مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1379 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

تعداد 401 قطعه ماهی گطان توسط تورگوشگیر ثابت، متحرک، چتری و فاله (چنگال) بطور ماهانه از مهر 1375 تا شهریور 1376 از سد انحرافی حمیدیه تا هورالعظیم جمع آوری و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفتند. بطور کلی بیشترین فراوانی ماهی گطان در رودخانه کرخه در اسفندماه و در هور در آذرماه مشاهده شد. دامنه طولی و وزنی ماهیان رودخانه بیشتر از هور بود و این دامنه در نرها کمتر از ماده ها اندازه گیری شد و ماهیانی با طول بیش از 700 میلی متر فقط در رودخانه کرخه مشاهده گردید. تنزل GSI در اردیبهشت و وجود مراحل مختلف رها کردن تخم در اردیبهشت و خرداد نشان دهنده تخم ریزی این گونه در فصل بهار (دو ماه) و در یک دوره کوتاه مدت و حضور مراحل 5 و 6 رسیدگی جنسی در رودخانه نشان دهنده تخم ریزی این گونه در رودخانه می باشد. حداقل قطر تخمک 0.01 و حداکثر 2.25 میلی متر بترتیب در مراحل 2 و 5 رسیدگی جنسی مشاهده شد. همچنین روند افزایشی اندازه قطر تخمک تا فروردین و نزول آن در خرداد نشان دهنده تخم ریزی یکدفعه ای این گونه می باشد. دمای سطحی آب در فصل تخم ریزی بین 25.5 تا 28.65 درجه سانتیگراد متغیر بود و در این زمان شفافیت آب به کمترین میزان خود رسید. شروع بلوغ جنسی در نرها در گروههای طولی 151 تا 200 میلی متر (1 سالگی) و در ماده ها در گروه طولی 501 تا 550 میلی متر (3 سالگی) مشاهده شد. میانگین نسبت جنسی (نر به ماده) در کل 1:1.31 بود که اختلاف معنی داری با نسبت 1:1 در سطح 5 درصد نداشت.

به منظور بررسی کمی و کیفی بی مهرگان در استخرهای پرورش میگو متعلق به شرکت پرشیان پران در بندر تیاب، نمونه برداری در طی دوره پرورش از تاریخ 77.5.18 لغایت 77.8.5 به صورت هر 14 روز یکبار انجام شد. در این تحقیق نمونه برداری از رسوبات بستر 9 استخر پرورشی در سه نقطه مختلف (ورودی، وسط و خروجی) جهت بررسی ماکروفونها، میوفونها، مواد آلی بستر، دانه بندی رسوبات و تعیین نوع بافت بستر توسط توسط گراب با سطح مقطع 0.02 مترمربع انجام گردید. گروههای ماکروفون در این استخرها کم و تنها در سه استخر گزارش گردید، از میوفونها نیز فقط دو گروه نماتودآ، کوپه پودآ که فراوان تر از بقیه گروههای میوفونی بودند بررسی شدند. فراوانی این دو گروه در طی پرورش زیاد و در اواخر هر دوره کاهش یافت. دامنه تغییرات مواد آلی در استخرهای مورد بررسی از 6 درصد شروع و به 14 درصد در پایان دوره پرورش می رسید. از لحاظ نوع بافت بستر نیز مشخص گردید که بافت بستر این استخرها بیشتر از نوع سیلت می باشد.

این بررسی طی سالهای 1377-1374 با هدف شناسایی مراحل مختلف تکامل لاروماهیان (ایکتیوپلانکتون) و تعیین فراوانی و پراکنش لاروگونه های مختلف، در منطقه ساحلی خوزستان واقع در شمال خلیج فارس انجام گردید. نمونه گیریها بطور ماهانه از 12 خور در منطقه ماهشهر- آبادان و 4 ایستگاه در منطقه ساحلی غرب خوزستان، با استفاده از تور دو قلو (بونگو) باندازه چشمه 500 میکرون و بطریق کشش مورب از نزدیک کف تا سطح انجام گردید. لارو 21 خانواده از مجموع 5477 قطعه لارو در منطقه ساحلی غرب خوزستان و لارو 16 خانواده از مجموع 73100 قطعه لارو جمع آوری شده در منطقه خوریات شناسایی شده است. خانواده های گاوماهیان(Gobiidae)  هشتاد و شش درصد، آنچوی ماهیان (Engraulidae) 9.13 درصد و ساردین ماهیان (Clupeidae)  2.5 درصد در خورهای خوزستان و خانواده های گاوماهیان (Gobiidae) 49 درصد آنچوی ماهیان (Engraulidae)  14.5درصد و شوریده ماهیان (Scianidae) 7.8 درصد در سواحل غرب خوزستان، بترتیب فراوانترین خانواده های لاروی منطقه مورد مطالعه بوده اند. سایر خانواده ها با فراوانی کمتر و در زمان و مکان محدودتری حضور داشتند. به رغم وجود اختلافات مشخص در فراوانی جمعیتهای لاروی این دو منطقه، از نظر تنوع و یکنواختی گونه ای اختلاف معنی داری مشاهده نشده است. حداکثر فراوانی لارو در اکثر خانواده های مورد شناسایی از اواخر اسفند تا مرداد مشاهده شده است. در ناحیه ساحلی در بیش از 50 درصد نمونه ها در ماه اردیبهشت و در منطقه خوریات در ماههای فروردین و خرداد بیشترین حضور لارو مشاهده شده است. نتایج بدست آمده گویای وجود دو فصل فعال تخم ریزی ماهیان در بهار و پاییز و دو فصل نسبتا غیرفعال در تابستان و زمستان می باشد. اکثر نمونه های شناسایی شده در این مطالعه، خاص منطقه ساحلی (نریتیک) و سواحل جزر و مدی بوده و زیستگاه اکثر آنان بسترهای نرم و گلی می باشد.

نتایج حاصل از بررسیهای هیدروبیولوژیک نشان داد که نژادی از آرتمیا در دو دریاچه اینچه و شور زندگی می کنند. مقدار حداکثر زی توده آن در دریاچه شور با 942.5 موجود در رده های مختلف سنی در هر مترمکعب آب آن در فروردین ماه، و در دریاچه اینچه حداکثر مقدار زی توده آرتمیا با 2426.7 موجود در هر مترمکعب در اردیبهشت ماه مشاهده گردید.مهمترین فیتوپلانکتونهای شناسایی شده شامل گونه هایی از شاخه کریزوفیتا (Chrysophyta) و سیانوفیتا (Cyanophyta) می باشد. از فاکتورهای شیمیایی مختلف اندازه گیری شده، تغییرات غلظت یونهای So--4 و Cl- نسبت به سایر فاکتورهای محیطی در طول سال نمونه برداری قابل توجه بود.

هدف از این تحقیقات، شناسایی و پراکنش پریفیتون ها (گیاهان و جانوران چسبنده به مواد زنده و غیرزنده دیگر) در تالاب انزلی است. این مطالعات از تیر تا دی ماه 1376 در یازده ایستگاه در مناطق مختلف تالاب انزلی صورت گرفت. روش نمونه برداری از محیط های مصنوعی با استفاده از صفحات پلاستیکی (سوبستراهای مصنوعی) انجام گرفت. گونه های گیاهی و جانوری به تفکیک وزن شناسایی شدند.176 گونه گیاهی و 17 گونه جانوری شناسایی شدند. گونه های گیاهی متعلق به چهار شاخه Chrysophyta 69 گونه، Chlorophyta  52 گونه ، Cyanophyta  48 گونه و Rhodophyta  7 گونه تشکیل شده بودند. همچنین گونه های جانوری متعلق به هشت شاخه Annelida 3 گونه، Arthropoda  4 گونه، Briozoa  3 گونه، Coelenterata  1 گونه، Mollusca 2 گونه، Protozoa  2 گونه، Kamptozoa  1 گونه و Nematoda 1 گونه بودند. بیشترین بیوماس جانوری بر روی صفحات پلاستیکی از رده Crustacea و جنس Balanus بوده است. جایگزینی گونه های گیاهی و جانوری در طول مدت مطالعات مشاهده شد. به استثنا ایستگاه چهار (نزدیکترین منطقه به دریا) که در آنجا گونه های جانوری غالب بودند، در سایر ایستگاهها گونه های گیاهی غالبیت داشتند.نتایج مطالعات در منطقه کانال بندرانزلی نشان داد که بر روی سازه های دریایی (کشتی ها، پل ها، اسکله ها و ...) گونه Dreissena polymorpha  غالب بود و از نظر کمی هم از بیوماس بالایی برخوردار بود. نمونه برداریهای مستمر ماهانه و ایجاد بانک اطلاعات دینامیک شکل گیری جمعیت پریفیتون، سبب می شود تا اطلاعات دقیق تر و جامع تر بر روی ترکیب پراکنش و میزان رشد این گروه از جانداران در تالاب انزلی به دست آید.

در این مطالعه که طی مهر 74 تا شهریور 75 انجام گرفت سه منطقه مهم تخلیه صید در دریای عمان جهت نمونه برداری انتخاب شد و مجموعا 273 عدد دلفین ماهی مورد زیست سنجی و کالبد شکافی قرار گرفت.کوچکترین دلفین ماهی مورد اندازه گیری 30 و بزرگترین آن 128 سانتیمتر طول داشتند. در بررسی محتویات معده مشخص شد که عمده ترین فراوانی (49.6 درصد) را انواع ماهی و کمترین فراوانی (2.3 درصد) را هشت پا شامل می شود. ماهی مرکب و اسکوئید در درجه های دوم و سوم اهمیت غذایی قرار دارند. همچنین مشخص شد که بجز گروه طولی 110 تا 130 سانتیمتر که منحصرا دارای رژیم نرم تن خواری می باشند. در سایر گروههای طولی، انواع ماهی غذای شاخص است.وجود گناد در مراحل 4 و 5 رسیدگی جنسی در هر دو جنس و در کلیه ماههای سال نشاندهنده طولانی بودن دوره تخم ریزی بوده ولی دارای دو نقطه اوج تخم ریزی در آبان و فروردین می باشند. حداقل ضریب چاقی جنس نر 0.72 و حداکثر آن 1.9 و حداقل ضریب چاقی جنس ماده 0.68 و حداکثر آن 1.2 تعیین گردید.محاسبه رابطه طول- وزن در جنسهای نر و ماده نشان داد که دلفین ماهی در سواحل دریای عمان دارای رشد ایزومتریک بوده و با توجه به طولانی بودن دوره تکثیر طبیعی می تواند جهت تکثیر و پرورش مصنوعی در سواحل دریای عمان بسیار مناسب باشد.