بیماریهای گیاهی
سال:1379 | دوره:36 | شماره:2-1 |تعداد مقالات:11

عناصر سنگین و رادیواکتیو در محیط¬های طبیعی باعث بروز اختلالاتی در مکانیسم جذب گیاهان می¬شوند. قارچهای مولد میکوریز G. multicaule, Glomus fasciculatum و Acaulospora trappeiموجود در جنگلهای شمال ایران از لحاظ جذب عناصر سنگین مورد بررسی قرار گرفتند. از الکترون میکروسکوپ مدل Exl-Link مجهز به طیف سنج پراش اشعه x با شتاب kv 20 برای ارزیابی کیفی و کمی عناصر جذب شده بر سطح هاگ استفاده گردید. هیجده عنصر سنگین و رادیواکتیو در سطح هاگهای قارچهای مزبور شناسایی شدند. توانایی جذب عناصر در قارچهای مزبور و در فصول مختلف متفاوت بود. تعداد عناصری که جذب سطح هاگها در دو منطقه خیرودکنار و رامسر شده بودند در پائیز بیشتر از تعداد آنها در بهار بود. با وجود این عناصر رادیواکتیو نظیر اورانیوم، تلوریوم، توریوم و هافمیوم منحصراً در بهار جذب سطح هاگها شده بودند و نشانه¬ای از جذب سطحی آنها در پائیز دیده نمی¬شد. عناصر غالب بهاری منطقه خیرودکنار آهن، کلسیم و توریوم و عناصر غالب پائیزی آن نیکل، آلومینیوم، کلسیم و روی هستند. برای منطقه رامسر عناصر غالب بهاری آهن، سیلیس، آلومینیوم، مس، کروم، اورانیوم، توریوم و تالیوم و عناصر غالب پائیزی این منطقه کلسیم، آهن، سیلیس و روی می¬باشند. تعداد و درصد هر یک از این عناصر در سه گونه مورد مطالعه متفاوت بود. این تفاوت به تاثیر عوامل اقلیمی و اکولوژیکی در منطقه نسبت داده شده است.

گروههای سازگاری رویشی [vegetative compatibility groups(VCGs)] 52 جدایه Fusarium oxysporum f. sp melonis(Fom) متعلق به نژادهای 1 و 2, 1 و 241 جدایه Fusarium oxysporum(Fo) غیربیماریزا روی ارقام طالبی و خربزه با استفاده از موتانتهای نیت [intrate non-utilizing (nit)mutants] مورد مطالعه قرار گرفتند. از جدایه¬های Fom، 85 موتانت نیت حاصل شد که کلاس فنوتیپی آنها با استفاده از محیطهای نیترات سدیم، نیتریت سدیم، هیپوزانتین، تارتارات آمونیوم و اوریک اسید تعیین گردید. بر این اساس 66% موتانتها در کلاس فنوتیپی nit 1 ، 19% در کلاس فنوتیپی nit 3 و 15% آنها در کلاس فنوتیپی nit M قرار گرفتند. بین کلیه موتانتهای نیت حاصل و موتانتهای نیت استاندارد (T. Gordon )0130-0137 ، روی محیط حداقل (minimal medium=MM) مقابله برقرار گردید. کلیه موتانتهای جدایه¬های Fom با گروه سازگاری رویشی 0134 هتروکاریون مشخص و قوی تشکیل دادند. بین نژاد، منشاء جغرافیائی و نوع میزبانی که Fom از آن جدا شده بود با گروه سازگاری رویشی ارتباطی خود نداشت. از جدایه¬های غیربیماریزای Fo ، 201 موتانت نیت بدست آمد که در محل تلاقی آنها با استانداردهای 0130-0137 و موتانتهای نیت جدایه¬های غیربیماریزا بین کلیه موتانتهای Nit M با موتانتهای nit 3 و یا nit 3 جدایه¬های Fo مقابله برقرار گردید. این جدایه¬ها در 19 گروه سازگاری رویشی قرار گرفتند.

بر اساس تحقیقات وسیعی که روی گونه مرکب و پیچیده phytophthora megasperma در دنیا انجام گردیده جدایه¬های میزبانهای مختلف این گونه به گونه¬های مختلف phytophora منتسب شده است. به منظور تعیین موقعیت تاکسونومیکی جدایه¬های این گونه بخصوص جدایه¬های پسته آن در ایران خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژی و نقوش آیزوزایمی 40 جدایه¬ منتسب به Phytophthora megasperma جدا شده از درختان پسته، بوته¬های سویا، یونجه، اسپرس و درختان کاج متعلق به استانهای کرمان، مازندران، گلستان، لرستان، استان مرکزی و تهران مورد بررسی مورفولوژیک ، پاره¬ای خصوصیات فیزیولوژیک، آیزوزایمی و بیماریزایی قرار گرفت. جدایه¬های مذکور در نه سیستم آنزیمی (استراز، دیافوراز، گلوکز 6، فسفات دهیدروژناز، گلوکز فسفات ایزومراز، ایزوسیترات دهیدروژناز، لاکتات دهیدورژناز، مالیک آنزیم، مالات دهیدروژناز، سوپر اکسیددیس میوتاز) روی ژل پلی اکریل آمید مقایسه شد. بر اساس نتایج این تحقیق اندازه ااگون و شکل و ابعاد اسپورانژیوم در جدایه¬های مختلف دارای طیف پیوسته¬ای است، لیکن بر اساس الگوی رویش، میزان رشد در 20 درجه سانتیگراد و دماهای ویژه رویش جدایه¬های میزبانهای مختلف از یکدیگر قابل تفکیک هستند.مقایسه نقوش آیزوزایمی جدایه¬ها در هشت سیستم آنزیمی نشان داد جدایه¬های منتسب به p. megasperma عامل انگومک پسته در استان کرمان، p.sojae عامل بوته میری سویا در استانهای لرستان، مازندران و گرگان، و P. medicaginis عامل پوسیدگی ریشه یونجه در استان مرکزی دارای جمعیت ژنتیک همگن و بترتیب دارای فاصله ژنتیک درون گروهی، 0 تا 0.37 ، 0

بیماری پژمردگی شاخه، زوال و مرگ درختان مرکبات، به صورت گسترده¬ای در باغهای استان خوزستان شایع است، بطوریکه تنها در یک واحد کشت و صنعت از باغهای منطقه صفی¬آباد، بیش از 150 هکتار لمون لیسبون را در مدت 3 تا 5 سال پس از بروز اولین علائم بیماری، به کلی از بین برده و اکنون درختان بیشتری در حال خشکیدن و غیرقابل بهره¬برداری شدن هستند. عامل بیماری دامنه میزبانی گسترده¬ای دارد و بیش از 50 گونه و کولتیوار متعلق به 18 تیره گیاهی، از جمله درختان مثمر و غیرمثمر را در خوزستان مورد حمله قرار می¬دهد. یکصد و سی جدایه خالص شده قارچ از زخم¬های فعال میزبان¬های متفاوت بر اساس ویژگی¬های مورفولوژیک کلنی¬ها و منشا میزبانی به 37 گروه تقسیم¬بندی گردیدند و جهت آزمایش¬های بیماریزایی مورد استفاده قرار گرفتند. به جز یک جدایه قارچ بدست آمده از درخت ابریشم، بیماریزایی بقیه جدایه¬ها روی لمون لیسبون به روش مایه زنی مستقیم شاخه¬ها در باغ و شاخه¬های بریده شده در آزمایشگاه به اثبات رسید. به علاوه تحت شرایط طبیعی و با استفاده از پنج روش متفاوت مایه¬زنی در سه فصل بهار، تابستان و زمستان و روی درختان، 6 ، 10 و 20 ساله لمون لیسبون، آزمایشهایی با پنج تکرار انجام شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که آلودگی بوسیله قارچ عامل بیماری در فصل زمستان صرف نظر از روش مایه زنی ایجاد نمیشود. در فصل¬های بهار و تابستان تمام تیمارهایی که در آنها زخم وجود داشت منجر به بیماری گردید. در حالی که در کلیه تیمارهایی که مایه¬زنی روی پریدرم سالم انجام شد قارچ قادر به فعالیت و ایجاد بیماری نبود. بنابراین به نظر می¬رسد که در شرایط مطلوب دمایی، تنها زخمی بودن لایه پریدرمی برای شروع آلودگی لازم و کافی باشد.

در این بررسی که بمنظور شناسایی عوامل لکه برگی ذرت در سواحل جنوبی دریای خزر انجام شد از مناطق عمده ذرت کاری در استانهای گیلان، مازندران و گلستان برگهای آلوده و مشکوک به بیماری جمع آوری شدند. نمونه برداری در زمانهای مختلف رشد گیاه از مرحله گیاهچه تا خوشه دهی انجام شد و ملاحظه گردید که شدت بیماری در مرحله گرده افشانی بیشتر بود. در اکثر مزارع مورد بررسی علایم بیماری بصورت لکه های خاکستری متمایل به قهوه ای روی برگها قابل رویت بود. از کشت قطعات حدفاصل بین نسجهای سالم و آلوده پس از ضدعفونی سطحی و شستشو با آب مقطر سترون روی محیطهای کشت P.D.A و C.M.A قارچهای جداسازی و شناسائی گردیدند.Bipolaris zeicola, Bipolaris maydis,Bipolaris sp.,Bipolaris spicifera, . Curvularia cf. verruculosa, براساس بررسیهای انجام شده فراوانی گونه B. maydis که عامل بیماری Southern corn blight leaf شناخته می شود بیشتر بوده و دارای دامنه انتشار وسیعتری بود. بیماری لکه قهوه ای ناشی از B.zeicola از نظر فراوانی در درجه دوم قرار داشته و از مناطق رشت، لشت نشا، ساری و قائم شهر جدا گردید. از لحاظ فراوانی، قارچهای B.polaris sp. و B. spicifera و Curvularia cf. verruculosa به ترتیب در درجات بعدی قرار داشتند.در بررسی بیماریزایی سه گونه اول پس از 72 ساعت علایم تیپیک بیماری لکه قهوه ای را نشان دادند و بتدریج تمام برگهای آلوده شدند. دو گونه دیگر علایم خفیف بیماری ایجاد کردند.

اثر قارچهای paecilomyces spp., paecilomyces farinosus (دو جدایه) و Fusarium solani (دو جدایه) در کنترل بیولوژیکی Heterodera schachtii روی چغندر قند در شرایط اطاقک رشد در سال 1373 مورد بررسی قرار گرفت. جدایه¬های قارچ تکثیر یافته بر روی دانه گندم به خاک گلدانهای پلاستیکی حاوی نشاء چهار برگه چغندرقند به نسبت نیم درصد وزنی اضافه گردیدند. یک هفته پس از آن 2000 عدد تخم و لارو از جمعیت خالص نماتود سیستی چغندرقند به هر گلدان اضافه گردید. گلدانها در اطاقک رشد در دمای 2±25 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 80-60 درصد و شرایط تناوب نور و تاریکی به مدت 60 روز نگهداری گردیدند. آزمایش در قالب طرح آماری کامل تصادفی پیاده شد. ارزیابی آزمایش بر اساس فاکتورهای جمعیت نماتود و فاکتورهای رشدی گیاهان صورت گرفت. نتایج نشان داد که از نظر جمعیت نهائی تفاوت معنی¬داری (P=0.05) بین جدایه¬ها در مقایسه با تیمار نماتود به تنهایی وجود دارد به طوریکه جدایه 2 . p.farinosus , paecilomyces و F. solani (جدایه 4 رودشت)، جدایه 3 paecilomyces sp. و آلدیکارب با دو غلظت 2 و 4 میلی¬گرم در لیتر به ترتیب به میزان 89.97 ، 87.52 ، 68.67، 55.76 ، 92.72 و 99.69 درصد جمعیت نهایی نماتود را کاهش دادند. از نظر فاکتورهای رشدی چغندرقند بین تیمارها تفاوت معنی¬دار نبود. آزمایش دامنه میزبانی گیاهی دو جدایه F. solani جدا شده از تخمهای نماتود چغندرقند بر روی 9 گیاه که در تناوب با چغندرقند در استان اصفهان کشت می¬شوند، در گلخانه صورت گرفت

مراحل قبل از نفوذ شامل جوانه زنی اوردیوسپورها، تشکیل و یا عدم تشکیل اپرسوریوم و میخ رخنه و سرعت جوانه زنی اوردیوسپورهای قارچ puccinia striiformis در دو رقم گندم حساس (بولانی) و مقاوم (MV17) در شرایط گلخانه¬ای مورد بررسی قرار گرفت. مضافا وضعیت روزنه¬ها از نظر باز و بسته بودن در دو رقم مذکور در ساعات خاصی مطالعه شد. در این بررسی از نژاد 134E150 زنگ زرد استفاده گردید. مایه زنی تیمارها با اسپورهای زنگ زرد در مرحله برگ اول و ظهور برگ دوم و نمونه برداری در زمان¬های 24 و 48 ساعت بعد از مایه¬زنی و وضعیت روزنه¬ها در ساعات 7:30 و 9:30 و 11:30 مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی سه برگ از هر تکرار به تصادف انتخاب، پس از رنگ¬زدایی و رنگ¬آمیزی با استفاده از میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که جوانه زنی اوردیوسپورها در دو زمان نمونه برداری در دو رقم تفاوتی نداشته و سرعت جوانه زنی در دو رقم تقریباً یکسان است. در زمان 24 ساعت بعد از مایه زنی تعداد لوله¬های تندشی نفوذ یافته کمتر از زمان 48 ساعت بود ولی بین دو رقم اختلاف آماری وجود نداشت. در زمان 48 ساعت بعد از مایه زنی تعداد لوله¬های نفوذ یافته در رقم حساس 62 درصد و در رقم مقاوم 30 درصد بود. بررسی وضعیت روزنه¬ها نشان داد که اختلاف آماری از نظر درصد روزنه¬های باز و بسته در ساعات مختلف بین دو رقم در سطح یک درصد معنی¬دار و احتمالاً باز بودن درصد بیشتری از روزنه¬ها در رقم حساس در زمان 7:30 (20.97 درصد) و 9:30 (85.46 درصد) امکان نفوذ بیشتری را به لوله¬های تندشی داده است در حالیکه در رقم مقاوم در همین ساعات درصد روزنه¬های باز به ترتیب 7.32 درصد و 55.33 درصد بود.

مطالعه روند توسعه بیماری بلایت فوزایومی سنبله گندم (ناشی از Fusarium graminearum ) در دماهای 18، 21، 24، 27 و 30 درجه سانتیگراد در سه رقم فلات، گلستان و تجن و مقایسه برازش (fitting) مدل¬های شناخته شده در اپیدمیولوژی بیماریهای گیاهی شامل مدل¬های تک مولکولی (Monomolecular)، لوجستیک (Logestic)، گومپرتز (Gompertz) و ویبول (Weibull) نشان داد که در رقم فلات در دماهای 18 و 30 درجه سانتی¬گراد مدل لوجستیک (R2=0.99) در دمای C ° 21 مدل تک مولکولی (R2=0.93)، و در دماهای 24 و 27 درجه سانتی¬گراد مدل گومپرتز ( به ترتیب R2=0.95 و R2=0.92) برازش بیشتری با داده¬های مربوط به پیشرفت بیماری دارند. در رقم گلستان در دماهای 18 و 24 درجه مدل گومپرتز (R2=0.92) در دمای C ° 21 مدل تک مولکولی (R2=0.98)، در دمای C ° 27 مدل لوجیستیک (R2=0.92)، و در دمای C ° 30 هر دو مدل لوجیستیک و گومپرتز (بترتیب R2=0.96 و R2=0.95) کارایی بیشتری در توصیف پیشرفت بیماری داشتند. در رقم تجن در دماهای 18، 21 و 24 در جدول گومپرتز (بترتیب R2=0.95، R2=0.97 و R2=0.99)، در دمای C ° 27 مدل لوجیستیک (R2=0.95)و در دمای C ° 30 هر دو مدل لوجیستیک و گومپرتز (R2=0.99) برازش بیشتری را با داده¬های مربوط به پیشرفت بیماری نشان دادند.

استفاده از روش کارا و کم هزینه جهت کنترل علفهای هرز سهم مهمی در افزایش بازده و کاهش هزینه تولید برنج دارد. نشاکاری در زراعت برنج با استفاده از ماشینهای نشاکار موجب بهبود مدیریت زراعی از جمله صرفه¬جویی در نیروی کار، وقت، کاهش مصرف بذر در هکتار، سهولت مبارزه با آفات و برداشت محصول می¬شود. یکی از موانع توسعه این روش کشت، رویش بیشتر علفهای هرز در مقایسه با روش نشا کاری دستی است. به منظور تعیین مناسبترین روش کنترل علفهای هرز، دو آزمایش در محل موسسه تحقیقات برنج (رشت) در طی سالهای 76-1375 در قالب بلوکهای کامل تصادفی با کرتهای دوبار خرد شده و در سه تکرار انجام شد. دو رقم برنج بینام (محلی) و خزر (اصلاح شده) به عنوان عامل اصلی، فاصله بوته¬ها 13، 15 و 17.5 سانتی¬متر عامل فرعی و چهار روش کنترل (دوباروجین، مخلوط علفکشهای بوتاکلر و بن سولفورون متیل + یکبار وجین، استفاده تنها از مخلوط علفکشهای فوق و شاهد) به عنوان عامل فرعی، فرعی در نظر گرفته شد. علفهای هرز مهم عبارت بودند از : سوروف Echinochloa crus-galli)(L.)P.Beauv.)، دو گونه پیزر scripus juncoides Roxb.) و (Scripus mucronatus L.، اویارسلام (Cyperus difformis L.) و قاشق واش (Alisma Plantago-aquatica L.) که به ترتیب بیشترین تراکم را داشتند. نتایج بررسیها نشان داد که کارآیی هر سه روش کنترل در حد مطلوب بوده و تفاوت معنی¬داری با هم ندارند، اما هزینه¬های آنها متفاوت است. مدت کار انجام شده در روش دوبار وجین رقم خزر 374.5 و در رقم بینام 363 ساعت در هکتار بوده است.

پنجاه و هفت استرین نماینده پنج پاتوتیپ D,C,B,A و E باکتری Xanthomonas axonopodis که بیماری شانکر و لکه برگی باکتریایی مرکبات را در نقاط مختلف جهان به وجود می¬آورند به همراه 56 استرین که از مرکبات آلوده جنوب ایران جدا شده بود در این بررسی به کار رفت. پروتئینهای سلولی این استرینها استخراج و پس از جداسازی بر روی ژل پلی آکریل آمید، الکتروفورز و اسکن شد و با نرم افزار Gel Compar Version 4.2 مورد آنالیز قرار گرفت.نتایج نشان داد که پاتوتیپهای جدا شده از مناطق جغرافیایی جهان دارای 85 تا 95 درصد تشابه در الگوی پروتئینی هستند. از بین استرینهای استاندارد A، B،C،D و E تنها تیپ E از سایرین متمایز شد. استرینهای ایران دو گروه بودند که بیشتر آنها به همراه استرینهای استاندارد از چهار پاتوتیپ A، B، C، D یک گروه تشکیل دادند و چند استرین هم گروهی جداگانه را بوجود آوردند. با بررسی ویژگیهای فنوتیپی به وسیله پلیتهای BIOLOG و مقایسه داده¬های به دست آمده به بانک داده¬های تجاری موجود برای باکتریهای گرم منفی و کلاستربندی استرینها با نرم افزار Microlog 3، استرینهای مورد بررسی در چهارگروه قرار گرفتند. این روش به صورتی نسبی پاتوتیپهای استاندارد را از همدیگر متمایز کرد.

در زمان تورم جوانه¬های بادام در سال زراعی 76-1375 در دو منطقه مهارلو در 35 کیلومتری جنوب شرقی شیراز، و حاشیه زاینده رود در 40-30 کیلومتری شمال شرقی شهرکرد، از چهارباغ بادام بازدید شد و از تعدادی از درختان نمونه¬هایی از جوانه¬های گل از جهات مختلف درخت جمع¬آوری و مورد مطالعه آزمایشگاهی قرار گرفت. بر اساس آزمونهای لوپات (LOPAT) و دیگر آزمون¬های استاندارد باکتری شناسی، باکتری¬های مولد هسته یخ (ice nucleation active, INA) مورد شناسایی قرار گرفتند. در این مطالعه سویه¬هایی از P.viriflava (PV), P.fluorescens(Pf), Pseudomonas syringae (pv syringae (Pss و (Erwinia herbicola (Eh از نمونه¬های مهارلو و سویه¬هایی از pss و pf از نمونه¬های حاشیه زاینده رود تشخیص داده شدند. در دو منطقه مذکور، در هر باغ حداقل در 10 اصله درخت که وجود باکتری¬های INA در آنها به اثبات رسیده بود در شش زمان مختلف بترتیب اوائل باز شدن فاصله یک ماه نوسان فصلی جمعیت باکتری¬های INA بررسی شد. جمعیت باکتری¬های INA از حدود 2 10 تا 6 10 ×8.69 یاخته در گرم بافت تازه متغیر بود. در مهارلو در نمونه¬برداری زمان چغاله (نیمه دوم فروردین) و در حاشیه زاینده رود همزمان با شروع ریزش گل¬ها (نیمه اول اردیبهشت) باکتری¬های INA از بیشترین جمعیت برخوردار بودند.