رفاه اجتماعی
سال:1388 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:24

طرح مساله: با توجه به اهمیت مساله نابرابری و تاکید سیاست گذاران کشور بر آن کاهش، مقاله حاضر به دنبال شناسایی ساختار نابرابری در اقتصاد ایران در دهه اخیر و آگاهی از عوامل مرتبط با تغییرات نابرابری در بین خانوارهای ایرانی در دهه مزبور و به ویژه دوره 84-1383 می باشد.روش تحقیق: در این مقاله با از داده های خام طرح هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران برای سال های 1376 تا 1384، ضمن محاسبه شاخص های نابرابری ضریب جینی و اتکینسون سعی شده است با توسل به قابلیت تفکیک پذیری شاخص های نابرابری طبقه آنتروپی، نابرابری در سطوح دهک ها و نیز بر اساس تفکیک مخارج خانوارها محاسبه شوند. همچنین علاوه بر این با استفاده از رگرسیون چندکی، نحوه تاثیرگذاری ویژگی خانوارها بر افزایش نابرابری در سال 1384 نسبت به سال 1383 در کنار نتایج حاصله از تفکیک شاخص های طبقه آنتروپی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته ها: بر اساس ضریب جینی، نابرابری در طول 10 سال اخیر دارای روند نزولی بوده است. نتایج حاصل از محاسبه شاخص تایل نشان می دهد که در مناطق شهری 7/85 تا 9/88 درصد و در مناطق روستایی 9/81 تا 2/89 درصد از کل نابرابری مربوط به وجود نابرابری بین دهک های درآمدی بوده است. نتایج رگرسیون چندکی نشان می دهد که حمایت از خانوارهای با سرپرست زن و دارای تحصیلات دیپلم و پایین تر که مستاجر می باشند در کاهش نابرابری درون دهک ها اثر مثبت دارد.نتایج: نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در طول دهه گذشته ساختار نابرابری اقتصاد ایران علی رغم تغییراتی کوچک در روند آن، از ثبات نسبی برخوردار بوده است و به طور متوسط حدود 87 درصد از نابرابری ها، ناشی از نابرابری در بین دهک ها بوده است. همچنین علت اصلی در سال هایی که کاهش نابرابری صورت گرفته، ناشی از کاهش نابرابری در مخارج غیرخوراکی بوده است.

طرح مساله: با تحولات قرن شانزدهم و افزایش شکاف بین کشورها و بروز دوگانگی در تولید، تقریبا تمامی مکاتب اقتصادی به مساله فقر و عوامل اثرگذار بر آن، به عنوان عامل و پیامد توسعه نیافتگی، توجه ویژه ای داشته اند. مطالعه حاضر بدنبال پاسخ به این سوال است که رشد اقتصادی چه تاثیری در کاهش نابرابری درآمدی (فقر نسبی) و کاهش خط فقر دارد؟روش: سعی شده است تا در قالب یک الگوی اقتصادسنجی، با استفاده از متوسط داده های 3 دوره، برای 50 کشور در حال توسعه (به همراه ایران) و توسعه یافته درجه اثرپذیری فقر و نابرابری درآمدی از رشد اقتصادی کشورها مورد بررسی قرار گیرد.یافته ها: طی دوره مورد بررسی، متغیرهای میزان بیکاری، رشد تولید ناخالص داخلی و ضریب جینی از جمله متغیر های مهم مرتبط با فقر بوده است. همچنین، افزایش میزان رشد تولید ناخالص داخلی، منجر به کاهش فقر و نابرابری درآمدی شده است.نتایج: فراهم شدن زمینه های رشد اقتصادی، کاهش مشکلات مربوط به فقر و نابرابری را نیز به دنبال داشته باشد.

طرح مساله: توزیع عادلانه درآمد از مهمترین اهداف کلان اقتصادی کشورها محسوب می شود. هدف اصلی این مقاله، بررسی رابطه حداقل دستمزد با توزیع درآمد در اقتصاد ایران است.روش: از الگوی اقتصادسنجی مبتنی بر فرضیه کوزنتس استفاده شده است. برای این منظور، داده های سری زمانی سالانه اقتصاد ایران طی دوره 1384-1348 به کار گرفته شده است.یافته ها: طی دوره مورد برررسی ضمن تایید فرضیه کوزنتس، افزایش حداقل دستمزد حقیقی در ایران نابرابری های درآمدی را به طور معنی دار کاهش داده است.نتایج: دولت می تواند با افزایش حداقل دستمزدهای حقیقی، ضمن حفظ قدرت خرید کارگران در شرایط تورمی، نابرابری درآمدی را به طور معنی دار کاهش دهد.

طرح مساله: بازنگری دوره ای آمارگیری های مستمر به منظور اصلاح یا بهبود آن ها امری ضروری و اجتناب ناپذیر است اما معمولا با اعمال تغییر در تعاریف، پرسشنامه یا روش آمارگیری، مقایسه پذیری سری های زمانی اطلاعات از بین می رود. مطالعه حاضر با هدف مقایسه پذیر نمودن میزان بیکاری حاصل از طرح قدیم آمارگیری از ویژگی های اشتغال و بیکاری خانوار و طرح جدید آمارگیری از نیروی کار به بازسازی این نرخ ها بر اساس تعاریف یکسان می پردازد.روش: مطالعه با استفاده از داده های دو طرح مزبور به کمک برنامه نویسی با نرم افزار SAS انجام شده است.یافته ها: طرح قدیم در مقایسه با طرح جدید میزان بیکاری را بیش برآورد قابل توجهی که عمدتا ناشی از کم توجهی به ضابطه «جستجوی کار» در اجرا و استخراج نتایج طرح و همین طور کم شماری شاغلان با ساعت کار 16 و کم تر و شاغلان خود اشتغال بخش کشاورزی بوده است. مقایسه میزان بازسازی شده سال های 1381 تا 1385 نیز حاکی از افزایش قابل توجه میزان بیکاری در دو سال آخر می باشد.نتایج: میزان بیکاری حاصل از دو طرح قدیم و جدید مستقیما قابل مقایسه نیستند و تنها پس از بازسازی این نرخ ها بر اساس تعاریف یکسان، انجام هر گونه مقایسه امکان پذیر می گردد.

طرح مساله: در این پژوهش برای ایجاد ساز و کارهای مناسب جهت ایجاد اجتماع محله ای و جلب مشارکت شهروندان بویژه نوجوانان و جوانان در محدوده ای از شهر بم که شهر دوستدار کودک نامگذاری شده است، به شناخت و سنجش ظرفیت های سرمایه اجتماعی به عنوان پایه مشارکت شهروندان پرداخته شده است.روش: روش پژوهش پیمایش است و ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه ساختار یافته می باشد که از نمونه ای به تعداد 288 نفر زن و مرد بالای 15 سال به عمل آمده و با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انجام پذیرفته است.یافته ها: وضعیت مولفه های سرمایه اجتماعی (اعم از مشارکت، هنجار، اعتماد، احساس امنیت و انسجام) در محدوده موردنظر، در مجموع متوسط می باشند و همین طور ارتباط مستقیم و معنی دار ابعاد هنجار، اعتماد با مشارکت اجتماعی و ارتباط غیرمستقیم و معنی دار احساس بی قدرتی با مشارکت اجتماعی تایید شد و میان میانگین مشارکت عینی رسمی با مشارکت عینی غیررسمی و نیز مشارکت عینی سنتی با مشارکت عینی جدید تفاوت معنی دار وجود دارد.نتیجه گیری: یافته ها حاکی از وجود ظرفیتهای لازم برای ایجاد اجتماع محله ای است اما ضعف در گرایش افراد به نهاد های مدنی، مدرن و سازمان یافته و نیز بعضی از ابعاد مشارکت ذهنی وجود دارد که می تواند ایجاد خلل نماید. برای بالاتر بردن مشارکت باید به ترتیب به عوامل کاهش احساس بی قدرتی و افزایش اعتماد و هنجار عمل متقابل در میان ساکنان توجه نمود. می توان با روشهایی چون «کارگاههای مساله یابی مشارکتی»، «نشست های محلی»، «آموزش های محلی» و «مجله محلی» در پوشش ضعفها و افزایش مشارکت پرداخت.

طرح مساله: جمعیت ایران جوان است و بزهکاری یکی از مشکلات مهم این گروه می باشد. هدف این مطالعه بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مرتبط با میزان بزهکاری جوانان در شهرستان آباده است. این بررسی می تواند به تصحیح برنامه ریزان در جهت کاهش میزان بزهکاری کمک نماید.روش: این مطالعه با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه خود گزارشی به جمع آوری اطلاعات از بین 499 دانش آموز دختر و پسر مقطع دبیرستان شهرستان آباده (شهرهای آباده، بهمن، صغاد، ایزدخواست، سورمق) پرداخته است.یافته ها: متغیرهای وابستگی به دوستان، مذهبی بودن و استفاده از رسانه های جمعی به ترتیب بیش ترین رابطه را با متغیر بزهکاری جوانان داشته اند. مدل تحقیق با سه متغیر فوق 31 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کند.نتایج: به نظر می رسد که گروه های همسالان در تقویت رفتار بزهکارانه جوانانشان از اهمیت زیادی برخوردارند. تقویت هویت مذهبی جوانان می تواند به کاهش میزان بزهکاری کمک کند. در کنار این دو، کاهش محتواهای خشونت آمیز برنامه های رسانه های جمعی بخصوص می تواند به کاهش بزهکاری بیانجامد.

طرح مساله: در این پژوهش عمده ترین عوامل خانوادگی مرتبط با کودک آزاری به منظور ارایه راهکارهای علمی و کاربردی به خانواده ها و مسوولان، جهت پیشگیری و کنترل این آسیب اجتماعی پنهان، مورد بررسی قرار گرفته است.روش: پژوهش حاضر، از نوع مورد ـ شاهدی است. جامعه آماری، کلیه والدین دارای فرزند محصل در یکی از مدارس مقطع راهنمایی منطقه 15 آموزش و پرورش شهر تهران می باشد. روش نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای است. نمونه پژوهش را دو گروه والدین آزارگر (گروه مورد) و غیرآزارگر (گروه شاهد) تشکیل می دهد .برای گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه منظم و پرسشنامه استفاده شد.یافته ها: تجربه خشونت در خانواده خاستگاه، تعارض بین والدین، انزوای اجتماعی والدین و بعد خانوار در گروه والدین آزار گر به مراتب بیش از والدین غیر آزارگر است اما آگاهی از ویژگی های دوران رشد کودک و دسترسی به حمایت های اجتماعی والدین آزار رسان، کمتر از گروه مقایسه است و این تفاوتها از نظر آماری معنادار می باشد. از نظر متغیرهای اعتماد به نفس والدین و طبقه اجتماعی خانواده، تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نگردید.نتایج: آگاهی والدین از ویژگی های دوران رشد کودک و دسترسی به حمایت های اجتماعی با اعمال خشونت آنها علیه کودکان، رابطه معکوس دارد و تجربه خشونت والدین در خانواده خاستگاه، انزوای اجتماعی والدین، تعارضات و اختلافات زناشویی و بعد خانوار با آزار کودکان توسط والدین رابطه مستقیم دارد. پیشگیری از این آسیب اجتماعی نیازمند ارتقای آگاهی والدین، آموزش مهارت های فرزند پروری، شناسایی و حمایت از خانواده های در معرض آسیب است.

طرح مساله: سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است. توجه به نیازها و مسایل آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. یکی از حوزه های نیازمند توجه بیشتر در زندگی سالمندان، کیفیت زندگی آنان و عوامل موثر بر آن می باشد. کیفیت زندگی در سالمندان به معنای تاکید بیشتر بر سیاست اجتماعی و اصلاح اهداف اجتماعی است. این مطالعه بر آن است تا ضمن تعیین وضعیت کیفیت زندگی سالمندان به بررسی نقش حمایت های اجتماعی در این زمینه بپردازد.روش: این تحقیق از نوع علی ـ مقایسه ای می باشد که اطلاعات آن با استفاده از پرسشنامه های کیفیت زندگی مخصوص سالمندان (لیپاد) و پرسشنامه حمایت اجتماعی نوربک (NSSQ) در یک نمونه 100 نفری از سالمندان منطقه 2 تهران جمع آوری شده است و برای تحلیل داده ها از آزمونهای رگرسیون و ضریب همبستگی استفاده شده است.یافته ها: نمرات کیفیت زندگی مردان سالمند در دامنه72 - 28 با میانگین (SD=13.83) و نمرات کیفیت زندگی زنان سالمند در دامنه 70-27 با میانگین (SD=12.50) قرار دارند. همچنین با استفاده از آزمون همبستگی مشخص شد که بین انواع حمایت اجتماعی (عاطفی، ساختاری، کارکردی، مادی) و کیفیت زندگی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (p<0.05). با انجام تحلیل رگرسیون چندگانه و وارد شدن انواع حمایت های اجتماعی به مدل، مشخص شد که حمایتهای عاطفی و ساختاری پیش بینی کننده های معنادار کیفیت زندگی سالمندان می باشند.نتایج: حمایت عاطفی، بیشترین تاثیر را بر کیفیت زندگی سالمندان داشت و انواع حمایت اجتماعی بیشترین همبستگی را با بعد اجتماعی کیفیت زندگی داشتند. بنابراین توجه به عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت در سالمندان، از جمله حمایت های اجتماعی از اهمیت شایانی برخوردار است.

طرح مساله: از نظر صاحب نظران در شرایط رقابتی و متحول جهانی، کارآفرینی راهکار موثری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی است. به این منظور در هر جامعه باید «کارآفرین هایی» باشند که از طریق خلاقیت، مخاطره پذیری، اعتماد به نفس، پشتکار و توفیق طلبی بتوانند با نوآوری و فعالیت های کارآفرینانه در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی نقش خود را ایفا نمایند. پیدایش و ارتقاء رفتار کارآفرینانه به عوامل و شرایط گوناگونی از قبیل ویژگی های روانشناختی و شخصیتی افراد و عوامل محیطی و ساختاری بستگی دارد. این مقاله در نظر دارد ویژگی های فردی و روانشناختی کار آفرینان کشور مورد بررسی قرارگیرد.روش: این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است. نمونه آماری شامل 119 نفر از کارآفرینان شناسایی و معرفی شده در سطح کشور است. تجزیه وتحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی و به کمک نرم افزار SPSS انجام گرفته است.یافته ها و نتایج: ویژگی های توفیق طلبی، کنترل درونی، اعتماد به نفس، ثبات هیجانی، خلاقیت، عزم واراده، نیاز به استقلال و ریسک پذیری را می توان به کارآفرینان کشور نسبت داد. ویژگی های مخاطره پذیری و منبع کنترل در سطح 99 درصد و توفیق طلبی وخلاقیت در سطح 95 درصد با رفتار کارآفرینانه همبستگی معنی دار دارند. در مجموع رفتار کارآفرینانه پاسخگویان با ویژگی های روانشناختی آنان در سطح 99 درصد دارای همبستگی معنی دار است.

طرح مساله: هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی وضعیت سلامت روان رانندگان حرفه ای و غیرحرفه ای در تصادفات منجر به جرح و فوت در جاده های کشور ایران بوده است.روش: بدین منظور 453 نفر از رانندگانی که تصادف منجر به جرح یا فوت داشته اند در محل پاسگاه های بین راه و در 24 ساعت اول تصادف به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند .کلیه رانندگان پرسشنامه SCL-90 – R و پرسشنامه جمعیت شناختی را تکمیل نمودند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد بین نمرات پرسشنامه SCL-90 – R دو گروه رانندگان حرفه ای و غیرحرفه ای تفاوت معنی داری دیده نمی شود. هر چند که میانگین نمرات شاخص کلی علایم هر دو گروه رانندگان حرفه ای و غیرحرفه ای بالاتر از نقطه برش برای جمعیت بهنجار (81/0) بود ولی این تفاوت نیز از لحاظ آماری معنادار نمی باشد. همچنین میانگین نمرات ابعاد افکار پارانوئیدی، وسواس و اجبار، حساسیت در روابط بین فردی و افسردگی در هر دو گروه بیشتر از سایر ابعاد بود. بین سابقه استفاده از دارو و تصادفات قبلی در هر دو گروه با نمرات بالاتر از نمره برش در آزمون SCL -90 – R ارتباط معنی داری وجود داشت.نتایج: نتایج این پژوهش بیانگر آن است که مشکلات سلامت روان و سابقه مصرف دارو ممکن است با تعداد تصادفات رانندگی مرتبط باشد و احتمالا با مداخلات در این زمینه ها می توان از افزایش این حوادث پیشگیری نمود.

طرح مساله: در این مقاله علل عدم رشد بیمه زلزله در شهر تهران به منظور شناخت موانع موجود برای گسترش این نوع پوشش بیمه ای بررسی شده است.روش: پژوهش حاضر توصیفی ـ پیمایشی از نوع شاخه میدانی است. روش نمونه گیری از نوع نمونه گیری تصادفی ساده و با استفاده از ابزار پرسشنامه در حجم 400 نمونه است.یافته ها و نتایج: مهمترین عوامل مرتبط با بر خرید بیمه نامه زلزله به شرح زیر می باشد:ـ پایین بودن سطح درآمد خانوار ها؛ـ عدم پذیرش بیمه به عنوان یک ضرورت در زندگی؛ـ عدم آشنایی و اطلاع کافی از وجود بیمه نامه زلزله؛ـ ذهنیت منفی مردم در باره پیشینه منفی شعبات شرکت های بیمه در پرداخت خسارت ها.

طرح مساله: سطح تحصیلات همسر به عنوان یکی از معیارهای انتخاب همسر مطرح می باشد. در این پژوهش اهمیت این معیار از نظر دانشجویان مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس به تفاوتهای جنسیتی در انتخاب سطح تحصیلات همسر پرداخته شده است.روش: پژوهش از نوع پیمایشی و جامعه آماری آن کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان در سال 85-1384 می باشد. از این جامعه یک نمونه 212 نفری شامل 107 دختر و 105 پسر، به صورت تصادفی ساده انتخاب شد. برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.یافته ها: از نظر جوانان دانشجو، سطح تحصیلات همسر بسیار اهمیت دارد و از جمله معیارهای انتخاب همسر می باشد (p<0.001). همچنین در مورد معیار انتخاب سطح تحصیلات همسر بین دختران و پسران دانشجو تفاوت معنی دار وجود دارد (p>0.001). دختران بیشترین تمایل را در انتخاب سطح تحصیلات بالاتر همسر و پسران کمترین تمایل را در انتخاب سطح تحصیلات بالاتر همسر، از خود نشان داده اند.نتایج: بر اساس نتایج این پژوهش، این نگرش و تفکر قالبی در جامعه وجود دارد که باید سطح تحصیلات مرد بالاتر از همسرش باشد. همچنین آمارها بیانگر افزایش تعداد دانشجویان دختر ورودی دانشگاهها نسبت به دانشجویان پسر است. این روند می تواند افزایش سن تجرد در جوانان، خصوصا دختران تحصیل کرده جامعه را موجب گردد. برخی راهبردها در جهت اصلاح نگرشها موجود پیشنهاد شده است.