معرفت سیاسی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:1 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:رویارویی غرب جدید با جهان اسلام در دوره معاصر، عالمان دینی را بر آن داشت تا در برابر حوادث و رخدادهای متفاوت ناشی از آن در ساحت های گوناگون سیاسی، اجتماعی دارالاسلام، اعم از تهاجم فرهنگی، علمی، نظامی و... واکنش مناسب نشان دهند تا مانع آسیب های جدی به کیان نظام اسلامی در برابر موج حملات کفار و بیگانگان شوند. مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، یکی از عالمان دینی بود که در زمان خویش در این راستا تلاش های همه جانبه ای، به منظور حفظ سرزمین اسلامی از خود نشان داد. این نوشتار، با رویکرد تحلیلی و مطالعه اسنادی، ضمن تبیین آراء فقهی فقهای شیعه، به ویژه صاحب عروه درباره وجوب حفظ دارالاسلام، به مهم ترین رفتارهای سیاسی ایشان، که عمدتا تحت تاثیر این دیدگاه فقهی است، اشاره می کند.   چکیده عربی:إن المواجهة الجدیدة التی شنها الغرب ضد العالم الإسلامی فی العصر الحدیث قد اضطر علماء الدین لأن یتصدوا بشکل مناسب مقابل مختلف الأحداث والوقائع الناشئة من هذه المواجهة وذلک فی شتی المجالات السیاسیة - الاجتماعیة فی دار الإسلام کالهجوم الثقافی والعلمی والعسکری، وذلک للحیلولة دون حدوث أضرار فادحة فی کیان الإسلام إثر هجمات الکفار والغرباء. السید محمد کاظم الطباطبائی الیزدی (رحمه الله) هو أحد علماء الدین الذین بذلوا جهودا واسعة فی هذا الصدد فی الفترة الزمنیة التی کان معاصرا لها، وذلک بهدف الحفاظ علی القیم الأسلامیة.محور البحث فی هذه المقالة هو الإشارة إلی أهم السلوکیات السیاسیة لصاحب العروة الوثقی المتأثرة من رؤیته الفقهیة فی هذا المضمار، مع بیان آرا فقهاء الشیعة - ولا سیما آراء صاحب العروة الوثقی - حول وجوب حفظ دار الإسلام.

چکیده فارسی:جوامع بشری همواره با چالش ها و مشکلاتی روبرو بوده اند و اندیشمندان و متفکران هر جامعه در هر عصری، با تلاش زیاد در صددند تا با شناخت و درمان این مشکلات، راه زندگی اجتماعی را هموارتر نمایند. در این میان، محدودند اندیشمندانی که در هر دو عرصه شناخت و درمان معضلات توفیق داشته باشند. اما شهید سیدمحمدباقر صدر را می توان از اندیشمندانی دانست که به درستی در هر دو عرصه شناخت و درمان چالش ها توفیق زیادی داشته است. این مقاله، از طریق بازخوانی آثار این اندیشمند برجسته، نشان داده است که وی در عرصه فکر و اندیشه، جامعه اسلامی را با سه آسیب تهاجم از بیرون و تحجر و التقاط از درون مواجه دانسته و با نوآوری فقهی و کلامی خود در صدد حل این آسیب ها برآمده است. در عرصه سیاست و اجتماع علامه شهید، پس از شناخت چالش ها، درمان آن را در ابداع فقه النظریه دانسته و معتقد است که معضلات سیاسی در جامعه اسلامی را می توان به پشتوانه این نظریه و از طریق وحدت اسلامی و با اتکا به دولت اسلامی و مراجعه به مرجعیت صالح در عصر غیبت، درمان نمود.   چکیده عربی:المجتمعات البشریة دائما ما تواجه تحدیات ومشاکل، والعلماء والمفکرون فی کل عصر یبذلون جهودا حثیثة لتمهید طریق الحیاة الاجتماعیة عبر تشخیص هذه المشاکل وعلاجها، وفی هذا المضمار هناک عدد قلیل من العلماء الذین نجحوا فی مجالی التشخیص والعلاج للمشاکل المذکورة ولکن یمکن اعتبار الشهید الصدر بأنه أحد العلماء الناجحین فی مجالی تشخیص التحدیات وعلاجها. تطرق الباحث فی هذه المقالة إلی معالجة هذه المشاکل عن طریق طرح قراءة جدیدة لآثار هذا الباحث الجلیل وأثبت أن المجتمع الإسلامی قد واجه ثلاث مشاکل هی: الهجمة الخارجیة والتحجر والالتقاط من الداخل، حیث تطرق إلی حل هذه المشاکل من خلال إبداعة الفقهی والکلامی. أما فی مجال السیاسة والاجتماع فإن العلامة الشهید بعد أن شخص التحدیات، اعتبر أن علاجها یکمن فی إبداع فقه النظریة وهو یعتقد أن المشاکل السیاسیة فی المجتمع الإسلامی یمکن حلها اعتمادا علی هذه النظریة وعن طریق الوحدة الإسلامیة وبالاستناد إلی الحکومة الإسلامیة والرجوع إلی المرجعیة الصالحة فی عصر الغیبة.

چکیده فارسی:یکی از پرسش های مطرح در محافل علمی، چگونگی توانمندی امام در به چالش کشیدن اندیشه های سیاسی سکولار حاکم در عصر مدرنیته و گفتمان سازی پارادایم ولایت فقیه، و به کرسی نشاندن آن در ایران است. پاسخ به آن، رهاوردی است در توانمندسازی پیروان مکتب امام خمینی (ره) در تشریح ابعاد سیاسی، اجتماعی دین مبین اسلام، با شیوه امام، که توانست شبهات احتمالی را پاسخگو باشند. این پژوهش، به تبیین تحلیل کلامی و عقلانیت امام پرداخته، نتیجه به دست آمده حاکی است که امام تنها با اتخاذ رویکرد کلامی در اندیشه های سیاسی، توانست نظریه توأمانی دین اسلام با سیاست و ولایت فقیه را نزد صاحب نظران مخالف مطرح نموده و با تشکیل حکومت اسلامی، به گفتمان سازی پارادایم ولایت فقیه جامه عمل بپوشاند و دست استبداد و استعمار را از این سرزمین قطع نمایند.   چکیده عربی:أحد الأسئلة المطروحة فی الأوساط العلمیة هو: کیف تمکن الإمام الخمینی (رحمه الله) من تحد الأفکار السیاسیة العلمانیة بعد القرون الوسطی وفی عصر الحداثة ووضع خطاب المنهج المعرفی لولایة الفقیه وإدارة مقالید الأمور فی إیران علی أساس ولایة الفقیه؟ أما الجواب عن هذا السؤال فهو یتمحور حول إیجاد القدرة لأتباع مدرسة الإمام الخمینی (رحمه الله) فی بیان الأبعاد السیاسیة - الاجتماعیة للدین الإسلامی الحنیف وفق منهج الإمام الذی استطاع أن یجیب علی الشبهات التی یحتمل طرحها. وقد اتبع الباحث فی هذه المقالة منهج بحث تفصیلی - تحلیلی واستقرائی بهدف طرح تحلیل کلامی وعقلانی للإمام، والنتیجة التی توصل إلیها هی أن الإمام تمکن من طرح التوأمیة بین الإسلام والسیاسة وولایة الفقیه لدی المفکرین المعارضین ومن خلال تأسیس الحکومة الإسلامیة قطع أیادی الاستعمار والاستبداد من هذا البلد، فقط عبر اتخاذه رؤیة کلامیة فی الآراء السیاسیة.

چکیده فارسی:امروزه در بین تحلیل گران و پژوهشگران، موضوع «آینده انقلاب اسلامی»، نسبت به اصل «انقلاب اسلامی» از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. تداوم انقلاب بیش از سی سال به طور طبیعی، حدس های عامیانه را کنار می زند و زمینه را برای حدس های عالمانه یا به تعبیر بهتر «آینده پژوهی» انقلاب مهیا می کند. آینده انقلاب اسلامی را می توان در سه سطح آینده های ممکن، محتمل و مطلوب مورد شناسایی قرار داد. از سه آینده ممکن و محتمل، یعنی «عادی شدن و استحاله انقلاب»، «مهار و کنترل انقلاب» و «تداوم، توسعه و تکامل انقلاب»، پیش بینی سوم دلایل و شواهد پذیرفته تری دارد. محتمل ترین آینده نیز، براساس سیر تکاملی انقلاب در پنج مرحله انقلاب، نظام، دولت، کشور و تمدن اسلامی و نیز قرار داشتن انقلاب در ابتدای مرحله سوم، دستیابی به کشور و تمدن اسلامی است.   چکیده عربی:إن قضیة مستقبل الثورة الإسلامیة بالنسبة إلی أصل الثورة الإسلامیة تحظی بأهمیة بالغة بین العلماء والباحثین، ومن الطبیعی أن استمرار الثورة طوال أکثر من ثلاثین عاما یهمش الاحتمالات الساذجة ویمهد الأرضیة للاحتمالات العالمة، وبتعبیر آخر فهو یضع أسس الدراسة المستقبلیة.ویمکن احتمال مستقبل الثورة الإسلامیة فی ثلاثة مستویات مستقبلیة، هی: ممکن ومحتمل ومطلوب. ویمکن احتمال ثلاثة أمور مستقبلیة من المستویین الممکن والمحتمل، هی: (تحول الثورة إلی أمر عادی ومستحیل)، (احتواء الثورة والسیطرة علیها)، (استمرار الثورة وتطورها)، والأمر الثالث فهو یرتکز علی أسباب وشواهد أکثر قبولا، وأما أکثر الأمور المستقبلیة احتمالا فهو إنشاء حضارة وبلد إسلامیین، وذلک علی أساس السیر التکاملی للثورة فی خمس مراحل، هی: الثورة، النظام، الحکومة، البلد، الحضارة الإسلامیة. وکذلک من خلال جعل الثورة فی بدایة المرحلة الثالثة.

چکیده فارسی:این مقاله ضمن کالبد شکافی مفهوم «دموکراسی» در ادبیات کلاسیک غرب، در سه برش تاریخی در فلسفه سیاسی یونان باستان، فلسفه سیاسی مسیحی و دوره جدید، نشان می دهد که چرا و چگونه دموکراسی در فلسفه سیاسی غرب مفهومی معطوف به غایتی آرمانی است. به عبارت دیگر، این مقاله، با شالوده شکنی مفهوم دموکراسی به مثابه ابزار یا روشی برای جمهور و با نگاه به دموکراسی از منظر دموکراسی اجتماعی، به عنوان مفهومی ایده آل، بر آن است تا نشان دهد دموکراسی پیش از آنکه وابسته به شکل جمهور باشد، معطوف به محتوایی است که آرمان آن جز با آزادی معقول به دست نمی آید. خویش کاری افلاطون و نوع دوستی ارسطو و شریعت مداری اهل کلیسا، هیچ یک به لحاظ محتوی، با آنچه که در دوره جدید و پس از ظهور هابز و لاک، به عنوان «لیبرالیسم» خوانده شده، تفاوت ماهوی ندارند. آنچه که تحت عنوان لیبرالیسم و یا دموکراسی لیبرال قرائت می شود، مساله ای محتوایی و نه شکلی است که می تواند در آرای فیلسوفان قدیم مورد بازخوانی مجدد و در آرای فیلسوفان جدید بازتفسیر شود.   چکیده عربی:تتضمن هذه المقالة تحلیلا مفصلا لمفهوم الدیمقراطیة فی الآداب التقلیدیة الغربیة فی المراحل التأریخیة لفلسفة الإغریق السیاسیة والفلسفة السیاسیة المسیحیة والعصر الحدیث، وهی تبین أسباب کون الدیمقراطیة فی الفلسفة السیاسیة الغربیة مفهوما یتمحور حول غایة مثالیة. وبعبارة أخری، فمن خلال تفصیل مفهوم الدیمقراطیة بصفتها وسیلة أو منهج للشعب، وعبر إلقاء رؤیة دیمقراطیة من زاویة دیمقراطیة اجتماعیة بصفتها مفهوم مثالی، یقوم الباحث بإثبات أن الدیمقراطیة قبل أن تکون مرتبطة بنوع الشعب، هی منسوبة إلی مضمون لا یتحقق هدفه إلا من خلال حریة معقولة، کما یشیر إلی أن التعامل النفسی الأفلاطونی ونوع الحب الأرسطوئی وتشریعیة أصحاب الکنیسة، هی أمور لا تشهد من ناحیة المضمون اختلافا ماهویا مع ما طرح فی العصر الحدیث من حیث کونها لیبرالیة بعد ظهور هوبز ولاک، فما یطلق علیه اللیبرالیة أو الدیمقراطیة اللیبرالیة هو أمر یرجع للمضمون ولیس للظاهر الذی یمکن أن تعاد قرائته من جدید فی آراء الفلاسفة القدماء ویمکن تفسیره تفسیرا جدیدا من قبل الفلاسفة الجدد.

چکیده فارسی:جنبش امل و حزب اله لبنان از میانه های دهه 1980م تاکنون دو تجربه متفاوت از حیات مشترک را تجربه کرده اند: نخست، در دهه 1980م خشونت بارترین شکل مناسبات را تجربه کردند. اما از اوایل دهه 1990م به این سو، طرفین به سوی همگرایی گام برداشته اند. در این میان، عوامل مختلفی همچون عوامل شناختی و محیطی در همگرایی دو طرف نقش داشته است. عوامل برآمده از محیط منطقه ای و بین المللی، از جمله مهم ترین دلایل همگرایی ایشان به حساب می آید. مواردی چون تلاش های مشترک ایران و سوریه، حملات مکرر اسرائیل به لبنان، حوادث یازدهم سپتامبر و لشکرکشی امریکا به منطقه و در نهایت، توطئه های پی در پی از سال 2004م تاکنون، علیه حکومت سوریه به عنوان متحد راهبردی طرفین، از این دسته اند.   چکیده عربی:تأسست حرکة أمل وحزب الله فی لبنان فی أواسط عقد الثمانینیات وقد کان لکل منهما تجربة مختلفة منذ تأسیسهما، فالتجربة الأولی کانت فی عقد الثمانینیات قد شهدت أکثر العلاقات دمویة بین الجانبین، ولکن فی أوائل عقد التسعینیات اتخذ الجانبان خطوات نحو توحید الرؤی.وهناک عوامل عدیدة لها تأثیر علی الانسجام بین الجانبین مثل العوامل المعرفیة والإقلیمیة، والعوامل الإقلیمیة الناشئة من البیئتین الإقلیمیة والدولیة تعد أهم الأسباب لتقاربهما، إضافة إلی ذلک هناک عوامل أدت إلی ذلک مثل المساعی المشترکة بین إیران وسوریا وهجمات إسرائیل المکررة علی لبنان وحوادث الحادی عشر من سبتمبر والعسکرة الأمریکیة للمنطقة والمؤامرات التی تحاک بشکل متواصل منذ عام 2004م ضد الحکومة السوریة التی تعتبر حلیفا استراتیجیا لکلا الجانبین.