برنامه ریزی و آمایش فضا
سال:1388 | دوره:13 | شماره:3 (پیاپی 62) |تعداد مقالات:10

این مطالعه با هدف ریزمقیاس نمایی خروجی مدلهای پیش بینی عددی که در مقیاس 2.5´2.5 درجه در کشور ارایه می شود که در راستای انجام آن از یک مدل تجربی با عنوان محاسبه پتانسیل بارش زایی سیستمهای سینوپتیک PSP با به کارگیری تکنیکهای آماری، اقلیمی، فیزیوگرافی و الگوهای سینوپتیکی استفاده کرده است. پارامترهای استفاده شده در این مدل عبارتند از بارش میانگین ماهانه، دمای میانگین ماهانه، تعداد روز بارش ماهانه، عرض جغرافیایی و ارتفاع ایستگاه سینوپتیک مورد نظر. برای طراحی مدل، ابتدا داده های مورد نیاز برای آزمون مدل از مرکز هواشناسی NOAA گرفته شد و در نهایت در قالب معادلات تجربی، اقدام به تعریف و تبیین مدل گردید. سپس با بررسی بیش از 85 سیستم طی سالهای 1382 تا 1386 بتدریج معادلات، ضرایب و دامنه تعریف مدل PSP به دست آمد. همچنین به منظور لحاظ نمودن ویژگیهای اقلیمی و فیزیوگرافی در مدل، شاخصی به نام CPI تعریف و وارد مدل PSP گردید. نتایج آزمون مدل طراحی شده برای یک مدل سینوپتیکی برای بهمن 85 مورد آزمون قرار گرفت که نتایج حاصل نشان دهنده تطبیق عالی بین مقدار شاخص پیش بینی شده PSP با مقدار بارش مشاهده شده می باشد، بنابراین مدل طراحی شده می تواند به عنوان یک مدل پیش بینی تکمیلی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر، شناخت پدیده ها و فرایندهای ژئومورفولوژیک موثر بر توسعه شهری و امکانات و محدودیتهایی است که این عوامل برای توسعه شهری فراهم می کنند. به دلیل وجود تنگناهای ژئومورفولوژیک در جهات مختلف توسعه شهر داراب که در جنوب شرقی استان فارس واقع شده، این شهر بعنوان نمونه موردی، مطالعه شده است.در مطالعه پدیده ها و فرایندهای ژئومورفولوژیک فعال در منطقه و محدوده شهر داراب، با استفاده از مطالعه میدانی و اسنادی و بررسی عکسهای هوایی و نقشه های شهر و منطقه، سعی شده است که فرصتها و محدودیتهای ژئومورفولوژیک موجود در جهات مختلف توسعه شهر داراب مشخص و درنهایت مناسبترین محور برای توسعه آینده شهر تعیین شود.نتیجه بررسیها نشان می دهد که شهر داراب برای توسعه آتی در تمامی جهات با محدودیت فرایندهای مختلف ژئومورفولوژیک مواجه است، اما فرایندهای مربوط به آبهای سطحی و شیب مهمترین فرایندهای محدودکننده توسعه شهر هستند. بیشترینه این محدودیتها در جنوب و جنوب غربی و کمترینه آنها در شرق شهر وجود دارد. بنابراین با توجه به لزوم توسعه شهر و محدودیتهای جدی که در جهات دیگر برای گسترش شهر داراب وجود دارد، در حال حاضر بطور نسبی مناسبترین جهت برای توسعه، زمینهای واقع در شرق شهر است.

بررسی کیفیت آبهای ساحلی از نظر زیست محیطی و کاربردی، اهمیت ویژه ای دارد. مطالعه کیفیت آب در روشهای سنتی، کاری زمان بر و پرهزینه است و منجر به تولید اطلاعات نقطه ای می شود. سنجش از دور می تواند با استفاده از تصاویر ماهواره ای، نقش مهمی در این مطالعات ایفا کند. هدف از این مطالعه، بررسی کارایی تصاویر سنجنده LISS-III ماهواره IRS در برآورد Secchi depth در خلیج گرگان است. به همین منظور، همزمان با گذر ماهواره، 42 نمونه از منطقه به روش سیستماتیک تصادفی گرفته شد، سپس یک مدل تجربی آماری ریاضی بین داده های جمع آوری شده در عملیات میدانی و داده های پردازش شده تصاویر سنجنده LISS-III برازش شد. تجزیه و تحلیل آماری نتایج، بیانگر وجود تفاوت معنی دار بین میانگین پارامترها در سطح 99 درصد است که نشان دهنده ارتباط قوی بین مقدار Secchi depth و رادیانس رسیده به سنجنده (R2=0.77) می باشد. لذا مدل برازش یافته را می توان برای برآوردSecchi depth  در منطقه مورد مطالعه استفاده نمود و روش مورد استفاده کارایی زیادی برای برآورد رسوب دارد.

محوطه باستانی ولیران در حومه شهر دماوند و در شرق تهران قرار گرفته است. بر اساس منابع باستان شناسی در این محوطه، استقرارهایی در دوره های اشکانی و ساسانی وجود داشته است. کشف قبوری از دوره اشکانی در ولیران، و به دست آمدن بقایای دانه های گیاهی و نیز بقایای جانوری در منطقه مذکور، آن را محلی مناسب برای بررسی پوشش گیاهی کهن با تکیه بر مطالعات دیرینه تغذیه شناسی نموده است. ما در این پژوهش برآنیم تا با تجزیه عناصر غیرایزوتوپی اسکلتهای انسانی به دست آمده با استفاده از دستگاه طول موج اشعه مجهول فلورسنس، به بررسی وضعیت غذایی ساکنان محوطه باستانی ولیران در دوره اشکانی که نشان دهنده وضعیت جغرافیایی منطقه در دوره مزبور است، بپردازیم.

علی رغم تلاشهای گسترده بسیاری که در جهان برای تعیین خطرات زمین لرزه ای انجام شده است هنوز امکان پیش بینی دقیق زمان و مکان زمین لرزه ها میسر نشده است. بررسی ها و مطالعات انجام شده حاکی از آن است که با توجه به اطلاعات قابل دسترس و آمار و احتمالات می توان آسیب پذیری مناطق مسکونی در حین رخداد زمین لرزه را پیش بینی و تدابیر لازم را اندیشید. در راستای این هدف با توجه به پژوهشهای کتابخانه ای و میدانی پرسشنامه ای تهیه شد و از طریق معادله کوکران 322 پرسشنامه در مناطق 11 و 12 بر اساس جمعیت موجود توزیع شد. سپس با استفاده از تحلیلهایی مثل رگرسیون و روش T، کی دو و همبستگی از طریق نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری انجام شده است. نتایج تحلیلهای به عمل آمده حاکی از آن است که بین شاخصهای آسیب پذیری، قدمت ساختمان، تراکم، نوع مصالح و عرض معبر رابطه معنی دار وجود دارد و از نظر شاخص آسیب پذیری، منطقه 12 بیش از منطقه 11، در شاخص عرض معبر، منطقه 12 کمتر از منطقه 11 بوده و %81.3 از مساکن قرار گرفته در بافت متراکم در سطح آسیب پذیری زیاد قرار دارند. در ضمن برای طراحی نقشه ها و تحلیل فضایی نیز از نرم افزار Arc GIS استفاده شده است.

مطالعه و تبیین ساختار نظام قدرت منطقه ای در مناطق مختلف جغرافیایی کره زمین، کمک موثری به آگاهی و شناخت کشورها و قدرتهای منطقه ای در بررسی سیاستهای فرامرزی آنها می کند. رده بندی این گونه کشورها بر اساس قدرت ملی، شناخت آنها را تسهیل می کند. با تعیین منزلت ژئوپلیتیک یک کشور می توان موقعیت آن کشور را برپایه وزن ژئوپلیتکی آن نسبت به سایر کشورها در سطح منطقه ای یا جهانی مشخص کرد. برای دستیابی به منزلت ژئوپلیتیک هر کشور، سنجش قدرت ملی آن کشور امری ضروری بوده و این مهم مستلزم ارزیابی و محاسبه مولفه ها و عوامل مختلف مادی و غیرمادی قدرت می باشد. درواقع برایند ثقل نیروها و عوامل مثبت و منفی تولید کننده قدرت ملی یا به عبارت بهتر جمع جبری عوامل تولید قدرت، وزن ژئوپلیتیک کشورها را تعیین می کند. قدرت ملی بر اساس مولفه های ساختاری وزن ژئوپلیتیک تولید شده و درنهایت منزلت ژئوپلیتیکی کشور را شکل می دهد.با توجه به قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران (ج.ا.ا.) در جرگه کشورهای خاورمیانه، مطالعه و شناخت کشورهای این منطقه در ابعاد مختلف مولفه های قدرت و مقایسه آنها با همدیگر، جایگاه ایران را در این منطقه استراتژیک مشخص خواهد کرد. با تعیین قدرتهای برتر یا فروتر و مشخص شدن منزلت ایران در این ساختار نظام قدرت، کنشها و تعاملات منطقه ای با شفافیت بیشتری انجام خواهد شد و این موضوع تصمیم سازان و سیاستمداران کشور را در راه تحقق اهداف ملی و صیانت از منافع ملی یاری خواهد رساند.

با توجه به نقش و جایگاه مناطق آزاد تجاری صنعتی در تعامل با اقتصاد جهانی، توجه ویژه به چنین مناطقی ضرورت یافته و رتبه بندی و اولویت بندی فعالیتهای اقتصادی آنها از اهمیت خاصی برخوردار می شود، از این رو در این مقاله به منظور تخصیص هر چه بهینه تر منابع اقتصادی کشور، اولویت بندی مناطق آزاد با استفاده از روشهای تصمیم گیری چند متغیره برای سال 1383 مورد آزمون قرار گرفته و سپس به منظور ترکیب بهینه نتایج تکنیکهای به کار رفته با استفاده از روشهای مختلفی چون (بوردا، کوپلند و پوزت) رتبه بندی نهایی مناطق صورت گرفته است. نتایج به دست آمده از ترکیب روشهای مذکور حاکی از آن است که منطقه آزاد کیش از بالاترین رتبه برخوردار بوده و پس از آن به ترتیب مناطق آزاد قشم و چابهار قرار دارند، از این رو می توان به افزایش سرمایه گذاریهای خارجی و دستیابی به بازار جهانی و منطقه ای با استفاده از این رتبه بندی توجه کرد.

یکی از سازوکارهای مناسب برای نظم دهی فضایی، جلوگیری از رشد بیرویه شهری و مقابله با از بین رفتن اراضی مناسب برای هر کاربری خصوصا کاربری مسکونی؛ اعمال قوانین افراز و تفکیک در اراضی شهری است که باید بر اساس طرح جامع و تفصیلی و هادی صورت گیرد. ادارات ثبت در درجه اول و دادگاهها در درجه دوم در این امر دخالت دارند، البته دخالت این سازمانها باید بر مبنای نقشه جامع شهر و نقشه های اجرایی و ضوابط شهرسازی شهرداریها صورت گیرد. قوانین موجود در ایران به تنهایی نمی توانند از به وجود آمدن این پدیده نامناسب (تفکیکهای غیرقانونی) جلوگیری کنند. در چنین وضعیتی تنها با فرهنگ سازی صحیح و مدیریت و نظارت دقیق بر اجرای وظایف دستگاههای دولتی و ملزم ساختن عموم به رعایت قوانین و مقررات طرحهای جامع و تفصیلی و هادی، می توان به بهبود وضعیت موجود در ایران کمک کرد. در این مقاله سعی شده است تا تفکیک، افراز و روند قانونگذاری در اراضی شهری (افراز و تفکیک) با مواد قانونی بیان شود.

بخش مرکزی شهرها بسته به شرایط و ویژگیهای خاص هر شهر و در سطوح مختلف شهری به عنوان پهنه ای که مهمترین و برترین فعالیتها را در خود جای داده است، در شهرهای مختلف دارای ویژگیهای متفاوت است. با این حال علی رغم اهمیت این بخش از شهر، تحقیقات انجام شده در مورد آن بیشتر با تاکید بر شهرهای بزرگ و عمدتا با هدف حل مشکل صورت پذیرفته است.بنابراین در این تحقیق چارچوبی متشکل از عوامل تاریخی (هسته اصلی شهر، مرحله بندی گسترش تاریخی شهر، عناصر شاخص و نمادین شهر)، اقتصادی (بازار شهر، ارزش زمین و سرقفلی واحدهای تجاری، فعالیت موسسات مالی، بیمه و تامین اجتماعی، تراکم اشتغال)، اداری (فعالیت مراکز اداری دولتی و عمومی)، اجتماعی (تراکم جمعیت در ساعات خاصی از روز، فضاهای عمومی شهر، برگزاری مراسم اجتماعی، تراکم مراکز فرهنگی، تراکم جمعیت، فعالیتهای پذیرایی شهر)، ترافیکی (تعداد سفرهای جذب شده درون شهری، سهولت دسترسی، نقطه کانونی برای ترافیک، تراکم ایستگاههای حمل ونقل درون شهری) و کالبدی- فضایی (تراکم ساختمانی، بافت قدیمی، معماری مجزا، ساختار و الگوی توسعه شهر، الگو و ترکیب کاربری اراضی) ارایه شده است. سپس با تحلیل فضای شهری بوکان به عنوان یکی از شهرهای میانی ایران، نقش هر کدام از عوامل مزبور در شکل گیری بخش مرکزی آن بررسی شد.بررسیها نشان داد که در شهر بوکان از میان مجموعه عوامل تاثیرگذار بر بخش مرکزی، عوامل تاریخی و اقتصادی دارای نقش بیشتری بوده، کارکرد اداری آن در طول سالهای گذشته غیر متمرکز شده و همچنین تنوع کارکردی و فعالیتی مهمترین وجه تمایز بخش مرکزی شهر بوکان از سایر قسمتهای آن می باشد. یافته های پژوهش نشان داد که بخش مرکزی شهر بوکان، که هسته تاریخی آن نیز محسوب می شود، مهمترین و برترین فعالیتهای شهر را در خود جای داده است و بر این اساس با در برگرفتن طیف گسترده ای از فعالیتهای مختلف، دارای کارکردهای مختلفی بوده و محدوده آن از این لحاظ با سایر قسمتهای شهر تفاوت اساسی دارد.

تغییر اقلیم تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر میزان رشد محصولات کشاورزی دارد، گندم یکی از محصولات استراتژیک جهان می باشد که تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم قرار دارد. تحقیق حاضر در استان خراسان رضوی به منظور مطالعه تغییرپذیری میزان عملکرد گندم دیم با توجه به میزان تغییر پارامترهای اقلیمی از جمله دما و بارش صورت گرفته است که برای همین منظور از داده های یازده ایستگاه هواشناسی استفاده شد. پارامترهای اقلیمی مذکور برای دوره رویش گندم از اکتبر تا ژوئن، برای دوره آماری از سال 1984 تا 2003 بر مبنای دسترسی به داده های میزان عملکرد گندم در نظر گرفته شد. برای هر ایستگاه، میزان ضریب همبستگی بین عملکرد گندم و پارامترهای اقلیمی محاسبه شد و نهایتا مدل رگرسیونی برای ایستگاهها به منظور شناسایی پارامترهای اقلیمی موثر در برآورد میزان عملکرد گندم محاسبه شد. شش ایستگاه منطقه دارای مدل رگرسیونی معنی دار بوده و سایر ایستگاههای منطقه در دوره آماری فاقد مدل می باشند. پیرو انجام مدل نقطه ای، مدل منطقه ای عملکرد نیز برای استان محاسبه شد و با مدلهای ایستگاهی مقایسه شد. در مدل منطقه ای پارامترهای مجموع بارش ماه ژانویه، فوریه، میانگین دمای ماه ژانویه، میانگین حداکثر دمای ژانویه و حداقل دمای ماه مارس در میزان عملکرد گندم دیم بیشترین تاثیر را دارند. نتایج اخذ شده نشان می دهد که پارامترهای مقدار بارش و میزان دمای دوره سرد سال در تعیین میزان عملکرد گندم دیم در منطقه خیلی موثر است. در نهایت سناریوهای پیش بینی برای مدل منطقه ای و ایستگاههایی که دارای مدل بودند، محاسبه شده و میزان تغییرپذیری عملکرد گندم با توجه به تغییر پارامترهای اقلیمی از میانگین نرمال محاسبه شد. نتیجه نشان می دهد که عملکرد محصول گندم در شهرستانهای استان خراسان رضوی بر اساس تغییرات داده های بارش و دما بین 200 تا 534 کیلوگرم در هکتار در مدل منطقه ای قابل تغییر است.