فلسفه دین
سال:1389 | دوره:7 | شماره:6 |تعداد مقالات:7

ایده اسلامی سازی علم از مسایل مهم معرفتی کشورهای اسلامی است که ضیا الدین سردار پاکستانی، در این زمینه به ارایه دیدگاه های جدیدی اقدام کرده است. در نظریه او نقد سکولاریسم و شرق شناسی غربیان جایگاه محوری دارد. او تعریفی از علم ارایه می دهد که آن را در یک سنت فرهنگی قرار داده و رجوع به سنت و قرآن و بازتعریف واژگان اساسی اندیشه اسلامی، چون توحید، را در دستور کار دارد و بر بازگشت به دیدگاه های متفکران بزرگ اسلامی، بویژه معرفت شناسی غزالی و جامعه شناسی تاریخی ابن خلدون تاکید خاصی دارد و دچار برخی اشکالات نیز است. او درعین حال نگرش واقع گرایانه به دست آوردهای عظیم غرب را برای بازسازی علم اسلامی ضرورتی اجتناب ناپذیر می داند، یعنی مسلمانان با استفاده از ابزار های کنونی علم مدرن در چهارچوب جهان بینی اسلامی و نگرش عمل گرایانه، می توانند فرایند اسلامی سازی علم را به سرانجام برسانند.

بخش دیالکتیک استعلایی کتاب «نقد عقل محض» بر آن است تا با الحاق به بخش تحلیل استعلایی، تصویر دقیق و روشنی از نظام معرفت شناسانه کانت ارایه کند. از این رو، نقد کانت از آرای معرفت شناختی فیلسوفان تجربی مسلک و دفاع از نظریات عقل گرایان در بخش تحلیل استعلایی کتاب سنجش خرد ناب را باید در کنار دفاع او از تجربه گرایان و نقد فیلسوفان عقل گرا در بخش دیالکتیک استعلایی مطالعه نمود، زیرا بخش اخیر در واقع پایه دیگر نظریه شناخت کانت است.چنان که می دانیم، کانت در این بخش سه ایده «خدا»، «نفس» و «جهان» را به عنوان ایده های استعلایی عقل محض به کار می برد و معتقد است از آنجا که عقل میل بی حد و حصری به فراروی از قلمرو مشروط به سمت امور ناشناخته و نامشروط دارد، در حالی که منطقا او را یارای این تعالی جویی نیست، لذا گرفتار مغالطه و تعارض می گردد.در این نوشتار، ضمن بیان روایت های مختلف کانت از کارکرد (های) ایده های استعلایی عقل محض، اولا نشان داده خواهد شد که ایده های خدا، نفس و بویژه با استعانت از تجربه و داده های حسی و به نحو «تنظیمی»، فاهمه را در رسیدن به کمال خود مدد رسانده و به وحدت و سامان بخشی ذهنی احکام و مبادی فاهمه می پردازند، ثانیا به نقد دیدگاه کانت در باب علیت، کلیت و ضرورت، تقسیم قضایا، و نیز قرایت وی از براهین اثبات واجب خواهیم پرداخت.

بی نیازی با عدالتی جامع محقق می شود. تحقق چنین عدالتی فرض داشتن نظریه ای جامع در مورد عدالت است. فرضیه مقاله اکتشاف چنین نظریه ای است که از گزاره های ذیل تشکیل می شود:عدالت واژه ای است اجتماعی، و به معنای استقامت جامعه یا نظام دینی در طریق شرع می باشد.فقیه جامعه اسلامی با توجه به مصالح و مفاسد واقعی قوانین کشور را از طریق ابزارهای مدرن قانون گذاری وضع می کند.خیر و سعادت بر حق و الزام مقدم است. اما خیر و سعادت بشر فقط با عبودیت و الزام های ناشی از شرع بدست می آید.جامعه عادل و متعادل از دیدگاه اسلام با نهادهای ذیل شناخته می شود: حقوق طبیعی و فطری، قانون الهی، برابری، برادری، عقلانیت و مصلحت.خیر و سعادت بر حق و الزام مقدم است، اما خیر و سعادت بشر فقط با عبودیت و الزام های ناشی از شرع بدست می آید.جامعه عادل و متعادل از دیدگاه اسلام با نهادهای ذیل شناخته می شود، حقوق طبیعی و فطری، قانون الهی، برابری، برادری، عقلانیت و مصلحت.

بی نیازی با عدالتی جامع محقق می شود. تحقق چنین عدالتی فرض داشتن نظریه ای جامع در مورد عدالت است. فرضیه مقاله اکتشاف چنین نظریه ای است که از گزاره های ذیل تشکیل می شود:عدالت واژه ای است اجتماعی، و به معنای استقامت جامعه یا نظام دینی در طریق شرع می باشد.فقیه جامعه اسلامی با توجه به مصالح و مفاسد واقعی قوانین کشور را از طریق ابزارهای مدرن قانون گذاری وضع می کند.خیر و سعادت بر حق و الزام مقدم است. اما خیر و سعادت بشر فقط با عبودیت و الزام های ناشی از شرع بدست می آید.جامعه عادل و متعادل از دیدگاه اسلام با نهادهای ذیل شناخته می شود: حقوق طبیعی و فطری، قانون الهی، برابری، برادری، عقلانیت و مصلحت.

کتاب مقدس از همان ابتدای مسیحیت جایگاهی رفیع و بی همتا در دیانت مسیحیان داشت و برای بسیاری از مومنان مسیحی هنوز این جایگاه را حفظ کرده است. اما پس از رنسانس، به تدریج تحقیق درباره کتاب مقدس، نویسندگان آن، شیوه نگارشی آن و حتی خطاها و تناقضات آن گسترش یافت، تا حدی که پس از عصر روشنگری، کتاب مقدس در زیر تیغ نقادان همچون دیگر آثار بازمانده از روزگار باستان، حلاجی و واشکافی می شد. در نتیجه این نقادی ها، جایگاه کتاب مقدس متزلزل شد و حجیت آن به بحران گرفتار شد. از سویی مسیحیان معتقد در برابر این موج انتقادی، به مقابله پرداخته اند و استدلال هایی در دفاع از خطاناپذیری کتاب مقدس اقامه کرده اند و از سوی دیگر نقادان به نقد کتاب مقدس و حتی استدلال های مدافعان این کتاب پرداخته اند. مقاله حاضر چهار استدلال از مهم ترین دلایل مسیحیان در اثبات خطاناپذیری کتاب مقدس را تبیین و نیز بررسی می کند.

مطالعه شیوه های رفتار و تعامل پیامبر اعظم (ص) به عنوان برجسته ترین فرستاده الهی با گروه های مختلف مردم، از جمله نیازهای روزگار به شمار می رود. شناخت این شیوه ها می تواند راه های نفوذ در دل های مخاطبان تبلیغ و ترویج دینی را در عصر حاضر به ما بنمایاند. از میان طیف مخاطبان پیامبر اسلام، مهم ترین گروه ها مشرکان (شامل بت پرستان، ستاره پرستان و سایر پرستندگان خدایان متعدد) و اهل کتاب (شامل یهود، نصارا، صابئان و مجوس) بوده اند.حکمت و درایت نبوی ایجاب می کند که پیامبر (ص) با توجه به شناخت کافی که از مخاطبان خود دارد، برای هر گروه از مخاطبان به فراخور شرایط فکری، روحی و اجتماعی، روش های مناسب و موثر و مستقلی را به کار گیرد تا فرآیند اقناع و اثرگذاری معنوی به خوبی به انجام رسد. در این مقاله مهم ترین روش های تبلیغی پیامبر (ص) در مواجهه با مشرکان (از جمله نرم خویی در برخورد و معاشرت، یادآوری نعمت ها، مقایسه بت ها با اله، ارسال نامه های دعوت به پادشاهان، حضور در میان قبایل و اعزام چهره های شاخص) و اهل کتاب (از جمله پاسخ به شبهه ها، تصدیق رسالت های پیشین، دعوت به مشترکات و عقد پیمان صلح و همزیستی) به اختصار بیان شده است.

با اینکه رئالیسم مفهومی شناخته شده و پرکاربرد است، اما با رجوع به منابع مربوط روشن می شود که این مفهوم تعریفی یکسان و مورد اتفاق ندارد. پرسش هایی که در بحث از رئالیسم طرح شده اند، گسترده اند و به حوزه های مختلفی مانند وجود شناسی، الهیات معناشناسی، معرفت شناسی، منطق، روش شناسی، اخلاق تعلق دارند و به همین دلیل، در تعریف این مفهوم بسته به حوزه مورد بحث از معیارهای متفاوتی استفاده شده است. در این نوشتار ضمن بررسی معیارهای گوناگونی که در تعریف مفهوم رئالیسم به کار گرفته شده است تلاش خواهد شد تا از معیار وجودشناختی به عنوان وجه اشتراک این معیارها دفاع شود.