نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1393 | دوره:34 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

خرطوم بلند چغندرقند، Lixus incanescens Boheman، یکی از آفات مهم چغندرقند، Beta vulgaris L.، در بیشتر نقاط ایران است. کشت نواری چغندرقند و یونجه، Medicago sativa L.، راه کار مناسبی برای افزایش کارایی عوامل بیوکنترل خرطوم بلند چغندرقند می باشد. در این پژوهش تراکم جمعیت خرطوم بلند چغندرقند و تنوع گونه ای دشمنان طبیعی آن در کشت نواری چغندرقند- یونجه و سیستم تک کشتی چغندرقند طی بررسی های مزرعه ای در سال های 1391 و 1392 در شهرستان جوین، استان خراسان رضوی مطالعه شد. در هر تاریخ نمونه برداری فراوانی خرطوم بلند چغندرقند و دشمنان طبیعی آن به ازای یک گیاه شمارش و یادداشت شدند. تراکم جمعیت خرطوم بلند چغندرقند در سیستم کشت نواری در مقایسه با سیستم تک کشتی در هر دو سال مورد مطالعه به طور معنی داری کمتر بود. زنبور پارازیتویید لارو Bracon intercessor Nees در هر دوسیستم کشت، هفت گونه شکارگر تخم در سیستم کشت نواری و سه گونه شکارگر تخم در سیستم تک کشتی جمع آوری و شناسایی شدند. درصد پارازیتیسم لاروها و تراکم هر یک از شکارگرها در سیستم کشت نواری به طور معنی داری بیشتر از سیستم تک کشتی بود. شاخص تنوع گونه ای Shannon برای دشمنان طبیعی در کشت نواری در مقایسه با سیستم تک کشتی بیشتر بود. مقدار شاخص شباهت Morisita-Horn برای ترکیب گونه ای دشمنان طبیعی بین دو سیستم کشت چغندرقند 0.923 به دست آمد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر می توان نتیجه گیری کرد که کشت نواری چغندرقند- یونجه باعث افزایش تنوع گونه ای دشمنان طبیعی خرطوم بلند چغندرقند و کاهش تراکم جمعیت L. incanescens شد. کمی کردن تعداد و فراوانی گونه های دشمنان طبیعی در مزارع چغندرقند گام مهمی در مدیریت خرطوم بلند چغندرقند می باشد.

طی نمونه برداری هایی که در سال زراعی 90- 1389 از شته های Rhopalosiphum maidis F. و Schizaphis graminum R. در مزارع گندم منطقه باجگاه، استان فارس، انجام شد، پراکنش فضایی و مدل های نمونه گیری دنباله ای با دقت ثابت مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور دو مزرعه دو هکتاری انتخاب و به صورت هفتگی نمونه برداری انجام شد. در هر تاریخ تعداد 200 بوته گندم به طور تصادفی انتخاب و تعداد شته های آن ها شمارش شد. بر اساس مقدار RV، بهترین واحد نمونه چهار ساقه محاسبه شد. این داده ها برای تعیین الگوی توزیع فضایی جمعیت شته به دو روش رگرسیونی Taylor و Iwao مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس این دو روش، توزیع شته های R. maidis و S. graminum در مزارع گندم تجمعی بود. همچنین، مقدار ضریب تبیین (R2)، روش Taylor را مناسب تر از روش Iwao نشان داد. با توجه به معنی دار نشدن شیب خط رگرسیون بین دو گونه R. maidis و S. graminum، مدل Green یکسانی برای این دو گونه ارایه شد. در این مدل، در سطوح دقت 0.15، 0.25 و 0.3، به ترتیب 20، 12 و 9 عدد نمونه (چهار ساقه) مورد نیاز بود. مقایسه روش Green با روش متداول نمونه برداری نشان داد که در سطوح دقت 0.15، 0.25 و 0.3، تعداد نمونه مورد نیاز به ترتیب 77.8±1.05، 78.3±0.91 و 81.4±0.81 درصد کاهش یافت. بر اساس مدل Wilson و Room، زمانی که میانگین جمعیت شته های R. maidis و S. graminum، 1.6،  3.86و 5.62 عدد در یک واحد نمونه بود، نسبت آلودگی بوته های گندم در مزرعه به ترتیب به 0.50، 0.75 و 0.85 رسید. بنابراین، با افزایش درصد آلودگی نمونه ها، تعداد نمونه لازم کاهش خواهد یافت.

به دلیل اهمیت اقتصادی آفات انباری و مقاوم شدن آفات نسبت به فسفین و متیل بروماید، جایگزین کردن ترکیبات مناسب دیگر در امر کنترل ضروری می باشد. بدین منظور اثر کشندگی گاز ازن در کنترل دو گونه آفات مهم انباری، شپشه برنج، Sitophilus oryzae L.، و شپشه دندانه دار، Oryzaephilus surinamensis (L.)، مورد بررسی قرار گرفت. حشرات کامل به طور جداگانه در انبارهای حاوی سه نوع مواد غذایی (خرما، گندم و برنج) و در اعماق 30، 40، 45 و 100 سانتی متری تحت تاثیر گاز ازن قرار گرفتند و تلفات بعد از 24 ساعت شمارش شد. نتایج نشان داد گاز ازن در توده خرما تلفات کمتری را روی حشرات مورد آزمایش نسبت به گندم و برنج ایجاد کرد. تلفات به وجود آمده توسط گاز ازن در عمق های مختلف، مرگ و میر متفاوتی ایجاد کرد اما میزان مرگ و میر ایجادشده برای هر دو آفت در عمق 100 سانتی متری محصولات غذایی معنی دار بود. مقدار مجذور امگا (w2) مربوط به عمق محصول (0.05) بیشتر از مقدار w2 نوع محصول (0.004) بود، بنابراین در ایجاد تلفات توسط ازن در حشرات مورد آزمایش نقش عمق محصول بیشتر از نقش نوع محصول بوده است. آزمون های کشندگی نسبی نیز موید این مطلب بود که در عمق 100 سانتی متری مقدار LC50 ازن برای S.oryzae و O. surinamensis در خرما بیشتر از گندم و برنج است.

کارآیی اسانس گیاه اسطوخودوس، Lavandula angustifolia، روی شب پره پشت الماسی، Plutella xylustella L.، تحت شرایط کنترل شده آزمایشگاهی (24±2 درجه سلسیوس، 75±5 درصد رطوبت و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان LC10، LC30و LC50 برای اسانس به ترتیب 0.0857، 0.270 و 0.599 (درصد حجم/ حجم) به دست آمد. اثر دورکنندگی با غلظت های زیر کشنده LC10 و LC30 اسطوخودوس روی لارو سن سوم شب پره به ترتیب 19.2±3.61 و 34.29±4.87 درصد محاسبه شد. شاخص مصرف، کارایی تبدیل غذای خورده شده، کارایی تبدیل غذای هضم شده، قابلیت هضم نسبی و نرخ رشد نسبی در لاروهای تیمارشده در مدت سه روز بررسی و تفاوت معنی داری با شاهد مشاهده شد. همچنین، تاثیر اسانس های گیاهی روی میزان آنزیم های گوارشی، پروتئین کل، تری گلیسیرید، آلکالین فسفاتاز، پروتئاز، لیپاز، آلفا آمیلاز، گلوتاتیون اس ترانسفراز و استراز در لاروهای تیمارشده، اختلاف معنی داری را با شاهد نشان داد. نتایج حاضر بیانگر پتانسیل مناسب گیاه اسطوخودوس به عنوان یک حشره کش با منشا گیاهی است.

سفیدبالک گلخانه، Trialeurodes vaporariorum (Westwood)، یکی از آفات مهم گلخانه در دنیا و ایران است که سالانه خسارت هنگفتی بر محصولات کشاورزی وارد می کند. در این تحقیق، برخی پارامترهای زیستی این حشره روی چهار رقم خیار گلخانه ای (رویال اسلویس، سلطان، نگین و ویدا) در دو ارتفاع 60 و 90 سانتی متری در درجه حرارت 26-19 درجه سلیسیوس، رطوبت نسبی %80±5 در شرایط گلخانه ای مورد مطالعه قرار گرفت. طول دوره رشد پیش از بلوغ این حشره روی رقم های مذکور به ترتیب 27.49±0.34، 28.23±0.3، 26.63±0.24 و 27.44±0.3 روز و میانگین آن در دو ارتفاع مختلف به ترتیب 26.43±0.14 و 28.65±0.24 روز محاسبه شد. حداقل و حداکثر درصد مرگ و میر پیش از بلوغ در ارقام مختلف به ترتیب 4% و 7% بود که اختلاف معنی داری نداشت. طول عمر افراد بالغ ماده روی این رقم ها به ترتیب 27.9±0.67، 21.35±0.34، 26.71±0.6 و 22±0.46 روز بود که اختلاف آن ها در سطح 1% معنی دار بود. میانگین آن در دو ارتفاع مختلف نیز 23.29±0.4 و 26.4±0.66 روز بود. کل میزان تخم سفیدبالک گلخانه روی رقم های مورد بررسی به ترتیب 203.82±4.89، 132.26±3.57، 210.68±5.31 و 162.79±5.15 و در دو ارتفاع مورد بررسی نیز میانگین تخم به ترتیب 187.98±4.75 و 167.66±5.68 شمارش شد که اختلاف آن ها در سطح 1% معنی دار بود. نسبت جنسی سفیدبالک روی رقم ها و دو ارتفاع مذکور اختلاف معنی داری نشان ندادند.

مگس میوه زیتون، Bactrocera oleae (Rossi)، از آفات مهم زیتون می باشد که از سال 1382 به کشور وارد شده است و هم اکنون حسب شرایط آب وهوایی، به محصول زیتون خسارت قابل توجهی وارد می نماید. در این تحقیق، در سال های 1384، 1386 و 1388 تعداد 22 رقم از ارقام خارجی و ژنوتیپ های بومی از نظر آلودگی به آفت مورد مقایسه قرار گرفتند. برای سنجش میزان آلودگی ارقام از ابتدای سخت شدن هسته میوه زیتون تا زمان برداشت، از میوه های ارقام مورد بررسی در سه تکرار به تعداد 20 تا 50 میوه و در سه تا هفت نوبت به طور تصادفی نمونه برداری و در آزمایشگاه نسبت به تعیین آلودگی آن ها به لارو، شفیره و دالان تغذیه لارو آفت اقدام شد. مجموعا 150-60 میوه از سه تکرار، در آزمایشگاه با استرئومیکروسکوپ بررسی شد. با استفاده از فرمول Sqrt (x + 0.5) تبدیل داده انجام گرفت و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی توسط نرم افزار SAS 9.0 آنالیز شد. نتایج حاصل نشان داد که از بین چهار رقم توصیه شده برای شهرستان طارم، رقم "Arbequina" از وضعیت مناسبتری برخوردار بود ولی سه رقم دیگر شامل"Konservolia"،"Zard" و "Koroneiki" به ترتیب با میزان متوسط 11.62، 13.74 و 7.56 درصد آلودگی در سال 1384؛ 3.23، 1.01 و 1.49 درصد آلودگی در سال 1386؛ و 10.03، 34.75 و 15.10 درصد آلودگی در سال 1388 جزو ارقام حساس طبقه بندی شدند. همچنین، ارقام "Lechin de sevilla" و "Manzanilla cacerena" جزو ارقام نسبتا مقاوم بودند.

گلخانه ها و فضاهای سبز شهری شرایط مساعدی را برای فعالیت و رشد شپشک های گیاهی فراهم می آورند. شپشک های گیاهی از جمله حشرات آفتی هستند که به گیاهان زینتی خسارت وارد می کنند. در این مقاله، 64 گونه شپشک گیاهی متعلق به شش خانواده، که از روی 72 گونه گیاه زینتی متعلق به 42 تیره گیاهی جمع آوری شده اند، از ایران معرفی می شوند. خانواده شپشک های سپردار Diaspididae با 45 گونه، خانواده شپشک های آردآلود Pseudococcidae با 11 گونه، خانواده شپشک های نرم تن Coccidae با پنج گونه و خانواده های Eriococcidae، Monophlebidae و Rhizoecidae هر کدام با یک گونه گزارش می شوند. از میان این شپشک ها، گونه ها چندخوار Aspidiotus nerii Bouche، Chrysomphalus dictyospermi (Morgan)، Coccus hesperidium (L.)، Lepidosaphes ulmi (L.)،Lopholeucaspis japonica (Cockerell) ، Parlatoria crypta McKenzie، Pa. oleae (Colvee)، Phenacoccus solenopsis Tinsley، Planococcus citri (Risso) و Pseudococcus viburni (Signoret)، و شپشک های تک خوار Eriococcus spurius (Modeer)، Leucaspis pusilla Low و Planococcus vovae (Nasonov) از مهم ترین شپشک های گیاهی خسارت زا به گیاهان زینتی در گلخانه ها و فضاهای سبز شهری در ایران محسوب می شوند.