بوم شناسی کاربردی
سال:1394 | دوره:4 | شماره:12 |تعداد مقالات:7

ارزیابی غنا و تنوع گیاهی در اکوسیستم های مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا مبارزه بیولوژیک، حفظ ذخایر ژنتیکی و کنترل اکوسیستم های طبیعی با شناسایی تنوع امکان پذیر می باشد. یکی از عوامل موثر بر غنا و تنوع، بهره برداری دام از پوشش گیاهی است. لذا این پژوهش با هدف بررسی پاسخ غنا و تنوع گیاهی به تیمارهای متفاوت بهره برداری دام انجام گردید. بدین منظور، چهار منطقه بدون چرا، نصف ظرفیت چرا، برابر ظرفیت چرا و دو برابر ظرفیت چرا انتخاب شدند. این تیمارها با توجه به تغییرات پوشش، فاصله از منابع آب، فاصله از روستا و تعداد دفعات چرا مشخص و با استفاده از ترانسکت های مستقر شده (در هر منطقه چهار ترانسکت و 40 پلات و در کل منطقه 160 پلات برداشت شد) نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک به عمل آمد. نتایج نشان داد که بالاترین غنای گونه ای و تنوع به ترتیب مربوط به مناطق نصف ظرفیت چرا و برابر ظرفیت چرا است. اما در منطقه بدون چرا دارای کمترین مقدار بودند. بنابراین بهره برداری دام در حد متناسب (نصف ظرفیت چرا و برابر ظرفیت چرا)، می تواند سبب افزایش غنا و تنوع شود. عدم چرای بلندمدت مرتع نیز باعث ضعف گیاه می گردد، لذا باید از چرای شدید و قرق بلند مدت آنها پرهیز و مراتع در حد متناسب مورد استفاده قرار گیرند. الزاما حفاظت کامل مرتع، به حداکثر تنوع منجر نمی شود.

امروزه توصیف کمی ساختار جنگل به عنوان یکی از مناسب ترین ابزار در مدیریت نوین جنگل درنظر گرفته می شود. هدف از انجام این تحقیق، مطالعه شاخص های ساختاری در توده های دست نخورده راش با استفاده از شاخص های نزدیک ترین همسایه بود. به این منظور یک پارسل به مساحت 48 هکتار در بخش گرازبن جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد و گونه و قطر برابر سینه تمام پایه های درختی با قطر برابر سینه بیشتر از 7.5 سانتی متر یاداشت و به منظور تهیه نقشه موقعیت مکانی درختان، موقعیت هر یک از پایه های درختی با روش فاصله- آزیموت ثبت شد. سپس شاخص های نزدیک ترین همسایه شامل شاخص های الگوی مکانی کلارک و ایوانز، شاخص آمیختگی (DMi)، شاخص آمیختگی نسبی (S) و شاخص اختلاف قطر برابر سینه (Tij) با استفاده از نرم افزار Crancod 1.3 محاسبه شدند. نتایج حاصل از شاخص کلارک و ایوانز نشان داد الگوی مکانی درختان در منطقه مورد مطالعه از حالت کپه ای پیروی می کند. مقدار شاخص (DMi) در منطقه مورد مطالعه برابر با 0.313 به دست آمد که نشان دهنده آمیختگی کم گونه های تشکیل دهنده است. مقدار شاخص (Tij) برابر با 0.43 حاکی از اختلاف متوسط درختان از نظر قطر برابر سینه است و مقدار شاخص S که بزرگ تر از صفر بود نشان دهنده تفکیک گونه ها در منطقه مورد مطالعه می باشد. نتایج این مطالعه کاربرد شاخص های نزدیک ترین همسایه را در مطالعه مولفه های ساختاری جنگل های راش نشان می دهد.

اکوتوریسم به عنوان یکی از شاخه های گردشگری در جهان، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته و استراتژی جهت حفاظت در حین درآمدزایی در مناطق حفاظت شده محسوب می شود. این استراتژی اگر بر پایه توانمندی های محیطی و منابع طبیعی بنا گردد، راهکاری جهت استفاده بهینه در حین حفاظت از مناطق فراهم می کند. هدف این پژوهش بررسی توانمندی مناطق طبیعی، رجحان تفرجی بازدیدکنندگان و پارامترهای موثر بر آنها است. منطقه مورد مطالعه، پناهگاه حیات وحش میانکاله در جنوب دریای خزر می باشد. جمع آوری اطلاعات با استفاده از بازدید میدانی و پرسشنامه انجام گرفت. نتایج گویای تمایل بالای بازدیدکنندگان به فعالیت هایی از جمله پرنده بینی، شنا، عکاسی و فیلمبرداری از طبیعت، منظره بینی، قایق رانی و سوارکاری است. هم چنین جهت تعیین تاثیرگذاری پارامترهای سن، جنس و گروه همراه بر انتخاب فعالیت های تفرجی از آزمون های غیرپارامتریک Mann-Whitney و Kruskal-Wallis استفاده گردید که گویای تاثیر معنی دار پارامترهای فوق در انتخاب برخی فعالیت ها شامل تحقیق، استراحت، عکاسی و فیلمبرداری از طبیعت است. این مطالعه نشان داد که منطقه از بسیاری جهات، فاقد تسهیلات لازم برای جلب رضایت گردشگران است. بنابراین، برنامه ریزی اصولی و به ویژه تهیه و اجرای طرح جامع گردشگری نه تنها موجب جذب گردشگر بیشتر شده، بلکه آثار زیانبار توسعه آن را بر محیط زیست و فرهنگ جامعه کاهش می دهد.

در این پژوهش تعداد 10 نمونه تخم از دو گونه پرنده و 16 نمونه رسوب سطحی به منظور تعیین غلظت و منشأ 23 ترکیب PAH از تالاب انزلی برداشت گردید. استخراج ترکیبات PAH با روش Clean up و آنالیز این ترکیبات بااستفاده از دستگاه GC-MS انجام گرفت. غلظت کل 22 ترکیب PAH (به جز پریلن) در نمونه های رسوب بین 560.05 تا 833.66 و در تخم پرندگان بین 185 تا 284.15 نانوگرم بر گرم وزن خشک به دست آمد. نتایج آزمون های آماری هیچ گونه رابطه معنی داری بین غلظت کلی 22 ترکیب PAH در نمونه های رسوب دو منطقه مورد بررسی نشان نداد و این در حالی است که غلظت این ترکیبات در نمونه های تخم گونه حواصیل خاکستری بیشتر از گونه پرستو دریایی گونه سفید به دست آمد. نتایج تعیین منشأ ترکیبات PAH، منشأ بیوژنیک را برای پریلن و پتروژنیک را برای سایر ترکیبات PAH در تمامی نمونه ها نشان داد. نظر به اینکه غلظت ترکیبات PAH مورد آنالیز در تمامی نمونه های رسوب و تخم، توزیع و منشأ یکسانی را نشان دادند، بنابراین با احتمال فراوان می توان نتیجه گرفت که این ترکیبات از مناطق تولیدمثلی در تخم پرندگان تجمع یافته و تخم دو گونه مورد بررسی نیز می توانند به عنوان پایشگر زیستی مناسب برای ترکیبات PAH در‎نظر گرفته شوند.

تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی نقش بسیار مهمی را در ارائه خدمات بوم سازگان دارد. به منظور یافتن ارتباط تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی با درختان و درختچه ها، این جانداران به روش دستی از عمق های 10-0 و 25-10 سانتی متری خاک در قطعه نمونه های 50×50 سانتی مترمربع، با فاصله 50 متر روی ترانسکت هایی با فاصله 100 متر از یکدیگر و عمود بر رودخانه جمع آوری شدند. در مجموع تعداد 175 قطعه نمونه برداشت شد. درون قطعه نمونه ها ویژگی های کمی درختان و درختچه ها اندازه گیری شدند. بیشترین فراوانی و زی توده جانداران بزرگ خاکزی در عمق 10-0 سانتی متری خاک مشاهده شد. گز ارتباط قوی تری را با تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی در مقایسه با پده داشت. البته تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی زیر پوشش های گز و پده خالص و آمیخته متفاوت نبود. حال آنکه فراوانی کرم خاکی در زیر پوشش پده بیشتر بود. اما مهمترین پارامتر تاثیرگذار بر تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی در این منطقه درصد تاج پوشش بود. لذا به طور کلی می توان بیان نمود که بدون توجه به گونه درختی باید در حفظ پوشش درختی این جنگل ها کوشید چرا که باعث حفظ تنوع زیستی جانداران بزرگ خاکزی می شود.

یکی از عوامل مهم در تعیین حجم درختان سرپا برای بهره برداری مطابق با اصول بوم شناختی، انتخاب و محاسبه ضریب شکل مناسب است. در تحقیق حاضر برای دو گونه تند رشد صنوبر شرقی و دارتالاب، چهار نوع ضریب شکل شامل واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل ارزیابی گردید. به این منظور 12 اصله درخت از هر توده در 4 طبقه قطری از 10 تا 45 سانتی متر به صورت تصادفی انتخاب و قطر برابرسینه و ارتفاع کل درختان اندازه گیری گردید. سپس حجم واقعی تنه هر درخت با استفاده از رابطه های حجم استوانه و اسمالیان تعیین و در مرحله بعد نیز ضریب شکل های واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل محاسبه شد. برای بررسی وجود اختلاف آماری معنی دار بین روش های مختلف تعیین ضریب شکل، از تجزیه واریانس و برای مقایسه ضرایب با ضریب شکل واقعی از آزمون دانت استفاده شد. نتایج نشان داد در صنوبر، ضریب شکل مصنوعی (0.50) با ضریب شکل واقعی (0.515) و در دارتالاب، ضریب شکل هوهنادل (0.52) با ضریب شکل واقعی (0.498) اختلاف معنی داری نداشته (p>0.05). و نزدیک تر بودند. هم چنین ضریب شکل طبیعی و مصنوعی در طبقات مختلف قطری از نظر روند تغییرات با افزایش قطر تفاوتی نداشتند. در حالی که مقادیر ضریب شکل واقعی و هوهنادل با تغییرات قطر برابر سینه از روند تغییرات خاصی برخوردار نبودند. به طور کلی این تحقیق نشان می دهد که ضریب شکل مصنوعی می تواند به عنوان ضر یب شکل مناسب و کارآمد برای دو گونه مورد نظر در این تحقیق مورد استفاده قرار گیرد.

در اکوسیستم جنگلی زاگرس، تغییرات مکانی ویژگی های خاک و پوشش گیاهی تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل فیزیکی و زیستی شامل توپوگرافی و عوامل انسانی بوده و الگوی توزیع آنها دارای نوسانات بسیار است. در این پژوهش از زمین آمار و نظریه فرکتال به منظور بررسی تغییرات مکانی تاج پوشش درختان و چگالی ظاهری خاک در بخشی از جنگل های زاگرس در استان کرمانشاه استفاده شد. بررسی ساختار مکانی از طریق محاسبه واریوگرام و بعد فرکتال انجام شد. نتایج نشان دادند که هیچ کدام از ویژگی ها، خودهمبستگی ندارند که در واقع تایید کننده عدم وجود ساختار مکانی مشخص آنهاست. اگرچه چگالی ظاهری خاک دارای ساختار مکانی متوسط با مدل سقف دار (نمایی) است، اما این ساختار قابل توجه نیست و با بررسی خودهمبستگی، اثری از همبستگی مکانی دیده نشد. بررسی نحوه پراکنش و رفتار فرکتالی متغیرها نشان داد که نوسانات شدیدی در منطقه وجود دارد و تغییرات مکانی دارای ساختار و نظام مندی مشخصی نیستند و مقدار بعد فرکتالی هردو نیز بالاست. به طورکلی به نظر می رسد که به علت تخریب و فشار بر اکوسیستم، همبستگی مکانی متغیرها کم شده به گونه ای که مقادیر عددی آنها را می توان مستقل از یکدیگر در نظر گرفت.