بوم شناسی کاربردی
سال:1394 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:7

شناسایی عملکرد رویشی و زنده مانی گونه های مختلف بلوط در شرایط سخت اقلیمی جنگل های زاگرس به ویژه با گرم شدن هوا می تواند به مدیریت، حفاظت و احیاء این گونه ها کمک نماید. به این منظور بذور سه گونه بلوط زاگرس (برودار، مازودار و وی ول) از جنگل های بانه جمع آوری شدند و در زمین زراعی یاسوج کاشته شدند. سپس شاخص های رویشی اعم از قطر یقه، ارتفاع، حجم تنه، رویش ارتفاعی و قطری، تعداد برگ و درصد زنده مانی نهال ها در طی دو ماه فصل رویش (خرداد و مهر) و نیز دو سال اول رویش اندازه گیری و ثبت گردیدند. هم چنین برای بررسی ارتباط بین این صفات با صفات ریختاری برگ و صفات کیفی نهال ها، برخی شاخص ها مانند سطح برگ، سطح مخصوص برگ، تعداد جست، تعداد شاخه و خمیدگی نیز ثبت و اندازه گیری شدند. نتایج شاخص های رویشی و زنده مانی نشان داد که گونه برودار بیشترین و مازودار کمترین میزان را داشتند. هم چنین گونه وی ول به دلیل بزرگ تر بودن اندازه بذر توانست کاهش درصد زنده مانی کمتری در طی سال دوم نسبت به سال اول داشته باشد. نتایج همبستگی نیز نشان داد که نهال های با سطح برگ بزرگ تر، تعداد شاخه و خمیدگی بیشتر از رویش و زنده مانی بالاتری برخوردار بودند. بنابراین با توجه به نتایج تحقیق می توان بیان داشت که در بین گونه های مختلف بلوط غرب، نهال های گونه مازودار حساسیت بیشتری در برابر افزایش شدت و مدت دوره خشکی دارند.

سطح جنگل های زاگرس به طور دایم در خطر تخریب است. از اینرو باید مدیریتی بر باقی مانده این جنگل ها اعمال شود که مبتنی بر ارزیابی توان اکولوژیک باشد. ارزیابی سرزمین در واقع شامل پیش بینی یا سنجش کیفیت سرزمین برای یک کاربری خاص از نظر تولید، آسیب پذیری و نیازمندی های مدیریت است. بر این اساس در این تحقیق به ارزیابی توان اکولوژیک حاشیه شهر بهبهان برای کاربری جنگلداری پرداخته شد. بعد از انجام مطالعات پایه و تهیه نقشه های موضوعی منطقه شامل معیارهای خاک، اقلیم، فیزیوگرافی، پوشش گیاهی و سنگ بستر، از روش های تصمیم گیری چندمعیاره فازی Fuzzy AHP باکلی و ANP جهت استانداردسازی و تعیین وزن معیارها استفاده گردید. در نهایت، مدل اکولوژیک توان منطقه برای الویت بندی کاربری جنگلداری ارائه و نقشه نهایی ارزیابی با استفاده از مدل WLC در هفت طبقه برای منطقه آماده گردید. نتایج نشان داد، در روشANP ، 55.58 درصد از مساحت منطقه برای کاربری اراضی جنگلداری مساعد است که به واقعیت نزدیک تر است، در صورتی که در روشFuzzy AHP، 95.23 درصد از مساحت منطقه مساعد به دست آمد. در نهایت، چنین نتیجه گیری شد که روشANP انعطاف پذیری بیشتر و قابلیت بالاتری در تعیین مناطق مناسب برای کاربری جنگلداری دارد.

شناخت جوامع گیاهی و عوامل اکولوژیکی موثر بر استقرار گیاهان، یکی از مهمترین مسائل مدیریت حفاظت می باشد که در دهه های اخیر مورد توجه واقع شده است. پژوهش حاضر به منظور شناخت و درک روابط اکولوژیک پوشش گیاهی زیستگاه پلنگان واقع در منطقه حفاظت شده آق داغ استان اردبیل، انجام شده است. به منظور استخراج داده های گونه ای و محیطی، در مجموع 45 پلات پوششی در طول یک ترانسکت با 1500 متر گرادیان ارتفاعی و در فواصل ارتفاعی 100 متری برداشت شد (هر ایستگاه سه پلات) و برای به دست آوردن میزان فراوانی پوشش هر پلات، از مقیاس عددی Braun-Blanquet استفاده شد. تنوع فلوریستیکی، ویژگی های فلوری و محیطی منطقه در طول شیب ارتفاعی با استفاده از رسته بندی  DCAو آنالیز رده بندی TWINSPAN مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه های 4 گانه حاصل از TWINSPAN، در نمودارهای DCA نیز به راحتی قابل تشخیص می باشند و از نظر اکولوژیکی و ویژگی های گونه ای (غنای گونه ای، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی) به وسیله آنالیز ANOVA یک طرفه، متمایز می گردند. بر اساس این آنالیزها، ارتفاع و شیب مهمترین عوامل اکولوژیک تاثیرگذار بر پوشش گیاهی منطقه می باشند. میزان بوم زادی در بین کمربندهای ارتفاعی تفاوت معنی داری نشان نمی دهد اما در عوض نسبت گونه های یک ساله و عناصری با پراکنش جغرافیایی وسیع در طول شیب ارتفاعی روند معنی داری را آشکار می سازند. ارتباط غنای گونه ای و ارتفاع همانند بسیاری از سیستم های کوهستانی، روندی تقریبا زنگوله ای شکل را نشان می دهد که در ارتفاع 1800 متری دارای بیشترین غنای گونه ای است.

پیش بینی پراکنش گونه ها در تعیین وضعیت حفاظتی، ارزیابی سطح تهدیدات و حفاظت گونه ها اهمیت دارد. این مطالعه به شناسایی زیستگاه های احتمالی سه گونه گوشتخوار بزرگ جثه در محدوده استان اصفهان و ارزیابی میزان زیستگاه های بالقوه برای هر یک از آنها در داخل و خارج مناطق تحت حفاظت استان اصفهان پرداخته است. با استفاده از روش مدل سازی مکسنت (Maxent) و درنظر گرفتن متغیرهای اقلیمی، توپوگرافی و انسانی، زیستگاه های بالقوه مطلوب یوزپلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus)، پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) و خرس قهوه ای (Ursus arctos) در استان اصفهان نقشه سازی شد. نتایج ارزیابی مدل ها با استفاده از سطح زیر منحنی ROC نشان داد که مدل های تهیه شده برای هر سه گونه در هر دو حالت تهیه و آزمون مدل ها از حالت تصادفی پیش بینی بهتری داشته اند. زیستگاه های بالقوه مطلوب سه گونه یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی و خرس قهوه ای به ترتیب 5.2%، 12% و 3.4% از مساحت استان اصفهان را تشکیل داد. عوامل اقلیمی در مطلوبیت زیستگاه یوزپلنگ آسیایی و خرس قهوه ای، و عامل شیب زمین در مطلوبیت زیستگاه پلنگ ایرانی بیشترین اهمیت را داشتند. بر اساس مقایسه نقشه های مطلوبیت زیستگاه به دست آمده با مرز مناطق چهارگانه تحت حفاظت استان، شبکه مناطق حفاظت شده کنونی توانسته است 55.7% از مساحت زیستگاه های مطلوب یوزپلنگ آسیایی، 23.7% زیستگاه های پلنگ ایرانی و تنها 11.6% از زیستگاه های مطلوب خرس قهوه ای را در منطقه مورد مطالعه پوشش دهد. برای هر سه گونه مورد مطالعه هنوز زیستگاه های مطلوبی خارج از مناطق تحت حفاظت باقی مانده است که با توجه به موقعیت آنها می توانند به عنوان مسیرهای جابجایی بالقوه مطرح باشند.

مدل سازی رشدسنجی نهال های کلن صنوبر هیبریدی تحت کشت منجر به افزایش دقت برآورد تولید خالص و ترسیب کربن در مقیاس وسیع می شود که برای ارزیابی و انتخاب نهال های برتر به منظور فروش بیشتر برای تامین منابع سلولزی و ذخایر انرژی زیستی به کار می رود. بدین منظور 25 قلمه از نهال کلن مورد مطالعه (P. euramericana 488) در اسفند 1391 با 3 تکرار در کرت های 1×1 متر مربع در نهالستان تلوکلای ساری کاشته شدند. در دی 1392 از هر کرت تعداد 10 نهال مشتمل بر دو طبقه قطری (2-1.1 و 1-0 سانتی متر) انتخاب شدند. از هر طبقه با توجه به تعداد و توزیع قطری پایه های موجود به ترتیب 24 و 6 پایه با ریشه از خاک خارج شدند، ریشه و ساقه نهال ها از هم جدا شده و طی 48 ساعت در دمای 85 درجه سانتی گراد در آون خشک شدند. برای مدل سازی از دو متغیر قطر یقه و ارتفاع کل استفاده شد. نتایج مدل سازی نشان داد مدل چند متغیره مشتمل بر لگاریتم قطر، لگاریتم ارتفاع و مربع لگاریتم قطر با میانگین ضریب کربن  [C]=0.44مدل بهینه تخمین ترسیب کربن (R2adj=0.732; CF=1.056) برای انتخاب نهال های برتر می باشد. مدل مذکور در اوایل دوران رشد دارای دقت قابل ملاحظه و اعتبار محاسباتی بوده و به عنوان معیار بارز برای ارزیابی استاندارد و انتخاب نهال های برتر کلن صنوبر مورد مطالعه در یک مدیریت بهینه در راستای اهداف توسعه پایدار محسوب شود.

پراکنش گیاهان تحت تاثیر دامنه مشخصی از عوامل اکولوژیکی رویشگاه از قبیل ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت دامنه و یا ترکیبی از چند متغیر یاد شده است. این تحقیق به منظور تعیین مهمترین عوامل توپوگرافی موثر در پراکنش تیپ وی ول خالص در جنگل های حوزه آرمرده بانه با مساحت حدود 17000 هکتار انجام شد. در این راستا دقت دو مدل روش رگرسیون لجستیک و تحلیل تابع تشخیص مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور دو شبکه نمونه برداری تصادفی با تعداد مساوی یکی برای مناطق حضور تیپ وی ول خالص و دیگری برای مناطق عدم حضورتیپ وی ول خالص تهیه شد. در محل هر یک از نمونه ها، عوامل توپوگرافی از نقشه ها استخراج شدند. دو طبقه حضور و عدم حضور به عنوان متغیر وابسته و عوامل توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، جهت شیب، شیب و فاصله از آبراهه به عنوان متغیرهای مستقل وارد تحلیل شدند. نتایج نشان داد که سطح زیر منحنی راک در روش رگرسیون لجستیک با مقدار 0.746 بیشتر از روش تحلیل تابع تشخیص با مقدار 0.502 می باشد. علاوه بر این صحت کلی طبقه بندی روش رگرسیون لجستیک بالاتر از روش تحلیل تابع تشخیص بود. نتایج این تحقیق می تواند برای اهداف مدیریتی در توسعه و احیاء اکوسیستم های جنگلی کاربرد داشته باشد.

کنه ها بهترین نماینده بندپایان در خاک به شمار می روند، چون از نظر جنس، نیچ اکولوژیکی و رفتار تنوع زیادی دارند. در این تحقیق فراوانی و تنوع زیستی کنه های خانواده Laelapidae در باغات و زمین های زراعی در هشت ایستگاه در مناطق سامان و شهرکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر ایستگاه مقایسه بین باغ و زمین زراعی انجام شده است. شاخص تنوع شانون- وینر کنه های خانواده Laelapidae در بین ایستگاه های مورد مقایسه، برای سیستم های باغ و زراعی از تفاوت معنی داری برخوردار بود. بیشترین مقدار این شاخص در شهرستان شهرکرد مربوط به خاک جمع آوری شده از پای درختان نارون (0.44) بوده است. شاخص غنای گونه ای مارگالف برای باغ بادام در منطقه سامان با مقدار (0.64) بیشتر از سایر مناطق بود. بیشترین مقدار شاخص سیمپسون در شهرستان سامان مربوط به بادام (0.39) بوده است. ضریب تبیین بین میزان مواد آلی خاک و شاخص های تنوع محاسبه گردید. نتایج نشان داد رابطه رگرسیون خطی و ضریب تبیین میان مقدار مواد آلی و شاخص سیمپسون نسبت به بقیه شاخص ها بیشتر بود (r2=0.73). بنابراین می توان گفت پاسخ جامعه کنه های خانواده Laelapidae به نحوه مدیریت زمین، تغییر در فراوانی گونه ها و تغییر در شاخص تنوع بستگی دارد.