مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1380 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

برای بررسی تولید مثل کوسه چانه سفید طی 12 ماه تعداد 603 عدد از این گونه مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که نسبت جنسی (تعداد افراد نر در مقابل افراد ماده) 1:1.13 بوده و ظهور رسیدگی جنسی در جنس نر با سخت شدن و افزایش طول عضو جفتگیری و افزایش وزن بیضه و در جنس ماده با افزایش وزن تخمدان، قطر تخمک و عرض رحم همراه است. طول این کوسه در آغاز رسیدگی جنسی در جنس نر 67 سانتی متر و همچنین طول در اولین بلوغ برای 50 درصد از نمونه های نر 69 سانتی متر و در جنس ماده 68 سانتی متر بود. کوسه مورد بررسی زنده زا و دارای اتصال جفت بوده و بند ناف از طریق سوراخی که بین دو باله سینه ای قرار داشت به جنین متصل می شد. تعداد جنینها 1 تا 5 عدد و به طور معمول 2 عدد بودند. حداکثر طول جنین نر 380 میلیمتر و حداکثر طول جنین ماده 385 میلیمتر بود. نوزادان بعد از تولد تا مدتی زخم محل اتصال بند ناف (یا شکاف ناف) را به همراه داشتند. طول این نوزادان در جنس نر 345 تا 490 میلیمتر و در جنس ماده 350 تا 425 میلیمتر بود. تولید مثل این گونه در طول سال، با این مشخصه که اوج جفتگیری در بهار، دوره حاملگی بارز از مهر تا فروردین و اوج زایمان از خرداد تا مرداد بود، تداوم داشت.

حشرات آبزی بعنوان شاخص های زیستی و بمنظور تعیین کیفیت آلی آب در چشمه ها و دو زهکش استان فارس مورد استفاده قرار گرفتند. 18 چشمه با در نظر گرفتن عدم فعالیت های تخریبی انسانی و دو منبع دیگر با در نظر گرفتن آلودگی برای نشان دادن اثرات آلودگی انتخاب شدند. حشرات این ایستگاهها بصورت فصلی با کمک تور مخصوص صید حشرات آبی نمونه برداری و توسط کلیدها و منابع موجود شناسایی شدند. در این زیستگاهها جمعا 48 جنس از حشرات آبزی و نیمه آبزی شامل نمونه های بالغ و لارو شناسایی شدند. همچنین ضریب زیستی زیستگاهها نیز با کمک فرمول ها و ضریب های تحمل گونه ای در فصول مختلف اندازه گیری و میانگین آن بدست آمد. در منابع برای هر گونه، ضریبی در نظر گرفته شده که این ضرایب در محاسبه مقدار عددی ضریب آلودگی ایستگاهها، مورد استفاده قرار گرفت و بر این اساس کیفیت آب 18 چشمه و دو زهکش استان فارس تعیین گردید. طبق نتایج بدست آمده، چشمه های چهل چشمه، صلوات، شیرین، دشت ارژن، مرادی، عظیمی، چهار چشمه، دیدگان، والا، پیربنو، مراد، قصر قمشه و داراب دارای کیفیت عالی (فاقد هر گونه ماده آلی آلوده کننده)، چشمه های پایین، کامفیروز، و تنگ بستانک دارای کیفیت خیلی خوب (دارای مقادیری در حد مجاز آلوده کننده های آلی) و چشمه های کوار و برم دلک دارای کیفیت نسبتا بد (دارای میزان مواد آلوده کننده در سطح معنی دار) و زهکش های آباده و کربال دارای کیفیت بد و خیلی بد (دارای مواد آلاینده آلی در سطح بالا) بودند. برخی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نیز در هر منبع مورد اندازه گیری قرار گرفت که در مقایسه نتایج نهایی از آنها استفاده گردید.

در این مطالعه چرخه تولید مثل ماهی شوورت با نام علمی Sillago sihama مورد توجه قرار گرفته است. این گونه دارای زیستگاه کرانه ای بوده و از جمله گونه های خوراکی جنوب کشور می باشد. نمونه برداری از مرداد ماه 1376 لغایت شهریور ماه 1377 بطور ماهانه انجام پذیرفته و در هر ماه بطور متوسط 30 عدد ماهی مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه ها پس از صید ابتدا مورد مطالعه زیست سنجی قرار گرفته و نسبت به اندازه گیری طول کل و طول استاندارد (میلیمتر) و وزن ماهی (گرم) اقدام گردید. سپس با کالبد شکافی ماهیان، کبد، گنادها و معده آنها توزین شد. همچنین با برداشت بخشی از بافت گناد در مراحل مختلف جنسی (5 مرحله) و قرار دادن آن در محلول بوئن و سپس انجام مطالعات بافت شناسی نسبت به تعیین مراحل جنسی اقدام گردید. نتایج حاصل از مطالعات زیست شناسی نشان می دهد با توجه به حداقل طول (98 میلیمتر) و حداکثر طول (213.5 میلیمتر) و نیز رابطه طول و وزن، ماهی مذکور از رشد ایزومتریک برخوردار است (b=3.02). بعلاوه بررسی شاخص های گنادی (GSI)، معدی (GI) و کبدی (HSI) نشان می دهد که شاخص گنادی در ماده ها در فروردین ماه در بالاترین مقدار خود (4.5) است و در نرها در اردیبهشت ماه این میزان به حداقل خود (1.5) می رسد. در حالیکه شاخص معدی در مردادماه افزایش یافته و شاخص کبدی در فروردین ماه به حداکثر می رسد. در عین حال مطالعات ریخت شناسی و بافت شناسی تخمدان ها نشان می دهد که ماهی دارای تخمدانی است که در سال فقط یک بار (اوایل بهار) هم زمان تخمک های رسیده را رها می کند(Synchronus). نسبت جنسی ماده به نر 1.3:1 بود و در ماهیان مورد بررسی در طول سال اختلاف معنی داری را (a=0.05, df=1, X2.=5) نشان می دهد. همچنین در همه ماههای سال بجز مرداد نسبت ماده ها بیشتر می باشد. حداقل طول بلوغ این ماهی برای نرها 111 میلیمتر، طول بلوغ جامعه (L.M.50) برای نرها 114 میلیمتر، و برای ماده ها 126 میلیمتر محاسبه گردید.

گرگانرود از ارتفاعات 810 متری رشته کوههای البرز سرچشمه گرفته و پس از عبور از مناطق مختلف به قسمت شرقی دریای خزر می ریزد. مطالعه و بررسی این رودخانه از آبان سال 1369 آغاز و در مهر ماه 1370 به پایان رسید. محدوده مطالعاتی شامل 14 ایستگاه بوده که از مصب تا 200 کیلومتری امتداد داشت.فیتوپلانکتونهای این رودخانه به 6 شاخه و 75 جنس تعلق داشته که مهمترین شاخه های آن Chrysophyta و Chlorophyta بودند و همچنین از زئوپلانکتونهای منطقه شاخه های Rotatoria, Protozoa و Arthropoda که 28 جنس را شامل می شدند مورد شناسایی قرار گرفتند. بیشترین تراکم آنها در شهریور ماه بوده است.در این بررسی موجودات کفزی تراکم اندکی داشته و خانواده Chironomidae نسبت به بقیه از فراوانی بیشتری برخوردار بودند.در این رودخانه 12 گونه ماهی مورد مطالعه قرار گرفته اند. بیشترین درصد ماهیان این رودخانه را ماهیان مهاجری مانند ماهی کپور، ماهی سفید و ماهی کلمه و بقیه آنها را ماهیان بومی مانند سیاه ماهی و کپور پرورشی و یا ماهیانی که در اثر پیشروی آب دریا به رودخانه وارد می شوند مانند کفال ماهیان تشکیل می دهند.

به منظور بررسی وضعیت تولید مثل ماهی سرخوی معمولی (Lutjanus johni) در آبهای استان هرمزگان مطالعاتی روی 613 نمونه طی 15 ماه از اردیبهشت ماه 1375 تا تیر ماه 1376 در آبهای این استان صورت پذیرفت. در این راستا فاکتورهای تولید مثلی نظیر طول در اولین بلوغ، فصل تخم ریزی، میزان باروری، نسبت جنسی و غیره تعیین گردیدند.فصل تخم ریزی که بر اساس شاخص گنادی GSI مشخص گردیده، از فروردین ماه تا تیر ماه تعیین شد که اوج آن در تیر ماه صورت می گیرد. طول ماهی در زمانی که نیمی از ماده بالغ بودند 44 سانتی متر محاسبه شد و همچنین طول ماهی در زمانی که نیمی از ماده ها آماده تخم ریزی بودند 56 سانتی متر برآورد گردید. تغییرات میانگین هم آوری نسبت به طول ماهی همچنین هم آوری مطلق و نسبی به تفکیک ماه محاسبه شدند. حداکثر هم آوری مربوط به تیر ماه و به میزان 592‚539‚2 عدد تخمک بود. این ماهی گونه ای است که یک بار در سال تخم ریزی نموده و همه تخمک ها را یکباره رها سازی می کند. نسبت جنسی کل نمونه های صید شده بر اساس ماده به نر 1.23:1 بود. آزمون به عمل آمده نشان می دهد که بین نسبت جنسی بدست آمده با نسبت 1:1 اختلاف معنی داری وجود ندارد (P=0.012).

این پروژه با هدف تعیین میزان کل مواد نفتی آب و مقایسه آن با مناطق دیگر در نوار ساحلی حوزه جنوبی دریای خزر در استانهای مازندران و گلستان (از تنکابن تا بندر ترکمن) از پاییز 75 تا زمستان سال 76 صورت پذیرفت. 330 نمونه آب در 7 ناحیه در عمق کمتر از 5 متر و عمق 10 متر طی 5 فصل جمع آوری شده و بر اساس روشهای استاندارد میزان کل مواد نفتی بوسیله دستگاه مادون قرمز (IR) مدل فیلیپس تعیین گردید. نتایج آزمایشات نشان می دهد که میزان کل مواد نفتی آب در ایستگاههای مختلف بین 0.11 تا 0.63 میلی گرم بر لیتر و در فصول مختلف بین 0.11 تا 2.9 میلی گرم بر لیتر در نوسان بوده است. این میزان در عمق کمتر از 5 متر بین 0.078 تا 0.627 میلی گرم بر لیتر و در عمق 10 متر در محدوده 0.083 تا 0.648 میلی گرم بر لیتر متغیر بوده است. نتایج حاصل از آنالیز واریانس (ANOVA) نشان می دهد که بین ایستگاهها و فصول مختلف اختلاف معنی دار بوده (P<0.001)، اما بین منطقه ساحلی و منطقه عمیق اختلاف معنی دار نبوده است (P>0.344). در مقایسه، این منطقه از حوزه جنوبی دریای خزر نسبت به منطقه باکو آذربایجان دارای میزان مواد نفتی بسیار کمتری می باشد، اما در مقایسه با دریای مدیترانه که میدانهای نفتی در آن وجود ندارد میزان کل مواد نفتی بالاتر بوده است. در مجموع این منطقه از دریای خزر با توجه به نداشتن میدانهای نفتی و عدم تخلیه فاضلاب های صنعتی از رودخانه های ساحلی، از آلودگی نفتی خیلی کمی برخوردار می باشد.

اکثر ماهیان با ارزش شیلاتی دریای خزر مانند ماهی سفید، کپور، کلمه و تاسماهیان، رود کوچ هستند. این ماهیان برای تخمریزی به رودخانه ها مهاجرت می کنند. (بریمانی ، 1356و (Holcik 1986  در سالهای اخیر بعلت استفاده از آب رودخانه ها برای کشاورزی و همچنین آلودگی آب  به انواع سموم کشاورزی و صنعتی و وجود سدهای انحرافی و پل، رودخانه ها برای مهاجرت ماهیان رود کوچ مناسب نیستند (یوسفیان و سعیدی، 1378؛مقیم و همکاران ، 1374). همچنین شرایط تخمریزی طبیعی بخصوص برای ماهیان خاویاری اصلا فراهم نمی باشد.