تنفس
سال:1382 | دوره:2 | شماره:7 |تعداد مقالات:19

سابقه و هدف: در بیماران مشکوک به سرطان ریه که بدون ضایعات داخل برونشی هستند، بیوپسی با روش های ترانس برونشیال، جلدی و یا جراحی باز ریه ممکن است، به تشخیص کمک کنند، اگر چه هر کدام از این روش ها دارای عوارض و محدودیت های خود می باشند. در بررسی های اخیر نشان داده شده است که بررسی سیتولوژی نمونه های BAL در تشخیص سرطان های محیطی ریوی بسیار کمک کننده می باشد. هدف از این مطالعه که در بیمارستان امام خمینی انجام شده است، بررسی ارزش سیتولوژی BAL در تشخیص سرطان های محیطی ریه می باشد. مواد و روش ها: در این بررسی 47 بیمار بستری شده که سرطان محیطی ریه در آنها بوسیله بیوپسی تایید شده بود، مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این گروه BAL از نظر سیتولوژی مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها:  بیمارانی که دچار ضایعات محیطی بودند، سیتولوژی BAL در 2/36% موارد از نظر سلول های بدخیم مثبت بود.نتیجه گیری و پیشنهادات: در کشور ما بررسی سیتولوژی BAL ارزش تشخیصی بالایی در سرطان های محیطی ریه دارد.

سابقه و هدف: سپسیس یک علت عمده مرگ و میر و ناتوانی بیمارستانی بویژه در ICU می باشد. سالانه حدود 100 هزار تا 500 هزار مورد سپسیس در ایالات متحده رخ می دهد که شامل 25% از بیماران بستری شده در ICU است که موجب 80 هزار مرگ در سال می شود. بعضی متغیرهای عمده از جمله جنسیت، عفونت های اولیه، عمل جراحی، وضعیت ایمنی یا ژنتیکی فرد، موارد ناشی از مداخله پزشکی و بیمارستانی موجب اختلاف نظر در پیش بینی وضعیت بیماران با حالت وخیم می شود. در بعضی مطالعات ثابت شده که غلظت پایین کلسترول خون با درصد بالای مرگ و میر همراه است. کلسترول جزء اصلی دیواره سلولی است که در مراحل ترمیم گسترده بافت ها در سپسیس یا بعد از تروما ضروری است.مواد و روش ها: مکان: ICU بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) و فیروزگر طراحی مطالعه: مطالعه مقطعی  (Cross Sectional)بیماران: در کل 52 نفر که از این تعداد 26 نفر دچار سپسیس بوده اند و باقی بیماران معیارهای سپسیس را نداشتند. هیچ یک از بیماران در زمان بستری در ICU سپسیس نداشتند. بیماران از نظر متغیرهای دموگرافیک مطابقت داده شدند. مداخلات: نمونه های خون در زمان پذیرش در ICU و سپس هفته ای 2 بار گرفته شد. روش آماری: نتایج با نرم افزار SPSS (10.00) تجزیه و تحلیل گردید و از تست های t - test, chi-square استفاده گردید. یافته ها: درصد مرد به زن 92/0 بود. بیماران سپسیس تنها 4/38% کشت خون مثبت داشنتد. شایعترین ارگانیسم، گرم منفی های روده ای پاتوژن (کلبسیلا و اشریشیاکولی) بودند. متوسط زمان بستری در بیمارستان در بیماران سپتیک 8/1 ±3/7 روز بود. هیچ تفاوت واضحی بین 2 گروه وجود نداشت ((p=0.537 متوسط کلسترول اولیه در بیماران سپتیک هیچ تفاوت واضحی با گروه شاهد نداشت، اگرچه آخرین سطح کلسترول اندازه گیری شده در بیماران سپتیک پائینتر بود. یک رابطه مشخص آماری بین آخرین سطح کلسترول و ابتلا به سپسیس وجود داشت ( (p=0.042 درصد مرگ در گروه سپتیک نسبت به سایر گروه ها بالاتر بود. (p=0.000 )نتیجه گیری و پیشنهادات: بیمارانی که دارای سطوح کلسترول خون پایین تری هستند بیشتر در معرض عفونت های کشنده بویژه سپسیس های شدید قرارمی گیرند. این دلایل شامل: نقش کلسترول در غشای سلولی، میکرو ویسکوزیته، کاهش عملکرد غشا و کمتر در معرض قرار دادن پروتئین های غشاء می باشد. همچنین نسج چربی می تواند بعنوان سلول های ماکروفاژ عمل کرده و مدیاتورهای شروع کننده التهاب را ترشح کند.

سابقه و هدف: با توجه به اهمیت تشخیص سریع و قطعی و همچنین مراقبت از بیماران بستری درICU که دچار پلورال افیوژن تأیید شده از نظر بالینی هستند، این مطالعه با هدف بررسی روش توراکوسنتز روتین در تغییر تشخیص اولیه و مراقبت از پلورال افیوژن، انجام شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه آینده نگر که بر روی بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه صورت گرفت، 30 بیمار که از نظر رادیولوژیکی و معاینات فیزیکی دارای علایم پلورال افیوژن بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند. بیمارانی که کنتراندیکاسیون جهت توراکوسنتز نداشتند، انتخاب شده و توراکوسنتز روتین در آنها انجام شد و تست های بیوشیمی، سیتولوژی و میکروبیولوژیکی انجام گرفت. یافته ها :در این مطالعه 12 مرد (40%) و 18 زن (60%) با میانگین سن 8/17±6/65 مورد بررسی قرار گرفتند. در بین دلایل بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه، نارسایی تنفسی هیپوکسیک (21 بیمار 70%) شایعترین علت بود و علت دیگر نارسایی ریوی حاد بر روی مزمن (ACRF) بود که در 6 بیمار (20%) دیده شد. مایع بدست آمده بصورت ترانسودا در 19 بیمار (3/63%)، اگزودا غیر عفونی در 7 مورد (3/23%) و اگزودا عفونی در 4 مورد(13.3%)گزارش شد. در 17 بیمار (7/56%) تفاوت واضحی بین تشخیص قبل و بعد از توراکوسنتز وجود داشت ( (p<0.05همچنین در 13 مورد (3/43%) تشخیص قطعی بعد از توراکوسنتز مشابه قبل از آن بود. در ضمن در 16 بیمار (3/53%) روش های درمانی بعد از یافته های توراکوسنتز تغییر کرد.نتیجه گیری و پیشنهادات: طبق نتایج بدست آمده توراکوسنتز باید بصورت روتین در بیماران با پلورال افیوژن که در بخش مراقبت های ویژه بستری شده اند، انجام گیرد. این روش ارزان و بی خطر در تشخیص، درمان و حتی پیش آگهی بیماری ارزش فراوانی دارد.

سابقه و هدف: مرگ ناشی از سل حتی در دوره دارو درمانی نیز بالاست. در این مطالعه نقش پیشگیری تعداد لنفوسیت ها در مرگ ناشی از سل در بیماران بدون عفونت HIV ارزیابی شد.مواد و روش ها: این مطالعه بصورت مورد شاهدی طراحی شده است که بصورت گذشته نگر در یک مرکز دانشگاهی که مرکز ارجاعی کشوری است بعمل آمده است. تمامی بیماران سل ریوی ثابت شده که در طی بستری در بخش های سل مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماری های ریوی در طی سال 1382 فوت نمودند وارد مطالعه شدند. تعداد برابری از بیماران سل ثابت شده که در همان دوره از بیمارستان ترخیص شدند بصورت تصادفی انتخاب و بعنوان شاهد مورد ارزیابی قرار گرفتند. تمامی اطلاعات بیماران از جمله اندکس های خونی دو گروه جمع آوری شد و آنالیز آماری با X2 رگرسیون و تست های پارامتریک بعمل آمد.یافته ها: در طی یکسال 33 بیمار بعلت سل ریوی فوت نمودند که متوسط سنی (±SD) 5/16±53 سال بوده است. 11 نفر (33%) زن بودند. متوسط درصد لنفوسیت در گروه مورد 15.5±10.3 در مقایسه با 27.1±9.8 گروه کنترل بوده است. لنفوسیت توتال زیر 1000 در گروه مورد 11 نفر (37%) و در گروه کنترل 5 نفر (15%) و لنفوسیت زیر 15% در گروه مورد 21 نفر (67%) و در گروه کنترل 3 نفر (9%) بوده است. هر دو متغیر فوق در بررسی آماری تفاوت معنی داری در بین دو گروه داشته است  (p= 0.0001). نسبت شانس odds ratio برای لنفوسیتوپنی 5/3 و برای درصد زیر 15 نیز 27 بوده است. نتیجه گیری و پیشنهادات: این مطالعه نشان داد که لنفوسیتوپنی می تواند یک عامل پیشگویی خطر مرگ در بیماران مسلول ریوی بدون عفونت HIV باشد. اما بنظر می رسد که جهت تأیید این یافته نیاز به مطالعات آینده نگر با حجم نمونه بیشتر می باشد.

سابقه و هدف: نتایج اعمال جراحی لبکتومی و پنومونکتومی در درمان بیماری های خوش خیم و بدخیم ریه گزارش شده است. اگر چه عوارض و نتایج این عمل ها در موقعی که ابتلا به سل ریه وجود دارد در متون قدیم گزارش شده است، ولی در دهه های اخیر به علت کم شدن تعداد بیماران، این گزارشات کمتر دیده می شود و مشخص نیست پیشرفت هایی که در روش های بیهوشی و جراحی صورت گرفته تا چه حد در کاهش این عوارض موثر بوده است.مواد و روش ها: گروه مورد مطالعه شامل تمام بیمارانی بود که مبتلا به سل ریوی و یا عوارض آن بوده و از مهر ماه 1375 تا مهرماه 1382 (7سال) در بیمارستان مسیح دانشوری تحت عمل لبکتومی یا پنومونکتومی قرار گرفته اند. اطلاعات لازم با مطالعه پرونده بیماران و فرم هایی که برای بیماران مبتلا به سل به صورت اختصاصی در بخش جراحی از سال 1375 درست شده است، به دست آمد. تحلیل آماری به صورت توصیفی با استفاده از فراوانی و درصد انجام شده است. تایید سل در نمونه ها بر اساس یافتن میکروب در نسج و یا تغییرات پاتولوژیک تایید کننده سل و یا سابقه سل ریه همراه با وجود عوارض آناتومیک نظیر کاویته، برونشکتازی و تنگی برونش بود.یافته ها: تعداد 172 بیمار در مدت فوق برای تشخیص سل یا درمان عوارض آن تحت عمل قرار گرفتند. در 27 بیمار عمل لبکتومی و در 7 بیمار عمل پنومونکتومی انجام شد. علت اقدام به جراحی عبارت بود از: هموپتیزی مکرر 24 بیمار، هموپتیزی ماسیو 4 بیمار، سل مقاوم به چند دارو 4 بیمار، برونشکتازی و عفونت مکرر 2 بیمار، تنگی برونش اصلی راست 1 بیمار، در 2 بیمار نیز علت اقدام به جراحی وجود تومور کارسینوئید داخل برونش بود که بعد از عمل در عقده های لنفاوی نمونه جراحی، تغییرات پاتولوژیک تایید کننده سل دیده شد. عوارض مهم ایجاد شده عبارت بود از: یک مورد خونریزی شدید بعد از عمل جراحی پنومونکتومی راست، یک مورد آمپیم در محل لبکتومی فوقانی چپ و یک مورد تنگی ناحیه انتهای نای در بیماری که برای تنگی برونش راست و تخریب لب فوقانی، اسلیو لبکتومی شده بود. این عوارض با درمان های مناسب برطرف شدند ولی بیمار مبتلا به تنگی انتهای نای نیاز به دیلاتاسیون متناوب محل تنگی داشت. پنج مورد مرگ در این بیماران رخ داد که 3 مورد در گروه لوبکتومی (3 مورد از 27 مورد، 1/11 درصد) و 2 مورد در گروه پنومونکتومی ( 2 مورد در 7 مورد، 5/28 درصد) بود. علل مرگ در دو بیمار عوارض قلبی، در دو بیمار نارسایی تنفسی و در یک بیمار نامشخص بود. در 4 مورد از بیماران فوت شده، جراحی در شرایط اورژانس و یا نیمه اورژانس علی رغم پیش بینی ریسک بالای عمل، صورت گرفت. نتایج درمانی در سایر موارد موفقیت آمیز بوده و اهداف جراحی حاصل شده است. از 4 بیماری که برای درمان سل مقاوم جراحی شدند، در یک بیمار 4 ماه بعد از عمل مجددا خلط مثبت شد که نشان دهنده عود بیماری بود.نتیجه گیری و پیشنهادات: انجام عمل جراحی لبکتومی و یا پنومونکتومی در سل ریه با نتایج خوب و عوارض قابل قبول امکان پذیر است. میزان مرگ و میر بعد از پنومونکتومی بیشتر از موارد معمول است.

سابقه و هدف: بیماری سل علاوه بر تحمیل هزینه های زیاد، موجب از کارافتادگی و مرگ تعداد قابل توجهی از بیماران می شود. به منظور بررسی حساسیت، اختصاصی بودن و ارزش پیش گویی کنندگی مثبت و منفی و کارآیی آزمایش اسمیر buffy coat در بیماران مبتلا به سل ریوی، مطالعه حاضر در بیماران مشکوک به سل ریوی مراجعه کننده به بخش ریه و سل بیمارستان مسیح دانشوری انجام گرفت. مواد و روش ها: کارآزمایی بالینی از نوع Diagnostic Test و تکنیک تحقیق مشاهده ای مصاحبه ای بود. از 50 بیماری که طبق معیارهای بالینی و رادیوگرافی ریه به عنوان مشکوک به سل ریوی تلقی گردیدند همراه انجام آزمایش بر روی اسمیر و کشت خلط، 5 سی سی خون گرفته شد و با روش Ficoll-Hypaque Sedimentation Methods، شش نمونه اسمیر buffy coat تهیه و رنگ آمیزی زیل نلسون انجام گرفت. یافته ها: در 32 (64%) بیمار اسمیر خلط از نظر باسیل BK مثبت و در 22 (44%) بیمار کشت خلط برای مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مثبت بود. آزمایش اسمیر buffy coat در 4 (8%) بیمار مثبت بود. اسمیر Buffy Coat نسبت به اسمیر خلط دارای حساسیت 5/12% و اختصاصی بودن 100% و ارزش پیش گویی کنندگی 100% بود و ارزش پیش گویی کنندگی منفی 4/39% و کارآیی 44% داشت. اسمیر Buffy Coat نسبت به کشت خلط دارای حساسیت 6/13% اختصاصی بودن 4/96%، ارزش پیش گویی مثبت 75% بود و ارزش پیش گویی کنندگی منفی 7/58% و کارآیی 60% داشت.نتیجه گیری و پیشنهادات: با توجه به اختصاصی بودن بالا و یکسان اسمیر Buffy Coat در مقایسه با اسمیر خلط (100%) و اختصاصی بودن بالا و قابل قبول آن در مقایسه با کشت خلط (4/96%) شاید بتوان در غربالگری برای یافتن افراد فاقد خلط استفاده از اسمیر Buffy Coat را جانشین دو روش فوق نمود. با توجه به ارزش پیش گویی کنندگی مثبت بالا و یکسان اسمیر Buffy Coat در مقایسه با اسمیر خلط (100%)، در صورت عدم دسترسی به روش های تشخیصی دقیق تر؛ از قبیل کشت و PCR امکان استفاده از آن را به جای اسمیر خلط می توان در نظر گرفت.

سابقه و هدف: سل یکی از بیماری های شایع عفونی در عصر حاضر است و بعد از ایدز شایع ترین علت مرگ ناشی از بیماری های عفونی در انسان می باشد. بوجود آمدن گونه های مقاوم باسیل سل به چند دارو یک تهدید خطر جهانی بر سلامت نوع بشر است. مقاومت دارویی یا اولیه است و یا آن که بطور ثانویه در طی درمان به دلیل پذیرش ضعیف بیمار و یا مصرف رژیم دارویی ناکافی و نامناسب بوجود می آید. این مطالعه به منظور بررسی وضعیت مقاومت دارویی و شناخت نوع مقاومت در بیماران مبتلا به سل مقاوم به دارو انجام گرفته است.مواد و روش ها: با بررسی پرونده بیمارانی که در طی 5/2 سال گذشته به دلیل شک به سل مقاوم به دارو در بخش مایکوباکتریولوژی بالینی بیمارستان مسیح دانشوری بستری شده بودند، بیمارانی که آنتی بیوگرام خلط آنها نشان دهنده حداقل یک نوع مقاومت دارویی بود، وارد مطالعه شدند و سپس اطلاعات دموگرافیک، یافته های رادیولوژیک، اسمیر خلط، کشت خلط و آنتی بیوگرام آنها در پرسشنامه اختصاصی درج گردید. اطلاعات جمع آوری شده با نرم افزار SPSS برای شاخص های مرکزی تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: تعداد 43 بیمار واجد شرایط ورود به مطالعه بودند. 27 نفر (63%) از آنها مرد و 16 نفر(37%) از آنها زن بودند. حداقل سن بیماران 16 سال و حداکثر 80 سال بود. میانگین سنی (16.76±36.9) سال بود. 25 بیمار (58%) افغانی و 13بیمار (30%) ایرانی بودند (ملیت بقیه افراد در پرونده ثبت نشده بود). درآنتی بیوگرام انجام شده، در 38 بیمار (88%) باسیل سل حداقل به INH و RIF مقاوم بود و به عنوان MDR در نظر گرفته شد. در 24 بیمار (56%) باسیل سل به هر چهار داروی EMB, STM, RIF, INH مقاوم بود. در 36 بیمار (85%) مقاومت حداقل به STM و در 26 بیمار (60%) مقاومت حداقل به EMB وجود داشت حساسیت دارویی باسیل سل به PZA سنجیده نشد.نتیجه گیری و پیشنهادات: بیشترین تعداد موارد سل مقاوم به دارو در بین مهاجرین افغانی دیده شد. 95% بیماران این مطالعه حداقل یکبار سابقه درمان داشتند و مقاومت دارویی از نوع ثانویه بود. علی رغم عدم استفاده از استرپتومایسین در سال های اخیر در درمان بیماری سل در ایران، بیشترین نوع مقاومت مربوط به این دارو بود که در 85% بیماران دیده شد. همانند سایر مطالعات در کشورهای دیگر، کمترین نوع مقاومت در بین داروهای رده اول مربوط به EMB بود که در 56% از بیماران دیده شد.

سابقه و هدف: سل هنوز یک مشکل بهداشتی عمده در جهان می باشد. سوء تغذیه بطور شایع در بیماران مبتلا به سل دیده می شود. یکی از مهمترین عناصر معدنی که در مطالعات سوء تغذیه بررسی شده روی می باشد. کمبود عناصر معدنی در مسلولین بویژه روی در بسیاری از موارد گزارش شده است. هدف این مطالعه تعیین اثر روی خوراکی مکمل در تسریع روند منفی شدن خلط بیماران مسلول می باشد. مواد و روش ها: این تحقیق یک روش کارآزمایی بالینی شاهد دار تصادفی شده دو سوکور است که در مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماریهای ریوی انجام شده است. مسلولین با سل ریوی ثابت شده که دارای اسمیر خلط مثبت و کشت مثبت بودند با روش تصادفی به دو گروه مورد و دارونما تقسیم شدند. در افراد گروه مورد، 5/0% محلول سولفات روی با دوز 15 میلی گرم در روز تجویز شد. در همین زمان در گروه دارونما، آب مقطر (بجای دارو) با همان دوز سولفات روی داده شد. هر دو گروه درمان استاندارد Cat-I را دریافت کردند. بیماران در هر دو گروه بررسی کلینیکی شدند. تست اسمیر در روزهای صفر، 15، 30، 60 برای آنها انجام شد و نتایج بررسی شد. یافته ها : از 24 بیمار در گروه مورد و 20 بیمار در گروه دارونما، اسمیر در 6 نفر (25%) از گروه مورد منفی شد ولی در گروه دارونما در پایان روز پانزدهم هیچ اسمیری منفی نشد (P<0.05).در انتهای ماه اول، اسمیر در 17نفر(70.8%) از گروه مورد مداخله و فقط 8 نفر (40%) از گروه دارونما منفی شد (P<0.05).در پایان ماه دوم نتایج اسمیر در همه بیماران هر دو گروه منفی شد.نتیجه گیری و پیشنهادات: با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، به نظر می رسد که روند تسریع منفی شدن اسمیر خلط در گروه مورد که از مکمل های سولفات روی خوراکی استفاده کرده بودند سریعتر بود.

سابقه و هدف: سل یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده انسان است که علی رغم دستاوردهای بزرگ بشری، هنوز هم به عنوان یک معضل بهداشتی عظیم جوامع باقی مانده است، چرا که با توجه به مشکلات اقتصادی، اجتماعی و غفلت در درمان سل و بعلاوه اپیدمی HIV، در بسیاری از کشورها تعداد زیادی بیمار اسمیر مثبت وجود دارند که اغلب بدون تشخیص مانده اند. از سوی دیگر عدم مراجعه بیمار بعد از شروع شکایات و عدم تشخیص به موقع و درمان توسط پزشک ، درمان ناکافی، تجویز نادرست داروهای ضد سل، مشکلات مالی بیماران در تامین دارو، فقدان دانش بیماران بدلیل عدم اطلاع کافی آنها در مورد بیماری شان و قطع داروها منجر به پیدایش موارد مقاوم سل می شود . با توجه به مشکلاتی که در درمان سل مقاوم وجود دارد شناسایی عوامل شکست در درمان سل و عوامل ایجاد کننده مقاومت مهم به نظر می رسد. مواد و روش ها: این تحقیق بصورت Case-control و مستمر (Sequential) انجام شد و شامل بیماران بستری در بخش سل و مراجعه کننده به درمانگاه سل بااسمیر خلط مثبت که بعد از پنج ماه درمان، اسمیر خلط آن ها هم چنان مثبت باقی مانده یا در ابتدای درمان خلط منفی و پس از 2 ماه درمان، آزمایش خلط مثبت داشته اند (شکست درمان Failure ) بود . در این تحقیق 80 نفر بیمار و 80 نفر (افرادی که بعد از درمان ضد سل Cat-I بهبود یافته اند) به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد که از نظر جنس و سن با گروه اول هم خوانی داشتند.یافته ها: در این مطالعه ، 80 بیمار (44 مونث و 36 مذکر ) با میانگین سنی 28 سال (73 – 15 سال) و 80 نفر شاهد (41 مؤنث و 39 مذکر) با میانگین سنی 29 سال (70 – 16 سال) بودند از نظر ملیت و مهاجرت بین دو گروه اختلاف معناداری دیده نشد( p>0.05). از نظر وضعیت اقتصادی اختلاف معنادار بین دو گروه وجود نداشت (p>0.05). از نظر وضعیت تحصیلات ارتباط معناداری بین دو گروه (p<0.05) وجود داشت میزان تحصیلات بالا تر در گروه شاهد دیده شد و بیشتر از 3/2 بیماران (6/82%) تحصیلاتی در حد بی سواد و ابتدایی داشتند. از نظر محل زندگی، شهر، حاشیه نشینی و روستایی بین دو گروه اختلاف معناداری دیده نشد.در بررسی ما دیده شد که شروع درمان چهار دارویی (Cat-I) ارتباط معناداری با گروه بیمار (p<0.05) داشته است. شروع این رژیم عامل موثری در جلوگیری از شکست درمان سل بود و همینطور دوره درمان کامل و تحت نظارت و بستری و تحت کنترل بودن ارتباط معناداری را نشان داد (p<0.05) . از نظر شروع شکایات بیمار تا مراجعه به پزشک و شروع درمان قطعی (تاخیر کلی) اگر بیشتر از 8 هفته باشد اختلاف معناداری بین دو گروه دیده نمی شود اما اگر کمتر از این مدت باشد اختلاف معناداری (p<0.05 )دیده می شود که نشان می دهد مراجعه هر چه سریع تر بیمار و تشخیص و شروع درمان هر چه سریع تر بوسیله پزشک (کمتر از 8 هفته ) عامل موثری درجلوگیری از شکست درمان سل و مقاومت دارویی است .از نظر آگاهی دادن به بیمار در مورد بیماری سل و چگونگی درمان و مدت آن بین دو گروه اختلاف معنادار (p<0.05) وجود دارد. نتیجه گیری و پیشنهادات: بنابراین کنترل دقیق و تحت نظارت سل DOTS، کاهش تاخیر در شروع درمان قطعی سل و آگاهی دادن به بیماران در مورد بیماری شان و درمان و تجویز صحیح دارو توسط پزشکان و شروع رژیم درمانی چهار دارویی و مدت کامل درمان سل می تواند از عوامل موثر در جلوگیری از شکست درمان و مقاومت دارویی سل باشد .