بیماریهای گیاهی
سال:1390 | دوره:47 | شماره:2 (پیاپی 186) |تعداد مقالات:13

پنجاه و یک جدایه از Nakataea sigmoidea فرم غیرجنسی Magnaporthe salvinii، عامل پوسیدگی ساقه برنج، جمع آوری شده از استان های گیلان و مازندران جهت تعیین تیپ آمیزشی (Mating type) روی محیط کشت Sach’s agar در شرایط آزمایشگاه تلاقی داده شدند. بعلاوه تنوع ژنتیکی 20 جدایه با استفاده از دو آغازگر BOX و ERIC به روش rep-PCR تجزیه و تحلیل شد. در این بررسی تیپ آمیزشی 37 جدایه (72.55 درصد) از نوع MATx1 و 14 جدایه (27.45 درصد) از نوع MATx2 تشخیص داده شدند و بسیاری از جدایه ها در تلاقی ها از توان باروری بالایی برخوردار بودند. نتایج انگشت نگاری DNA موید وجود پنج گروه انگشت نگاری با 19 هاپلوتیپ بود که بیانگر تنوع ژنتیکی نسبتا زیاد در نمونه های مورد مطالعه است.

آلودگی پسته به آفلاتوکسین که یکی از گونه های قارچی مولد آن Aspergillus flavus می باشد، از جمله مواردی است که مشکلات زیادی را در تولید، مصرف و صادرات پسته به وجود می آورد. به منظور بررسی توانایی تولید آفلاتوکسین توسط جدایه های A. flavus جدا شده از میوه پسته، تعداد 46 جدایه از قارچ با استفاده از آزمون الایزا مورد آزمایش قرار گرفتند. از بین این جدایه ها، %80.44 تولیدکننده آفلاتوکسین و %19.56 غیر تولیدکننده آفلاتوکسین بودند. به منظور مطالعه تاثیر آناستوموز ریسه ای در میزان آفلاتوکسین تولید شده توسط جدایه ها، تلاقی بین جهش یافتگان nit دو جدایه تولیدکننده آفلاتوکسین (R5) با بیشترین میزان تولید آفلاتوکسین و غیر تولیدکننده آفلاتوکسین (Mb2) انجام گرفت. از بین 30 جدایه هتروکاریون حاصل، تنها 10% آنها قادر به تولید آفلاتوکسین نبودند و میانگین تولید آفلاتوکسین در تمام نتاج هتروکاریون کمتر از والد تولیدکننده بود. نتایج نشان داد که آناستوموز ریسه ای می تواند در کاهش تولید آفلاتوکسین در نتاج هتروکاریون موثر باشد. با توجه به این ویژگی، احتمالا بتوان از سویه های غیرزهرابه زای قارچ در طبیعت بر علیه انواع زهرابه زا استفاده نمود. همچنین الگوی باندی حاصل از جدایه های والد و هتروکاریون ها با استفاده از نشانگر مولکولی rep-PCR نشان دادند که الگوی باندی دو جدایه والد (R5 و Mb2) به غیر از باند 566 جفت بازی مشابه بودند و الگوی باندی جدایه های هتروکاریون نیز مشابه والد زهرابه زا بود.

ویروس نوارک ایرانی گندم (Iranian wheat stripe virus, IWSV) یکی از اعضای غیرقطعی جنس تنوئی ویروس است. در این تحقیق چند ویژگی IWSV مورد مطالعه قرار گرفته است. به منظور روشن ساختن قطبیت قطعه اول ژنوم (RNA 1) و مقایسه انتهای ´3 آن با سایر تنوئی ویروس ها، در حدود 650 نوکلئوتید از انتهای ´3 این قطعه تکثیر، همسانه سازی و سپس تعیین ترادف شد. مطالعه ترادف به دست آمده نشان داد که قطعه فوق مشابه با اکثر تنوئی ویروس ها، دارای قطبیت منفی بوده و از نظر ترادف نوکلئوتیدی و آمینو اسیدی ژن آر ان ا پلیمراز، بیشترین شباهت را با تنوئی ویروس های عامل برگ سفید برنج در قاره امریکا دارد. تا قبل از این مطالعه، گندم تنها میزبان طبیعی و شناخته شده IWSV بود. در این بررسی، برنج به عنوان یکی از میزبانان اقتصادی ویروس از منطق برنجکاری شمال شیراز شناسایی شد. به منظور مقایسه جدایه های گندم و برنج، ژن های پروتئین پوششی (CP) و پروتئین عمده غیرساختمانی (NS4) جدایه برنج با استفاده از آغازگرهای اختصاصی تکثیر و بعد از همسانه سازی، با قسمت های مشابه در جدایه گندم مقایسه شدند. نتایج نشان داد که ژن های فوق در دو جدایه، از نظر ترادف نوکلئوتیدی و ترادف آمینو اسیدی به ترتیب 99.6 و 99.0-100 درصد به هم شباهت دارند. مطالعات سرولوژیکی برای روشن ساختن ارتباط IWSV با پنج تنوئی ویروس دیگر با استفاده از آزمون های نشت دو طرفه در آگار، دیبا و / یا الایزای غیرمستقیم با کمک آنتی سرم های تولید شده بر علیه CP یا NS4 نشان داد که IWSV از میان سایر تنوئی ویروس های مورد مطالعه، تنها با ویروس برگ سفید برنج (Rice hoja blanca virus, RHBV) ارتباط سرولوژیکی دارد. این نتیجه همراه با نتایج حاصل از مقایسه های مربوط به ترادف نوکلئوتیدی و آمینو اسیدی، یک بار دیگر شباهتIWSV  را با تنوئی ویروس های عامل برگ سفید در قاره امریکا تایید می کند. مایه زنی گندم با تزریق عصاره گیاه آلوده به بذرهائی که 30 دقیقه در آب 25oC خیس خورده بودند، موفقیت آمیز بود و ویروس با راندمان 5.2 درصد به گیاهچه های حاصل از این بذرها منتقل شد.

در بررسی نماتدهای خانواده Belonolaimidae موجود در کلکسیون آزمایشگاه نماتدشناسی دانشگاه تربیت مدرس هفت گونه از جنس های Merlinius،Tylenchorhynchus  و Quinisulcius شامل گونه های M. bavaricus، M. brevidens، M. plerorbus، Tylenchorhynchus divittatus، T. goffarti،Quinisulcius capitatus T. latus و  شناسایی شد. از میان گونه های شناخته شده، سه گونه M. plerorbus ،M. bavaricus و Tylenchorhynchus divittatus برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. گونه M. bavaricus با داشتن سر با ساختار کوتیکولی ضعیف و شیارهای ظریف در ناحیه سر و سطح بدن، استایلت ظریف با گره هایی با قطر کم، اسپرماتکای دو قسمتی و صاف بودن انتهای دم از سایر گونه های جنس مربوطه متمایز می شود. گونه M. plerorbus با دارا بودن سر مخروطی، استایلت به طول 15 تا 16 میکرومتر، دم مخروطی به طول 39 تا 50 میکرومتر، با 24 تا 32 حلقه در سطح شکمی آن، صاف بودن انتهای دم و اسپرماتکای چند قسمتی از سایر گونه های جنس مربوطه متمایز می شود. گونه T. divittatus با داشتن سه شیار در سطوح جانبی، سر کاملا متمایز از بدن با شش تا هفت شیار عرضی، استایلت 17 تا 20 میکرومتری، وجود روده گسترش یافته بعد از مخرج و قرار گرفتن فاسمید در نیمه عقبی دم از سایر گونه های مشابه متمایز می شود.

گونه های Pratylenchus neglectus و P. thornei نماتودهای رایج مولد زخم ریشه در مزارع گندم آبی و ذرت منطقه مرودشت (فارس) هستند. غیرفعال شدن این نماتودها در شرایط وقوع تنش خشکی و فعالیت مجدد در شرایط مساعد، یک راه کار بسیار مهم برای بقای آنها محسوب می ‏شود. در این تحقیق، تاثیر تنش خشکی بر بقا نماتودهای مولد زخم ریشه در شرایط آزمایشگاه، گلخانه، میکروپلات و مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعه در آزمایشگاه نشان داد زمانی که خاک خشک دارای نماتودهای غیرفعال، مرطوب شود و به مدت 72 ساعت در دمای25oC  باقی بماند، بیشترین درصد نماتودها فعال می‏ شوند. در گلخانه بعد از چهار ماه، %86.3 نماتودهای گونه P. neglectus در لایه چهار سانتی متری خاک هواخشک زنده ماندند. در شرایط میکروپلات طی مدت هشت ماه، جمعیت دو گونه درون خاک بدون دریافت بارندگی تغییرات زیادی نداشته ولی در حالت دریافت بارندگی به شدت کاهش نشان داد. در شرایط مزرعه، تمام مراحل زندگی نماتد توانستند به حالت غیرفعال درآیند. این حالت از نظر حفظ جمعیت و بقای نماتودهای مولد زخم ریشه طی فرآیندهای تابستان گذرانی و زمستان گذرانی در منطقه مرودشت دارای اهمیت است.

بیماری باکتریایی نکروز آوندی و پوسیدگی ریشه چغندرقند (Beta vulgraris) ناشی از٬Pectobacterium betavasculorum  یکی از عوامل مهم پوسیدگی ریشه چغندرقند در استان فارس محسوب می شود. این بیماری در سال های اخیر گسترش نسبتا وسیعی در این استان داشته است. به منظور تعیین دامنه میزبانی عمدتا در تعدادی از گیاهان زراعی خانواده کدوئیان وسولاناسه از دو جدایه نمونه استفاده شد. جدایه های مورد بررسی با ایجاد زخم در قسمت دمبرگ، ساقه، ریشه و یا میوه گیاهان مایه زنی شدند. گیاهان شاهد نیز با آب مقطر سترون مایه زنی و در شرایط مشابه نگهداری و روزانه جهت بررسی علائم بازبینی شدند. بعد از 2 تا 10 روز بسته به نوع گیاهان علائم بیماری به صورت پوسیدگی و سیاه شدن در ناحیه مایه زنی شده و یا از محل مایه زنی به اطراف و ایجاد علائم سیستمیک در برگ و پوسیدگی در میوه، ریشه، ساقه و غده گیاهان خیار، لوبیا، لوبیا چشم بلبلی، طالبی، گوجه فرنگی، کدو، ذرت، سیب زمینی بادمجان، تربچه، هویج، شلغم، سیر، پیاز، چغندر لبویی و خرمای نارس ایجاد شد. شدت علائم روی ذرت کمتر از سایر گیاهان بود، ولی مایه زنی باعث آبگزیدگی و پوسیدگی طوقه در گیاهچه های جوان ذرت و نهایتا منجر به مرگ آنها پس از یک هفته شد. میزان پوسیدگی روی سیر و پیاز هم بسیار محدود بود. در تمام موارد جدایه باکتری مجددا از گیاهان بیمار جدا شد. گیاهان طالبی، لوبیا، بادمجان، ذرت و خیار به عنوان میزبانان جدید گلخانه ای و بالقوه این باکتری معرفی می گردند. بیماری در مناطق زرقان، مرودشت، فسا، کوار و حومه شیراز شایع است ولی در اقلید بیماری مشاهده نگردید.

بیماری بلاست یکی از بیماری های مهم مرکبات در شمال ایران محسوب می شود (SHAMSBAKHSH and RAHIMIAN 1997). خسارت عامل بیماری اغلب در فصول سرد سال در مرکبات دیده می شود ولی در ماه های گرم سال روی سایر گیاهان از جمله علف های هرز بقای اپی فیتی دارد. طی سال های 1388 و 1389 از علف های هرز باغات مرکبات شهرستان های بابلسر و ساری شامل آکالیفا (Acalypha sp.)، چمن یکساله (Poa annua)، علف قناری (Phalaris canariensis)، قیاق (Sorghum halepense)، مرغ (Cynodon dactylon)، چسبک (Setaria viridis)، دانه تسبیحی (Aegilops ovata)، چچم (Lolium sp.) و تاج خروس (Amaranthus retroflexus) نمونه برداری شد. یک باکتری میله ای شکل گرم منفی، هوازی و دارای چند تاژک قطبی از تمامی این گونه ها جدا گردید. کلنی های باکتری روی محیط آگار غذایی حاوی سوکروز تقریبا مدور برجسته و سفید تا کرم رنگ بود. جدایه ها قادر به تولید رنگ فلورسنت روی محیط King-B بودند ولی در تولید لوان و لهانیدن برش های سیب زمینی متغیر بودند. جدایه ها اکسیداز و آرجی نین دی هیدرولاز منفی، ولی کاتالاز و اوره آز مثبت بودند. همه جدایه ها ژلاتین، کازئین، آرژنین و توئین 80 را هیدرولیز کرده ولی نشاسته و اسکولین را هیدرولیز نکرده و تیروزیناز منفی بودند. بالاترین غلظت قابل تحمل کلرید سدیم در جدایه ها 5 درصد بود. جدایه ها قادر به استفاده از -D فروکتوز، D- گلوکز، -D زایلوز، مانیتول، رافینوز، گلیسرول، L- آلانین،L - لوسین، L- آسپاژین، L- تریپتوفان، فومارات، پیروات، L- تارتارات،D - تارتارات، سیترات و مالات بوده ولی توانایی استفاده از آرابینوز، دولسیتول، اتانول، پروپانول، L- تایروزین، L- متیونین، و اگزالات را به عنوان منبع کربن نداشتند. همچنین در استفاده از سوکروز، اسکولین و پکتات متغیر بودند. واکنش فوق حساسیت بعد از تزریق سوسپانسیون باکتری به برگ های شمعدانی بعد از 24 ساعت و بیماری زایی روی برگ های مرکبات بعد از 5 تا 7 روز به اثبات رسید. بر اساس نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی جدایه ها به چهار گروه تقسیم شدند: گروه اول شامل جدایه های چمن یک ساله، چچم، فالاریس، قیاق و چسبک که بینابین جدایه های استاندارد Pseudomonas viridflava (Pv) و (Pss) P. syringae pv. syringae بودند، گروه دوم شامل جدایه آکالیفا بود که شباهتی با هیچ یک از جدایه های استاندارد Pv و Pss نداشت، در گروه سوم جدایه به دست آمده از تاج خروس به جدایه Pss و جدایه های به دست آمده از دانه تسبیحی و مرغ در گروه چهارم قرار گرفته و Pv تشخیص داده شدند. در آزمون PCR نمایندگان جدایه ها با دو آغازگر rpoD و gyrB به ترتیب دو قطعه 850 و bp 1200 را تکثیر نمودند. توالی های نوکلئوتیدی به دست آمده، پس از همردیف سازی چندگانه (Multiple sequence alignment) با برنامه Clustal W با سایر توالی های مربوط به این ناحیه در گونه های مختلف Pseudomonas موجود در بانک ژن(NCBI)  مقایسه شدند. با توجه به خصوصیات فنوتیپی و ژنوتیپی، جدایه ها متعلق به جنس Pseudomonas و جدایه های دانه تسبیحی و مرغ به گونه Pv. و جدایه تاج خروس به گونهPss.  تعلق دارند. ویژگی های به دست آمده از چمن یکساله، چچم، فالاریس، قیاق و چسبک بینابین .Pv و Pss. بود. این اولین گزارش از بقای اپی فیتی Pv روی علف های هرز در ایران است.

بیماری پوست صمغی (Gummy bark) مرکبات در درختان پرتقال (Citrus sinensis) در برخی نواحی مرکبات خیز دنیا وجود دارد. علائم بیماری که به صورت کوتولگی، کوچک شدن میوه ها، آبله شدن (Stem pitting) چوب و بروز لکه های صمغی کوچک در پوست می باشد که در نواحی محدودی از مرکبات کاری های مازندران دیده شده است. عامل اصلی بیماری پوست صمغی به طور قطعی شناخته نشده است ولی بررسی های به عمل آمده حضور گونه هائی از ویروئیدهای مرکبات را در این بیماری محرز نموده است. مشاهدات انجام شده در سال 1384 در قطعات مرکبات کاری باغ های مهدشت بالا و پائین در شهرستان ساری در چند درخت پرتقال خونی (C. sinensis, Moro Blood) مسن روی پایه نارنج علائم ضعف، کوتولگی خفیف و کوچک تر بودن میوه ها مشهود بود. با جدا کردن پوست تنه در محل پیوند، آبله شدن شدید چوب همراه با تجمع صمغ در ته فرورفتگی ها و نیز وجود لکه های صمغی در پوست آن محل و تا چندین سانتی متر بالاتر در تنه پرتقال قابل مشاهده بود. سرشاخه درختان دارای پوست صمغی جمع آوری و نوارهایی از پوست شاخه ها روی نهال های سالم پرتقال روی پایه سالم سیترنج (Troyer citrange, Poncirus trifoliata×C. sinensis) و نارنج یک ساله در شرایط گلخانه پیوند شدند. پس از گذشت یک سال از زمان پیوند استخراج RNA از دو نمونه آلوده شده پرتقال بیماری به همراه یک نمونه شاهد حاوی ویروئیدهای مرکبات (علوی و همکاران، 2005) با استفاده از ترایزول (TRIZOL) (ساخت شرکت Invitrogen) انجام گرفت. نتایج حاصل از واکنش زنجیره ای پلیمراز با نسخه برداری معکوس (RT-PCR) با حضور نمونه شاهد با استفاده از آغازگرهای ویروئیدهای مرکبات و ویروس تریستزا نشانگر حضور ویروئید کوتولگی رازک، خمیدگی برگ مرکبات، ویروئیدهای گروه III و IV و اگزوکورتیس مرکبات در نهال های آلوده شده بود. این اولین گزارش از آلوده بودن درختان پرتقال دارای علائم پوست صمغی به پنج ویروئید مختلف است. نقش این ویروئیدها در ایجاد پوست صمغی پرتقال به بررسی های وسیع تری نیاز دارد.

توسکا یکی از مهمترین گونه های درختی جنگل های شمال کشور بوده و از نظر اقتصادی به عنوان چهارمین درخت تجاری محسوب می شود. یک بیماری لکه برگی ناشی از گونه ای زانتوموناس در توسکا ییلاقی (Alnus subcordata subsp. Subcordata) در چند منطقه جنگلی استان مازندران گزارش شده است (Rahimian et al. 1383. 16th Iran. Plant Protec. Cong., 439). بر اساس یک بررسی ژنومی که در سال های اخیر انجام شده بود باکتری عامل بیماری بالاترین شباهت را به Xanthomonas arboricola داشت (Rahimian et al. 1387. 18th Iran. Plant Protec. Cong., 428). بررسی محدودی در زمینه همسانی جدایه ها و پراکندگی بیماری (Rahimian et al. 1383. 16th Iran. Plant Protec. Cong., 439) انجام گردید ولی اطلاع دقیقی از تنوع ژنتیکی جدایه های مناطق مختلف در دست نیست. بررسی حاضر به منظور ارزیابی همسانی یا تنوع ژنتیکی جدایه های به دست آمده از مناطق مختلف استان های مازندران و گلستان انجام گرفت. از نظر ویژگی های فنوتیپی جدایه بسیار شبیه هم بوده و فقط در مصرف -Lسرین، لوسین، دکسترین، کوئینات، تایروزین به عنوان منبع کربن اختلاف نشان دادند. تنوع ژنتیکی جمعیت باکتری عامل لکه زاویه ای توسکا با استفاده از BOX-PCR و REP-PCR انجام شد. DNA ژنومی جدایه ها به روش لیز قلیایی استخراج و PCR در شرایط توصیه شده ورسالوویچ و همکاران (Versalovich et al. 1991. Nucleic Acids Res, 24: 6823 - 6831) ولی با کاهش زمان واسرشت (Denaturing) انجام شد. محصول PCR در ژل آگارز 2 درصد الکتروفورز و ژل با اتیدیوم بروماید رنگ آمیزی گردید. از ضریب تشابه جاکارد برای تعیین تشابه جدایه ها و از روش UPGAMA و نرم افزار NTSYS برای آنالیز خوشه ای استفاده شد. آنالیز خوشه ای نتایج به دست آمده با آغازگر BOXAIR نشان داد که در سطح 80 درصد جدایه ها به 24 گروه تقسیم شدند. این در حالی است که جدایه های توسکا با جدایه استاندارد Xanthomonas arboricola pv. coryli نیز همین میزان شباهت را نشان دادند. در سطح 63 درصد، جدایه های توسکا به 15 گروه تقسیم شده ولی با همین میزان شباهت با Xanthomonas arboricola pv. pruni هم خوشه بودند. در سطح 40 درصد هم ضمن تقسیم شدن جدایه ها به 7 گروه، همسانی مشابهی را با جدایه مرجع Xanthomonas arboricola pv. juglandis نشان دادند. با توجه به این یافته ها می توان نتیجه گرفت که جدایه های عامل لکه زاویه ای توسکا تنوع زیادی داشته و در عین حال BOX-PCR توانایی متمایز ساختن پاتووارهای متعلق به گونه Xanthomonas arboricola را ندارد. نتایج به دست آمده با آغازگر REP1R, REP2I نشان داد که در سطح 78 درصد جدایه ها به 14 گروه تقسیم شدند. در حالی که این جدایه ها با پاتوارهای X. arboricola pv. juglandis و X. arboricola pv. coryli نیز همین میزان شباهت را نشان دادند. در سطح تشابه 57 درصد، جدایه ها به 7 گروه تقسیم شده و در همین میزان شباهت با X. arboricola pv. pruni هم خوشه بودند. داده ها نشان می دهند جدایه های توسکا دارای تنوع زیادی بوده و REP-PCR کارایی بهتری برای گروه بندی جدایه های عامل لکه زاویه ای توسکا دارد.