نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1386 | دوره:27 | شماره:2 (پیاپی 40) |تعداد مقالات:14

در این تحقیق پس از برآورد پارامترهای ژنتیکی و ضرایب اقتصادی مهم در شش لاین تجاری ایرانی کرم ابریشم (110، 107، 101433، Xinhong1،1  Koming و y)، شاخص های انتخاب برای این صفات در هریک از واریته ها تشکیل شد. بدین منظور، در طی شش دوره پرورش، صفات وزن پیله، وزن قشر پیله و درصد قشر پیله رکوردگیری شد. برآورد ضرایب وراثت پذیری و همبستگی ژنتیکی بین صفات، به روش حداکثر درست نمایی محدود شده صورت گرفت. وراثت پذیری وزن پیله و وزن قشر پیله بالاتر از درصد قشر پیله بود. پیشرفت ژنتیکی وزن پیله و وزن قشر پیله در لاین 101433 در مقایسه با سایر لاین ها، به دلیل وراثت پذیری بالای این صفات در این لاین و نیز همبستگی ژنتیکی بالاتر میان آنها، بیشتر بود. بنابراین انتظار می رود محدود کردن رشد ژنتیکی وزن پیله در این واریته موجب کاهش چشم گیر در بهبود صفت وزن قشر پیله و در نتیجه کاهش کارآیی انتخاب شود. همچنین، پیشرفت ژنتیکی صفت درصد قشر پیله در شاخص های محدود شده، به دلیل همبستگی ژنتیکی پایین با وزن پیله، افزایش یافت و دقت انتخاب در شاخص های محدود شده در مقایسه با سیار شاخص ها کاهش شدیدی نشان داد. با توجه به متفاوت بودن پارامترهای ژنتیکی و ارزش های اقتصادی صفات در لاین های تجاری کرم ابریشم، لزوم تعریف هدف اصلاح نژاد جداگانه و طراحی استراتژی انتخاب اختصاصی در هر لاین آشکار می گردد.

برای مطالعه فون و فراوانی کنه های موجود در گندم انبار شده در استان تهران، نمونه برداری از دانه های گندم، کاه و کلش، و گرد و خاک سه نوع انبار گندم شامل سیلو، کارخانه آرد و آسیاب گندم در مناطق تهران، کرج و ورامین در طی بهار 1384 صورت گرفت. در این تحقیق 25 گونه کنه متعلق به 11 خانواده و 3 راسته بی استیگمایان، پیش استیگمایان و میان استیگمایان شناسایی یک شد که 5 گونه  Aleuroglyphus ovatus (Troupeau)، Tyrolichus casei (Oudemans)، Acarophenax tribolii (Newstead & Duvall)، Cheyeltus eruditus (Schrank) و Erythraeus garmsaricus Saboori et al. برای فون انبارهای استان تهران رکورد جدیدی محسوب می شود. بیشترین فراوانی و پراکنش گونه ای در کنه های شکارگر مربوط به کنه  Acaropsellina sollers (Kuzin)از خانواده  Cheyletidaeو در گونه های آفت مربوط به کنه  Acarus siro (L.)از خانواده  Acaridaeبود. سیلوی تهران، کارخانه آرد ایران و آسیاب جعفر جوشقانی به ترتیب بیشترین فراوانی کنه را داشتند.

به منظور ارزیابی اثر تدخینی عصاره گیاه، Origanum vulgare L. در کنترل آفات انباری و تعیین LC50 و LC95 برای مراحل مختلف رشدی دو گونه مهم از آفات انباری شامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات (Callosobruchus maculates F)و شپشه آرد (Tribolium confusum J. du Val.)، این گیاه از استان های گیلان، مازندران و اردبیل جمع آوری گردید و عصاره آن با استفاده از حلال های متانول و دی کلرومتان استخراج گردید. تخم، لارو و حشره کامل هر دو گونه به مدت 72 ساعت در معرض عصاره های دیکلرومتانی و متانولی O. vulgare قرار گرفت و پس از محاسبه  تلفات، مقدار LC50 و LC95 محاسبه گردید. مقدار LC50 و LC95 عصاره دی کلرومتانی به ترتیب برابر با 2084.51 و 4991.24 میکرولیتر بر لیتر هوا برای حشرات کامل شپشه آرد و 2282.80 و 6684.71 میکرولیتر بر لیتر هوا برای حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات محاسبه شد. همچنین مقدار LC50 و LC95 عصاره متانولی برای حشرات کامل شپشه آرد به ترتیب برابر با 1726.57 و 9395.60 میکرولیتر بر لیتر هوا و برای حشرات کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات به ترتیب برابر با 2040.88 و 5607.77 میکرولیتر بر لیتر هوا بود.

سن گندم، Eurygaster integriceps Puton، مهمترین آفت گندم و جود در اغلب نواحی تولید گندم و جو کشور از جمله استان لرستان است. این آفت زمستان را به صورت حشره کامل در کوه ها سپری نموده و در بهار سال بعد به مزارع گندم بر می گردد. بررسی توزیع فضایی سن مادر در مزارع گندم دیم، با استفاده از دو کادر 50× 50 و 70.71 × 70.71 سانتی متر مربع (به ترتیب برابر 0.25 و 0.5 مترمربع) و انطباق آن با توزیع تجمعی، نشان داد که الگوی پراکنش آفت تجمعی می باشد. در این مطالعه، یک طرح نمونه گیری دنباله ای برای تخمین جمعیت سن مادر در مزارع گندم دیم با آستانه عمل 1.5 و سطح ایمن 1.05 عدد در مترمربع و K مشترک مجزا طی سال های 83 تا 84 طراحی و ارایه شد. هریک از کادرها به طور مجزا به عنوان واحد نمونه گیری جهت تخمین جمعیت و تعیین توزیع فضایی جمعیت سن مادر مورد استفاده قرار گرفت. معادلات مربوط به خطوط تصمیم گیری برای کادرهای 0.25 و 0.5 مترمربع به ترتیب y= 0.32x ± 7.62 و y= 0.63 ± 7.44 بود. مطالعه منحنی های OC و ASN نشان داد، زمانی که تراکم جمعیت سن مادر پایین (کمتر از 0.22 در کادر کوچک و 0.44 در کادر بزرگ) و یا بالا (بیش از 0.45 در کادر کوچک و 0.89 در کادر بزرگ) باشد، درهر دو حالت تعداد نمونه نسبتا کمی مورد نیاز است. اما در تراکم متوسط و در محدوده نقطه عطف منحنی OC (حدود 0.32 در کادر کوچک و 0.63 در کادر بزرگ) تعداد نمونه موردنیاز بالا خواهد بود.

در طول دو سال زراعی 1381 و 1382، پراکنش فضایی جمعیت دشمنان طبیعی شته سبز پنبه، Aphis gossypii Glover، با استفاده از شاخص های پراکنش و مدل های توزیع، در مزارع پنبه منطقه گرگان بررسی شد. پراکنش فضایی اغلب دشمنان طبیعی در طول فصل زراعی، تجمعی و درصد برازش آنها با توزیع دو جمله ای منفی بیشتر از توزیع پویسون بود. براساس مقادیر R2 و P به دست آمده از ارتباط رگرسیونی، برای توصیف ارتباط بین میانگین و واریانس جمعیت، مدل تیلور مناسب تر از مدل ایوااو بود. پارازیتوییدها، لارو پشه های خانواده  Cecidomyiidae تخم کفشدوزک ها، بزرگترین ضریب تیلور و بیشترین درصد برازش را با توزیع دو جمله ای منفی از خود نشان دادند. از سوی دیگر، لارو و حشرات کامل بالتوری، حشرات کامل کفشدوزک هفت نقطه ای و کفشدوزک های جنس Scymnus Kug.، و عنکبوت ها تمایل آشکاری به برازش با توزیع پویسون داشته و کوچکترین ضریب تیلور را به خود اختصاص دادند. در بسیاری از دشمنان طبیعی، ارتباط معنی داری بین تغییرات میانگین جمعیت و مقادیر k (شاخص تجمع در توزیع دو جمله ای منفی) مشاهده نشد، لذا امکان برآورد یک k عمومی برای اغلب دشمنان طبیعی وجود داشت. اطلاعات این تحقیق می تواند در طراحی برنامه های مناسب نمونه برداری و نیز در برآورد پارامترهای جمعیت یا تعیین سطوح تصمیم گیری مفید باشد.

رایحه های القایی گیاهان می توانند بر اثر حمله گیاه خوار به گیاه تولید و بر اکولوژی و پاسخ های رفتاری دشمنان طبیعی موثر باشند. گیاه آسیب دیده به واسطه تغییر در ترکیبات تشکیل دهنده رایحه های خود با یک فرآیند بیوشیمیایی فعال می تواند دشمنان طبیعی را به خود جلب کند. در این پژوهش، قابلیت شناسایی و تشخیص رایحه های القایی گیاه لوبیاسبز سالم و آلوده به کنه تارتن دولکه ای، Tetranychus urticae Koch، توسط سن شکارگر Macrolophus caliginosus Wagner با استفاده از بویایی سنج Y شکل بررسی و ترکیبات تشکیل دهنده آن به کمک تکنیک گاز کروماتوگرافی طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی و با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج به دست آمده نشان می دهد که سن های شکارگر به طور معنی داری به سمت گیاهان آلوده جلب می شوند، در حالی که رایحه کنه (شکار) به تنهایی برای شکارگر قابل تشخیص نیست. در مجموع، 36 ترکیب از گیاه آلوده و 29 ترکیب از گیاه سالم شناسایی شد که نشان می دهد گیاه صدمه دیده به واسطه گیاه خواری کنه تارتن، نسبت به گیاه سالم، رایحه های بیشتری تولید و متصاعد می کند. پاسخ تفاوت سن شکارگر M. caliginosus نسبت به گیاهان سالم و آلوده به کنه  T. urticae می تواند نتیجه تفاوت در نوع و یا احتمالا حجم این ترکیبات باشد که با القای کنه حاصل شده است.

زیست شناسی مراحل لاروی مگس Scaeva albumaculata (Macquart) با استفاده از شته  Brachycaudus amygdalinus (Schouteden) به عنوان طعمه در آزمایشگاه با دمای 20 ± 2 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 45 ± 5 درصد بررسی شد. طول دوره لاروی سن اول تا سوم به ترتیب 2.57 ± 0.098ف 1.57 ± 0.072 و 4.3 ± 0.085 روز به دست آمد. میزان تغذیه لاروهای سن 1 و 2 به ترتیب 21.7 ± 0.87 و 35.1 ± 1.25 پوره سن 1 و 2 شته بود. در صورتی که لارو سن 3، از 613.2 ± 18.43 پوره سن 4 شته بال دار تغذیه نمود. مگس های بالغ اغلب در ساعت های اولیه روز از شفیره خارج شدند. طی سال های 1380 تا 1383، تغییرات جمعیت تخم، لارو و رفتارهای لارو در باغ های بادام دو منطقه شهرکرد و روستای شوراب صغیر از زمان ظهور حشرات بالغ در اسفند ماه تا شروع فصل سرما در آذرماه بررسی گردید. در شرایط طبیعی، لاروهایی که تغذیه خود را کامل کرده بودند، شاخه های بادام را ترک کرده و در عمق 3 تا 5 سانتی متری سطح خاک شفیره شدند. دو گونه زنبور به نام های Diplazon leatatorius (Fabricius) (Hym.: Ichneumonidae)  و Dothriothorax sp. (Hym.: Encyrtidae) به عنوان مهم ترین دشمنان طبیعی این مگس شناسایی شدند که به ترتیب %43 و %5 لاروها را پارازیته نمودند. این زنبورها از شفیره مگس خارج شدند. یکی دیگر از منابع تلفات، عامل بیماری زای ناشناخته ای بود که باعث شیری شدن محتویات داخل بدن شفیره های مگس گل می شد.

سن های سیاه رنگ، یک گروه مشخص در جمعیت های سن معمولی گندم، Eurygaster integriceps Puton، هستند. بررسی امکان وجود تفاوت های زیستی بین آنها و سن های با رنگ معمولی هدف اصلی این پژوهش را تشکیل می دهد. بدین منظور، سن های زمستان گذران از ارتفاعات قره آقاج ورامین جمع آوری و آزمایش ها در شرایط دمایی 24 ± 1 در درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 60-70 درصد و دوره روشنایی: تاریکی 8:16 ساعت انجام شد. درصد فراوانی سن های سیاه رنگ در جمعیت های زمستان گذران منطقه ورامین 0.3 درصد برآورد شد. میانگین طول دوران نشو و نمای جنینی و مراحل پنج گانه پورگی به ترتیب در افراد سیاه رنگ 7.24 ± 0.01، 4.14 ± 0.02، 7.97 ± 0.04، 6.63 ± 0.04، 7.21 ± 0.04 و 11.32 ± 0.07 روز و در افراد با رنگ معمولی 7.19 ± 0.01، 4.14 ± 0.01، 7.83 ± 0.03، 6.19 ± 0.02، 6.88 ± 0.03 و 10.63 ± 0.04 روز به دست آمد. دوره نشو و نمای کلی افراد سیاه رنگ با میانگین 44.13 ± 0.15 روز در مقابل افراد با رنگ معمولی با میانگین 42.33 ± 0.10 روز به طور معنی داری طولانی تر بود. این تفاوت به طور عمده مربوط به سنین تغذیه کننده سن گندم می شد. دوره قبل و بعد از تخم ریزی و دوره تخم ریزی در دو گروه اختلاف معنی داری با هم نداشتند (به ترتیب در افراد سیاه رنگ 10.3 ± 0.8، 5.9 ± 1.9 و 34.1 ± 6.4 روز و در افراد با رنگ معمولی 10.2 ± 0.8، 4.0 ± 1.4 و 34.9 ± 6.4 روز بود). به طور کلی مقدار پارامترهای جدول تولید مثل سنی در سن های سیاه رنگ نسبت به گروه با رنگ معمولی کمتر بود. وزن بدن افراد ماده زمستان گذران ارتباط معنی داری با میزان تولید تخم نداشت. مقایسه پارامترهای جمعیت پایدار (خطای معیار ± میانگین) شامل مدت زمان دو برابر شدن (Dt) (روز)، میانگین طول دوره یک نسل (T) (روز)، نرخ خالص تولید مثل (R0) (تخم ماده/ ماده)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت(rm) (1/زمان) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) (در روز) به ترتیب 13.76 ± 0.68، 60.69 ± 1.71، 20.67 ± 4.09، 0.0502 ± 0.0025 و 1.0515 ± 0.0026 در گروه سیاه رنگ و 12.79 ± 0.50، 62.60 ± 2.13، 29.11 ±5.26، 0.0541 ± 0.0021 و 1.0556 ± 0.0022 در گروه با رنگ معمولی، تفاوت معنی داری را با هم نشان نداد. وجود برخی ویژگی های زیستی به نسبت پایین تر در افراد سیاه رنگ، بررسی های بیشتری را در نسل های بعدی می طلبد تا توان تولید مثلی این گروه را روشن تر سازد.