مجله علوم زراعی ایران
سال:1387 | دوره:10 | شماره:3 (پیاپی 39) |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی اثر اندازه و تراکم کشت ریزغده بر صفات مرتبط با غده چه، ریزغده های حاصل از دو رقم سیب زمینی آگریا و مارفونا که دارای سه اندازه کوچکتر از 5، بین 10-5 و بزرگتر از 10 میلیمتر بودند به عنوان ماده گیاهی در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفتند. تراکم کاشت شامل 50، 75 و 100 ریزغده در متر مربع بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق تعداد و وزن غده چه ها در واحد سطح و همچنین میانگین قطر و وزن آن ها مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس تجزیه واریانس اثر رقم، اندازه و تراکم کاشت ریزغده برای کلیه صفات مورد مطالعه معنی دار بود. رقم مارفونا با تولید 292 غده چه در متر مربع برتر از رقم آگریا با تولید 272 غده چه در متر مربع بود. نتایج این تحقیق نشان داد که رقم آگریا از نظر قطر و وزن غده چه های تولید شده نسبت به رقم مارفونا برتری داشت. در این مطالعه با افزایش قطر ریزغده و تراکم کاشت، وزن کل غده چه در واحد سطح نیز افزایش یافت، در حالیکه قطر غده چه های تولیدی کاهش یافت.

بابونه یکی از گیاهان مهم دارویی است که به عنوان چای و اجزا مهم ادویه جات و داروهای گیاهی استفاده شده است. به منظور بررسی اثرات مختلف تاریخ کاشت و کود نیتروژن روی عملکرد و اجزای عملکرد گل در بابونه آلمانی، آزمایشی در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد خوراسگان بصورت کرتهای خرد شده در قالب بلوک کامل تصادفی با دو عامل و سه تکرار به اجرا درآمد. سطوح تاریخ کاشت به ترتیب 15 اسفند، اول فروردین و 15 فروردین و سطوح کودی اوره به ترتیب 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار بودند. صفات تعداد گل، وزن تر و خشک گل در بوته، تعداد روز تا غنچه دهی و روز تا 50 و 100 درصد گل دهی، تعداد ساقه فرعی گل دهنده، ارتفاع و قطر ساقه و تعداد پنجه در بوته اندازه گیری و ثبت گردید. مقایسه میانگین ها نشان داد که بالاترین تعداد گل، وزن تر و خشک گل در بوته، تعداد روز تا غنچه دهی و روز تا 50 و 100 درصد گل دهی و مقدار اسانس به تاریخ کاشت اول و کمترین آنها به تاریخ کاشت 15 فروردین متعلق بود. نتایج نشان داد که با افزایش کود نیتروژن تعداد گل در بوته و وزن تر و خشک گل، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه گل دهنده و مقدار اسانس نیز افزایش می یابد. بالاترین تعداد گل و وزن خشک و تر گل در بوته در تاریخ کاشت 15 اسفند و میزان 225 کیلوگرم در هکتار کود اوره بدست آمد. نتایج رگرسیون مرحله ای نیز نشان داد که بیشترین ضرایب رگرسیونی بین اجزای عملکرد گل در بوته با تعداد روز تا غنچه دهی، تعداد گل در بوته و ارتفاع گیاه وجود داشت.

خشکی یکی از عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی در جهان می باشد و تولید اکثر محصولات زراعی در ایران را نیز تهدید می کند. بکارگیری روش های ژنتیکی و به نژادی و گزینش ژنوتیپ های متحمل به تنش های محیطی یکی از راهکارهای منطقی و اصولی تولید ارقام مناسب و سازگار به شرایط تنش خشکی می باشد. بدین منظور با استفاده از صفات کمی و کیفی در دو محیط آبیاری بهینه و محدود، 15 ژنوتیپ لوبیا سفید در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران ارزیابی شدند. تجزیه واریانس ساده و مرکب صفات کمی و کیفی ارقام لوبیا سفید تحت دو محیط آبیاری محدود، تنوع ژنتیکی بالایی را در اکثر صفات نشان داد. شاخص های SSI، GMP و STI در شرایط آبیاری بهینه و محدود همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد داشتند، بنابراین ژنوتیپ هایی که میزان بالای شاخص های GMP و STI و مقدار کمتر شاخص SSI را دارا بودند بعنوان ژنوتیپ های متحمل شناخته شدند. به منظور ارزیابی دقیق تر از نمودار بای پلات نیز استفاده شد و ژنوتیپ های شماره های 1، 2، 3، 5 و 14 بعنوان ژنوتیپ های متحمل تعیین شدند.

به منظور بررسی اثر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر کیفیت دانه، عملکرد روغن دانه و عملکرد دانه در کلزا، آزمایش های مزرعه ای به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در دو سال زراعی 1384-85 و 1385-86 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. در این بررسی، دو رقم به نام های زرفام و مدنا در سه رژیم آبیاری (آبیاری پس از 40، 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی خاک) و چهار مقدار کود نیتروژن (صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که افزایش مقدار مصرف نیتروژن از صفر به 225 کیلوگرم در هکتار و افزایش مقدار رطوبت خاک، سبب افزایش عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه شد. افزایش عملکرد دانه در هر دو شرایط، عمدتا به دلیل افزایش تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در هر خورجین بود. میزان روغن دانه در شرایط تنش آبی کاهش پیدا کرد، در حالی که میزان پروتئین دانه افزایش یافت. افزایش نیتروژن مصرفی نیز سبب کاهش میزان روغن و افزایش میزان پروتئین دانه گردید. نتایج نشان داد که هر دو در شرایط آبیاری معمول و تنش رطوبتی استفاده از مقادیر بالای نیتروژن مصرفی جهت تولید عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه می تواند مناسب باشد. در مقایسه دو رقم نیز مشخص شد که رقم زرفام، توانایی جذب و انتقال نیتروژن بهتری در شرایط آبیاری معمول، تنش شدید رطوبتی و شرایط نیتروژن زیاد و عدم مصرف نیتروژن را نیز دارد و به همین دلیل عملکرد دانه بیشتری تولید کرد.

در این مطالعه به منظور بررسی تنش اکسیداتیو ناشی از تنش دمای پایین و سازوکار تحمل به این تنش در ژنوتیپ های برنج متحمل به سرمای IRCTN33 و IRCTN34 و ژنوتیپ برنج حساس به سرمای هویزه که در آزمایش قبلی مورد انتخاب قرار گرفته بودند، گیاهچه های چهارده روزه ژنوتیپ های برنج در فیتوترون به مدت چهارده روز در معرض دمای 13.15 (به ترتیب روز - شب) به عنوان تیمار تنش و دمای 22.29 (روز - شب) به عنوان تیمار شاهد قرار گرفتند. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا گردید. نتایج نشان داد که تنش دمای پایین سبب افزایش معنی دار در آسکوربات (کل، اکسید و احیا) و آلفاتوکوفرول در ریشه و برگ شد. آسکوربات اکسید در ریشه ژنوتیپ متحمل به سرمای IRCTN33 به طور معنی داری بیشتر از دیگر ژنوتیپ ها بود. پراکسید هیدروژن برگ در ژنوتیپ حساس هویزه افزایش معنی داری داشت و همبستگی منفی و معنی داری با مقدار کلروفیل نشان داد. افزایش معنی دار مقدار مالون دی آلدهاید (MDA) در برگ های ژنوتیپ هویزه نشان دهنده پراکسیداسیون شدید فسفولیپیدهای غشا بود. کمترین مقدار H2O2 در برگ ژنوتیپ متحمل به سرمای IRCTN34 مشاهده شد، در حالیکه آسکوربات اکسید در ریشه این ژنوتیپ بطور معنی داری کمتر از دیگر ژنوتیپ ها بود. در مجموع، ژنوتیپ هویزه ظرفیت حفاظتی آنتی اکسیدانی ضعیفی در میان ژنوتیپ های مورد مطالعه داشت، در حالیکه ژنوتیپ های متحمل از این نظر بسیار کارآمد بودند. بنابراین می توان آنها را به عنوان والد متحمل برای برنامه های به نژادی برنج پیشنهاد نمود.

به منظور بررسی اثر فواصل ردیف کاشت بر عملکرد دانه و تغییرات شاخص های رشد ارقام کلزا (Brassica napus L.) به صورت کشت دوم در اراضی شالیزاری، آزمایشی طی دو سال زراعی 1382-83 و 1383-84 در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. چهار رقم کلزا به نام های Hyola308، RGS003، PF7045.91 (ساری گل) و Hyola401 به عنوان عامل اصلی و سه فاصله ردیف کاشت 20، 25 و 30 سانتی متر با تراکم ثابت 40 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده های دو ساله نشان داد که رقم ساری گل (PF7045.91) در هر دو سال دارای حداکثر سرعت رشد نسبی (RGR) (4.29 گرم بر گرم در 10 درجه روز - رشد، سرعت رشد گیاه (CGR) (9.25 گرم بر متر مربع در 10 درجه روز - رشد)، شاخص سطح برگ (LAI) (1.89) و سرعت جذب خالص (NAR) (15.89 گرم بر متر مربع در 10 درجه روز - رشد)، عملکرد دانه (2043 کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن دانه (34.19 درصد) بود و از این لحاظ اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد با سایر ارقام داشت و رقم Hyola308 از نظر شاخص های فوق کمترین مقدار را دارا بود. مقایسه تاثیر فواصل ردیف کاشت بر شاخص های رشد ارقام مورد مطالعه نشان داد که فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر نسبت به سایر فواصل کاشت دارای بیشترین RGR (4.28 گرم بر گرم در 10 درجه روز - رشد)، CGR (6.98 گرم بر متر مربع در 10 درجه روز - رشد)، LAI (1.706)، NAR (10.25 گرم بر متر مربع در 10 درجه روز - رشد)، عملکرد دانه (1777 کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن (33.35 درصد) در هر دو سال آزمایش بود و از لحاظ LAI و NAR اختلاف معنی داری با سایر فواصل ردیف کاشت داشت. رقم PF7045.91 بیشترین و رقم Hyola308 کمترین درصد جذب تابش (به ترتیب 75.5 و 61.5 درصد) را در بین ارقام کلزا داشتند و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر نیز بیشترین درصد جذب تابش (68.5 درصد) را دارا بود. به طور کلی رقم PF7045.91 دارای حداکثر سرعت رشد نسبی (RGR)، سرعت رشد گیاه (CGR)، شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت جذب خالص (NAR)، درصد جذب تابش، عملکرد دانه و درصد روغن دانه بود و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر با وجود عدم اختلاف معنی دار از لحاظ صفات ذکر شده نسبت به فواصل دیگر برتری داشت.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی، کود شیمیایی نیتروژن، کود آلی و مخلوط کود نیتروژن و کود آلی بر قرائت کلروفیل متر، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت دانه ای سینگل کراس 704، آزمایش مزرعه ای، در دو سال زراعی 1384 و 1385 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. عوامل مورد مطالعه شامل مقادیر و ترکیبات مختلف کود نیتروژن شیمیایی (صفر، 92، 184 و 276 کیلوگرم نیتروژن در هکتار)، مخلوط کودهای شیمیایی و آلی (46 کیلوگرم نیتروژن + 2.5 تن کود آلی، 92 کیلوگرم نیتروژن + 5 تن کود آلی و 138 کیلوگرم نیتروژن + 7.5 تن کود آلی در هکتار) و کود آلی (5، 10 و 15 تن در هکتار) و سه سطح آبیاری (آبیاری معادل نیاز آبی گیاه (شاهد)، آبیاری معادل 75 درصد نیاز آبی گیاه و آبیاری معادل 50 درصد نیاز آبی گیاه) بودند. نتایج حاصله نشان دادند که کاهش نیتروژن با تنش خشکی باعث کاهش رشد گیاه ذرت شدند. با افزایش شدت تنش خشکی و افزایش مقدار نیتروژن، اعداد کلروفیل متر افزایش یافت و یک رابطه خطی با درصد نیتروژن دانه نشان داد. این ارتباط تحت تاثیر تیمارهای تنش خشکی قرار داشت. بیشترین عملکرد دانه به ترتیب در سال اول و دوم در تیمار 138 کیلوگرم نیتروژن + 7.5 تن کود آلی به مقدار 7555 و 7912 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه به ترتیب در سال اول و دوم در آبیاری شاهد به مقدار 8756 و 9462 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. تنش خشکی در آبیاری معادل 50 و 75 درصد نیاز آبی گیاه، عملکرد دانه را به ترتیب 63 و 41 درصد در سال اول و 66 و 41 درصد در سال دوم کاهش داد. بیشترین عملکرد دانه به ترتیب در سال اول و دوم در برهمکنش تیمار کودی 138 کیلوگرم نیتروژن + 7.5 تن کود آلی در هکتار و آبیاری معادل نیاز آبی گیاه به مقدار 11790 و 12360 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که کود نیتروژن کافی از منابع شیمیایی، عملکرد دانه ذرت را در شرایط تنش خشکی به مقدار کم افزایش داد، در حالی که نیتروژن به صورت مخلوط (شیمیایی و آلی) عملکرد دانه را در شرایط تنش خشکی بیشتر افزایش می دهد و با آبیاری کامل عملکرد دانه افزایش بیشتری داشت. در شرایط تنش خشکی، کود نیتروژن به صورت مخلوط با کود آلی توانست عمکلرد دانه را افزایش دهد. بنابراین با مصرف توام کودهای شیمیایی و آلی، علاوه بر کاهش میزان مصرف کودهای شیمیایی، عملکرد دانه نیز افزایش یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که با مصرف 138 کیلوگرم نیتروژن + 7.5 تن کود آلی در هکتار و آبیاری معادل نیاز آبی گیاه، ضمن صرفه جویی نیمی از کود شیمیایی نیتروژن، عملکرد دانه و کارآیی مصرف آب به ترتیب 6.2 و 6 درصد در سال اول و 4.1 و 4.2 درصد در سال دوم نسبت به تیمار 276 کیلوگرم نیتروژن در هکتار افزایش یافت.