نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1381 | دوره:22 | شماره:2 |تعداد مقالات:5

برخی از ویژگیهای زیستی و درصد پارازیتیسم فصل زنبورهای Bathyplectes spp. پارازیتویید سرخرطومی برگ یونجه در مزارع یونجه استان چهارمحال و بختیاری طی سالهای 1376 تا 1378 بررسی شد. نمونه برداری به طور هفتگی توسط تور حشره گیری استاندارد انجام گرفت. گونه های B.curculionis Thomson و B.anurus Thomson از مزارع یونجه استان جمع آوری شد که B.anurus گونه غالب بود. در شرایط آب و هوایی شهرکرد زمستانگذرانی سرخرطومی برگ یونجه به صورت حشره کامل در شکاف های زمین و زیر بقایای گیاهی پوسیده در مزرعه دیده شد. در بهار، لاروهای آفت به طور عمده در سنین 3 و 4 توسط زنبور B.anurus انگلی شدند. پارازیتویید در بدن میزبان تخمگذاری کرد و لارو به صورت داخلی به تغذیه خود ادامه داد. مرگ میزبان پس از تنیدن پیله ابریشمی در مرحله شفیرگی اتفاق افتاد و پارازیتویید کپسول شفیرگی قهوه ای رنگ خود را درون پیله سرخرطومی یونجه تشکیل داد. پارازیتویید تا پاییز به شکل لارو در حال دیاپوز به سر برد، در اواسط آبان لارو تبدیل به شفیره شد، سپس به حشره کامل تبدیل گردید و همچنان داخل پوسته شفیرگی تا بهار سال بعد در حالت دیاپوز باقی ماند. بیشترین و کمترین میزان پارازیتیسم در سال 1377، به ترتیب 63.5% در منطقه دزک و 1.25 درصد در منطقه اردل و در سال 1378، 57% در منطقه شهرکرد و 9.8 درصد در منطقه جونقان تعیین شد. نتایج نشان داد سرخرطومی برگ یونجه و B.anurus در شرایط شهرکرد یک نسل در سال دارد.

اثرات دو میزبان گیاهی، اقاقیا و یونجه و دماهای ثابت 16، 20 و 30 درجه سانتی گراد بر پارامترهای جمعیت پایدار و نرخ تولید مثل شته سیاه یونجه، Aphis craccivora در شرایط اتاقک رشد (رطوبت نسبی 5 ± 55% و دوره نوری روشنایی: تاریکی، 10:14 ساعت و دماهای ثابت مذکور) در سال های 79 و 1380 در کرمان مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از این بررسی تعیین شاخص های زیستی به منظور مقایسه نرخ رشد جمعیت شته در دماهای مختلف و روی میزبان های گیاهی متفاوت بود. بر اساس نتایج به دست آمده نرخ خالص تولید مثل (Ro) این شته در دماهای 2 ± 16، 2 ± 20 و 2 ± 30 درجه سانتی گراد در روی یونجه به ترتیب 40.2992، 93.2996 و 34.9053 و روی اقاقیا به ترتیب 34.1624 و 76.514 و 4.4298 و نرخ ناخالص تولیدمثل (GRR) روی یونجه به ترتیب 66.3965  و 100.51 و 50.9877 عدد و روی اقاقیا به ترتیب 72.0972 و 83.34 و 5.43 نتایج ماده به ازای هر ماده تعیین گردید. در دماهای مذکور نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) روی یونجه به ترتیب 0.1859 و 0.2865 و 0.4462 و در اقاقیا به ترتیب 0.1930 و 0.2902 و 0.1596 نتایج ماده به ازای هر ماده در هر روز بود. میانگین مدت زمان یک نسل (T) روی یونجه به ترتیب 19.883 و 15.832 و 7.962 و روی اقاقیا به ترتیب 18.296 و 14.946 و 9.3255 روز محاسبه گردید. در این تحقیق سایر پارامترهای جمعیت پایدار شته سیاه یونجه شامل نرخ متناهی افزایش جمعیت ، نرخ ذاتی تولد(b) ، نرخ ذاتی مرگ(d) ، مدت زمان دو برابر شدن جمعیت (DT) و میزان افزایش جمعیت در هفته (rw) در دماهای مذکور و در دو میزبان یونجه و اقاقیا نیز محاسبه و تعیین گردید.نتایج حاصل از این بررسی نشانگر تاثیر قابل توجه دما و میزبان بر پارامترهای مورد بررسی شته سیاه یونجه است.

مکانیسم آنتی زنور نوعی مقاومت گیاه میزبان در برابر آفات می باشد، که در میزان استقرار آفت روی میزبان تاثیر می گذارد. به همین منظور تحقیقی روی 12 کلن صنوبر از گونه های p.x.euramericana ,P.deltoides ,p.nigra ,Populus alba  انجام شد. در این آزمایش، ابتدا قلمه هایی از کلن های مورد نظر به طول 20 و قطر 1.5 -1 سانتیمتر تهیه و در شرایط آزمایشگاهی ریشه دار گردید. از این قلمه ها به تعداد کلن های مورد آزمایش به همراه دو عدد قلمه آلوده به شته و به صورت دسته ای با حلقه کشی بسته شد. دسته های مورد نظر در شرایط کنترل شده (درجه حرارت 22 - 20 درجه سانتی گراد ، رطوبت نسبی 70- 60 درصد و دوره نوری با 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) در عمق 3 سانتی متر آب قرار داده شد. پس از دو روز قلمه های آلوده حذف و تعداد شته های روی هر قلمه شمارش گردید و مجددا قلمه ها به هم بسته شد و در آب قرار گرفت و به فاصله دو روز یکبار شمارش شته صورت گرفت. این آزمایش در 18 تکرار انجام شد و اطلاعات حاصله از میزان استقرار شته روی قلمه های هر کلن ثبت گردید. آنالیز داده ها نشان داد که در سطح 1% اختلاف معنی داری بین کلن ها وجود دارد. به طوری که تعداد شته های استقرار یافته روی کلن p.alba 58/57 (میانگین 0.31 عدد شته در هر قلمه) به طور معنی داری نسبت به تمام کلن های مورد آزمایش کمتر بود. با توجه به این میزان کم، شاید بتوان نسبت به ایمن بودن این کلن قضاوت نمود. کلن های p.nigra 62/140 , p.nigra 62/149 , p.nigra 62/72 , p.x.euramericana 214 , p.deltoides 72/51 نیز به طور معنی داری نسبت به سایر کلن ها، شته مستقر شده کمتری داشت ، به طوری که متوسط شته روی این کلن ها 2.54 تا 4.91 عدد در هر قلمه ثبت شد. بنابراین کلن های فوق می توانند واجد مکانیسم بسیار بالای آنتی زنوز باشند. اما کلن populus nigra 56/72 با میانگین 25.98 شته در هر قلمه نسبت به سایر کلن ها به طور معنی داری حاوی بیشترین شته های مستقر شده بود و بنابراین از نظر مقاومت آنتی زنوزی می توان به عنوان حساس ترین کلن در نظر گرفت.

سرخرطومی برگخوار صنوبر، platymycterus marmoratus Fst. (Col.:Curculionidae) از آفات مهم نهالستانی صنوبر در استان گیلان محسوب می گردد. فعالیت برگخواری آن طی چند سال اخیر روی کلنهای مختلف صنوبر در منطقه آستانه اشرفیه بسیار قابل توجه بوده است. در سال 1380، این تحقیق روی 9 کلن از گونه های غیر بومی صنوبر Populus deltoides Marsh و Populus x. euramericana Dode. و یک کلن از گونه بومی  Populus caspica Bornm  انجام شد. برای این منظور قطعه زمینی به مساحت تقریبی 650 متر مربع در ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته انتخاب گردید و 1440 قلمه به طول 20 و با قطر تقریبی 1.5 تا 2 سانتیمتر از کلنهای مورد نظر در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار کشت گردید. از اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر شهریور ماه با بازدیدهای منظم هفتگی، تعداد حشرات فعال روی اندامهای هوایی کلیه نهال های موجود شمارش و در فرمهای مخصوص ثبت شد. در شرایط آستانه اشرفیه، فعالیت حشرات کامل سرخرطومی برگخوار صنوبر از اواسط اردیبهشت آغاز و تا اواسط شهریور ماه ادامه داشت. اوج فعالیت این آفت در تیر ماه ثبت گردید. اثر تیمارها (کلنها) و تاریخ های نمونه برداری پس از تبدیل سازی √X+0.5، با استفاده از نرم افزار MSTATC و به روش دو متغیره مورد تجزیه آماری قرار گرفت. تجزیه آماری انجام شده نشان داد که دو فاکتور (تیمار و تاریخ نمونه برداری) دارای تاثیر معنی دار بوده و اثرات متقابل بین آنها نیز معنی دار بوده است. مقایسه میانگین ها √X+0.5 به روش LSD نشان داد که کلن های P.e.costanzo و کلن بومی از گونه P.caspica به ترتیب بیشترین (4.541) و کمترین (0.8684) تراکم جمعیت آفت را به خود اختصاص داده و سایر کلنهای مورد بررسی، تراکم حد واسطی نسبت به دو کلن یاد شده داشته اند. مقایسه آماری میانگین تراکم جمعیت در تاریخ های مختلف، بالاترین تراکم در دهه اول تیرماه و پایین ترین آن را در دهه دوم اردیبهشت ماه و نیز دهه اول شهریور ماه نشان داد.

مطالعات آزمایشگاهی بیولوژی H.hebetor در شرایط 0.5± 28 درجه سانتی گراد 5±65 درصد رطوبت و طول دوره روشنایی 16 و تاریکی 8 ساعت روی لارو سن آخر Galleria mellonella به عنوان میزبان، نشان داد که متوسط طول دوره رشدی از تخم تا حشره کامل این پارازیتویید 12.09 روز (تخم 0.03 ± 1.77، لارو 0.04 ± 3.43 و شفیره 0.05 ± 6.89 روز) است. زنبورهای ماده، فاقد دوره قبل از تخم ریزی و به محض خروج قادر به جفت گیری و تخم ریزی بودند. با آب و عسل حشرات کامل به مدت طولانی زنده ماندند، اما در صورت فقدان غذا عمر حشرات کامل به کمتر از 5 روز رسید. زنبورهای ماده در مدت شبانه روز، قادر به تخم ریزی بودند، اما اوج تخم ریزی در دوره روشنایی رخ داد. در این دوره، 55 درصد از ماده ها تخم ریزی نمودند. اختلاف معنی داری بین میزان تولید مثل و طول عمر ماده های باکره (11.27 ± 74.4 و 1.02 ± 16.67 ) و ماده های جفت گیری کرده 84.4±10.63) و 1.4 ± 16) وجود نداشت.