محیط زیست و توسعه فرابخشی
سال:1399 | دوره:5 | شماره:68 |تعداد مقالات:6

پهنه بندی یک روش کاملا مقبول برای دور نگه داشتن طبیعت گردان از مناطق حساس و ارزشمند اکولوژیک محسوب می شود. در این پژوهش، با در نظر گرفتن اهدافی چون؛ معرفی و امکان سنجی منطقه لیپار برای توسعه گردشگری، حفاظت از تنوع زیستی منطقه و ارزیابی قابلیت های نرم افزار Google Earth و روش تفسیر چشمی در شبیه سازی مناطق، به پهنه بندی منطقه لیپار پرداخته شد. طی بازدیدهای میدانی و عکس برداری از منطقه با دستگاه موقعیت یاب جهانی نقاط کنترل زمینی ثبت شدند. نقشه واقعیت زمینی، نقشه نهایی پهنه بندی و محاسبه سهم هر پهنه در محیط نرم افزار ArcGIS نسخه 10, 3 تهیه شد. شناسایی پوشش گیاهی و حیات وحش منطقه از طریق مشاهده مستقیم با استفاده از روش تصادفی انجام گرفت. نتایج تحلیل نقشه نهایی طبقه بندی منطقه نشان داد که لیپار دارای 13 نوع پهنه است و پهنه نمک زار دارای کم ترین درصد و بوته زار و علف زار با تراکم ضعیف از بیش ترین درصد سهم برخوردار هستند. هم چنین، مقدار 2/67 درصد از منطقه تحت تاثیر ساخت و سازهای انسان قرار گرفته است. نتایج نشان داد که مناطقی هم چون ساحل ماسه ای، مناطق صخره ای و مناطق دارای پوشش گیاهی سطح تالاب، زیستگاه های حساس حیات-وحش محسوب می شوند. هم چنین، در این پژوهش، تعداد 4 گونه گیاهی، 6 گونه پرنده و 2 گونه خزنده شناسایی شد.

حق سلامت به عنوان یک حق ذاتی به این معناست که هر کس حق دارد تا به بالاترین استاندارد سلامت جسمانی و روانی دستیابی داشته باشد و این حق تمام خدمات پزشکی، بهداشت عمومی، غذای کافی، مسکن مناسب، محیط کار سالم و محیط زیست تمیز را در بر می گیرد. امروزه محیط زیست و سلامت، دو نهاد کاملاً متقابل به شمار می روند، به طوری که نبود یکی تأثیر شگرفی بر دیگری خواهد داشت. بر این اساس در کنار سایر ارزش هایی که پیش بینی شده است، حق بر سلامت و داشتن محیط زیست سالم نیز یکی از ارزش های اساسی برای انسان ها به شمار می آید به طوری که انسان بدون داشتن محیط زیستی امن و سالم قادر نخواهد بود به زندگی طبیعی خود ادامه دهد. امروزه یکی از مسائلی که به نوعی معضل تبدیل شده، تهدید و به مخاطره انداختن سلامتی انسان در بعد جسمی و روانی در ارتکاب جرائم زیست محیطی است که بعضاً این عوارض جبران ناپذیر بوده، لذت حیات را سلب و حتی در برخی موارد جان و زندگی انسان ها را گرفته است. اهمیت پیشگیری از جرائم زیست محیطی از این جهت است که با سلامتی انسان ها به صورت مستقیم ارتباط دارد، اغلب کشورها مقررات جزایی خاصی را در این مورد به اجرا می گذارند. بدین جهت این مهم به عنوان موضوعی ویژه در شکل دهی به سیاست جنایی تقنینی در مورد حفاظت از محیط زیست قابل مطالعه و بررسی است. یکی از این ظرفیت ها ابزار قانونگذاری است و دیگری می تواند استفاده از سمن ها یا همان سازمان های مردم نهاد باشد که می تواند از طریق رسمیت بخشیدن به عملکرد سازمان های مردم نهاد نقش هر چه بیش تر آن را در پیشبرد اهداف عالی خود داشته باشد. یکی از نقش های مهم سمن ها در قبال حفظ محیط زیست پیشگیری از وقوع جرم های زیست محیطی از طریق آگاهی افکار عمومی و امر به معروف و نهی از منکر از این طریق است که خوشبختانه قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری جدید به اهمیت سمن ها واقف شده و از نقش آن ها سخن گفته است.

به منظور دستیابی به راه کاری مشترک و هماهنگ برای نقل و انتقال فرامرزی موجودات زنده تراریخته و ایجاد اطمینان و قانونمندی در زمینه مقررات ایمنی زیستی در دنیا و افزایش هماهنگی جهانی، پروتکل کارتاهنا تصویب شد. بر اساس بند دوم ماده ی 23 این پروتکل دولت های عضو موظفند در زمینه تصمیم گیری و سیاست گذاری در مورد موجودات زنده تراریخته با مردم و نهادهای مردمی مشاوره کرده و نتایج این مشاوره ها را در دسترس عموم قرار دهند. در سال های اخیر محصولات تراریخته وارد سفره غذایی مردم ایران شده ولی اطلاع رسانی مناسبی در خصوص فواید آن برای مردم انجام نشده است. از آن جا که ساختار ژنتیکی گیاهان تراریخته از طریق مهندسی ژنتیک تغییر می یابد و این تغییر معمولاً در جهت بهبود مقاومت گیاه به برخی آفات یا بیماری های گیاهی صورت می گیرد امیدواری وجود دارد که این امر منجر به کاهش مصرف سموم شیمیایی خطرناک شود. با وجود مصرف محصولات تراریخته در ایران، برچسب گذاری روی همه محصولات انجام نشده است و لازم است به اجرای آخرین مقرارت اعلامی سازمان غذا و دارو در خصوص تراریختگی و رخدادهای تراریختگی توجه اساسی شود.

رودخانه های شهری از مهم ترین فضاهایی هستند که به طور بالقوه حضور طبیعت در شهر را جلوه گر نموده و قابلیت کشاندن عناصر طبیعی در میان عناصر انسان ساخت را فراهم می نمایند. رودخانه ها علاوه بر تغییرات طبیعی خود تحت تاثیر فعالیت های بشری دچار تغییرات فراوانی می شوند. یکی از مهمترین تغییراتی که بر رودخانه ها تحمیل می شود بهره برداری بی رویه از منابع آن ها جهت استفاده در فعالیت های عمرانی است. از جمله مهم ترین پیامدهای تغییر در رودخانه، تغییر در مورفولوژی رودخانه، گل آلودی رودخانه و تهدید حیات آبزیان و پرندگان، سست شدن کناره های بستر و تهدید ساکنان حاشیه رودخانه، تخریب سازه های اطراف رودخانه، کاهش گردشگری و. . . می باشد. این پژوهش در تابستان 1397 به منظور بررسی اثرات زیست محیطی برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه بشار که در محدوده شهر یاسوج قرار دارد انجام شد. در این محدوده 9 کارخانه برداشت شن و ماسه وجود دارد که همگی به صورت غیرمجاز از بستر رودخانه شن و ماسه برداشت می کردند. با توجه به تصاویر برداشت شده توسط اداره ی محیط زیست شهر یاسوج و تصاویر گوگل ارث تعدادی از سنگ شکن ها، تغییرات رودخانه در زمان برداشت شن و ماسه و پس از تعطیلی کارخانه ها مشخص شد. نتایج نشان داد پس از تعطیلی کارخانه ها پوشش گیاهی حریم رودخانه تا حدودی احیا شده و گونه های آبزیان و پرندگان وضعیت بهتری از لحاظ کمیت و ویژگی های کیفی پیدا کردند.

آلودگی هوا از مهمترین مشکلات زیست محیطی در قرن اخیر است که سلامت انسان ها را تهدید می کند. هدف از این پژوهش بررسی میانگین غلظت آلاینده های هوا، تشخیص روند الگوی تغییر آلاینده ها، شناسایی ماه های پرخطر، شاخص آلودگی هوا و تاثیر استان های همجوار بر هوای غرب استان سمنان در سال 1399 است. در این تحقیق داده های ایستگاه های سنجش آلودگی هوا در غرب استان سمنان مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات ماهانه آلاینده ها در غرب استان سمنان نشان داد که بیشینه ماهانه اکثر آلاینده ها در فصل سرد رخ می دهد. بیشینه غلظت آلودگی هوا در ماه های سرد بر اثر عوامل مختلف از جمله افزایش پایداری جوی، وارونگی های دمایی، کاهش سرعت باد سطحی و استفاده بیش تر از منابع گرمایی ایجاد می شود. وسایل نقلیه نیز در شرایط سرد دارای احتراق ناقص تری است. علاوه بر این، بخش مهمی از این آلودگی از استان های همجوار به دلیل وزش باد و موقعیت جغرافیایی در داخل استان انباشته شده و باعث ایجاد تغییر در کیفیت هوای استان می شود. همچنین افزایش جمعیت، فرسودگی ناوگان عمومی، تردد زیاد وسایل نقلیه شهری، کاربری صنعتی، کانون های ریزگرد و موقعیت جغرافیایی نیز از عوامل موثر بر آلودگی هوا در غرب استان سمنان است.

در مناطق خشک، افزایش دوره های آبیاری جهت تأمین آب مورد نیاز توسعه فضای سبز و جنگل کاری ضرورت دارد. پژوهش حاضر در قالب طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با تیمار اصلی دوره آبیاری و تیمار فرعی گونه های سوزنی برگ ارس، سرو نقره ای، سرو خمره ای، سرو شیراز، زربین، کاج تهران، کاج بروسیا، کاج مشهدی و کاج بادامی با مبدأهای مختلف در سه بلوک به مدت 5 سال در پارک جنگلی ساوه اجرا گردید. در هر بلوک از هر گونه 24 اصله نهال به صورت گروهی با فواصل 2/5×2 متر کشت و از این تعداد 12 اصله نهال جهت آبیاری 7 روزه و 12 اصله جهت آبیاری 14 روزه با کاربرد پلیمر جاذب رطوبت تراکاتم (TerraCottem) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که متغیرهای ارتفاع و قطر یقه در اثر متقابل دوره آبیاری و گونه اختلاف معنی دار آماری را نشان دادند. اثر اصلی دوره آبیاری بر مشخصه های قطر یقه و شادابی معنی دار بود. کاج بروسیا از بیشترین میزان ارتفاع (2/76 متر)، زنده مانی (90/76 درصد) و شادابی (90 درصد) و کاج مشهدی از بیش ترین میزان قطر یقه (6/42 سانتی متر)، قطر تاج (1/27 متر) و مساحت تاج پوشش (5/12 متر مربع) برخوردار بود. تجزیه خوشه ای نشان داد که گونه های سرو خمره ای، کاج بروسیا و سرو شیراز کلوده به لحاظ هر یک از متغیرهای مورد بررسی در مناسب ترین شرایط هستند و با دوره آبیاری 14 روزه و کاربرد پلیمر جاذب رطوبت برای کاشت در شهرستان ساوه معرفی می شوند.