طب سنتی اسلام و ایران
سال:1398 | دوره:10 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

سابقه و هدف: کبد چرب غیرالکلی از بیماری های شایع در جهان است که شیوع آن در ایران از 21/5 تا 31/5 درصد گزارش شده و هنوز درمان قطعی برای آن مشخص نشده است. بذر زنیان یا اجواین در طب سنتی ایران به عنوان هضم کننده و مقوی کبد کاربرد داشته است. این مطالعه با هدف مقایسه ی تأثیر عصاره ی آبی بذر زنیان در مقایسه با دارونما در بهبود هضم معده و درمان بیماری کبد چرب غیرالکلی انجام شده است. مواد و روش ها: در این مطالعه ی کارآزمایی بالینی دوسوکور، 55 فرد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی به طور تصادفی (تخصیص بلوک تصادفی) به دو گروه دریافت کننده ی دارو (27 نفر) و دارونما (28 نفر) تقسیم شدند. تمامی افراد دو گروه علاوه بر آموزش سبک زندگی و تغذیه، روزانه سه عدد کپسول 500 میلی گرمی (زنیان یا دارونما) به مدت 8 هفته دریافت کردند. سطوح آنزیم های کبدی، میزان استئاتوز کبد، سوءهاضمه و شدت آن و شاخص های تن سنجی در ابتدا و انتهای مطالعه تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری توسط نرم افزار SPSS نسخه ی 21 انجام گرفت. یافته ها: بیشتر بیماران (72/7 درصد) در گروه سنی 30 تا 50 سال قرار داشتند. هر دو گروه از نظر ویژگی های دموگرافیک با یکدیگر یکسان بودند. در انتهای 8 هفته مداخله، سطح ALT (<0. 001p)، میزان استئاتوز کبدی (RR=2. 49, p=0. 033) و شدت سوءهاضمه (p=0. 025) در گروه دارو نسبت به دارونما بهبود معنی داری نشان داد. ولی علی رغم کاهش معنی دار سطح آنزیم AST در هر دو گروه، در بین دو گروه معنی دار نبود (=0. 098p). وزن و شاخص توده ی بدنی (BMI) در انتهای مطالعه در هر دو گروه، دارو (p=0. 016)و دارونما (p=0. 007) کاهش معنی دار یافت اما نسبت دور کمر به باسن (WHR) فقط در گروه دارو کاهش معنی دار پیدا کرد (p=0. 011). نتیجه گیری: با توجه به اینکه مصرف کپسول زنیان در بهبود نسبی بیماری کبد چرب غیرالکلی مؤثر است، می توان استفاده از آن را در درمان بیماران مبتلا توصیه کرد.

سابقه و هدف: در طب سنتی ایران مزاج شاخصی کیفی است و با توجه به اهمیت نوع مزاج در دستگاه های بدن و اهمیت کنترل اسیدیته بدن در فعالیت های غیرهوازی، در این تحقیق به دنبال این موضوع هستیم که آیا پاسخ یک جلسه فعالیت ورزشی بر شاخص های توان بی هوازی و شاخص خستگی و شاخص توده ی بدن با تداخل مزاج گرم و سرد در دانشجویان دانشگاه شیراز و دانشجویان دانشگاه ارتش متفاوت است؟ مواد و روش ها: این تحقیق از نوع نیمه آزمایشی بود که بدین منظور تعداد 31 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز و 28 نفر از دانشجویان دانشگاه ارتش بر اساس جدول مورگان و به صورت هدف مند در دسترس بر اساس مزاج که در سال تحصیلی 94-93 مشغول به تحصیل بودند، به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. سپس همه ی آن ها به فاصله ی یک هفته دو بار تست رست را به منظور اندازه گیری شاخص های توان بی هوازی و شاخص خستگی انجام دادند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون واریانس چندمتغیره مانوا و نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد تفاوت معنادار بین میانگین توان بی هوازی (0/003=p)، حداکثر توان بی هوازی (0/05=p) و مجموع توان بی هوازی (0/003=p) بدون در نظر گرفتن نوع مزاج میان دانشجویان دو دانشگاه وجود داشت. از سوی دیگر در تحقیق حاضر شاخص حداکثر توان در دانشجویان دارای مزاج گرم در هر دو دانشگاه بالاتر از دانشجویان دارای مزاج سرد بود اما معنادار نبود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت نوع مزاج به تنهایی بر شاخص های توان بی هوازی و شاخص خستگی تأثیر ندارد. به منظور اظهارنظر قطعی در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتری است.

سابقه و هدف: عملکرد جنسی یکی از مؤلفه های مهم کیفیت زندگی است که اختلال آن می تواند آسیب جدی به ارتباطات بین فردی، سلامت عاطفی و اعتماد به نفس افراد وارد کند. شیوع قابل توجه اختلالات عملکرد جنسی و عوارض آن لزوم بهره مندی از دیدگاه های سایر مکاتب طبی را روشن می کند. طب ایرانی، به عنوان یک طب کل نگر دارای تجربیات و دیدگاه های مشخص در تشخیص و درمان ضعف جنسی است. مطالعه ی حاضر به علل کاهش میل جنسی (باه) زنان و درمان آن از نگاه طب ایرانی می پردازد. مواد و روش ها: در این مطالعه ی مروری، متون معتبر طب سنتی با محوریت قانون، پیرامون ضعف جنسی، مورد بررسی قرارگرفت و دیدگاه های طب سنتی و طب رایج در این حوزه مقایسه شد. یافته ها: طب ایرانی، سلامت اعضای رئیسه (قلب، مغز، کبد و غدد جنسی) را لازمه ی سلامت جنسی می داند در حوزه ی درمان نیز، تقویت این اعضاء می تواند موجب کارکرد بهتر جنسی شود. سبب شناسی اختلال عملکرد جنسی زنان پیچیده و چندعاملی است و حاصل اثر متقابل عوامل فیزیولوژیک (بیولوژیک)، روان شناختی و جامعه شناختی است و فاکتورهای روان شناختی به عنوان علت اولیه و مهم تر از سایر عوامل مطرح است. مکتب غنی طب ایرانی، مشکلات روانی را برخواسته از ضعف قوای نفسانی و حیوانی می داند. به نظر می رسد اهمیت دادن به عوامل روان شناختی در طب رایج، در راستای نظر طب ایرانی در مورد اولویت دادن اعضای رئیسه در تشخیص و درمان ضعف باه باشد. نتیجه گیری: این تحقیق برآن است که با ارائه ی دیدگاه های تشخیصی و درمانی طب ایرانی در حوزه ی ضعف باه، زوایای تازه ای در برخورد با این اختلال بگشاید، تا بتوان از راهکارهای درمانی طب ایرانی در افزایش میل جنسی زنان استفاده کرد و مسیر را برای تحقیقات بالینی در این حوزه هموار و فراهم کرد.

سابقه و هدف: دستاوردهای مکاتب پزشکی نوین مانند سایر علوم، با مکاتب گذشته این علم پیوند دارد. آگاهی از علوم پایه این مکاتب لازمه ی شناخت صحیح و فهم دقیق آن هاست. شناخت آناتومی اعصاب به عنوان بخشی از علوم پایه در طب سنتی ایران و نقش آن در ایجاد و درمان بیماری ها دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش به بررسی آناتومی اعصاب جمجمه ای از دیدگاه رازی و ابن سینا و مقایسه ی آن با کتاب آناتومی گری به عنوان یکی از کتاب های مرجع در علم آناتومی، پرداخته شده است. مواد و روش ها: در این مطالعه ی تطبیقی، به بررسی آناتومی اعصاب مغزی از نظر تعداد و عملکرد آن ها در کتب المنصوری فی الطب و القانون فی الطب، دو اثر مهم دوران تمدن اسلامی و مقایسه آن ها با کتاب آناتومی گری پرداخته شده است. یافته ها: از دیدگاه طب نوین از جمله در کتاب آناتومی گری، تعداد اعصاب مغزی دوازده جفت می باشند؛ درحالی که کتب فوق، این اعصاب را هفت جفت ذکر کرده اند. در این پژوهش مشخص شد زوج های عصبی ابتدایی و انتهایی مغز از نظر نام گذاری و عملکرد تقریباً مشابه با طب نوین هستند. اعصاب بخش میانی مغز درحالی که عملکردی مشابه با عملکرد اعصاب میانی در طب نوین دارند، اما بخش های مختلفی از یک زوج عصبی ممکن است با بخش هایی از چند زوج عصبی در طب نوین مطابقت داشته باشند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش فوق نشان می دهد از جمله عوامل تفاوت آناتومی اعصاب مغزی از دیدگاه رازی و ابن سینا با آناتومی جدید، علاوه بر عدم بیان برخی از شاخه های عصبی، نام گذاری چند شاخه عصبی به دلیل تقارب رویشگاه، تحت عنوان یک شاخه بوده است؛ اما در بیان عملکرد این اعصاب، تقریباً به همه ی شاخه ها پرداخته شده است. همچنین ابن سینا در کتاب قانون به جزئیات بیشتری نسبت به کتاب المنصوری رازی در رابطه با آناتومی اعصاب مغزی اشاره کرده است.

سابقه و هدف: در سال 1386 به موازات راه اندازی رشته Ph. D طب سنتی، نخستین سلامتکده های طب ایرانی تأسیس شد. به دلیل ضرورت تأمین داروهای تجویزشده و امنیت دارویی بیماران، داروخانه های وابسته به سلامتکده ها کار خود را آغاز کردند. آگاهی روزافزون مردم، پیش بینی افزایش تعداد سلامتکده ها، ترویج وسیع طب ایرانی و از سوی دیگر محدودیت تعداد فارغ التحصیلان داروسازی سنتی، لزوم برنامه ریزی در رابطه با تأمین گسترده فرآورده های طب ایرانی را نشان می دهد. مواد و روش ها: در این مطالعه، با جست وجوی کلیدواژه هایenterprise Micro-و Small & Medium pharmaceutical enterprise استخراج و بررسی شد، سپس دستورالعمل های واحدهای تولیدی کوچک داروسازی و آزمون های ضروری فرآورده های جالینوسی در سطح دنیا از پایگاه های اینترنتیSID, PubMed, Science Direct, Google Scholar تا دسامبر 2019 به علاوه ی قوانین وزارت بهداشت کشور، سازمان غذا و دارو و سازمان جهانی بهداشت گردآوری و پیشنهادات مرتبط با ویژگی های یک واحد تولیدی کوچک از طریق مصاحبه با متخصصان داروسازی سنتی جمع آوری شد. یافته ها: مدل پیشنهادی این مطالعه، شرکت خرد و کوچک است که مطابق قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران با رویکرد دانش بنیان و از نوع مسئولیت محدود و سهامی خاص فرآورده های طبیعی تولید می کند. با فعالیت شرکت های خرد یا کوچک در حوزه ساخت فرآورده های طبیعی، ارائه محصولات غیراستاندارد توسط عطاری ها و هزینه ها کاهش می یابد و اشتغال زایی را به دنبال خواهد داشت. لذا ضروری است سیاست گذاری نوین بر مبنای آموزش مهارت های تولید و کارآفرینی صورت پذیرد.

سابقه و هدف: مفردات، اجزای گیاهی، حیوانی و معدنی هستند که ضمن کاربرد مستقل در درمان، به عنوان پایه ی ساخت داروهای ترکیبی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از اولین کتاب هایی که در سرزمین های اسلامی به موضوع مفردات پرداخته، ماتریامدیکا اثر دیسقوریدوس گیاه شناس قرن اول میلادی است که در قرن 3ق به عربی ترجمه شده و آخرین آن ها در قرن 13ق با عنوان محیط اعظم به نگارش درآمد. به دلیل اهمیت مبحث مفردات تا کنون مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته، اما هیچ یک به معرفی مجموعه ی مفردات طی سده های 3 تا 13ق در قلمروی سرزمین های اسلامی نپرداخته اند. هدف از مطالعه ی حاضر، گردآوری اطلاعات کتاب شناسی و محتوایی این آثار از قرن 3 تا 13ق است. مواد و روش ها: پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر به روش کمّی دوره پژوهی و از طریق جست وجو در فهرست واره ها و منابع الکترونیک برای یافتن آثار تألیف یافته در سیر زمانی قرن های 3 تا 13ق انجام شد. سپس آثار شاخص و برجسته در مناطق تحت حکومت اسلام، بر اساس معیارهای مشخص، برگزیده شدند و به صورت مجزا و اساسی مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها: در طول 10 سده مذکور، 192 اثر در زمینه مفردات نگارش یافته است. از میان آن ها و بر اساس معیارهای مشخص، 31 اثر به عنوان آثار برجسته شناسایی شدند که 20 اثر به صورت اختصاصی به مبحث مفردات، 6 اثر به مفردات و قرابادین توأم با یکدیگر و در 5 اثر دایره المعارف گونه، مفردات در کنار سایر موضوعات پزشکی مورد بررسی قرار گرفته اند. بحث و نتیجه گیری: بر اساس مطالعات صورت گرفته این نکته استنباط می شود که تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در قلمروی سرزمین های اسلامی، روند تألیف کتب مفردات را متوقف نساخته و هرچند با کمیت های متفاوت اما در طول این 10 قرن ادامه یافته است.

سابقه و هدف: وضعیت گیاهان دارویی و عطاری ها به عنوان اصلی ترین عوامل در بازار گیاهان دارویی می تواند راهنمای خوبی برای سیاست گذاران صنعت دارویی کشور و استان گلستان که یکی از مهم ترین رویشگاه های این گیاهان در کشور است، باشد. لذا در این پژوهش برخی از ویژگی های گیاهان دارویی مورد استفاده در طب ایرانی و عطاری های شهر گرگان مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: این تحقیق به صورت پیمایشی بر روی 43 عطاری در شهر گرگان انجام گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه ای بود که شامل مشخصات دموگرافیک عطاران، نحوه ی کسب اطلاعات و آگاهی آن ها، ویژگی های مهم ترین و پرفروش ترین گیاهان دارویی و وضعیت اقتصادی-اجتماعی خریداران بود. روایی محتوای پرسشنامه با نظرات کارشناسان و برخی از فروشندگان مجرب و پایایی آن ها از طریق محاسبه ی ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و تعیین شد. در نهایت اطلاعات جمع آوری شده پس از بررسی و دسته بندی با نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: جامعه ی مورد مطالعه شامل 43 نفر از عطاران بودند که میانگین سنی افراد مشغول در عطاری ها 35/09 و میانگین تجربه ی کاری آن ها 7/6 سال بود. تنها 9/3 درصد عطاران رشته ی تحصیلی مرتبط با گیاهان دارویی داشته و 90/6 درصد دیگر دارای رشته ی تحصیلی دیگری بودند. از پرفروش ترین گیاهان موجود در عطاری ها می توان به آویشن (22 درصد)، گل گاوزبان (20 درصد) و خاکشیر (20 درصد) اشاره کرد؛ همچنین بیشترین علل مراجعه به عطاری ها مشکلات و بیماری های کبد و کلیه، درد مفاصل و سرماخوردگی بود. نتیجه گیری: برای مقابله با اثرات بیماری های شناخته شده، از گیاهان دارویی در شهر گرگان استفاده های متنوعی صورت می گیرد. با توجه به مصرف بالای برخی از گیاهان دارویی در بین اقشار کم درآمد مردم و کسب اطلاعات اغلب عطاران از طریق تجربه و مطالعه توصیه می شود برنامه ریزی و سیاست گذاری لازم جهت پرورش گیاهان دارویی و ارائه ی دوره های آموزشی برای فروشندگان در این شهر مدنظر قرار گیرد.