها توسط روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. همچنین، ضریب تغلیظ زیستی (BCF)، تجمع زیستی (BAF)، فاکتور انتقال (TF) و شاخص انباشت فلزات (MAI) محاسبه شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام یافت. یافته ها: میانگین مقادیر BCF و BAF در هر دو گونه بومادران و ازمک و برای همه عناصر بزرگ تر از 1 بود. از طرفی بومادران دارای TF بزرگ تر از 1 برای عنصر روی و ازمک دارای TFبزرگ تر از 1 برای عناصر روی و سرب بود. بیشینه میانگین مقادیر MAI در شاخسار شسته نشده، شسته شده و ریشه نیز به ترتیب برابر با 98/48، 64/87 و 72/38 و مربوط به بومادران بود. نتیجه گیری: با استناد به میانگین مقادیر محاسبه شده BCF، BAF و TF عناصر می توان اذعان داشت که گونه های بومادران و ازمک از قابلیت برداشت و تثبیت فلزات سنگین برخوردار بوده و استفاده از آنها برای پایش و پالایش فلزات سنگین از خاک و هوا در مناطق آلوده توصیه می شود.

زمینه و هدف مواد زاید شهری از منابع مهم آلاینده بوده و آلودگی خاک لندفیل به فلزات سنگین از چالش های رایج بوده است. هدف از این مطالعه ارزیابی ریسک اکولوژیک فلزات سنگین موجود در خاک لندفیل تهران و منطقه مسکونی مجاور آن بوده است. روش بررسی پس از مشاوره با کارشناسان و براساس تاسیسات پردازش پسماند، 12 نقطه انتخاب و در 4 فصل نمونه برداری گردید. هضم نمونه خاک با چهار اسید HNO3: HClO4: HCl: HF انجام و غلظت فلزات با دستگاه ICP-OES قرایت و ریسک اکولوژیکی محاسبه شد. از آزمون های کولموگراف-اسمیرنوف، کروسکال-والیس و ضریب همبستگی پیرسون جهت تعیین ارتباط بین غلظت فلزات با فصول و نقاط نمونه برداری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که ترتیب غلظت فلزات به صورت آلومینیوم>آهن>منگنز>روی> کروم>سرب>مس>نیکل>کبالت >آرسنیک>کادمیوم بود. آزمون ناپارامتری کروسکال-والیس و مقایسات زوجی نشان از تفاوت معنی دار بین غلظت فلزات در نقاط و فصول مختلف نمونه برداری به خصوص در فصول بارانی داشت. ضریب همبستگی پیرسون ارتباط قوی و مثبت بین میانگین غلظت مس-سرب، مس-روی و سرب-روی به ترتیب برابر با 0/932، 0/874 و 0/883 نشان داد. فلز مس در سایت کمپوست و تخمیر دارای بالاترین فاکتور آلودگی با مقادیر 13/2 و 9/89 بوده و شاخص زمین انباشتگی هم تاییدی بر آلودگی آنتروپوژنیک خاک منطقه بود. ریسک اکولوژیک در محدوده 67/3 تا 154/7 متغیر بوده که ترتیب عناصر به صورت کادمیوم >مس>سرب >نیکل>آرسنیک>کروم>روی>کبالت>منگنز بود. نتیجه گیری: با توجه به ریسک اکولوژیکی متوسط تا شدید فلزات در منطقه مورد بررسی و غلظت بالاتر آنها نسبت به غلظت زمینه، می توان دریافت که تغییرات فلزات و آلودگی خاک متاثر از فعالیت های صورت گرفته در لندفیل است.

زمینه و هدف آلودگی هوا یکی از مهمترین عوامل خطر محیطی است که مواجهه با آن می تواند سبب اثرات حاد و مزمن متعددی بر سلامت انسان شود. بسیاری از مناطق کشور ایران، بخصوص استان های غربی، جنوبی و جنوب شرقی کشور سال هاست که با پدیده گردوغبار درگیر هستند. بررسی های مربوط به فراوانی روزهای گرد و غباری کشور نشان می دهد که چاله های مرکزی ایران و شهرهای زابل و زاهدان بیشترین روزهای گرد و غباری را دارند. تحقیق حاضر جهت تعیین غلظت ذرات معلق با قطر آیرودینامیکی µ m 2/5 و کمتر (PM2. 5) براساس فصول و ماه های مختلف سال در شهر زاهدان است. روش بررسی این پژوهش یک مطالعه توصیفی-تحلیلی و مقطعی بود که طی تیرماه 1397 الی تیرماه 1398 در شهر زاهدان انجام شد. نمونه ها هر 6 روز 1 بار در طول یک دوره 24 ساعته و همچنین در روزهای گرد و غباری، با استفاده از دستگاه نمونه بردار هوا مدل Air Sampler PQ200/BGI جمع آوری شد. یافته ها نتایج به دست آمده نشان می دهد که میانگین غلظت PM2. 5 در شهر زاهدان در طول مدت زمان این مطالعه معادل µ g/m3 36/86 بوده است. همچنین مقدار حداکثر و حداقل غلظت روزانه PM2. 5 در طول مدت نمونه برداری به ترتیب 130/8 و µ g/m3 4/75 اندازه گیری شد. نتیجه گیری: میانگین غلظت های PM2. 5 در 3 ماهه فصل تابستان، در حدود 88 درصد موارد بالاتر از حدود رهنمود 24 ساعته سازمان جهانی بهداشت (µ g/m3 25) بود که این امر بیانگر این است که ذرات معلق هوا به عنوان یک تهدیدکننده جدی سلامت برای افراد ساکن آن مناطق است و ضرورت اجرای اقداماتی جهت کاهش این عامل خطر به وضوح نمایان است.

زمینه و هدف حمل ونقل به عنوان یکی از بخش های مصرف کننده سوخت های فسیلی سهم عمده ای در انتشار گازهای گلخانه ای از جمله CO2 و CH4 دارد که به عنوان اصلی ترین عوامل گرمایش جهانی شناخته شده اند. از طرفی، ازدحام با کاهش سرعت و تکرار توقف-حرکت وسیله نقلیه منجر به مصرف سوخت و صرف زمان سفر بیشتر و در نتیجه انتشار بیشتر گازهای گلخانه ای می گردد. از این رو، هدف از این پژوهش معرفی شاخص ازدحام جهت تخمین انتشار گازهای گلخانه ای در معابر شهری است. روش بررسی ابتدا، وضعیت جریان ترافیک در خیابان های اصلی شهر همدان در طول مردادماه 1398 به صورت پیوسته و در 8 بازه زمانی 8 صبح تا 12 شب پایش و نقشه میانگین ازدحام تهیه شد. سپس، مساحت و ضریب وزنی هر معبر براساس مدل تخصیص ترافیک به دست آمد و براساس سهم انتشار CO2 و CH4 در بخش حمل ونقل شهر همدان حاصل از ترازنامه انرژی، سرانه تولید و میزان انتشار سالانه CO2 و CH4 در هر معبر برآورد شد. یافته ها: براساس نتایج، میزان انتشار CO2 و CH4 از بخش حمل ونقل به ترتیب CO2 ton 776000 و CH4 ton 396 است. بزرگراه امام خمینی (CO2 ton 29166) به دلیل سرعت و عرض معبر بیشتر و خیابان میرزاده عشقی (CO2 ton 24453) به دلیل وضعیت توقف-حرکت خودروها تولیدکننده بیشترین مقدار کربن هستند. نتیجه گیری: تطابق شاخص ازدحام با مدل تخصیص ترافیک می تواند جهت برآورد میزان آلودگی های ترافیک شهری مورد استفاده قرار گیرد و به دلیل نرخ رشد بالای گازهای CO2 و CH4، مدیریت و کاهش انتشار گازها و افزایش فضای سبز جهت ترسیب کربن ضرورت دارد.

زمینه و هدف آلودگی گاز SO2 به یک نگرانی جدی تبدیل شده است. این مطالعه با هدف جذب SO2 حاصل از سوختن سوخت JP-4 انجام شد. روش بررسی آزمایشات تجربی با روش ترموگراویمتری در دماهای مختلف و غلظت های مختلف گاز SO2 بررسی شد. مطالعه سینتیکی واکنش گاز-جامد غیرکاتالیستی مذکور با استفاده از مدلسازی ریاضی براساس مدل حفره تصادفی، انجام گردیده است. یافته ها با توجه به نتایج نمودار توزیع اندازه حفرات به دست آمد. پارامترهای ساختاری مدل حفره اتفاقی به صورت 5-10×1/92r=، 0/64=S0 106×1/27=، ε 0، 3/81=ψ محاسبه گردید. منحنی های ترموگراویمتری و نمودار درصد تبدیل-زمان استخراج شده است. مدلسازی واکنش با فرم کسری براساس واکنش دهنده گازی به دست آمده است. نتیجه گیری از پارامترهای سینتیکی به دست آمده می توان جهت طراحی سیستم های سولفورزدایی گاز دودکش در دمای پایین استفاده کرد.

زمینه و هدف یکی از مهمترین عوامل موثر بر سلامتی در یک اجتماع، آب آشامیدنی سالم و بهداشتی است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد "اطمینان از در دسترس بودن و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همه" را به عنوان یکی از 17 آرمان توسعه پایدار برای دستور کار توسعه 2030 اتخاذ کرده است. هدف 1-6 از آرمان 6 توسعه پایدار دسترسی جهانی و عادلانه به آب آشامیدنی سالم و مقرون به صرفه و تامین امنیت آب آشامیدنی برای همه خانوارها است. هدف 2-6 خواستار پایان دادن به دفع مدفوع در محیط آزاد برای اطمینان از اینکه هر شخص به توالت و سیستم دفع ایمن دسترسی دارد، است. 143 روستای سوادکوه با ضعف در سیستم های آبرسانی و خدمات بهداشتی جهت به روز رسانی شاخص ها و اجرایی شدن اهداف توسعه پایدار انتخاب گردید. روش بررسی چک لیستی برای استخراج اهداف 1-6 و 2-6 براساس برنامه پایش مشترک (JMP) طراحی شد. با احتساب 7400 خانوار، حاشیه خطای 5 درصد و حدود اطمینان 95 درصد و لحاظ کردن محافظه کارانه ترین حالت برای توزیع پاسخ برابر با 50 درصد، مقدار حجم نمونه ای برابر با 512 خانوار تعیین گردید. نمونه ها تصادفی و از بین تمامی روستاها گردآوری و سپس تحلیل توسط SPSS19 انجام شد. یافته ها: در بخش آب آشامیدنی 84 درصد به خدمات ایمن، 15 درصد به خدمات پایه و حدود 1 درصد به خدمات بهبود نیافته دسترسی دارند. در بهسازی 98/8 درصد از خدمات ایمن و 0/2 درصد از خدمات محدود استفاده می کنند. در بخش بهداشت فردی 98/8 درصد افراد به خدمات ایمن دسترسی دارند. نتیجه گیری: عدم ایمن سازی آب آشامیدنی و عدم بهسازی منابع آب عمده مشکلات بخش آب آشامیدنی است. عدم دسترسی به شبکه فاضلاب، دفع فاضلاب در زمین بزرگ ترین مخاطرات بهداشتی منطقه است. مطالعه انجام شده می تواند راهکارهایی جهت بهبود کیفیت بهداشتی زندگی افراد، ارایه کند.

زمینه و هدف زیست پالایی و به تبع آن یکی از شاخه های اصلی آن، یعنی گیاه پالایی، از فرایندهای مهم و اساسی برای پاک سازی و حذف آلودگی ها در محیط زیست محسوب می گردد. با توجه به کثرت کارخانجات سیلیس در منطقه ازندریان شهرستان ملایر و آلودگی زیاد سیلیس خاک در این منطقه، این مطالعه با هدف مقایسه اثر زیست پالایی قارچ Fusarium oxysporum و گیاه پالایی Portulace olerace. L در جذب سیلیس صورت گرفت. روش بررسی به این منظور کشت خرفه در شرایط گلخانه ای و در غلظت های مختلف سیلیس و تحت تیمار قارچ در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. یافته ها: نتایج حاصله نشان داد که قارچ با سرعت بالا و در آلودگی سیلیس با غلظت 95 درصد به راحتی رشد کرده و توانست 84/50 درصد سیلیس موجود در خاک را جذب کند و گیاه هم توانست در آلودگی 80 درصد سیلیس، بالاترین میزان جذب را به مقدار 61/71 درصد داشته باشد و بیشترین میزان جذب سیلیس در همزیستی گیاه و قارچ در غلظت 80 درصد سیلیس و به میزان 69/90 درصد است. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که سیلیس تاثیر مثبت و معنی داری بر صفات فیزیولوژیکی گیاه خرفه داشته و باعث افزایش میزان فنل، فلاونویید و آنتوسیانین شده است. همزیستی قارچ و گیاه هم باعث افزایش صفات فیزیولوژیکی نام برده در گیاه خرفه شد. همچنین همزیستی گیاه و قارچ در جذب سیلیس تاثیر مثبتی داشته است و می تواند به کاهش آلودگی های ناشی از تراکم سیلیس در منطقه موثر باشد.

زمینه و هدف کیفیت هوا و توزیع عناصر کمیاب در کلانشهر تهران با استفاده از فراکاشت گلسنگ اپی فیت Ramalina sinensis مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی تال گلسنگ R. sinensis از منطقه غیرآلوده جمع آوری و به مدت شش ماه در شش سایت شهری تهران فراکاشت شد. بعد از پایان دوره مواجهه، محتوای 12 عنصر در گلسنگ با آنالیز ICP-MS تعیین شد و داده های حاصل با استفاده از آنالیزهای آماری و شاخص های مختلف مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها براساس نتایج، ترتیب میانگین غلظت عناصر در نمونه گلسنگ R. sinensis به صورت CoCr>Cu>Fe>Mg>Ni>Zn>Mn>Co>Pb>Ca>K مشاهده شد که بیانگر توانایی قابل توجه این گونه در انباشت عناصر Na، Cr، Cu و Fe است. آنالیز PCA و EF نیز نشان داد که منشا عناصر کمیاب جذب شده توسط گلسنگ به طور عمده از منابع وسایل نقلیه هستند. نتیجه گیری این مطالعه کاربرد و اهمیت استفاده از گلسنگ R. sinensis در پایش زیستی عناصر آلاینده هوا در مناطق شهری را نشان می دهد، که این رویکرد می تواند جایگزینی مناسب، دقیق و مقرون به صرفه بودن گلسنگ نسبت به سایر پایشگرهای زیستی برای آلاینده های هوا و تعیین سطوح مختلف آلودگی هوا را در مقیاس بزرگ ارایه دهد.

زمینه و هدف هدف از این مطالعه بررسی اثر تغییر فصل بر روی تراکم و تنوع گونه های هوابرد قارچی از فرایند کمپوست سازی است. روش بررسی نمونه ها براساس روش 0800 NIOSHدر ارتفاع m 1/5 از سطح زمین طی فرایند تفکیک پسماند، همزدن ویندرو و سرند کمپوست رسیده گرفته شد. نمونه های هوا در دو فصل تابستان (108 نمونه) و زمستان (108 نمونه) در کارخانه کمپوست سازی در شیراز برداشته شد. محیط کشت شامل سابورود دکستروز آگار (Sabaroud Dextrose Agar) بوده که پس از نمونه برداری در دمای ° C 37-45 انکوبه گردید. نتایج توسط آزمون t-test در MATLAB نسخه 2018 آنالیز شدند. یافته ها طی تفکیک پسماند و سرند توده کمپوست رسیده، تنوع قارچی در تابستان بیشتر از زمستان بود (0/05p<). گونه غالب به ترتیب آسپرژیلوس فلاووس (CFU/m3 4449/8) (0/05p<) و گونه های پسیلیومایسس (CFU/m3 1850/9) (0/05p<) بودند. در حالی که تنوع گونه های قارچی در زمان به همزدن توده ویندرو در زمستان بیشتر از تابستان (0/05p<) و گونه غالب، مخمر(CFU/m3 420/6) بود. در تمام مراحل کمپوست سازی تنوع گونه های قارچی ترموفیل در تابستان بیشتر از زمستان بوده و ارتباط مستقیم و مثبتی با دما و رطوبت داشته است. به طوری که در زمستان، تنها گونه آسپرژیلوس فومیگاتوس در طی به همزدن توده های ویندرو شناسایی شد (CFU/m3 433/46). نتیجه گیری از آنجایی که تراکم و تنوع قارچ های مزوفیل در تابستان بیشتر از زمستان بوده و در تمام مراحل کمپوست سازی غلظت گونه آسپرژیلوس از محدوده مجاز و رهنمودهای EPA, ACGIH, NIOSH و EU بالاتر بوده، تمهیدات لازم فردی و اقدامات مربوط به حذف اسپورهای قارچی از هر دو محیط ضروری است.

زمینه و هدف آلاینده های منتشر شده از صنایع در صورت ورود به زنجیره غذایی می تواند سلامت انسان را با مخاطره مواجه سازد، از این رو پایش محیطی آنها ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با هدف بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین سرب، مس و نیکل و میزان شاخص تحمل آلودگی هوا در درختان کهور پاکستانی و کنوکارپوس در سال 1399 در شهرستان ماهشهر انجام شد. روش بررسی به منظور بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین در شهرستان ماهشهر از دو گونه درختی کهور پاکستانی و کنوکارپوس به تفکیک تعداد 15 پایه انتخاب و ضمن ثبت مختصات هر درخت تعداد 4 نمونه برگ از هر درخت و در مجموع 60 نمونه از هر گونه برداشت و به آزمایشگاه منتقل گردید. غلظت فلزات سنگین پس از آماده سازی نمونه ها و طی فرایند هضم با استفاده از دستگاه جذب اتمی قرایت شد. در این مطالعه از آزمون کولموگراف اسمیرنوف جهت نرمال بودن داده ها، آزمون های T مستقل جهت تعیین سطح معنی داری و سپس همبستگی پیرسون استفاده شد. پهنه بندی غلظت هر فلز سنگین در سطح شهرستان نیز با استفاده از نرم افزار Ver. 10. 4 Arc GIS انجام شد. یافته ها نتایج نشان داد گونه کنوکارپوس بیشترین مقادیر مربوط به غلظت فلز سرب (mg/kg 0/035 ± 0/1223)، مس (mg/kg 0/053 ± 0/2101) و نیکل (mg/kg 0/094 ± 0/2023) را به خود اختصاص داد. بررسی همبستگی بین فلزات سنگین نشان داد افزایش یا کاهش یک فلز هیچ تاثیری در مقادیر سایر فلزات ندارد. مقایسه شاخص تحمل آلودگی هوا در گونه کنوکارپوس (mg/kg 0/026 ± 6/53) بیشتر از کهور پاکستانی (mg/kg 0/029 ± 4/77) برآورد شد. نتایج حاصل از پهنه بندی نیز نشان داد جنوب و جنوب شرقی شهرستان ماهشهر بیشترین تجمع فلزات سنگین را در برگ درختان دارد. نتیجه گیری گونه کنوکارپوس قابلیت تحمل آلودگی هوای بیشتری نسبت به کهور پاکستانی دارد و از این جهت مناسب توسعه در مناطق با سطح آلودگی بالا است. همچنین پهنه بندی تجمع زیستی فلزات سنگین نشان داد جنوب و جنوب شرقی شهر ماهشهر به دلیل تجمع مراکز صنعتی نیازمند کاشت درختان با سطح مقاوم بالا نسبت به آلودگی فلزات سنگین است.