بوم شناسی کاربردی
سال:1394 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:7

جهت بررسی رابطه متغیرهای شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا با مشخصات کمی گونه ها، تعداد 125 قطعه نمونه 10 آری به صورت تصادفی بلوکی مشخص و در قطعات نمونه حضور، تعداد، ارتفاع و قطر برابر سینه (برای گونه های درختی) و قطر یقه (برای گونه های درختچه ای) ثبت شد. هم چنین در هر قطعه نمونه، تیپ گیاهی بر اساس سهم گونه ها مشخص شد. بر اساس مقیاس متغیرها، تحلیل همبستگی با آزمون های پیرسون، اسپیرمن، فی و کرامر و مجذور اتا انجام شد. نتایج نشان دادند که ارتفاع از سطح دریا مهم ترین عامل تاثیرگذار در حضور و فراوانی گونه ها و هم چنین تیپ های گیاهی است. به طور کلی گونه های بادام کوهی (Amygdalus scoparia Spach.) و بنه (Pistacia atlantica F. & M) در ارتفاعات پایین و گونه های تنگرس (Amygdalus lycioedes Spach.)، ارژن (Amygdalus elaefnifolia Spach.) و کیکم (Acer cinerascens L.) در ارتفاعات بالاتر وضعیت بهتری داشتند. شیب همبستگی منفی با حضور گونه های افدرا (Ephedra spp) و بادام کوهی و همبستگی مثبت با حضور سایر گونه ها داشت. هم چنین درختان بنه بیشتر متمایل به حضور در جهات جنوبی بوده و در این جهات حجم و سطح مقطع بیشتری داشتند. اطلاعات حاصل از این تحقیق در شناسایی مکان های مناسب برای توسعه گونه ها می تواند مورد استفاده قرار گیرد. تحلیل رگرسیون نشان داد که تنها فراوانی بادام و افدرا و ارتفاع متوسط بنه و بادام بر اساس متغیرهای شیب و ارتفاع از سطح دریا قابل پیش بینی بودند که البته ضریب تعیین در همه موارد ناچیز بود.

این تحقیق با هدف بررسی اثر مدیریت جنگل روی تنوع درختی، زادآوری و پوشش گیاهی در دوپارسل شاهد و مدیریت شده سری یک طرح جنگلداری خلیل محله واقع در بهشهر انجام شد. جهت نمونه برداری، 30 قطعه نمونه 10 آری دایره ای شکل با ابعاد شبکه 100×75 متر به صورت تصادفی- منظم در هر دو پارسل پیاده شد در هر قطعه نمونه، نوع گونه درختی و درختچه ای همراه با تعداد آن ثبت شد. به منظور مطالعه و بررسی پوشش گیاهی علفی زیراشکوب در هر قطعه نمونه اصلی، تعداد 5 میکروپلات (با ابعاد 1 مترمربع)، یکی از آنها در مرکز و 4 میکروپلات دیگر در چهارجهت اصلی (با فاصله نصف شعاع قطعه نمونه از مرکز) پیاده شدند. در هر میکروپلات نوع و درصد پوشش گونه های علفی یادداشت شد. جهت شمارش زادآوری در مرکز قطعه نمونه اصلی، قطعات نمونه دایره ای شکل به مساحت 100 متر مربع پیاده شد. برای بررسی و مقایسه تنوع زیستی در دو پارسل از شاخص های تنوع سیمپسون و شانون- وینر و برای محاسبه غنا از شاخص های غنای مارگالف و منهینیک و برای یکنواختی از شاخص های یکنواختی پایلو با کمک نرم افزار PAST استفاده شد نتایج نشان داد تعداد گونه های گیاهی در قطعه مدیریت شده بیشتر از شاهد می باشد. شاخص های تنوع زیستی و غنای گیاهان چوبی و علفی و تجدید حیات گونه های چوبی در قطعه مدیریت شده بیشتر از شاهد بود. در واقع نتایج تحقیق نشان داد که مدیریت جنگل به شیوه تک گزینی روی تنوع گونه های علفی و درختی و تجدید حیات جنگل تاثیر دارد.

هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و پراکنش گیاهان مرتعی در مراتع شهرستان دیواندره به عنوان یکی از مهمترین مراتع در استان کردستان است. بدین منظور از یک شبکه آمار برداری تصادفی سیستماتیک 150x200 متر برای استقرار 90 قطعه نمونه استفاده شد. در هر قطعه نمونه، فاکتورهای خاکی و درصد پوشش گونه های گیاهی ثبت شد. برای تعیین اندازه قطعه نمونه در لایه علفی از روش سطح حداقل استفاده شد که در این مطالعه 4 متر مربع به دست آمد. برآورد درصد پوشش گونه ها بر اساس معیار برون بلانکه صورت گرفت. طبقه بندی پوشش گیاهی برای تعیین گروه گونه های اکولوژیک توسط روش خوشه بندی انجام شد. برای محاسبه فاصله بین خوشه ها از روش وارد و برای شاخص فاصله از روش اقلیدسی استفاده شد. نتایج حاصل از خوشه بندی نشان داد که چهار گروه اکولوژیک قابل تشخیص می باشد. از آنالیزهای چند متغیره برای بررسی رابطه بین عوامل فیزیوگرافی و خاکی و گروه های اکولوژیک استفاده شد. نتایج نشان داد که مهمترین خصوصیات فیزیوگرافیک و خاکی در این جوامع ازت، پتاسیم، کربن آلی، درصد ماده آلی، اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، بافت خاک و هدایت الکتریکی، ارتفاع از سطح دریا، جهت و شیب است. با توجه به اینکه هر گونه گیاهی نیازهای اکولوژیکی مشخصی نسبت به خصوصیات خاک و عوامل فیزیوگرافی دارد، از مطالعه و شناخت آنها می توان در اصلاح و احیا پوشش گیاهی استفاده کرد.

هدف از این مطالعه بررسی توانایی مدل آماری شبکه عصبی مصنوعی در تهیه نقشه رویشگاه بالقوه گونه علوفه ای و دارویی Ferula ovina Boissدر مراتع منطقه فریدونشهر اصفهان می باشد. به منظور تعیین رویشگاه بالقوه گونه F. ovina (کما)، از داده های محیطی به عنوان متغیر مستقل و داده های مربوط به رخداد گونه کما به عنوان متغیر وابسته استفاده گردید. نقشه پراکنش مکانی عوامل محیطی از قبیل خصوصیات توپوگرافی (ارتفاع ازسطح دریا، جهت جغرافیایی، شیب) داده های ادافیکی (برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک) و اقلیمی (میانگین سالانه درجه حرارت، میانگین بارش سالانه و ...) به روش کریجینگ و وزن دهی معکوس فاصله تهیه شد. رخداد گونه کما از 278 سایت مطالعاتی (شامل 137 سایت حضور و 141 سایت عدم حضور) جمع آوری شد. سپس ارتباط بین متغیرهای محیطی و حضور وغیاب گونه با مدل شبکه عصبی مصنوعی تعیین گردید و به کل منطقه مورد مطالعه تعمیم یافت. نتایج آنالیز حساسیت نشان داد که حضور گونه کما بیشترین همبستگی را به ترتیب با درصد سیلت، درصد شن، ارتفاع، شیب و درصد ماده آلی دارا می باشد. ارزیابی مدل به روش جایگزینی ضریب کاپای 0.66 و مساحت زیر منحنی پلات های ROC با مقدار 0.9 نشان دهنده تطابق خوب تا عالی مدل با واقعیت زمینی است. نتایج نشان داد که مدل تولید شده می تواند به عنوان ابزاری برای استفاده مدیران و کارشناسان بخش مرتع به منظور شناسایی مناطق مستعد جهت عملیات اصلاحی همچون بذرکاری و بوته کاری مورد استفاده قرار گیرد.

تحقیق حاضر جهت مطالعه تاثیر عملکرد سوسک های سرگین خوار در برداشت سرگین دام و پراکنش ثانویه بذور در مرتع تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در قالب طرح کامل تصادفی در فصل تابستان انجام گرفت. بدین منظور توری های با اندازه سوراخ های بزرگ و کوچک و کود دامی بز در شش حالت با شش تکرار به عنوان تیمارهای مطالعه (حضور کلیه سوسک ها- عدم حضور سوسک- حضور اقامت گرها و تونل گرها، عدم حضور غلتان گرها- حضور اقامت گرها، عدم حضور تونل گرهاو غلتان گرها- حضور اقامت گرها، حضور غلتان گرهای کوچک و تونل گرهای کوچک، عدم حضور تونل گرها و غلتان گرهای بزرگ- حضور اقامت گرها و غلتان گرهای کوچک، عدم حضور تونل گرها، عدم حضور غلتان گرهای بزرگ) انتخاب شدند. جهت سنجش کارکرد اکولوژیکی این حشرات در انتقال بذور از مهره های پلاستیکی در سه اندازه به عنوان بذر تقلیدی استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد سوسک سرگین خوار در برداشت کود مربوط به حالتی بود که احتمال حضور سوسک های اقامت گر، عدم حضور تونل گرها و غلتان گرهای بزرگ و همچنین حضور تونل گرهای کوچک و غلتان گرهای کوچک وجود داشت. 34.02 درصد کل کود به کار رفته، جابه جا شده بود. حداقل مقدار سرگین جابه جا شده مربوط به حالت شاهد (عدم حضور سوسک، 0.040) و حالتی که احتمال حضور سوسک های اقامت گر، تونل گرهای بزرگ و کوچک و همچنین عدم حضور غلتان گرهای بزرگ و حضور غلتان گر های کوچک (25.06) مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین و کمترین بذر جابه جا شده توسط سوسک ها به ترتیب بذور با اندازه کوچک (24.40 درصد)، بذور اندازه متوسط (3.73 درصد) و بزرگ (1.40 درصد) بود. به طورکلی این حشرات در برداشت سرگین دام و پراکنش ثانویه بذور نقش مهمی ایفا می کنند که باتوجه به تاثیر فاکتورهای متعدد در عملکرد این حشرات، نیاز به مطالعات بیشتر طی فصول مختلف سال و همچنین بررسی عملکرد این حشرات در سرگین دام های مختلف که از پوشش گیاهی مراتع تغذیه می کنند، می باشد.

به منظور مقایسه انباشت سرب و کادمیم در ریشه و برگ در گیاه کاج بروسیا و هم چنین بررسی تاثیر غلظت های مختلف این عناصر بر میزان پرولین و قندهای محلول، پژوهش حاضر در قالب طرح فاکتوریل در سه تکرار انجام گرفت. با افزایش غلظت سرب تغییر معنی داری در میزان پرولین مشاهده نشد. در مقابل کادمیم به ویژه در غلظت 500 میلی گرم بر لیتر باعث افزایش معنی دار میزان پرولین شد. با افزایش غلظت کادمیم، تغییر معنی داری در میزان قند های محلول مشاهده نشد. در مقابل سرب در غلظت 500 میلی گرم بر لیتر باعث افزایش نسبی میزان قند های محلول شد. با افزایش غلظت کادمیم و سرب میزان جذب آن در ریشه و برگ افزایش یافت. بر اساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد که گیاه کاج بروسیا با تولید پرولین با اثر سمیت کادمیم مقابله می کند. انباشت کادمیم در ریشه بیشتر از سرب و مقدار آن قابل توجه بود، بنابراین می توان از کاج بروسیا جهت گیاه تثبیتی در خاکهای آلوده به کادمیم و سرب استفاده نمود.

آگاهی از تهدیدات پیش روی تنوع زیستی به صورت مکانی به منظور مدیریت موثر حیات وحش کشور و زیستگاه های آنها، امری ضروری است. بدین منظور در این پژوهش به منظور تعیین الگوی مکانی تهدیدات تنوع زیستی در استان گلستان، 12 شاخص در 4 گروه جنبه های ساختاری (ضریب فراکتال محیط، نسبت دایره ای بودن و شیب متوسط)، جنبه های ترکیبی (حضور گونه های تهدید شده)، خطرات غیرزیستی (فاصله تا شهر، روستا، جاده، زیربناهای مهم، زمین کشاورزی، آلودگی خاک و خطر آتش سوزی) و تهدید ایزوله بودن (شاخص نزدیک ترین همسایه) تعریف و لایه های رقومی آنها در محیط GIS آماده شد. سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی وزن لایه ها مشخص و با استفاده از ترکیب خطی وزنی، الگوی مکانی تهدیدات تنوع زیستی در استان گلستان مشخص شد و نهایتا به منظور درک بهتر نتایج، مقادیر مطلوبیت در 5 طبقه تقسیم شدند. نتایج نشان داد که در بین 4 گروه تهدیدات، به ترتیب جنبه های ترکیبی با وزن 0.59، تهدیدات غیرزیستی با وزن 0.23، تهدید ایزوله شدن با وزن 0.11 و جنبه های ساختاری با وزن 0.07، رتبه های اول تا چهارم را به خود اختصاص دادند. الگوی مکانی تهدیدات نیز نشان داد که در قسمت مرکزی استان، بیشترین میزان تهدید وجود دارد که در بخش هایی این الگو به قسمت های شمالی و جنوبی نیز کشیده شده است. به نظر می رسد مناطق پرتهدید در قسمت مرکزی از الگوی مکانی توسعه در استان شامل مناطق شهری، صنایع، جاده ها، روستاها و مناطق کشاورزی تبعیت می کنند و قسمت های کوچک پرتهدید در قسمت های شمالی و جنوبی بیشتر از الگوی مکانی پرندگان تهدیدشده در استان پیروی می کنند.