اقیانوس شناسی
سال:1389 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

بستر نواحی کم عمق مجاور مناطق عمیق با جریان های قوی موازی ساحل در معرض تغییر و تحول قرار داشته و کارهای مهندسی برای رژیم انتقال رسوب و تغییر شکل بستر پهنه کم عمق ساحلی مورد نیاز است. در این مقاله سعی بر آن است تا با ایده گرفتن از فرسایش در سواحل سیل گیر رودخانه ها و تاثیر احداث آب شکن عمود بر ساحل در آنها، روند فرسایش در اثر جریان های شدید موازی مناطق ساحلی تشریح شود. برای این منظور اثر آبشکن منفرد عمود بر ساحل که حدود سیزده درصد از عرض ناحیه کم عمق ساحل را می پوشاند بر الگوی جریان در یک مدل آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این آزمایشات از اثر شیب بستر، تغییر دانه بندی، وجود صخره و ناهمواری های ناگهانی، نامنظمی های ساحل و شیب کناره آبشکن صرف نظر شده است. هدف اصلی این تحقیق بررسی آزمایشگاهی اثر سه شکل مستطیل، ذوزنقه و نیم دایره برای دماغه انتهائی سازه یک آب شکن عمود بر ساحل بر تشکیل میدان سرعت و الگوی کلی تغییر ریخت شناسی بستر سواحل با رسوبات دانه ای توسط مدل سازی فیزیکی است.

بررسی پراکنش و فراوانی ماکروبنتوزهای تالاب انزلی با نمونه برداری در چهار ایستگاه در بخش سیاه کشیم انجام شد. برداشت نمونه های کفزیان درشت، از بهار تا زمستان 85 با استفاده از نمونه بردار چنگه ای (ون وین گرب با سطح 250 سانتیمترمربع با سه تکرار به صورت فصلی انجام شد. همچنین عوامل محیطی مانند دانه بندی رسوبات، دما، اکسیژن محلول، pH، شوری و مواد آلی رسوبات اندازه گیری شد.ماکروفونای جداسازی شده، در حد امکان تا سطح گونه شناسایی شدند. در این تحقیق 36 گونه شناسایی شد که فراوانترین آنها: لارو حشرات Ambrysus mormon Scirtes tibiolis ,Chironomus sp و کمتار Tubifex sp بوده که در چهار فصل حضور داشتند. اما شکمپای Valvata cristata تنها در تابستان مشاهده گردید. شاخص تنوع شانون نیز بین صفر تا 2.64 در نوسان بود. تنوع و فراوانی کفزیان درشت در بهار و پاییز بیشترین و در تابستان و زمستان، کمترین مقدار را دارا بودند.

پساب تولیدی کارخانه صابون سازی خرمشهر به عنوان بزرگترین و پیشرفته ترین کارخانه تولید صابون و گلیسرین ایران با ظرفیت تولید روزانه 100 تن چیپس صابون و 14 تن گلیسرین از طریق کانالی به طور مستقیم به رودخانه کارون تخلیه می گردد. با توجه به امکانات موجود، نمونه برداری از 3 ایستگاه به ترتیب در 50 متری بالادست محل تخلیه پساب کارخانه، 50 و 500 متری پایین دست محل تخلیه پساب بهمراه پساب خروجی و در 10 ماه متوالی از مهر 1385 تا تیر 1386 توسط ظروف نمونه برداری ون دورن (Van dorn) انجام شد. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و پساب کارخانه مورد بررسی و مقایسه نتایج اندازه گیری این عوامل با استاندارد سازمان محیط زیست ایران نشان داد که میزانCOD (Chemical Oxygen Demand) ، BOD (Biochemical Oxygen Demand) و کلرید پساب خروجی با میانگین های 1300.0 ppm، 196.8 ppm و 4042.9 ppm از حداکثر مجاز استاندارد بیشتر است. طبقه بندی ایستگاههای مطالعاتی بر اساس نظام شاخص کیفیت آبWQI (Water Quality Index) ، نیز نشان داد که ایستگاه های اول، دوم و سوم و پساب کارخانه با متوسط شاخص کیفیت سالیانه 54.63، 40.29، 45.71 و 24.32 به ترتیب در رده های متوسط، بد و بسیار بد قرار می گیرند. بررسی های آماری بر روی نتایج حاصل از نمونه برداری از ایستگاه های مطالعاتی نشان داد که ورود پساب کارخانه در بین ایستگاه ها طی ماه های نمونه برداری در سطح اطمینان 95% از لحاظ عواملBOD ، COD، نیترات، فسفات و بی کربنات اختلاف معنی داری را نشان می دهد و مشخص شد که پساب خروجی کارخانه با توجه به حجم آبگذری رودخانه و دبی فاضلاب خروجی، بر روی کیفیت آب رودخانه موجب ایجاد تغییراتی شده است. بررسی روند تغییرات نشان دهنده افزایش بسیاری از عوامل در ایستگاه دوم و کاهش قابل ملاحظه در ایستگاه سوم بوده که گویای توان خودپالایی رودخانه کارون است.

استخراج آگار از جلبک گراسیلاریا کورتیکاتا Gracilaria corticata (برای بیشتر کردن بازده آگار و قدرت ژل بهتر) از طریق بررسی تاثیر برخی متغیرهای استخراج مانند زمان خیساندن، دمای خیساندن، نسبت آب-جلبک و دما و زمان استخراج و همچنین روش استفاده از سود انجام شده است. نتایج نشان داد که عملکرد آگار تحت تاثیر همه پارامترهای استخراج است. روش بهینه استخراج آگار شامل این موارد است: دمای خیساندن 40 درجه، زمان خیساندن 1 ساعت، نسبت جلبک-آب 1:100، دمای استخراج 90 درجه، زمان استخراج 1.5 ساعت. در روشهای بازی، سود 5% در دمای استخراج 80 درجه بیشترین بازده را داشت. همچنین برخی خواص فیزیکی و شیمیایی آگار از قبیل قدرت ژل آگار و میزان سولفات آن بررسی گردید. نتایج نشان داد که قدرت ژل در تمامی تیمارها دارای همبستگی منفی با میزان سولفات بود.

با توجه به نقش مهم زیستگاه های دریایی در زندگی افراد و نقش اقتصادی آنها در امرار معاش ساکنین نواحی ساحلی، در این مقاله به بررسی و ارزش گذاری یکی از مهمترین زیستگاه های دریایی یعنی آبسنگهای مرجانی خلیج فارس پرداخته خواهد شد. در میان مناطق دارای آبسنگ مرجانی در خلیج فارس، جزیره کیش به عنوان منطقه ای که به شدت تحت تاثیر صنعت گردشگری، توسعه ساحلی و سایر فعالیتهای اقتصادی قرار دارد، انتخاب شده است و با توجه به اینکه جنبه گردشگری جزیره از مهمترین مشخصات آن است، به تخمین ارزش تفریحی این زیستگاه در جزیره کیش پرداخته شده است. برای اندازه گیری مازاد مصرف کننده ارزش تفریحی از روش ارزش گذاری مشروط و میزان تمایل به پرداخت گردشگران برای بازدید از مرجان ها استفاده شده است. متوسط میزان تمایل به پرداخت گردشگران به عنوان یکی از شاخص های رفاهی از روش پرسشنامه انتخاب دوگانه و مدل نیمه پارامتری توزیع-آزاد (SNPDF) برآورد شده است. نتایج نشان می دهد که متوسط تمایل به پرداخت گردشگرانی که با غواصی از این زیستگاه بازدید کرده اند 454600 ریال و افرادی که از طریق قایق کف شیشه ای از این منبع مطلوبیت کسب کرده اند، متوسط تمایل به پرداختشان 16840 ریال برای هر بازدید است. با در نظر گرفتن مازاد تولیدکننده و تجمیع دو قسمت بالا، ارزش تفریحی سالانه آبسنگ های مرجانی جزیره کیش معادل 89.8 میلیارد ریال است که مبین ارزش قابل توجه این منبع طبیعی و نیاز به توجه ویژه سیاست گذاران در حفظ و بهبود این زیستگاه یکتا است.

تخلیه سطحی فاضلابهای سنگین در محیطهای متحرک، تحت تاثیر مجموعه ای پیچیده از فرایندهای هیدرولیکی و فیزیکی قرار دارد. در مطالعه حاضر با توجه به مکانیزمهای متفاوت حاکم بر حرکت فاضلابهای سنگین، حالات مختلف جریان در تخلیه سطحی این نوع پسابها مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق با استفاده از روش مقیاس طولی و از طریق یک فلوم آزمایشگاهی که صرفا برای این نوع مطالعات طراحی و ساخته شده است، حالات مختلف جریان در مقیاس آزمایشگاهی شبیه سازی شده و الگوهای رفتاری حاکم مورد مطالعه قرار گرفته است. در نتیجه این مطالعه، معیارهای مشاهده رژیمهای سه گانه جت آزاد، جت چسبیده به کرانه و پلوم نفوذ یافته به سمت بالادست برای تخلیه سطحی فاضلابهای سنگین تدقیق شده و محدوده وقوع هر رژیم از طریق توسعه یک نمودار بی بعد تعیین گردیده است. محورهای این نمودار، پارامترهایی بی بعد دربرگیرنده متغیرهای جریان بوده که در نقاط مرزی، معیارهای تفکیک رژیمهای مشاهده شده از یکدیگر را نشان می دهند. معیارهای کمی استخراج شده، در ادامه جهت توسعه نمودار درختی طبقه بندی جریان در تخلیه سطحی فاضلاب سنگین مورد استفاده قرار گرفته اند. با استفاده از نتایج این مطالعه از طریق تشخیص محدوده وقوع هر رژیم و در پی آن زیر رژیمهای حاکم، پیش بینی مشخصات جریان به وسیله معادلات تجربی استخراج شده برای هر حالت ممکن خواهد شد.

در این تحقیق تجمع فلزات سنگین وانادیوم، نیکل، کادمیوم و سرب ناشی از بخش محلول آب نفت خام در بافت عضله ماهی حلوا سفید مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات فوق در آزمایشگاه سم شناسی آبزیان پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس انجام شد. دو محلول یکی عاری از نفت خام به عنوان شاهد و دیگری با دوز 12 ppm از نفت خام به روش اندرسن و با استفاده از آب دریا که مشابه آب محل صید ماهیها بود تهیه شد. سپس 42 عدد ماهی صیدشده از 6 ایستگاه مختلف در بخش شمالی خلیج فارس، در آزمایشات زیست سنجش بلندمدت (8 روزه) به تعداد 21 عدد ماهی در هر یک از تیمارها قرار گرفت. پس از پایان 8 روز در معرض گذاری، ماهیان مورد آزمایش به طور جداگانه فریز و بسته بندی شده و جهت تعیین میزان تجمع فلزات سنگین در بافت عضله به آزمایشگاه ارسال شدند. اندازه گیری غلظت فلزات سنگین به وسیله دستگاه جذب اتمی (فیلیپس مدلPU 9400 ) انجام شد. در این مطالعه، میانگین میزان تجمع فلزات سنگین وانادیوم، نیکل، کادمیوم و سرب (x-±STD) در بافت عضله ماهیان شاهد به ترتیب برابر با1.38±0.02 ppm ،1.65±0.04 ppm ، 0.05±0.01 ppm و0.29±0.03 ppm  و در ماهیانی که در معرض نفت خام با دوز 12 ppm قرار گرفته بودند به ترتیب به میزان1.65±0.15 ppm ، 2.34±0.36 ppm،0.09±0.03 ppm  و 0.39±0.07 ppm اندازه گیری شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها با استفاده از آزمون T-test نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار آماری ( (P<0.05بین دو تیمار از نظر تجمع فلزات سنگین و انادیوم، نیکل، کادمیوم و سرب است. همچنین در ماهیان هر دو تیمار ترتیب تجمع فلزات سنگین به صورت Ni>V>Pb>Cd مشاهده گردید که این روند افزایشی با توجه به آزمون T-test معنی دار است. از سوی دیگر وجود مقادیر نسبتا زیاد از تجمع این فلزات در ماهیان شاهد را می توان به آلودگی آب محل زیست این ماهیان (خلیج فارس) نسبت داد. علاوه بر این، میانگین غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم در بافت عضله ماهیان شاهد کمتر و غلظت فلز سنگین وانادیوم بیشتر از حد مجاز استاندارد برای مصارف انسانی تشخیص داده شدند.