هنرهای زیبا
سال:1382 | دوره:- | شماره:14 |تعداد مقالات:9

هنر، معماری و شهرسازی ایران از دیرباز جایگاه ویژه ای درمحدود فرهنگی جهان داشته و دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به عنوان پایه گذار این رشته ها در نظام آموزش عالی کشور از سابقه درخشان شصت ساله برخوردار است. این دانشکده با عملکرد خود تاثیر عمیقی در فضای هنری و کالبدی مملکت بر جای گذاشته و صاحب نظران و هنرمندلن بسیاری را چه در مقیاس ملی و چه در مقیاس جهانی در خود پرورانده است. به موازات تحولات در ابعاد مختلف توسعه کشور، رشته ها و گروه های آموزشی دانشکده هنرهای زیبا نیز با تحولات و دگرگونی هایی مواجه بوده است. در حالی که شصت سال پیش این دانشکده با سه رشته معماری، نقاشی و مجسمه سازی تاسیس گردید، اینک با بیش از بیست رشته و در مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، رسالت خود را در ابعاد آموزشی و پژوهشی همچنان ادامه می دهد. عزم و اراده دانشگاه و دانشکده برای ارتقای دانشکده و ایفای نقش رسالتی آن فراهم است، که این امر ناشی از تاریخ، هویت و نیز توان بالای علمی موجود در آن است و این خود به سادگی قابل کسب نیست. با این حال، چالش های فراروی دانشکده قابل تامل هستند و پویایی و ارتقای آن نیازمند ابزاری است تا بتواند در قالب برنامه و طرح یکپارچه و مطمئن، تداوم در ایفای نقش ملی آن را به دنبال آورد، که هنر، معماری و شهرسازی در تنظیم توسعه کشور و در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی، نقش کلیدی و تعیین کننده دارند.

در این مقاله، محقق در پی بررسی روند تحولات نوآورانه خط در روند مراسلات تبلیغات و تجارت است در این مسیر خط کوفی به عنوان خمیر مایه و جوهر خوشنویسی در خطوط بعدی تلقی گردیده و محقق برآنست که همه تغییر و تحولات خط در روند هزارچهارصد ساله تاریخ اسلام، از خط کوفی بهره مند شده با این تفاوت که در روند تاریخ، تحول خوشنویسی خط دارای نقش کارکردی و در جهت زیبایی و سهولت مراودات و مراسلات و اموردیوانی بوده اما در دنیای معاصر خوشنویسی خط براساس زیبایی بصری و در مسیر تبلیغ و تجارت و گرافیک و نقاشی و فناوری سامان یافته است. نکته مهم اینست که: در حالت اول- هماهنگی و تطابق شکل و محتوی حفظ شده و شکل بدون کمک از عناصر دیگر بصری، محتوی را بیان می دارد. و در حالت دوم و در دنیای متجددبه ویژه قرن بیستم، تطابق شکل و محتوی قطعی و حتمی نبوده و شکل، به کمک عناصر بصری دیگر و با مشارکت فعال خواننده محتوی را بیان و ارسال پیام را انجام می دهد.

این مقاله به اصل ارتباط به مثابه اساسی ترین مفهومی که درتمام اصول و قواعد طراحی شهری جریان دارد، می پردازد. در مقدمه به هدف طراحی شهری و مراتب اصول، از ساده و سنجش پذیر گرفته تا دشوار و پیچیده اشاره شده است. سپس به مفهوم ارتباط که با برخی مفاهیم دیگر مانند جزء و کل پیوند دارد، توجه شده است. در اشارة تاریخی ضمن مرور بر مفهوم ارتباط در برخی آثار بر جستة جهان، بر نظرات دو چهرة برجستة تاریخ معماری و هنر و شهرسازی یعنی ویتروویوس و کالن تاکید شده است و یکی از مهم ترین ویژگی های اندیشة کالن در طرح های پیاپی که از نظر تحلیل گران غربی پنهان مانده، نشان داده شده است. سرانجام مقدمتا دو رهنمود مطرح شده و با آوردن شواهد تصویری مفهوم ارتباط در شهرهای تاریخی ایران و ترکیب بدنة خیابان توضیح داده شده است.

نوشته حاضر از سنخ مقالات مروری تحلیلی می باشد و لذا سعی شده با تکیه بر منابع معتبر و مرتبط با موضوع و با تکنیک “مطالعات کتابخانه ای” مقوله های مکان و بی مکانی با رویکردی پدیدار شناختی، مورد بررسی و چالش قرار گیرند. بحران بی مکانی و بی هویتی فضاهای شهری معاصر، از مباحث پایه ای معماری و شهرسازی بوده و صرف نظر از قلمرو جغرافیایی کشورها، از نیمه دوم سده بیستم تا کنون مورد توجه بسیار بوده است. در این مقاله، ابتدا به طور اجمالی نقش تفکر پدیدار شناسی در حل و یا تعدیل بحران مکان بررسی شده، سپس مفاهیم پدیده مکان، ساختار مکان و بی مکانی در پرتو نظرات مارتین هیدگر تجزیه و تحلیل شده و در نهایت، تغییر نگرش انسان نسبت به خود و نظام هستی و ارتباط از هم گسیخته و فرادستی او با محیط به عنوان یکی از علل عمده بحران مکان در عصر حاضر مورد بحث قرار گرفته است.

ورود جهان به روزگار پست مدرن و کم رنگ شدن تمامی اصول و ارزش های پیشین، اعم از سنتی و مدرن، و سرکشی حقیرترین باورها و پندارها در برابر اصیل ترین آنها، آموزش معماری را در برابرمعظمی فلسفی قرار داده است: “ در روزگار بی ارزشی ارزش ها، وظیفه مدرسه معماری چیست و آموزش کدام اصول و مبانی را باید در دستور کار خویش قرار دهد؟“ این مقاله ابتدا به تشریح زمینه های لازم جهت تحقق “آموزش معماری“و نیز“ پرورش معمار“ پرداخته و در این رابطه بنیادهای“معماری پیشین“ و “معماری امروز“ ایران را در چهار راستای “کارایی“، “پایایی“،“زیبایی“ و “والایی“ مورد تحلیل و مقایسه قرار می دهد. آنگاه با تلاشی جهت یافتن پاسخ این سئوال که: مدرسه معماری باید“معماری“ بسازد یا “معمار“؟، ادامه یافته و ضمن تشریح وظیفه مدرسه معماری در اعطای “توانش“، “دانش“ و “بینش“ به شاگرد، گذر از یه منزل “تزکیه“، “تعلیم“ و “حکمت“ را جهت تربیت معمار پیشنهاد می نماید.

دراین مقاله جهت تکمیل مبحث عایق بندی حرارتی، به عایق بندی و ایجاد سد بخار، و جلوگیری از تعریق درساختمان ها اشاره شده، و بعضی از جزئیات اجرایی مورد نیاز نیز معرفی گردیده است. جزییات معماری ارایه شده با استفاده از مصالح ساختمانی رایج در کشورهای آمریکا و کانادا و دانش و تکنولوژی جدید مطرح در آن کشورها تهیه گردیده است، که اگر چه مستقیما قابل استفاده برای مهندسین معمار و مجریان ساختمانی نمی باشد، اما ضرورت دارد که شناخت بیشتری نسبت به تکنولوژی ها و مصالح ساختمانی جدید ایجاد شود، تا مقدمه ای باشد برای تحول هر چه بیشتر در فن آوری ساختمانی در ایران.

فرضیه محوری این مقاله مبین آن است که نابسامانی نماهای ساختمان های ما ریشه در عدم پاسخگویی مناسب به توقعاتی دارد که در طول تاریخ نسبت به نما ایجاد شده است. توقعاتی چون، محافظت از ساکن در مقابل تهدیدهای خارجی، ایجاد ارتباط میان درون و بیرون، معرفی شخصیت و اعتبار مالک و طراح، و بالاخره عدم تکروی و قبول مسئولیت در عضویت واحد بزرگتری بنام فضای شهری. نابسامانی نما، منحصر به ساختمان های مسکونی نیست و کلیه ساختمان ها را در بر می گیرد. ولی ساختمان های کثیرالعده ترین عناصر و تاثیر گذارترین عوامل منظر یک شهر می باشند، لذا برای جلوگیری از اطاله کلام و خلط مبحث صرفا به بررسی نماهای ساختمان های مسکونی بسنده شده است. مقاله ابتدا به طرح علل مطرح شده توسط منتقدین پرداخته، برای ارزیابی بهتر مسایل مورد انتقاد، به ارایه سیر تکوینی نما پرداخته است. این بررسی برای هر توقع به صورت موازی در جوامع غربی و شرقی به ویژه ایران انجام پذیرفته است. در بخش جمع بندی، ارزیابی مختصری از علل مطرح شده توسط کارشناسان صورت پذیرفته و نیاز به ملحوظ کردن همزمان توقعات چهار گانه مورد تاکید قرار گرفته است.

برای شناخت جایگاه معنوی موسیقی ایران ابتدا نیازمند مراجعه به متون قدیم موسیقی هستیم و بعد نیاز به شناخت انواع موسیقی از لحاظ جغرافیایی، تاریخی، فلسفی، علمی، آموزشی و کاربردی آن داریم و سپس از طریق تقسیم فلسفی آن در دو وجه موسیقی جدی بتوانیم وضعیت کنونی موسیقی عامه پسند و موسیقی جدی بتوانیم وضعیت کنونی موسیقی ایرانی از جهت تولید و اجرا مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.

مسیحیت دینی شرقی است، هر چند که امروزه اغلب پیروان آن در نیمکرة غربی قرار گرفته اند. تعریف تشریفات مذهبی و مناسک کلیسایی، بدون موسیقی امری غیر ممکن خواهد بود و تلاش عده ای از راست کیشان مسیحی در باز تولید آیین های مذهبی مسیحی بدون دخالت موسیقی، به سرعت به شکست گرایید. آیین مسیحیت مانند سایر ادیان آسمانی در بدو پیدایش دارای موسیقی خاصی نبوده است. به عبارت دیگر، دیانت مسیحیت با موسیقی متولد نشده است. موسیقی مسیحی که امروزه بازه ی متنوعی از آن قابل بازشناسی است در ساختار از موسیقی یهودی، موسیقی ایرانی و موسیقی رومی است. موسیقی یهودی به سبب مشابهت آیینی و حضور در اولین مراسم های آیینی مسیحی، به آیین های کلیسایی راه یافته است. موسیقی رومی تنها منبع غالب در گستره امپراطوری روم و تعیین کننده زمینه فکری موسیقی شناسان اروپایی بوده است و موسیقی ایرانی به عنوان اولین منبع باز تولید آیین های کلیسایی نقش بسیار مهمی در تولید موسیقی بر عهده گرفته است. مبادی موسیقی مسیحی نشانی از تعامل فرهنگ هاست.