پژوهش های معاصر انقلاب اسلامی
سال:1399 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:6

بسیاری از پژوهشگران علوم اجتماعی وجود احزاب و نظام های مردم سالار را دو روی یک سکه می دانند؛ به طوری که توسعه و بقای احزاب و نظام های مردمسالار را باهم مرتبط می دانند در بستر تغییر و تحولات فرهنگ سیاسی پساانقلاب در ایران، حزب مشارکت دوران پساجنگ، خود را به عنوان یک جریان مؤثر در سپهر سیاسی اجتماعی جامعه ی ایران مطرح کرد؛ نظام سیاسی حاکم بر ترکیه به طور اخص حزب عدالت و توسعه با ساختاری سکولار درعین حال همواره خود را به عنوان یک دولت و نظام سیاسی مدافع اسلام در سطح منطقه و جهان مطرح کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به مقایسه ی دو حزب حزب مشارکت ایران و حزب عدالت و توسعه ترکیه با تأکید بر دو مقوله ی ساختار و کارکرد، پرداخته است. در جواب سوال پژوهش( وجوه اشتراک و افتراق حزب مشارکت و حزب عدالت و توسعه از حیث ساختاری و کارکردی کدام اند؟ )، این فرضیه مطرح شده است: حزب مشارکت و حزب عدالت و توسعه فاقد ساختار حزبی مشابه هستند، و وجه افتراق آنها این است که حزب مشارکت از انسجام و قدمت کم تری نسبت به حزب عدالت و توسعه برخوردار است. همچنین هر دو حزب از حیث کارکردی رویکردی اسلامی دارند، با این تفاوت که حزب مشارکت از تنوع در گرایش(ملی و اسلامی) با رویکردی غیر سکولار، و حزب عدالت و توسعه از گرایش واحد(اسلامی) با رویکرد سکولاری برخوردار است.

مساله پوشش و حجاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، همواره به عنوان یکی از مهمترین چالش های جمهوری اسلامی مطرح بوده است. این پژوهش می کوشد با روش تحلیلی-توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای، اهم شبهات و سوالات موجود در این حوزه را بررسی کرده و به بیان راهکارها و پاسخ های علمی و اقناع کننده در این زمینه بپردازد. به نظر می رسد که که مساله حجاب در جمهوری اسلامی ایران جزء یکی از مسائل مورد نیاز جوانان و به خصوص دانشجویان است و همواره مسائل مربوط به آن از قبیل فلسفه حجاب، حد پوشش در زن و مرد، تعارض حجاب با حق انتخاب انسان و. . . از جانب نخبگان و جوانان در حوزه تعلیم و تعلم مطرح می شود و انتظار پاسخ مناسب و سزاوار به این مساله وجود دارد. بنابراین در پژوهش ذیل، پس از بیان تاریخچه حجاب در اسلام و انقلاب اسلامی ایران، سعی گردید تا شبهات مهم و جدیدی که به تازگی توسط مخالفین حجاب، و برخی رسانه های معاند و اسلام ستیز مطرح شده است؛ بررسی گردیده و پاسخ مناسبی به آنها داده شود. در این بررسی مشخص شد، علی رغم این که شبهات مطرح شده، پیچیده و غامض نیستند، اما اهرم رسانه، در کنار مغالطه تکرار ادعا، باعث پذیرش بخشی از آن ها توسط جامعه ایرانی شده است. بنابراین سعی گردید تا پاسخ شبهات نیز با زبان ساده و قابل فهم برای نسل جوان بیان گردد.

باتوجه به اینکه جامعه و نظام سیاسی ایران دارای ماهیت دینی است و در مسیر پیشرفت قرار دارد، فهم نقش دین در تمدن سازی حائز اهمیت فراوان است. دربارة رابطة دین و تمدن سه دیدگاه وجود دارد: دیدگاه روشنفکری، که دین را عامل ارتجاعی و مانع مدنیت و پیشرفت معرفی می کند؛ دیدگاه پساسکولار که با نگاهی ابزاری دین را به صورت مشروط و به عنوان بخشی از سنت های هر جامعه، دارای اثری مفید برای جامعه مدرن می داند؛ و دیدگاه سوم، نگاه اسلام سیاسی است که دین را حیات بخش، تسهیل کننده و عامل ترقی، توسعه و تمدن می داند و وضعیت انحطاط و زوال جوامع اسلامی را ناشی از زاویه گرفتن مسلمین از آموزه های اسلام و بی تحرکی و خودباختگی امت اسلامی در برابر غرب می داند. بر اساس نتایج این پژوهش که با روش کتابخانه ای-اسنادی و رویکرد تحلیلی-توصیفی انجام شده است، دیدگاه آیت الله مطهری بعنوان یکی از فلاسفه معاصر و از رهبران انقلاب اسلامی با نظریه آخر مطابقت دارد، از نظر وی زیرساخت های تحول به سمت تمدن نوین اسلامی، با تأسیس و توسعة نظام مردم سالاری دینی، بازسازی فکر دینی براساس مقتضیات زمان، و استحالة غرب در هاضمة معرفتی و انسانی اسلام فراهم می آید.

امروزه استفاده از چارچوب نظریات روابط بین الملل یکی از مهمترین روشها برای تبیین و تحلیل رویدادها و مسایل بین المللی محسوب می شود. از جمله مهمترین نظریه های روابط بین الملل ساختار گرایی یا نئورئالیسم است توسط کنث واتز ساخته و پرداخته شد، که خود به نحله های تهاجمی و تدافعی تقسیم می شود. برت هنسن، پترتافت و آندره ویول با اصلاحیه هایی که بر نو واقعگرایی کنث والتز وارد نموده اند، مدلی از نو واقع گرایی را جهت تبیین سیاست بین الملل و رفتار خارجی دولت ها ارائه کرده اند. در این مدل، راهبرد دولت ها در برابر تک قطب متأثر از احتمال منازعه نظامی آن ها می باشد، به طوری که اگر احتمال منازعه نظامی کم باشد راهبرد دولت ها در برابر تک قطب «دنباله روی» و اگر احتمال منازعه نظامی زیاد باشد راهبرد شان «موازنه» خواهد بود. اما آنچه در «سخت» و یا «نرم» بودن موازنه و دنباله روی تأثیرگذار است، «ایدئولوژی» خواهد بود. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تقابل ایران و آمریکا پرداخته و خواهیم گفت که با توجه به احتمال بالای منازعه و فاصله ایدئولوژیکی زیاد بین آنها در منطقه، راهبرد اتخاذ شده از سوی جمهوری اسلامی ایران در مقابل آمریکا «موازنه سخت» بوده است.

نظریه های روابط بین المل را می توان با توجه به نقش امور عینی و امور غیر عینی در فهم روابط بین الملل تقسیم کرد. نظریه های بنیادی مانند رئالیسم و لیبرالیسم امور را در درک سیاست بین الملل خنثی و فارغ از نقش ارزش های غیر عینی می دانند و برای نامحسوسات مانند دین، فرهنگ و هنجارها نقشی در فهم امور بین الملل قائل نیستند. در مقابل نظریه های غیر بنیادی یا سازنده مانند هنجاری و انتقادی امور را در روابط بین الملل ارزش محور می بینند و درک واقعیت های بین الملل را جدا از ارزش ها و امور نامحسوس نمی دانند. این دسته از نظریه ها در مقابل نظریه های بنیادی که صرفاً به هست ها و نیست ها توجه می کنند به بایدها و نباید و چرایی را در روابط بین الملل مورد تاکید قرار می دهند که مفروض نیستند، بلکه قابل تغییر و تحول هستند. وجه سوم نظریه هایی نیز وجود دارد که بر نادیده گرفتن نقش دین در امور در روابط بین الملل می پردازند که با انقلاب اسلامی این نقش پررنگ تر می شود و خواهان بازگشت به نقطه عطفی گمشده است که می توان آن را «رهیافت دین» نامید. در این رهیافت علاوه بر اینکه بر «بایدها» و «نبایدها» توجه می شود، بر «هست ها» و «نیست ها» نیز تاکید دارد. مقاله در پی بررسی چیستی و جایگاه رهیافت دین در نظریه های روابط بین الملل است که در نتیجه می توان گفت؛ رهیافت دین با انقلاب اسلامی شروع شده است و بر مواردی از جمله؛ هویت دینی، ارزش دینی، هنجار دینی و نظام سیاسی دینی، سرشت انسان و به وضعیت انسان در اجتماع خوشبین بوده و تاکید دارد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد و چارچوب نظری آن فرانظریه است.

شکل گیری نهضت امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 نه تنها موجب سقوط رژیم سلطنتی در ایران گردید بلکه مهم تر از آن موجب تحولی عظیم در نظام بین الملل وستفالی شد چرا که اصولا این انقلاب بر خلاف انقلابهای دوران معاصر در قالب و چارچوب نظام سلطه به ویژه نظام دوقطبی بعد از جنگ دوم چهانی شک نگرفت بلکه در تقابل و تضاد با این نظام بین الملل حاکم و نفی آن با تکیه بر اصول نه شرقی نه غربی به سرانجام رسید. در این مقاله نظر بر این است که اثبات کنیم اصولا قبل از فروپاشی قطعی نظام دو قطبی در اثر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با شکل گیری نهضت امام خمینی و نهایتا پیروزی انقلاب اسلامی نظام سلطه به چالش کشیده شده بود و به عبارت صریح تر با شکست این نظام در تقابل با انقلاب اسلامی به پایان راه خود رسیده بود. در نتیجه جهان شاهد فرایند شکل گیری نظام جدیدی گردید که از نظر بازیگران، تعاملات و منازعات بین الملل تفاوت اساسی و بنیادین با نظام های قبلی پیدا کرد. به عبارت دیگر وضعیت متاخر روابط بین الملل اصل جدیدی را نوید می داد که با خیزش و بیداری ملتها و به عبارت قرآنی مستضعفین جهان در مقابل مستکبرین عالم شاهد تحولی عظیم در نظام بین الملل و شکل گیری دو اردوگاه تحت عناوین سلطه گران شامل دولتهای سلطه گر و تحت نفوذ سلطه از یک طرف و اردوگاه سلطه ستیزان شامل ملتها و دولتهای مردمی از طرف دیگری می باشیم.