نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1392 | دوره:33 | شماره:1 (پیاپی 52) |تعداد مقالات:14

در سال 1386، Diadegma anurum (Thomson) به عنوان پارازیتوئید بید کلم (شب پره پشت الماسی)Plutella xylostella (L.) ، (Lep.:Plutellidae) ، از ایران گزارش شد (Golizadeh et al., 2008). ازآنجایی که این زنبور از روی مینوز برگ بلوط، Tischeria ekebladella (Bjerkander)، از آلمان گزارش شده (Jordan, 1995) و در منابع دیگر، نیز به عنوان پارازیتوئید بید کلم معرفی نشده بود (مانند Azidah et al. (2000) و Sarfraz.et al.(2005)، درستی تعیین نام گونه فوق برای نگارندگان مورد سوال قرار گرفت. بنابراین، نمونه های جمع آوری شده از پرورش لاروهای پارازیته شده بید کلم از استان های اصفهان (شهرستان های فلاورجان و مبارکه؛ توسط مریم افیونی زاده اصفهانی) و البرز (شهرستان کرج؛ توسط محمود سوف باف سرجمعی) توسط نگارنده دوم مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های هر دو استان متعلق به گونهDiadegma semiclausum (Hellen) بود. شایان ذکر است که نمونه های مربوط به استان البرز از مزارع کلم مرکز تحقیقات گروه باغبانی دانشگاه تهران واقع در نزدیکی محمد شهر کرج جمع آوری شده بود؛ یعنی دقیقا از همان محلی که Golizadeh et al. (2008) نمونه برداری کرده بودند. نمونه های جمع آوری شده از هر دو استان به دکتر Reijo Jussila (موزه جانور شناسی، گروه زیست شناسی، دانشگاه تورکو، فنلاند) که شناسایی نمونه های Golizadeh et al. (2008) را انجام داده بودند، ارسال شد و بازنگری نمونه های قبلی توسط ایشان نیز مشخص کرد که تمام نمونه ها متعلق به گونه .D.semiclausum هستند.

تغییرات جمعیت و نوع الگوی توزیع فضایی کنه شکارگر Neoseiulus barkeri Hughes و طعمه آن، کنه Tetranychus urticae Koch، در مزارع خیار منطقه سراب چنگایی در غرب شهرستان خرم آباد در سال های 1387 و 1388 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی تغییرات کنه شکارگر و طعمه آن نشان داد که میانگین تراکم جمعیت کنه ها در سال 1387 بیش تر از سال 1388 بود. در سال 1387 اوج جمعیت کنه تارتن دولکه ای در دهه اول مرداد ماه و اوج جمعیت کنهN. barkeri دهه اول شهریور ماه بود. در سال 1388 جمعیت هر دو گونه در اواخر مرداد ماه و اوایل شهریور ماه دارای بیش ترین فراوانی بود. بررسی عکس العمل کنه ی شکارگر N. barkeri نسبت به تراکم جمعیت کنه آفت که با تعیین همبستگی بین میانگین تراکم جمعیت کنه آفت و کنه شکارگر تعیین شد نشان داد که همبستگی مثبت بین آن ها وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که کنه شکارگر N. barkeri به صورت ماده بارور و به صورت غیراجباری داخل خاک زمستان گذرانی می کند. برای تعیین الگوی توزیع فضایی کنه شکارگر و طعمه آن از روش رگرسیونی تیلور استفاده شد و این الگو برای هر دو گونه از نوع تجمعی به دست آمد. تعیین ارتباط تغییرات جمعیت و الگوی توزیع فضایی یک آفت و شکارگر آن می تواند در طراحی و اجرای برنامه های کنترل تلفیقی با آن آفت موثر باشد.

مگس میوه زیتون،Bactrocera oleae (Rossi) ، از آفات مهم زیتون می باشد که در سال های اخیر خسارت زیادی به باغ های زیتون وارد کرده است. به منظور استفاده بهینه از تله های زرد چسبنده به همراه فرمون جنسی در شکار این آفت، جهت و ارتفاع نصب آن ها از سال 1387 تا 1389 در ایستگاه تحقیقات زیتون طارم مورد بررسی قرار گرفت. برای اجرای آزمایش از طرح کرت های خرد شده در چهار تکرار استفاده شد که فاکتور اصلی، جهت های چهار گانه و فاکتور فرعی، سه ارتفاع یک، دو و سه متری بودند. باتوجه به سابقه حضور آفت در منطقه، قبل از آغاز فصل پاییز، تله ها روی درختان زیتون نصب و آمار برداری به صورت هفتگی در طول فصل انجام شد. نتایج نشان داد که ارتفاع، برخلاف جهت، تاثیر بیش تری بر شکار داشت و اثر آن در هر سه سال معنی دار بود. تاثیر جهت فقط در سال دوم، که بالاترین تراکم آفت ثبت شد، معنی دار بود. مقایسه میانگین اثر ارتفاع در هر سال، موید بیش ترین و کم ترین شکار، به ترتیب در ارتفاع سه و یک متری بود. در سال 1387، میزان کل شکار (نر و ماده) در ارتفاع یک و سه متری به ترتیب 5.25 و 9.63؛ در سال 1388، 21.46 و 53.46؛ و در سال 1389، 1.33 و 3.27 مگس در هر تله بود. در سال 1388، بیش ترین شکار در جهت غرب و جنوب، به ترتیب با 4639 و 42.04 و کم ترین آن در جهت شمال و با 29.20 مگس ثبت شد. برپایه ی نتایج، ارتفاع سه متری و جهت های غرب و جنوب برای کاربرد تله زرد چسبنده به همراه فرمون جنسی در شهرستان طارم توصیه می شود.

به منظور افزایش کارآیی و تاثیر طولانی تر اسانس ها، استفاده از کپسوله کردن اسانس در ابعاد نانو و میکرو می تواند راه حل موثری باشد. در این مطالعه، تاثیر ضدتغذیه ای فرمولاسیون جدید نانوکپسول اسانس استخراج شده از بذر زنیان، Carum copticum C. B. Clarke، روی لارو شب پره پشت الماسی، Plutella xylostella (L.)، مورد بررسی قرار گرفت. جهت تعیین شاخص های تغذیه ای لارو شب پره مذکور تحت تاثیر فرمولاسیون اسانس زنیان، به طور روزانه وزن غذای خورده شده، افزایش وزن لاروی و وزن فضولات تولید شده، به مدت سه روز ثبت شد. آزمایش در شرایط دمایی27±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65±5 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. نتایج نشان داد که فرمولاسیون نانوکپسول اسانس زنیان به طور معنی داری نرخ مصرف نسبی غذا، نرخ رشد نسبی، بازده تبدیل غذای خورده شده و بازده تبدیل غذای هضم شده را کاهش داده است. همچنین، شاخص تقریبی هضم شوندگی در مقایسه با شاهد به طور معنی داری پس از گذشت سه روز تغذیه کاهش یافت، درحالی که شاخص بازدارندگی تغذیه ای در مقایسه با شاهد معنی دار نشد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرمولاسیون نانوکپسول موجب رهاسازی کنترل شده و تدریجی اسانس شده و اثرات سمیت تغذیه ای اسانس را به طور موثری افزایش داده است.

سرخرطومی جالیز،Acythopeus curvirostris persicus Thompson ، یکی از آفات مهم جالیز می باشد که در کشورهای خاورمیانه انتشار دارد. در این تحقیق نحوه فعالیت حرکتی و پروازی روزانه و فصلی سرخرطومی جالیز در شرایط مزرعه با استفاده از تله های سطلی حاوی حشرات نر و میوه خیار و نیز الگوی رفتار جفت گیری و تاثیر آن بر باروری (در شرایط نیمه صحرایی) و زاد آوری (در شرایط آزمایشگاهی) بررسی شد. نتایج این بررسی، دوره فعالیت آشکاری را طی روز در هر دو جنس نر و ماده سرخرطومی جالیز نشان داد. اوج فعالیت حرکتی بین ساعات 7:00 تا 9:00 صبح و 17:00 تا 19:00 عصر مشاهده شد. حداکثر سرخرطومی های به دام افتاده در تله بعد از ظهر (ساعت 14:00) بود. حشرات کامل نر و ماده به طور هم زمان در ابتدای فصل کاشت هندوانه (اواخر خرداد ماه) ظاهر شده و تعداد سرخرطومی های به دام افتاده در اوایل مهر با شکار 6.1±2.6 سوسک در هفته به اوج خود رسید. جفت گیری حدود هشت روز پس از خروج از لانه شفیرگی آغاز شد. حداکثر جفت گیری از ساعت 14:30 تا16:30 بود. دفعات جفت گیری در طول عمر حشرات نر (18.3±3.4) نزدیک به دو برابر حشرات ماده (9.6±2.2) بود. میانگین تخم های گذاشته شده طی دوره تولید مثل در دو حالت یک بار و چندین بار جفت گیری به ترتیب 29.2±3.5 و 52.4±6.2 عدد تخم در هر فرد ماده بود. تخم ریزی در 12 و 36 روز پس از جفت گیری به حداکثر رسید. درصد تخم های تفریخ شده در حالت های یک بار و چندین بار جفت گیری به ترتیب 85±7 درصد و 82.5±9 درصد بود. چندین بار جفت گیری در باروری و زادآوری حشرات ماده سرخرطومی جالیز تاثیر معنی داری نداشت. همچنین رابطه ای بین دما و فراوانی جفت گیری مشاهده نشد.

تریپس گندم،Haplothrips tritici Kurd. ، یکی از آفات مهم محصول گندم، Triticum aestivum L.، در منطقه اردبیل است. کشت نواری گندم و یونجه، Medicago sativa L.، راه کار مناسب برای افزایش کارایی عوامل بیوکنترل تریپس گندم می باشد. در این پژوهش، تراکم جمعیت تریپس گندم و تنوع و فراوانی گونه های شکارگر آن در کشت نواری گندم و یونجه (سه ساله) و تک کشتی گندم طی بررسی های مزرعه ای در سال های 1389 و 1390 تعیین شد. نمونه برداری ها در هر دو سیستم کشت گندم، از مرحله رشدی به ساقه رفتن تا رسیدگی انجام شد. در هر نوبت نمونه برداری، تعداد تریپس گندم و هر کدام از شکارگرها به ازای یک گیاه ثبت شد. تراکم جمعیت تریپس گندم در کشت نواری گندم و یونجه در مقایسه با تک کشتی گندم در هر دو سال مورد مطالعه به طور معنی داری کم تر بود. پنج گونه شکارگر در تک کشتی گندم و 15 گونه ی شکارگر در کشت نواری گندم و یونجه ثبت شد. شاخص تنوع شانون برای گونه های شکارگر در کشت نواری گندم و یونجه در مقایسه با تک کشتی گندم به طور معنی داری بیش تر بود. مقدار شاخص شباهت موریسیتا- هورن بین دو سیستم کشت گندم 0.842 محاسبه شد. تعداد و فراوانی گونه های شکارگر در کشت نواری گندم و یونجه در مقایسه با تک کشتی گندم بیش تر بود. بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد که کشت نواری گندم و یونجه باعث افزایش تنوع گونه ای شکارگرها و کاهش تراکم جمعیت تریپس گندم می شود. کمی کردن تعداد و فراوانی گونه های شکارگر در مزارع گندم گام مهمی در مدیریت تریپس گندم می باشد.

برهم کنش پاتوژن-میزبان فرایندی بسیار پیچیده است. همانند بسیاری از قارچ های پاتوژن حشرات،Beauveria bassiana  آنزیم هایی تولید می کند که در زمان آلودگی برای نفوذ به داخل بدن میزبان، کوتیکول را از بین می برند. کیتینازها آنزیم های مهمی برای هیدرولیز کیتین به شمار می روند و می توانند نقش مهمی در کنترل بیولوژیک آفات مختلف، ازجمله تریپس پیاز، Thrips tabaci Lind.، ایفا نمایند. در این پژوهش، آغازگرهای خاص برای ژن های CHit1 و CHit2 طراحی شد و الگوی بیان این دو ژن در استرین  IRAN 789Cقارچ B. bassiana در سه غلظت 104، 105 و 106 کنیدی در میلی لیتر قبل و بعد از تعامل پارازیتی با لاروهای سن دوم تریپس پیاز با استفاده از روش RT-PCR بررسی گردید. در همه ی برهم کنش ها، بیان ژن های مورد نظر بعد از تعامل پارازیتی انجام شد و با افزایش غلظت کنیدی های قارچ، میزان بیان ژن نیز افزایش یافت. بیان این ژن ها در هنگام تعامل پارازیتی قارچ با لاروها بیانگر حایز اهمیت بودن کیتینازها به عنوان فاکتوری موثر در کنترل بیولوژیک ارگانیسم های هدف می باشد.

ویژگی های زیستی و جمعیتی زنبور Trissolcus basalis (Wollaston) روی تخم سن گندم،Eurygaster integriceps Puton ، و تخم سن گرافوزوما، Graphosoma lineatum (L.)، بررسی شد. ابتدا، طول دوره نابالغ، زمان ظهور، نسبت جنسی نتاج و نرخ خروج نسل دوم پارازیتویید با انتخاب 25 دسته تخم پارازیته (350 عدد) صفر تا چهار ساعت عمر هر میزبان به صورت تصادفی و به طور جداگانه در شرایط دمایی 25±0.5 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65±5 درصد و طول روز 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی اندازه گیری شد. به علاوه، درصد پارازیتیسم، درصد بقای مراحل نابالغ، طول عمر، نسبت جنسی و باروری 10 روز اول زندگی هر زنبور ماده، با بررسی جداگانه 25 جفت زنبور تازه (صفر تا چهار ساعت طول عمر) از هر میزبان و روی تخم همان میزبان در شرایط ذکر شده محاسبه شد. نتایج نشان داد که به طور کلی میانگین طول دوره رشد زنبورهای نر (11.75±0.058 روز روی سن گندم و 12.57±0.96 روز روی گرافوزوما) کوتاه تر از طول دوره رشدی زنبورهای ماده (12.62±0.06 روز روی سن گندم و 13.72±0.69 روز روی گرافوزوما) بود. به علاوه، طول عمر زنبورهای نر حاصل از تخم سن گندم در مقایسه با همان روی تخم سن گرافوزوما (54.72±1.63 روز) از ماده های هم نتاج خود (43.16±2.045 روز) به طور معنی داری بیش تر بود. سایر صفات زیستی مثل طول دوره تخم ریزی بیش تر (39±1.79 روز)، باروری بالاتر (292.40±11.14 تخم بر ماده) و درصد پارازیتیسم بالاتر (%84.09±1.56)، برتری های معنی دار زنبور T. basalis روی تخم سن گندم نسبت به سن گرافوزوما بود. همچنین، میزان بقای مرحله نابالغ زنبور روی تخم سن گندم و گرافوزوما به ترتیب 82 و 64 درصد بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ متناهی افزایش جمعیت و نرخ خالص تولید مثل زنبور روی تخم سن گندم و گرافوزوما به ترتیب 0.316 و 0.224 بر روز، 1.372 و 1.252 بر روز و 118.5 و 51.08 ماده/ماده/نسل بود. ساختار جمعیت پایدار زنبور روی هر دومیزبان بین 95 تا 98% مراحل نابالغ و 2 تا 5% حشرات کامل بود.

در بررسی فون کنه های Parasitengona خشکی زی در منطقه ی جهرم در سال 1388، گونه (Ronaldothrombium bellator (Southcott, 1986 متعلق به راسته پیش استیگمایان (Acari, Prostigmata) و خانواده Trombidiidae از روی یک گونه عنکبوت (Araneida) جمع آوری و شناسایی شد. این گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شود. از جنس Ronaldothrombium Makol تاکنون دو گونه از سراسر دنیا گزارش شده است (Makol, 2007). لاروهای گونه R. bellator به تعداد فراوان از محل اتصال قفسه سینه به شکم عنکبوت در ارتفاع 1913 متری از سطح دریا، طول جغرافیایی 28 درجه  و 30 دقیقه، و عرض جغرافیایی 53 درجه و 34 دقیقه جمع آوری شد. عنکبوت نیز میزبان جدیدی برای این گونه است.

طی بررسی های انجام شده در سال های 89-1388، یک گونه زنبور به عنوان پارازیتوئید لارو شب پره ی کرم گلوگاه انار، Ectomyelois ceratonia (Zeller)، از باغ های انار مناطق شیراز، ایج و کوار در استان فارس جمع آوری گردید. این زنبور توسط J.de Rond از کشور هلند به نام Goniozus legneri Gordh (Hym.: Bethylidae) شناسایی شد. با توجه به منابع موجود این گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شود. از مشخصات گونه فوق وجود سلول دیسکال بسته (areolet) در بال جلویی است. بدن ماده ها مشکی پررنگ، شاخک ها به نسبت کوتاه و ران ها آجری رنگ است. نرها شبیه ماده ها هستند ولی اندازه کوچک نری دارند ((Gordh, 198 در سایر کشورها، زنبور G. legneri یکی از دشمنان طبیعی موفق در کنترل شب پره گلوگاه انار در محصولاتی نظیر گردو، بادام و پسته در انبار می باشد. (Legner et al., 1982).

طی بررسی های انجام شده در فروردین 1389 روی آفات کاج، mugo Turra Pinus، در شهرستان مشهد، یک گونه شته از روی نهال های جوان کاج در جمعیت فراوان مشاهده و جمع آوری گردید که توسط دکتر Olivera Petrovic-Obradovic از دانشگاه بلگراد از کشور صربستان به نام Cinara pini (Linnaeus) شناسایی شد. این شته متعلق به زیر خانواده Cinarinae و خانواده Lachnidae است و برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

کنه های خانواده Hermanniellidae به دلیل داشتن لوله های نسبتا بزرگ جانبی در ناحیه هیستروزوما که همان سوراخ خروجی غدد پهلویی-شکمی می باشد، در بین کنه های Oribatida شاخص هستند. اغلب افراد این خانواده در بقایای گیاهی زندگی می کنند و ساکن جنگل های نواحی معتدل و گرمسیری، و نواحی ساحلی هستند. این کنه ها ظاهرا گیاه خوارند و تقریبا از هر نوع ماده گیاهی از جمله برگ های مرطوبی که از درختان افتاده اند، تغذیه می کنند. افراد نابالغ در مواد گیاهی در حال پوسیدن، مثل چوب های مرده و برگ سوزنی برگان زندگی می کنند (Norton & Behan-Pelletier, 2009). تاکنون، نه جنس و 53 گونه از این خانواده گزارش شده است. اعضای این خانواده همه جایی هستند و در تمام نقاط دنیا، به جز قطب جنوب، یافت می شوند. بیش تر گونه های این خانواده (35 گونه) به جنس Hermanniella Berlese تعلق دارند (Subías, 2010).