نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1386 | دوره:27 | شماره:1 (پیاپی 39) |تعداد مقالات:12

برخی ویژگی های زیستی زنجرک Empoasca decipiens Paoli روی چهار گونه لوبیا شامل لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) لوبیا سفید (P. lunatus L.)، لوبیا قرمز (P. calcaratus Roxb.) و لوبیا چشم بلبلی (Vigna sinensis L.) در شرایط مزرعه و آزمایشگاه مزرعه و آزمایشگاه (دمای 1± 26 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) مورد مطالعه قرار گرفت. طول دوره جنینی روی گونه های مختلف لوبیا تفاوت  معنی داری نداشت اما طول دوره پورگی، دوره رشدی قبل از بلوغ، طول عمر و دوره زندگی آفت، تفاوت معنی داری نشان داد. کوتاه ترین (0.50±22.58) و طولانی ترین (0.67±27.17) طول دوره رشد و نمو قبل از بلوغ در شرایط مزرعه به ترتیب روی لوبیا چشم بلبلی و لوبیا قرمز و در آزمایشگاه به ترتیب روی لوبیا چشم بلبلی (0.57±20.71) و لوبیا چیتی (1.00±29.29) مشاهده شد. طول عمر حشرات کامل روی لوبیا چشم بلبلی طولانی تر و روی لوبیا چیتی کوتاه تر از سایر گونه ها به ثبت رسید. مناسب بودن لوبیا چشم بلبلی به خاطر نرمی بافت برگ و عدم وجود تریکوم و مناسب نبودن سایر گونه ها به ویژه لوبیا چیتی به دلیل وجود تریکوم های متراکم قلاب مانند می باشد.

پروانه گالزای گز، Parapodia sinaica Frau.، در زمره آفات مهم گز در استان قم می باشد. طی سال های 82-1379 با نمونه برداری در فواصل زمانی هر 15 روز از مراحل مختلف زندگی حشره و استفاده از تله نوری در رویشگاه های طبیعی گز (مسیله - دریاچه قم) و با نگهداری بعضی از مراحل زندگی آن درون ظروف پلاستیکی شفاف که حاوی یک عدد شاخه گز قرار گرفته در آب بود، چرخه زندگی آفت در شرایط طبیعی و آزمایشگاهی (رطوبت نسبی 5±50 درصد، دمای 1±25 درجه سانتی گراد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) بررسی شد. این حشره زمستان را به صورت لاروهای سنین 4 و 5 درون گال ها می گذراند و در اواسط اسفند ماه، لاروها به شفیره تبدیل می شوند. دوره شفیرگی در شرایط طبیعی 5±52 و در شرایط آزمایشگاهی 3±44 روز طول کشید. اوج پرواز حشرات کامل در اواسط اردیبهشت ماه به وقوع پیوست. طول عمر حشرات کامل که با آب و قند تغذیه شده بودند 3±14 و فاصله جفت گیری حشرات خارج شده از شفیره تا تخم گذاری 0.49±2.3 روز طول کشید. متوسط تخم های گذاشته شده توسط یک حشره ماده در شرایط طبیعی منطقه 7±32 عدد بود. طول دوره تخم گذاری 0.83±7.2 و طول دوره جنینی در شرایط طبیعی و آزمایشگاهی به ترتیب 3±29 و 2±25 روز بود. این حشره دارای 5 سن لاروی است که طول دوره سنین 1 تا 5 به ترتیب 5±63، 3.4±46، 3.8±44، 5.3±50 و 6.2±97 روز محاسبه گردید. این آفت یک نسل در سال دارد. لاروها هیچ گاه از چوب تغذیه نمی کنند و با تغذیه از پوست باعث خشک شدن شاخه از انتهای گال در سال بعد می شوند. فعالیت این آفت در استان های اصفهان، خوزستان، قم و یزد، روی گونه های شورپسند گز مشاهده گردید.

نخود یکی از مهمترین حبوبات می باشد که معمولا در تناوب با گندم در استان ایلام کشت می شود. پیله خوارها مهمترین آفات نخود هستند که با تغذیه مستقیم میزان محصول را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش می دهند. هر ساله کشاورزان سموم زیادی را بر علیه این آفت بدون هیچ گونه معیاری استفاده می کنند. به منظور تعیین سطح زیان اقتصادی و تعیین پایه ای برای سمپاشی های بعدی، مطالعه ای از سال 1379 به مدت سه سال در قالب بلوک های کامل تصادفی با پنج تمیار در چهار تکرار با استفاده از روش نصب قفس اجرا گردید. لاروها پس از ظهور در طبیعی جمع آوری و با تراکم های 0، 10، 20، 40 و 80 لارو در مترمربع رهاسازی گردیدند و در زمان برداشت، فاکتورهای مختلف از قبیل عملکرد، تعداد دانه های خورده شده و دانه های تولیدی شمارش و مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد اگر قیمت یک کیلوگرم محصول نخود معادل 3500 ریال و هزینه مبارزه با مواد شیمیایی حدود 150.000 ریال در هکتار فرض شود سطح زیان اقتصادی حدود 3.9 لارو در مترمربع (چهار ردیف طولی یک متری) خواهد بود.

این آزمایش به منظور ارزیابی و انتخاب بهترین روش کنترل زراعی، شیمیایی و تلفیقی آفت سرخرطومی تخمدان شبدر برسیم از 15 مهر سال 1380 به مدت دو سال زراعی در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا گردید. بدین منظور، تاثیر روش های کنترل آفت توسط 9 تیمار آزمایشی (تیمارهای کنترل شیمیایی، زراعی و تلفیق دو روش مذکور) در قالب یک طرح با دو فاکتور و به صورت اسپلیت پلات با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. فاکتورهای عمودی شامل دو نوع حشره کش اکامت و دورسبان و تیمار بدون سمپاشی، و فاکتورهای افقی شامل زمان های چین برداری دوم (چین اختصاص به بذر) در تاریخ های 10 و 25 اسفند و 10 فروردین بودند. به منظور برآورد میزان خسارت و تاثیر روش های مختلف کنترل بر اجزای عملکرد، درصد آلودگی گل آذین به لاروهای آفت قبل و بعد از سمپاشی، میزان عملکرد بذر، تعداد دانه در گل آذین، تعداد گل آذین در یک مترمربع، وزن هزار دانه، میزان علوفه تر، علوفه خشک و میزان پروتیین تولیدی اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس مرکب دو ساله طرح نشان دهنده عدم وجود اختلافات معنی دار بین تیمارهای سمپاشی برای تمام صفات مورد بررسی به جز صفت درصد آلودگی گل آذین به لاروهای آفت بعد از سمپاشی بود. برخلاف تیمارهای سمپاشی، برای تیمارهای چین برداری اختلافات معنی داری برای صفات درصد آلودگی گل آذین به لاروهای آفت قبل از سمپاشی، میزان عملکرد بذر، تعداد گل آذین در یک مترمربع، میزان علوفه تر، علوفه خشک و میزان پروتیین تولیدی به دست آمد. نتایج نشان داد که با توجه به هدف اصلی طرح (دستیابی به حداکثر عملکرد بذر) و ارزش اقتصادی بالای بذر، چین برداری در تاریخ 25 اسفند می تواند بهترین زمان چین برداری پیشنهاد شود. همچنین مبارزه شیمیایی علیه این آفت علیرغم تاثیر بر میزان آلودگی آفت، تاثیر معنی داری در عملکرد نداشته و احتمالا مبارزه شیمیایی در مزارع بذری شبدر برسیم، با در نظر گرفتن آثار زیان بار زیست محیطی آن، فاقد توجیه اقتصادی است.

جنگل های غرب ایران، 5200000 هکتار وسعت دارد که 500000 هکتار آن در استان کردستان قرار دارد و گونه غالب آن بلوط می باشد. پروانه جوانه خوار بلوط، Tortrix viridana L. (Lep.: Tortricidae)، یکی از مهمترین آفات جنگل های بلوط این استان است که هر ساله خسارات عمده ای وارد می کند. یکی از روش های مناسب برای پایش این آفت در جنگل، استفاده از تله های فرمونی است. بنابراین طی دو سال تحقیق، حضور، پراکنش و دوره فعالیت آفت مذکور در جنگل های بلوط استان کردستان مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی حضور و پراکنش پروانه جوانه خوار بلوط در این استان، 15 محل با فاصله تقریبی 40 کیلومتر از یکدیگر، از شهرستان کامیاران در جنوب غربی، تا شهرستان بانه در شمال غربی استان، تله گذاری شد. همچنین برای مطالعه دوره فعالیت حشرات کامل، منطقه جنگلی در مسیر سنندج - مریوان انتخاب و در این منطقه نیز تعداد هفت تله مستقر گردید که به طور مستمر (هر دو روز یک بار) مورد بازدید قرار می گرفت. نتایج آزمایش ها نشان داد که این آفت در تمام مناطق تله گذاری شده از کامیاران تا بانه حضور دارد. بالاترین تراکم آفت، مربوط به ارتفاعات کولیت (139 پروانه در هر تله) در قسمت غربی استان می باشد. بررسی دوره ظهورحشرات کامل نشان داد که اولین شب پره ها در تاریخ 26 اردیبهشت و آخرین آنها سوم تیر شکار شدند. اوج پرواز در تاریخ 31 اردیبهشت اتفاق افتاد. بدین ترتیب، طی یک دوره 40 روزه، حشرات کامل فعال بوده و پس از جفت گیری، تخم ریزی می نمایند. دوره تخم حدود نه ماه طول می کشد و در بهار سال بعد، هم زمان با بازشدن جوانه های برگی، فعالیت لاروها نیز آغاز می گردد.

تاثیر دما و فاصله زمانی در سمیت فرمولاسیون Silico-Sec خاک دیاتومه روی حشرات کامل 7 تا 14 روزه سوسک کشیش، Rhyzopertha dominica (F.) و شپشه آرد، Tribolium castaneum Herbst، در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید. آزمایشات در دماهای 22، 27 و 32 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5±65 درصد انجام شد. حشرات در فاصله های زمانی 8 تا 72 ساعت به طور مجزا در معرض 10 گرم بر مترمربع از خاک دیاتومه روی کاغذ صافی درون پتری دیش قرار گرفتند. سپس شمارش تلفات اولیه صورت گرفت و افراد زنده باقی مانده در پتری دیش های تمیز و عاری از غذا در شرایط مشابه آزمایش قبلی به مدت یک هفته برای تعیین تلفات تاخیری نگه داری شدند. مقادیر LT50 تلفات اولیه R. dominica در دماهای 22، 27 و 32 درجه سانتی گراد به ترتیب 21، 12 و 9 ساعت و در مورد T. castaneum در همین دماها به ترتیب 52، 27 و 18 ساعت برآورد گردید. مقادیر LT50 بیانگر حساسیت بالای حشرات کامل R. dominica در مقابل Silico-Sec نسبت به T. castaneum در شرایط مشابه است. تلفات اولیه هر دو گونه در دمای 22 در مقایسه با دماهای 27 و 32 درجه سانتی گراد به طور معنی داری کمتر بود و یک رابطه مستقیم بین دما و فاصله زمانی مشاهده شد. درصد تلفات هر دو آفت انباری بعد از یک هفته بیشتر از تلفات اولیه بود؛ لذا Silico-Sec به منظور تیمار سطح انبارها قابل توصیه است.

اثرات اقتصادی و بیولوژیک تغذیه لاروهای کرم ابریشم (Bombyx mori L.) از برگ توت آلوده به باقیمانده قارچ کش کاربندازیم با غلظت های 0.5 و 1 میلی گرم بر میلی لیتر در فواصل زمانی مختلف مورد بررسی قرار گرفت. این قارچ کش با تناوب زمانی 0، 1، 2، 4 و 8 روز قبل از اولین تغذیه لاروهای سن دوم روی درختان پاشیده شد و لاروهای هر گروه تا پایان دوره لاروی از همان برگ ها تغذیه کردند. کاربندازیم سبب کاهش وزن لاروی شد و در بیشترین حالت 4.5% کاهش وزن در مقایسه با شاهد ایجاد نمود. غلظت 1 میلی گرم بر میلی لیتر در روز صفر، صفاتی شامل وزن پیله، شفیره و قشر ابریشمی را در جنس ماده به ترتیب 8.4، 8.5 و 7.8 درصد کاهش داد. درصد تفریخ تخم نیز در برخی از تیمارها کاهش پیدا کرد. خصوصیات اقتصادی حشرات نر و همچنین تعداد تخم های پروانه ماده تحت تاثیر  کاربندازیم قرار نگرفت، و در مجموع، میانگین درصد قشر ابریشمی نیز در دو جنس نر و ماده هیچگونه اختلافی با شاهد نداشت. تغذیه از برگ های آلوده به باقیمانده کاربندازیم هیچگونه اثر معنی داری در تلفات لاروی ایجاد ننمود؛ بنابراین مصرف برگ های توت آلوده به باقیمانده این سم برای لاروهای کرم ابریشم حداقل پس از مدت دو روز قابل توصیه است.

با بررسی مگس های Syrphidae موجود در موزه حشرات هایک میرزایانس، 30 گونه از قبیله Syrphini شناسایی شد. از این تعداد یک جنس و سه گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شوند که با علامت ستاره (*) مشخص گردیده اند. همچنین، کلید شناسایی جنس ها و گونه ها و پراکندگی آنها در ایران آورده شده است. گونه های معرفی شده به شرح زیر می باشند: Dasysyrphus albostriatus (Fallen), D. eggeri (Schiner), Dideoides annandalei (Brunetti), Epistrophe eligans (Harris)*, E. euchroma (Kowarz), Episyrphus balteatus (De Geer), Ischidon aegyptius (Wiedemann), I. scutellaris (Fabricius), Melangyna* cincta (Fallen)*. Meliscaeva cinctella (Zetterstedt), M. auricollis (Meigen), Eupeodes corollae (Fabricius), E. latifasciatus (Macquart), E. lunigar (Meigen), E. nuba (Wiedemann), Scaeva albomaculata (Macquart), S. dignota (Rondani), S. latimaculata (Brunetti), S. pyrastri (Linnaeus), S. rossica Kuznetsov, S. selenitica (Meigen), Sphaerophoria bengalensis Macquart, sph. rueppellia (Wiedemann), sph. scripta (Linnaeus), Syrphus ribesii (Linnaeus), S. torvus Osten Sacken, S. vitripennis Meigen, Xanthogramma laetum (Fabricius)*, X. maculipenne Mik and X. pedissequum (Harris).