هنرهای زیبا
سال:1382 | دوره:- | شماره:15 |تعداد مقالات:9

در گذشته های نه چندان دور که حد و مرز شهرها، توسط دروازه ها مشخص می شد. مبادی ورودی به شهر از کیفیت فضایی بالایی برخوردار بود و جزو عناصر شاخص و از ویژگی های بارز هر شهر به حساب می آمد. امروز با گسترش و توسعه شهرها، مبادی ورودی آن به مسیرهای سریع السیر، برای تردد وسایل نقلیه موتوری تبدیل شده است و زمین های مجاور آنها نیز به کاربری های مزاحم و ناسازگاری با محیط اختصاص یافته است که بی نظمی و اغتشاش بصری این فضاها را تشدید می کنند. به منظور ساماندهی و تعیین معیارهایی برای تراخی مبادی ورود ی شهر، وضعیت موجود مبادی دو شهر با توپوگرافی متفاوت،"مبادی ورودی محور کاشان - قم و جاجرود - تهران"، که اولی در ناحیه ای کوهستانی و جنگل کاری شده و دیگری در دشتی هموار و خشک قرار دارد. بررسی گردید. سپس با توجه به محدودیت و امکانات بالقوه موجود، ضوابط و معیارهایی با استفاده از عناصر مصنوع و طبیعی برای هویت بخشی به این فضاها تدوین شد و کاربری های خدماتی ویژه مبادی ورودی شهر، برای آنها پیشنهاد گردید.

بر خلاف آنچه بسیاری از پژوهشگران در باب زیبایی و هنر در تفکر اسلامی می گویند، نوعی تفکر و معرفت به زیبایی و هنر در اسلامی وجود دارد که البته با آنچه در عالم غرب از قرن هیجدهم تحت عنوان aesthetics رایج شد تفاوت اصولی دارد. مبادی هنر و زیبایی در اسلام کاملا عرفانی و تابع نگرش معنوی مسلمین به حقیقت و هستی و آدم و عالم است از این رو فقط با ورود به عرفان اسلامی وانس با آن می توان درکش کرد. مهم ترین این ارکان عبارتند از حسن و جمال الهی، تجلی، مقام احسان، تشبیه و مقام نیستی و بی هنری. از مهم ترین متون عرفانی که در آن تقریبا به تمای این نکات به اجمال و تفصیل اشاراتی شده است، مثنوی معنوی است. در این مقاله با استناد به مثنوی، ارکان عرفانی وزیبایی و هنر در عالم اسلام بیان می شود و به دو هنر متفاوت شعر و نقاشی به عنوان مثال اشاره می گردد.

مفهوم شهر هوشمند بر ساختار، سامانه و هویت آبادی هایی دلالت دارد که فن آوری ارتباطات از دور به آنها حیات می بخشد. در این مجتمع های زیستی ارتباطات و فعالیت های متداول حقیقی و واقعی عمدتا مجازی می شوند. نتیجتا فرمم و فضاها نیز قالب های هندسی، ادراکی و مفهومی جدید پیدا می کنند. کار از دور، خرید از دور، بانکداری الکترونیکی، آموزش و درمان از دور نمونه عملی و مصداق فعالیت هایی هستند که ضمن فراهم آوردن زمینه آزادی بیشتر وقت مردم و فضاهای شهری سامانه های موجود واحد کلی شهر و عرصه های همگانی را دگرگون می سازند. برنامه ریزان و طراحان شهری نه تنها با مسایل و پدیده ها ی جدید ی در فرآیند شهر سازی، به ویژه طراحی محله های مسکونی، شبکه راه ها و مکانهای همگانی، مواجه می شوند، بلکه به سوی مجازی کردن قالب فعالیت فرایند شهر سازی پیش می روند. به کار گیری ساز و کارهای سخت افزاری و نرم افزاری شهر هوشمند برای کشوری چون ایران که شهرهای آن بین مرحله گذار از الگوهای سنتی و مدرن و فرامدرن سرگردان هستند، الزامی است. اما زمینه های موجود برای حرکت در این مسیر از نا رسایی های زیادی بر خوردار است که می باید ضمن رسیدن به یک آگاهی درست از آن، راهکاریابی سنجیده ای را پی گرفتند.

با توجه به تاثیر دیدگاه های شناخت شناسنامه بر چار چوب های نظری و عملی برنامه ریزی، و ضمن تفاوت گذاشتن بین نظریه، مفهوم و رهیافت برنامه ریزی، در این نوشتار کوشش شده است که پس از مرور جایگاه شناخت شناسنامه و نظری برنامه ریزی، ابتدا گونه بندی های موجود و رایج برنامه ریزی مرور گشته وسپس یک گونه بندی جامع از نظریه های برنامه ریزی و رهیافت های همخوان با آنها پیشنهاد گردد. در پی مرور ادبیات گسترده برنامه ریزی و با تاکید بر برنامه ریزی شهری، امکان آن فراهم شد که گونه بندی های موجود از نظریه ها و رهیافت های برنامه ریزی را در سه دسته جای داد. دسته نخست در بر دارنده چهار روایت متفاوت نظریه های دو سطحی برنامه ریزی است. دسته دوم، دو شکل متفاوت گونه بندی چهار گانه نظریه های برنامه ریزی، و دسته سوم یک گونه بندی پنج گانه از نظریه های برنامه ریزی را در بر می گیرد. با توجه به گونه بندی های موجود و ضمن مرور حجم گسترده متون نظری برنامه ریزی، امکان نهادن نظریه های برنامه ریزی و رهیافت های هم خوان با آنها در یک دسته بندی جامع نگر سه گانه فراهم شد. در دسته نخست، نظریه ها و رهیافت های قراردادی برنامه ریزی، که در جوامع گوناگون مورد پذیرش قرار گرفته و به شیوه رایج کار بست برنامه ریزی تبدیل و به عمل برنامه ریزی نزدیک شده اند، قرار می گیرند. دسته دوم را می توان تحت عنوان "نظریه های ریشه ای یا بنیادی برنامه ریزی" و دسته سوم را نظریه های نوین یا نظریه های که از اوایل دهه 90 میلادی به این سو پدید آمده اند، مطرح نمود. آنچه از مرور نظریه ها و رهیاقت های برنامه ریزی، به ویژه برنامه ریزی شهری، می توان نتیجه گرفت آنست که نظریه پردازی برنامه ریزی با وجود ابهامات. آشفتگی های نظری و گونا گونی دیدگاه ها، پایه های شناخت شناسی و نظریه ها، هنوز به پایان راه خود نزدیک نشده است.

یکی از نکات قابل توجه در خصوص صرفه جویی در مصرف انرژی در رابطه با طراحی سایت و مجموعه های مسکونی، بررسی مسیر حرکت سایه بناها و تأثیری آن بر بناهای مجاور در یک مجموعه می باشد. دست یابی به آفتاب زمستانی و پرهیز از آن در تابستان در طراحی مجموعه های ساختمانی در یک سایت از جمله مواردی است که در طراحی اقلیمی باید به آن توجه ویژه ای مبذول داشت. طراحی اقلیمی و بهره مندی از مواهب طبیعی چون انرژی خورشیدی میسر نخواهد بود مگر اینکه این امکان در طراحی سایت فراهم شود. در این مقاله روش محاسبه و ترسیم الگوی سایه تک بنا با توجه به توپوگرافی زمین در عرض های جغرافیایی مختلف و همچنین اصول طراحی سایت بر مبنای بهره مندی عادلانه بناها از نور خورشید ارایه شده است.

طی چند دهه اخیر نیاز مبرم به ارتقای کیفی آموزش معماری از یک طرف و پیشرفت روزافزون تکنولوژی و سیستم های مختلف ویدونگاری و داده نگاری سبب تغییرات زیربنایی در روش های آموزشی معماری گردده و از طرفی معماران زیادی را بر ان داشت تا سعی در ورود این سیستم ها در روش های کاری خود نمایند.انسان و فضای زیست او جوهره پیچیده ای دارد، شمار موضوعات و عناصری که می بایست معرفی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند نه تنها بی شمار بوده بلکه از طبیعت و ویژگی های متفاوتی نیز برخوردار می باشد.در این راستا امروزه وسایل و ابزار و چگونگی تعلیم و تربیت و روش های آموزشی در رشته معماری متحول و نیاز به ارتقای کمی و کیفی بالایی دارد و تجربه های نوین آموزشی یکی از ضروریت های تکاملی الگوهای آموزشی می باشد.نیاز به روش های نو وقابل رویت نمودن تصاویر متعدد از فضاها و داده پردازی بر روی تصاویر برای ما میدان عمل وسیعی را جهت خلاقیت و گسترش قدرت تصور ایجاد می نماید که می بایست از این روش ها بهره برداری لازم صورت پذیرد.در این مقاله سعی خواهم نمود نتیجه تحقیقات خود را در مورد آتلیه های فضانگاری در کشورهای اروپایی ارایه نمایم تا زمینه ساز شناخت بیشتر و کاربرد وسایل و ابزار جدید طراحی از جمله استفاده از سیتم ویدئونگاری و داده نگاری در اکثر دانشکده های پیشرفته و معتبر حال حاضر اروپایی است را معرفی نمایم.با کسب آشنایی و توانایی وسایل نوین در طراحی خلق فضاهای جدید امید است که زمینه اعتماد به نفس تبادلات فرهنگی هنری جدیدی در سیتم آموزش معماری پایه گذاری کردد.

صنایع دستی ایران متشکل از صنایع و بدایع گوناگونی است که ریشه در تاریخ اقوام مختلف این سرزمین پهناور دارد. در این میان، سفال و سفال گری سابقه ای دیرینه در اقصی نقاط کشور، از خطه های شمالی (آذربایجان) تا جنوبی (سیستان وبلوچستان) و شرقی (خراسان) تا غربی (کردستان) دارد و علاوه بر پیوند وتحکیم بخشی به حلقه های اتصال فرهنگ و هویت ملی، از نظر اقتصادی نیز نقشی بسزا در اشتغال زایی وتولید ناخالص ملی بر عهده دارد. در حالی که بازار ایران انباشته از محصولات سرامیکی خارجی است که در اشکال و رنگ های گونا گو ن و تنوعی قابل توجه جلب نظر می کنند، محصولات ایرانی مشابه آن کمتر توانسته اند جایگاهی مناسب در بازار این محصولات کسب نمایند. در این مقاله سعی شده است که با کنکاش های چند جانبه کتابخانه ای، میدانی و آزمایشگاهی وضعیت شکل گیری ضروف سرامیکی موجود - با تکیه بر ظرفی خاص "لیوان" - به بررسی علل وجود مشکلات حاضر در این مقوله بپردازیم و در جهت رفع این موانع پیشنهادهایی ارایه دهیم.

بی شک ارتباط ادبیات غنی ایران با نگارگری ریشه هایی عمیق داشته است چنانچه تزیین کتب و مصور ساختن آن قرن ها در حال تحول و توسعه بود. هر دوی این جلوه های درخشان فرهنگ ما (ادبیات و نگارگری) فصولی جداگانه از تاریخ هنر جهان می باشند که به خاطر پیوند درونی و همخوانی ذاتی دو هنرمند (شاعر و نگارگر) ظهور یافتند. همچنین این پیوند و وابستگی هر دو به یکدیگر به جهت بینش یگانه وذهنیتی مشابه است که از رهگذر حکمت دینی و عرفانی اسلام حاصل آمده است. اگر چه همیشه نگارگران در بند موضوعاتی بودند که شعرا تصویر می کردند اما تعدادی از نگارگران پا از ذهنیات شاعر فراتر گذارده و دلمشغولی های ذهنی و اعتقادی خود را بیان می کردند. چنانچه در نگاره "خورنق" اثر کمال الدین بهزاد چنین است. او در عبور از شعر نظامی، زوایای جدیدتری را کنکاش کرده و اهداف والاتری را بیان می کند.

دین، هنر، ادب، عرفان، در فرهنگ الهی ما پیوندی ناگسستنی دارند که گاه به آن توجه کافی مبذول نمی شود، سر آن وقتی پدیدار می گردد، که این احساس و الهام در ما به وجود آید که این معارف انسانی جنبه ذوقی وشهودی دارند. به ویژه عرفان و موسیقی در فرهنگ سنتی ما همواره با وجد ذوق و سماع و شور و حال عارفانه همراه بوده است: هنر سماع و نغمات روحانی آن در فرهنگ عرفانی و سیر و سلوک انسانی تاثیر داشته است اصوات و آهنگ های حزن آور در این نوع موسیقی سنتی و معنوی. با ساختمان روانی و قدسی نفس و حزن درونی آن نوعی موازنه و تناسب برقرار کرده است و همین کیفیت انطباق باطنی نفس با نغمات آسمانی موسیقی عرفانی است که انسان را از کثرت تعلقات وتشتت خاطر می رهاند و باعث وحدت و ثبات و آرامش خاطر، در نفس می گردد و از لحاظ معرفتی نیز این نوع سماع و موسیقی روحانی بر حکمت ذوقی (و عرفان علمی مبتنی است ومنعکس کننده حقایق ثابت وازلی بر گرفته از عالم غیب) است.