مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1383 | دوره:13 | شماره:1 |تعداد مقالات:18

این بررسی در مدت یکسال از فروردین ماه تا اسفند ماه 1378 در دریاچه سد دز در شمال استان خوزستان انجام گردید. 607 عدد ماهی که 267 عدد نر، 64 عدد ماه و 276 عدد نابالغ بودند، توسط تورگوشگیر ثابت و قلاب صید گردید. دامنه طولی ماهیان ماده بین 156 تا 1350 میلی متر و دامنه وزنی بین 31.7 تا 26500 گرم و در نرها دامنه طولی بین 183 تا 1065 میلی متر و دامنه وزنی نمونه های نر بین 48 تا 12208 گرم اندازه گیری شد. دامنه طولی و وزنی ماهیان ماده بیشتر از نرها بوده و فراوانی افراد نر بیش از ماده ها بدست آمد. از نتایج بدست آمده استنباط می شود که این گونه در فصل بهار با بالا آمدن آب دریاچه در یک دوره کوتاه و یکبار در سال با رها کردن یکدفعه ای تخمها، در مناطق بالا دست و کم عمق دریاچه و رودخانه بر روی سنگریزه ها تخم ریزی می کند. تخم ریزی در دمای 24 درجه سانتی گراد صورت می گیرد. هماوری آن متوسط و نسبت جنسی نر به ماده در کل 1: 4.17 بدست آمد. افراد نر زودتر از افراد ماده به بلوغ جنسی می رسند. در جمعیت این ماهی گروههای مختلف طولی دیده می شود و بنظر می آید که گونه ای با عمر متوسط باشد.

به مدت 21 روز از تاریخ 10/3/1380 لغایت 31/3/1380 تعداد 33 عدد لاک پشت برکه ای در اندازه های متفاوت از استخرهای پرورش بچه ماهیان خاوریاری گرگان (سد وشمگیر) در استان گلستان جهت بررسی آلودگی انگلی صید گردید که 3 جنس از انگل های نماتد از معده و روده لاک پشتان جداسازی گردید که شامل:Anisakis up. ،Hysterothylacium sp. وCamallanus  بوده است. Hysterothylacium با 10 مورد آلودگی بیشترین و Camallanus sp. با 4 مورد آلودگی، کمترین شیوع را داشته است. Camallanus sp. فقط در روده و Anisakis فقط در معده وHysterothylacium  هم در معده و هم در روده مشاهده گردید. آنیزاکیس در دیواره معده زخمی ایجاد کرده و در آن مستقر می گردد که این موضوع در انگل های دیگر مشاهده نگردید. فراوانی و شدت آلودگی به آنیزاکیسن، کامالانوس و هیستروتیلاسیوم بترتیب 21.2 درصد، 3.7 درصد، 36.3 درصد و 4.4، 15.1 و 26 بوده است.

این پروژه در ایستگاه تحقیقات شیلاتی بندر امام خمینی (ره) در تابستان 1381، بمنظور تعیین شوری مطلوب برای پرورش میگوی سفید هندی (Penaeus indicus) با پنج سطح شوری شامل 10، 20، 30، 40، 50 قسمت در هزار و چهار تکرار به صورت کاملا تصادفی انجام پذیرفت. بچه میگوهای سفید هندی 35 روزه (PL35) با میانگین وزن (0.024 ± 0.26 گرم) به مدت 60 روز در مخازن 300 لیتری که با 200 لیتر آب پر شده بودند، با تراکم 20 عدد در هر مخزن پرورش یافتند و شاخصهای رشد و بازماندگی بچه میگوها در شوریهای مختلف طی دوره پرورش بررسی شد. نتایج بدست آمده حاکی از آن بود که شوری روی شاخصهای رشد و بازماندگی بچه میگوهای سفید هندی دارای اثر معنی دار بود(P<0.05) و بیشترین میانگین افزایش وزن بدن، بالاترین میانگین وزن نهایی بدن بچه میگوها، بیشترین میانگین افزایش طول کاراپاس و حداکثر اندازه طول کاراپاس، همچنین کمترین میزان ضریب تبدیل غذایی (FCR) در شوری 20 قسمت در هزار بدست آمد. بالاترین میزان میانگین تولید، بالاترین میزان میانگین مصرف غذا، بالاترین میانگین ضریب رشد ویژه (SGR) و بالاترین میانگین بازماندگی در شوری 30 قسمت در هزار بدست آمد. با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه شوری مطلوب برای پرورش میگوی سفید هندی در محدوده 20 تا 30 قسمت در هزار معرفی گردید.

با بررسی های بعمل آمده که بصورت ماهانه و درسالهای 1378 تا 1381 توسط شناور تحقیقاتی تجلی و چهار فروند شناور محلی و به روش مساحت جاروب شده (Swept area) در آبهای منطقه بندرعباس تا سیریک صورت گرفته، مشخص گردید که زمان بهینه آغاز فصل صید در استان هرمزگان در ساله 1378، 1379، 1380 و 1381 بترتیب 17/7/78، 12/7/79، 10/7/80 و 6/7/81 بوده و میزان زی توده (Biomass) برای میگوی موزی Penaeus merguiensis درسالهای مذکور بترتیب 731، 1350.36، 636.17 و 1708.45 تن با تغییرات ±10 درصد برآورد گردید.نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون (Pearson correlation) مشخص نمود که بین میزان صید بر واحد تلاش (CPUE) ماهانه میگوی موزی و شاخص های هواشناسی در سالهای مورد بررسی ارتباط معنی دار وجود دارد. همچنین با توجه به P value  محاسبه شده (P<0.05)، نشان می دهد که بین میزان CPUE و میانگین دما و رطوبت ارتباط معنی داری بدست آمد، در حالی که بین میزان CPUE میگو و میزان بارندگی و تبخیر هیچ گونه ارتباط معنی داری مشاهده نشد.

این بررسی در قالب پروژه مطالعه تکثیر طبیعی ماهیان رودکوچ اقتصادی دریای خزر در سفیدرود از آذرماه 1378 تا دی ماه 1379 انجام شد و نتایج نشان داد که این ماهیان (149 عدد) دارای میانگین طول کل 31.6 ± 171.2 میلی متر، وزن 19.7 ± 62.9 گرم و سن 3.49±0.9 سال می باشند. میانگین تعداد فلسهای روی خط جانبی 1.8 ± 50.83 عدد، شعاعهای منشعب باله پشتی 0.2 ± 7.96 عدد و در باله مخرجی 1.0 ± 17.58 عدد تعیین شد. میانگین طول سر 1.9 ± 24.47 میلی متر، قطر چشم 0.4 ± 6.10 میلی متر، بیشترین ارتفاع بدن 1.4 ± 26.17 میلی متر، ارتفاع و طول باله پشتی بترتیب 1.5 ± 20.22 و 0.8 ± 10.96  میلی متر، ارتفاع و طول باله مخرجی بترتیب 0.8 ± 12.66 و 1.5 ± 18.17 میلی متر، طول باله های سینه ای 1.2 ± 18.17 و باله شکمی 1.1 ± 14.97 میلی متر، فاصله باله های سینه ای - شکمی 1.7 ± 24.18 و شکمی - مخرجی 1.5 ± 20.00 میلی متر و طول پیش پشتی 1.7 ± 52.21 درصد طول استاندارد بدن بدست آمد. مولدین و بچه ماهیان در 2 عامل مریستیک و 15 عامل مورفومتریک و مولدین نر و ماده در 16 ویژگی مورفومتریک ( بویژه ارتفاع بدن، طول باله های پشتی، سینه ای، شکمی و مخرجی) تفاوت داشتند. همچنین از نظر ظاهری، نرهای بالغ دارای دانه های مرواریدی روی سر و بدن بوده و رنگ بدن آنها تیره تر و باله های شکمی و مخرجی نارنجی تر می باشند.

مقدار 150261 کیلوگرم از انواع ماهیان طی فصل صید سال 1378-1377 توسط تعاونی صیادی سد مهاباد در این دریاچه صید شدند که از این مقدار ماهی فیتوفاگ با میزان صید 101123.5 کیلوگرم (معادل 67.3 درصد) در ترکیب صدی حضور داشته است.فعالیت صیادی این شرکت از ابتدا تا انتهای فصل صید 68 بار پره کشی و برای دام گوشگیر با چشمه 7 تا 15 سانتی متر، 2530.7 واحد تلاش صیادی (هر واحد معادل 100 متر دام در 24 ساعت) بوده است. میانگین طول و وزن ماهی فیتوفاگ بترتیب برابر 12.07± 51.15 سانتی متر و 2272.1±2429 گرم (X± SD) بوده است.رابطه نمایی طول - وزن این ماهیW=0.013L 3.04 است (درصد R2=97.64،R=0.99 و n=714) پارامترهای رشد (L∞, k, t◦) برای ماهی فیتوفاگ براساس داده های طول و سن بصورت t◦=-1.141 و در سال K=0.128 و سانتی متر L∞=150 برآورد شده است.ضرایب مرگ و میر کل(Z) ، طبیعی (M)، و صیادی (F) بترتیب برابر 1.68 در سال، 0.22در سال و 1.46 در سال محاسبه شده است. نسبت بهره برداری (E=Exploitation ratio) برابر 0.82 می باشد. میزان زی توده این ماهی در دریاچه برابر 158.5 تن محاسبه شد که براساس فرمول Gulland میزان MSY معادل 68 تن برآورد گردید که از میزان صید انجام شده این ماهی کمتر می باشد و کاهش در میزان تلاش صیادی پیشنهاد می شود.

صید ماهیان استخوانی از جمله کفال ماهیان در ایران به روش پره ساحلی گردان در سه استان گلستان، مازندران و گیلان در دریای خزر انجام می شود. در این مطالعه صید و صید در واحد تلاش سالهای 73-1372 الی 81-1380 و همچنین شاخصهای مهم زیستی شامل: طول، وزن و سن دو گونه کفال طلایی و کفال پوزه باریک طی سالهای 80-1379 و 81-1380 مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که میزان صید طی دهه اخیر روند افزایشی داشت و در سال 81-80 به حداکثر مقدار خود رسید. میزان صید در واحد تلاش نیز از 114 کیلوگرم در هر بار پره کشی در سال 73-72 به 43 کیلوگرم سال 76-75 کاهش ولی طی سالهای 80-79 و 81-80 بترتیب به 66.4 و 78.4 کیلوگرم افزایش یافت. میانگین طول چنگالی کفال طلایی در سالهای 80-79 و 81-80 بترتیب 32.7 و 32.3 سانتیمتر، وزن 418.3 و 419.8 گرم و ضریب چاقی 0.61 و 0.93 بود. میانگین طول چنگالی کفال پوزه باریک نیز بترتیب 27.5 و 25.1 سانتیمتر، وزن 224.7 و 179.1گرم و ضریب چاقی 0.91 و 0.73 بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که مطابق افزایش تلاش صیادی، میزان صید و صید در واحد تلاش کفال طلایی افزایش یافته ولی شاخصهای زیستی تغییری نشان ندادند. بنابر این نتیجه گرفته می شود که ذخایر این ماهی در شرایط مطلوبی قرار دارد.

در این تحقیق اثر زمان شروع غذادهی (تغذیه خارجی) از روز 9، 10، 11، 12 و 13 پس از تفریخ با غذای زنده (ناپلیوس آرتمیا)، روی رشد و بقا لاروتاسمی ایرانی با تراکم 400 عدد لارو در هر0.1 مترمربع، در درجه حرارتهای 0.8 ± 17.7 و 0.4 ± 18.1 درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفت.نتایج این بررسی نشان داد که زمان شروع غدادهی روی طول، وزن، نسبت به طول به وزن نرخ ردش ویژه اثر می گذارد، اما تاخیر یک روز در زمان شروع غذادهی تاثیری روی بقا لارو ندارد (P<0.05). همچنین تاثیر دو روز در زمان شروع غذادهی تاثیری روی بقا لارو ندارد (P<0.05). همچنین تاخیر دو روز در زمان شروع غذادهی تاثیری روی ضریب وضعیت (با شیب رگرسیونی محاسبه شده) لارو تاسماهی ایرانی ندارد. پس با توجه به نتایج این تحقیق، طول، وزن، نسبت طول به وزن و نرخ رشد ویژه بهتر از درصد بقا و ضریب وضعیت می توانند اثرات تاخیر در زمان غذادهی به لارو تاسماهی ایرانی را نشان دهند. در نتیجه بهتر است در درجه حرارتهای 17.7±0.8 و 18.1±0.4 درجه سانتی گراد به ترتیب از روز دوازدهم و دهم پس از تفریخ، اقدام به غذادهی لارو تاسماهی ایرانی نمود، بطوریکه تاخیر بیشتر در غذادهی اثر منفی روی رشد لارو دارد.

شاه میگوی خزری با نام علمی Astacus Leptodactylus eichwaldi Bott, 1950 در منطقه بندر انزلی زیست می نماید. این بررسی در سال 1380 در 12 خط مطالعاتی در شرق موج شکن بندر انزلی (هر خط مطالعاتی چهار عمق 35، 45، 55 و 65 متر) با استفاده از تله های تاشو (Foldable Traps) به انجام رسید. حداکثر تراکم این آبزی در اعماق 40 تا 60 متر است. میانگین طول و وزن شاه میگوهای صید شده بترتیب 0.2 ± 125.6میلیمتر و 0.3± 60.6 گرم با دامنه نوسان طول 72 تا 169 میلیمتر و دامنه نوسان وزن 12.5 تا 148 گرم بود. نسبت جنسی ماده به نر در طول سال 1:0.86 محاسبه شده است. همآوری مطلق و کاری آن بترتیب 10.62± 308.98 و 10.87 ± 255.54 عدم تخم بدست آمد. همآوری بدست آمده از این تحقیق با بررسی های انجام یافته در سواحل ترکمنستان همخوانی دارد. با افزایش وزن بدن جنس ماده، از تعداد تخم در هر گرم از وزن بدن (همآوری) نسبی کاسته می شود. زمان تکثیر آن از اول بهمن ماه تا پایان تیرماه بوده و نخستین پوست اندازی نرها در تیر ماه و دومین آن که همراه با پوست اندازی ماده هاست در دهه سوم شهریور و اوایل مهر ماه رخ می دهد. گروه طولی 120 تا 129 گروه نما بوده و براساس آنالیز فراوانی طولی، 6 گروه سنی در صید دیده شد. میانگین صید به ازای واحد تلاش (CPUE) در سال مذکور 2.54 عدد شاه میگو در هر تله در هر 24 ساعت بدست آمد. در حال حاضر هیچ برداشتی از این آبزی صورت نمی پذیرد، اما محاسبات صید به ازای واحد تلاش نشان می دهد که تراکم در خطوس مطالعاتی 1 تا 7 (از غرب موج شکن انزلی تا جفرود) به اندازه ایست که می توان پس از انجام ارزیابی، از شاه میگوی خزری بهره برداری کرد.

هدف از انجام این تحقیق مقایسه ژنوم فیل ماهی نر و ماده با استفاده از روش RAPD و شناسایی نشانگرهای جنسی بود. به همین منظور پس از استخراج DNA به روش فنل - کلروفرم، دو خزانه از DNA ژنومی افراد نر (ترکیبی از DNA پنج عدد نر) و ماده (ترکیبی از DNA پنج عدد ماده) مهیا گردید. در این تحقیق از 310 پرایمر 10 نوکلئوتیدی مورد آزمایش، 303 پرایمر باند تولید نموده و 7 پرایمر دیگر هیچگونه باندی تولید نکردند که می تواند به دلیل نامناسب بودن شرایط واکنش PCR و یا عدم وجود محل پهلوگیری برای پرایمرهای مذکور در ژنوم فیل ماهی باشد. الگوی باندی کلیه پرایمرهای مورد بررسی به جز پرایمر شماره 295 (OPT-17) در جنس نر و ماده یکسان بود و هیچگونه تفاوتی مشاهده نگردید. این پرایمر باندی را در خزانه DNA ژنومی افراد نر تولید نمود که در الگوی باندی جنس ماده مشاهده نمی شد. به منظور اطمینان از اختصاصی بودن این باند در جنس نر، آزمایش PCR با استفاده از پرایمر مذکور و بررسی DNA غیر ترکیبی افراد مستقل انجام شد که نتایج نشان داد باند مذکور مربوط به تنوع فردی بوده و در هر دو جنس دیده می شود. در مجموع، بررسی 4146 باند شمارش شده بر روی ژل پلی آکریلامید نشان می دهد که هیچکدام از باندهای مذکور نشانگر جنسی فیل ماهی نمی باشد. همچنین نتایج این تحقیق نشان می دهد که احتمالا کروموزومهای جنسی در فیل ماهی وجود نداشته و در صورت موجود بودن، نقاط متمایز بسیار کمی بر روی آنها قرار دارد و یا اصولا این ماهیان دارای قابلیت ژنتیکی همزمان برای دو جنس هستند.

افزایش تولید ماهیان گرم آبی در ایران مانند ماهی کپور، نیاز به تولید فرآورده های جدید برای مصارف انسانی را بوجود آورده است. در این تحقیق چهار فرمول برای تولید کتلت از گوشت ماهی کپور مورد بررسی قرار گرفت. از فرمول انتخاب شده که حاوی 52 درصد گوشت ماهی، 28 درصد سیب زمینی، 10 درصد تخم مرغ، 8 درصد آرد سوخاری و 2 درصد ادویه شامل مخلوطی از سیر، زنجیل، هل، نمک و فلفل بود کتلت ماهی تهیه گردید. سپس نمونه ها در 30- درجه سانتیگراد منجمد و بمدت 120 روز در سردخانه 18- درجه سانتیگراد نگهداری شدند. در فاصله های زمانی معین بر روی نمونه ها آزمایش ازت های فرار، پراکسید، شمارش کلی باکتریها و ارزش غذایی بعمل آمد. تغییرات ازت های فرار از 14 به 18.9 میلی گرم در صد گرم و پراکسید از 4 به 4.9 میلی اکی والان در کیلوگرم بود. شمارش کلی باکتریها برای تمام نمونه ها منفی بود. زمان ماندگاری نمونه براساس اندیس پراکسید 90 روز تعیین گردید. ارزش غذایی کتلت تهیه شده 20 درصد پروتئین، 8 درصد چربی 10 درصد کربوهیدرات، 6 درصد خاکستر و 56 درصد رطوبت بدست آمد.

در این تحقیق تغییرات ذخایر ماهی شیپ در آبهای ساحلی ایران در دریای خزر با بررسی نوسانات صید و صید به ازای واحد تلاش، پارامترهای مختلف جمعیتی از قبیل طول، سن، وزن، ترکیب جنسیت و وزن خاویار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ماهی شیپ در سواحل ایران کمتر از 2 درصد ترکیب صید را شامل می شود. ذخایر این ماهی در سه دهه اخیر کاهش یافته است. صید آن در سال بهره برداری 51-1350 حدود 67 تن با صید در واحد تلاش 0.5 کیلوگرم قایق / روز گزارش شده که صید به حدود 15 تن و صید در واحد تلاش به 0.09 کیلوگرم قایق / روز کاهش یافته است و احتمال انقراض نسل آن در دریای خزر بشدت قوت گرفته است. برای حفظ و حمایت از نسل آن می بایست صید تجارتی ماهی شیپ بجز به منظور تامین مولدین مورد نیاز تکثیر مصنوعی، ممنوع شود.

کلروفیل a که رنگدانه اصلی فرآیند فتوسنتزی در فیتوپلانکتونهای دریایی است که با اندازه گیری آن نه تها می توان بیوماس آنها را تخمین زد بلکه یک شاخص واقعی قابل روئیت برای حالتهای تروفیک یک اکوسیستم آبی بشمار می رود. تعداد کل نمونه های اندازه گیری شده برای عمق شفافیت و کلروفیل a طی چهار فصل در سال 1375، در 81 ایستگاه مطالعاتی بترتیب برابر با 81 و 1601 بوده است. مطالعه یکساله حوضه جنوبی دریای خزر در ایستگاههای تحقیقاتی نشان داد که میانگین میزان کلروفیل a و در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب برابر با 1.072، 0.550، 1.848، 0.966 میلی گرم بر متر مکعب و عمق شفافیت برابر با 6.42، 8.86، 5.62، 5.22 متر متغیر بوده است. آنالیز آماری نشان داده است که رابطه این دو عامل ضریب همبستگی معنی داری (r=0.65, P<0.01) را برای حوضه جنوبی دریای خزر پیش بینی می کند. با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده در مقایسه با دیگر دریاچه ها (دریاچه فلوریدا و واشینگتن)، همبستگی کمتری را بین این دو عامل نشان داده است و ضروری بنظر می رسد که با مطالعات مستمر در این حوضه بتوان ضریب همبستگی بالاتر و معادله کاربردی بهتری بدست آورده تا با اندازه گیری ساده عامل عمق شفافیت، تخمین دقیقتری از میزان کلروفیل a و بطور غیرمستقیم وضعیت تروفیک و بیوماس جلبک ها محاسبه گردد.

مطالعه رژیم غذایی ماهی سوف حاجی طرخان (Perca fluviatilis L. 1758) در تالاب امیرکلایه لاهیجان طی چهار فصل سال 1380 انجام گرفت. پس از صید ماهی بوسیله آلات صید مختلف از فبیل دام گوشگیر، پره و تور دستی، ماهیان زیست سنجی و مورد مطالعه عادتهای غذایی قرار گرفتند. براساس بررسیهای صورت گرفته از 143 عدد ماهی، این ماهیان در محدوده سنی 1+ تا 6+  سال، طول کل 9.5 تا 33.5 سانتی متر (میانگین طول کل 4.64 ± 19.93 سانتی متر)، وزن 10.5 تا 350 گرم (میانگین وزن 114.45±77.55 گرم) قرار داشتند. با توجه به اطلاعات بدست آمده میانگین شاخص طول روده به طول بدن برابر 0.58±0.09، متوسط شدت تغذیه 129.5±257.9، میانگین چاقی 534.1 ± 1320.7 و درصد خالی بودن دستگاه گوارش 7.69 درصد بود. ماهی سوف حاجی طرخان از هجده نوع ماده غذایی تغذیه کرده بود که بترتیب در صد فراوانی عبارت از: ساس آبی، ادناتا، گاماروس، مواد گیاهی، شیرونومیده، لای ماهی، همیپترا، ماهی سوف حاجی طرخان، حلزون، سوزن ماهی، ماهی گامبوزیا، ماهی نه خاره، دیپترا، برانشیوپودا، تری کوپترا، توبیفکس، قورباغه و میگو می باشند. در ضمن با مقایسه مواد غذایی شناسایی شده در معده و روده این ماهی، لای ماهی، گامبوزیا، سوف حاجی طرخان، نه خاره، برانشیوپودا، قورباغه و میگو به دلیل اینکه تنها در معده وجود داشتند بعنوان غذاهای زود هضم و سایرین جز غذاهای دیر هضم بودند. با در نظر گرفتن ترکیب مواد غذایی خورده شده و درصد فراوانی آنها در سوف حاجی طرخان تالاب امیر کلایه می توان بیان نمود که این ماهی بترتیب یک ماهی گوشتخوار، گیاهخوار و هم نوع خوار می باشد همچنین عادت غذایی آن بر حسب سن، فصل و جنس تغییراتی دارد.

گرگرینها (Gregarines) تک یاخته هایی می باشند که در لوله گوارشی و بافتهای بی مهرگان گوناگون مانند حلزونها، صدفها، کرمهای دریایی و میگوها دیده می شوند (Johnson, 1989).این تک یاخته ها در لوله گوارشی میگوها اغلب به شکل تروفوزوئیت و بعضا بصورت گامتوسیست دیده می شوند (Couch, 1983; Lightner, 1985; Overstreet, 1973).