بوم شناسی کاربردی
سال:1393 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:7

ذخایر حوض کربن آلی خاک جنگل نقش بسیار مهمی در چرخه جهانی کربن و کاهش تغییرات اقلیمی دارد. لذا تعیین ارتباط و هم بستگی بین عوامل مختلف، از جمله تنوع زیستی گیاهی و مقادیر وزنی حوض کربن آلی خاک گامی موثر در پیش بینی تغییرات آن محسوب می گردد. از این رو تحقیق حاضر در قطعه شاهد با مساحت 38 هکتار در جنگل آمیخته راش گلندرود نور صورت گرفت. در پلات هایی با مساحت 400m2 به صورت سیستماتیک با فاصله ثابت 100 متر از یکد یگر، کلیه پوشش های درختی و در میکروپلات هایی با مساحت 1m2 در مرکز و چهارگوشه پلات اصلی، کلیه پوشش های علفی برای محاسبه شاخص های تنوع شانون وینر (H’)، یکنواختی پایلو (J’)، غنای گونه ای (SR)، غلبه گونه ای (D)، فراوانی (Abundance) و مقدار اهمیت گونه ای (SIV) مورد اندازه گیری قرار گرفتند. در مرکز هر میکروپلات پس از کنار زدن کامل لایه لاشبرگی نمونه های خاک از عمق های مختلف (10-0، 30-10 و 50-30 سانتی متر) برداشت شدند. نتایج حاصل از آزمون تجزیه واریانس نشان داد که ذخایر وزنی حوض کربن آلی خاک در عمق دوم نسبت به سایر اعماق خاک به صورت معنی داری، بیشتر است. نتایج ضریب هم بستگی پیرسون نشان داد که از بین کلیه شاخص های تنوع زیستی درختی، فقط بین فراوانی لایه درختی و ذخایر کربن آلی در عمق اول خاک هم بستگی معنی دار مثبت وجود دارد. هم چنین بین شاخص های یکنواختی پایلو، غلبه گونه ای پوشش های علفی و وزن حوض کربن آلی در عمق سوم خاک، وزن کل حوض کربن آلی خاک؛ به ترتیب هم بستگی معنی دار وجود داشت. البته بین شاخص غلبه گونه ای و کلیه مخازن آلی کربن خاک در اعماق مذکور رابطه عکس وجود داشت. هم چنین بین شاخص تنوع شانون وینر پوشش علفی و وزن حوض کربن آلی عمق سوم خاک، وزن کل حوض کربن آلی خاک هم بستگی معنی دار قوی و مثبت وجود داشت. بر خلاف نتایج به دست آمده، شاخص اهمیت گونه ای و غنای گونه ای پوشش گیاهی با تغییرات ذخایر وزنی حوض کربن آلی خاک در کلیه سطوح معرفی شده ارتباط معنی دار نداشت که این رویداد نشان می دهد تغییرات ذخایر کربن آلی خاک در منطقه مورد مطالعه مستقل از ارتباط با مقادیر شاخص های اهمیت گونه ای و غنای گونه ای پوشش درختی و علفی می باشد.

توزیع مکانی جانداران خاکزی از پوشش گیاهی که یک ساختار موزاییک افقی با شرایط متفاوت خرداقلیمی و دسترسی به مواد غذایی ایجاد می کند، تاثیر می پذیرد. این تحقیق جهت بررسی ارتباط مکانی تراکم پوشش گیاهی و تنوع زیستی جانداران خاکزی در جنگل های حاشیه رودخانه کرخه انجام گرفت. تعیین تراکم خام پوشش گیاهی با استفاده از داده های سنجش از دور و تفسیر تصاویر سنجنده LISS III ماهواره IRS-P6 و به وسیله شاخص پوشش گیاهی NDVI انجام گرفت. جانداران خاکزی با استفاده از 200 نقطه نمونه، روی خط نمونه هایی (ترانسکت) موازی با فاصله 0.5 کیلومتر از یکدیگر و عمود بر رودخانه نمونه برداری شدند. نمونه برداری به روش دستی، در قطعات نمونه ای به ابعاد 50 سانتی متر x50 سانتی متر تا عمق 25 سانتی متر صورت گرفت. فراوانی، شاخص های تنوع Shannon H، یکنواختی Sheldon، غنای Menhinick و تراکم پوشش گیاهی پس از محاسبه، با استفاده از روش های زمین آماری مورد تحلیل قرار گرفتند. واریوگرام ها کروی بوده و وجود هم بستگی مکانی را نشان دادند. دامنه تاثیر برای NDVI، فراوانی، تنوع، غنا و یکنواختی به ترتیب، 1977، 1724، 1326، 1825 و 1450 متر بود. نقشه های کریجینگ نشان دادند که شاخص ها، الگوی تصادفی ندارند و دارای الگوی پراکنش مکانی هستند. فراوانی و شاخص های تنوع زیستی جانداران خاکزی از نظر الگوی مکانی، با شاخص NDVI شباهت بسیار دارند. دامنه تاثیر آنها نزدیک و ساختار مکانی این متغیرها به صورت مدل کروی است. تحلیل هم بستگی نیز ارتباط مثبت ویژگی های مورد بررسی جانداران خاکزی با تراکم پوشش گیاهی را تایید می نماید. نتایج این تحقیق می تواند برای تعیین حاشیه امن یا ضربه گیر اولیه در حفاظت محیط زیست استفاده شود.

مطالعه حاضر با هدف مقایسه تنوع گونه ای گیاهی در پارسل مدیریت شده و شاهد سری جمند واقع در نوشهر (استان مازندران) انجام گرفته است. از روش آماربرداری تصادفی سیستماتیک با ابعاد شبکه 200×100 متر برای تعیین محل قطعات نمونه استفاده شد. گونه های چوبی در قطعات نمونه 400 متر مربعی و پوشش علفی در قطعات نمونه 100 متر مربعی (در مرکز قطعه نمونه اصلی) بررسی شدند. در هر یک از قطعات نمونه، نوع و درصد پوشش گونه های گیاهی بر اساس مقیاس براون بلانکه ثبت شد و به منظور ارزیابی تنوع گونه ای گیاهی در قطعات نمونه از شاخص های تنوع گونه ای و یکنواختی شانون وینر و تنوع گونه ای سیمپسون استفاده شد. نتایج نشان داد که یکنواختی گونه ای شانون وینر، تنوع گونه ای شانون وینر و تنوع گونه ای سیمپسون در لایه علفی در پارسل مدیریت شده به ترتیب 0.77، 2.1 و 0.8 و در پارسل شاهد به ترتیب 0.68، 1.9 و 0.72 می باشد. با این حال، تفاوت دو پارسل از لحاظ شاخص های تنوع گونه ای مربوط به پوشش علفی در سطح احتمال 5 درصد معنی دار نمی باشد. در اشکوب درختی میانگین همه شاخص های تنوع گونه ای بر اساس درصد پوشش، تراکم نسبی و مقدار اهمیت گونه در پارسل شاهد به طور معنی داری بیشتر از پارسل مدیریت شده به دست آمد. هم چنین در اثر اجرای شیوه تک گزینی درصد آمیختگی گونه راش در پارسل مدیریت شده افزایش یافته است.

ترکیب گونه ای جامعه پرندگان جنگلی به عوامل زیادی وابسته است و در هر منطقه جغرافیایی، ساختار پوشش گیاهی می تواند بیشترین اهمیت را در بین این عوامل داشته باشد. در این مطالعه تغییرات ترکیب گونه ای جامعه پرندگان با استراتژی های مختلف جستجوغذا در ارتباط با سه نوع بهره برداری از جنگل شامل نواری، حفره ای، تک گزینی ویک منطقه بکر (شاهد) بررسی شد. پرندگان و متغیرهای محیط زیستی در 103 پلات نمونه برداری دایره ای با شعاع 25 متر ثبت شدند. بر اساس نتایج 4 گروه از پرندگان بر اساس نحوه جستجو غذا در تیمارها مشاهده شدند. گروه اول جستجوگر از زمین، گروه دوم شکارگر بر شاخ و برگ درختان، گروه سوم مگس گیرها یا شکارگر در پرواز و گروه چهارم شکارگر از زیرپوسته درختان بودند. گروه 1 بیشترین فراوانی را در تیمار نواری داشتند. گروه 2 در تیمار حفره ای، گروه 3 و 4 در مناطق بکر و بعد از آن در تیمار تک گزینی بیشترین فراوانی را نشان دادند. گروه اول بیشتر با متغیرهای درصد پوشش بوته ای و علفی، درصد پوشش سنگی و درختان با ارتفاع 20-10 متر همبستگی مثبت نشان داد. گروه دوم، سوم و چهارم با تعداد درختان با ارتفاع بیش از 20 متر، مساحت پایه ای درختان، تعداد خشکه دار و تعداد درختان راش، همبستگی بیشتری نشان دادند. نتایج نشان داد که تیمار تک گزینی تاثیر کمتری بر پرندگان وابسته به مناطق جنگلی بکر داشته و بنابراین روش مناسب تری جهت کاهش اثرات منفی برداشت از جنگل بر ساختار جامعه پرندگان جنگلی می باشد.

گونه زغال اخته از گونه های بومی جنگل های ارسباران است که در حاشیه جنگل و در توده های با تاج پوشش باز به صورت خودرو رویش داشته و دارای وسعت انتشار نسبتا محدود است. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر عوامل محیطی مانند جهت دامنه، اقلیم (درجه حرارت، بارندگی) و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر پهنای دوایر رویشی گونه زغال اخته بود. به این منظور 48 پایه زغال اخته در چهار جهت اصلی جغرافیایی (12 پایه در هر جهت) انتخاب شده و یک دیسک به ضخامت 2 سانتی متر از ارتفاع 10 سانتی متری پایه ها تهیه شد. برای بررسی وضعیت خاک در هر جهت جغرافیایی، در مجاورت پایه ای که دیسک از آن تهیه گردید، یک نمونه خاک از عمق صفر تا 30 سانتی متری و در کل 48 نمونه خاک برداشت گردید. پس از اسکن کردن مقطع دیسک ها، پهنای دوایر سالیانه با استفاده از نرم افزار Image-j اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین میانگین پهنای دوایر رویشی در جهت های مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد (a=0.05). به طوری که جهت شرقی دارای بیشترین پهنای دوایر سالیانه (1.34 میلی متر) نسبت به جهات دیگر است. هم چنین در جهت های شمالی و شرقی بین پهنای دوایر سالیانه و درجه حرارت و در جهت جنوبی بین پهنای دوایر و بارندگی هم بستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. مطالعات خاک شناسی نیز نشان داد، درصد کربنات کلسیم (28.8)، درصد رس (45)، آمونیم (57.3mg/kg)، نیترات (12mg/kg) و کلسیم تبادلی (22.9cmol/kg) در جهت شرقی به طور معنی داری بیشتر از سایر جهت ها بود. بنابراین پیشنهاد می گردد، جهت احیا توده های جنگلی تخریب شده منطقه ارسباران از زغال اخته به عنوان یک گونه چند منظوره در دامنه های شرقی استفاده شود.

تحقیق حاضر با هدف بررسی برخی عوامل اکولوژیک در رویشگاه های چهارگونه مرتعی و معرفی مهم ترین آنها در حضور و پراکنش گونه ها، در بخشی از مراتع ییلاقی پلور با مساحتی معادل 4600 هکتار انجام شده است. بدین منظور پس از مطالعات اولیه و انتخاب گونه های گیاهی، نمونه برداری در رویشگاه هر گونه گیاهی در طول 3 ترانسکت 150 متری به روش تصادفی-سیستماتیک در منطقه معرف هر تیپ انجام گرفت. گونه های گیاهی مورد مطالعه شامل: Festuca ovina (علف بره)،Astragalus gossypinus  (گون پنبه ای)،Poa bulbosa  (علف چمنی) و Dactylis glomerata  (علف باغی) می باشد. در طول هر ترانسکت، 10 پلات با ابعاد یک متر مربع و به فاصله 10 متر از هم قرار داده شد. هم چنین در ابتدا و انتها و وسط هر ترانسکت پروفیل حفر و از عمق 30-0 سانتی متری، نمونه خاک برداشت شد. خصوصیات خاک از قبیل ازت، فسفر، ماده آلی، pH،EC  و بافت خاک اندازه گیری گردید. در این تحقیق به منظور بررسی گونه های گیاهی در ارتباط با عوامل محیطی و یافتن رابطه منطقی بین آنها از نرم افزار شازم نسخه 10 استفاده گردید. الگوی به کار رفته در این پژوهش، بر مبنای توابع کیفی بوده و برای این منظور تابع لوجیت برآورد گردید. نتایج نشان داد که برای گونه های F. ovina و P. bulbosa دو متغیر اسیدیته و ازت، برای گونه A. gossypinus دو متغیر هدایت الکتریکی و ماده آلی و برای گونه D. glomerata دو متغیر ارتفاع و ازت، اهمیت خاصی در احتمال حضور یا عدم حضور دارند.

روش های فاصله ای و برآوردکننده های تراکم آنها ممکن است اندازه گیری های اریب داشته باشند مگر اینکه توده درختان مورد بررسی دارای الگوی مکانی تصادفی باشند. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی اثر آرایش مکانی درختان بنه بر نتایج اندازه گیری تراکم به وسیله روش نزدیک ترین فرد در درختزارهای زاگرس و کاربرد یک ضریب تصحیح بر پایه الگوی مکانی درختان انجام شد. یک توده کپه ای از درختان بنه با مساحت 45 هکتار در درختزارهای زاگرس انتخاب شد و دو توده تصادفی و پراکنده با تراکم و مساحت مشابه شبیه سازی شدند. فاصله تا نزدیک ترین فرد و همسایه از 40 نقطه نمونه برداری در یک شبکه 100×100 متر در هر سه توده اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که روش نزدیک ترین فرد با برآوردکننده باچلر نتوانست تراکم را در هر سه توده به درستی محاسبه نماید. با استفاده از ضریب تصحیح برگرفته از الگوی مکانی درختان، تراکم بدون اختلاف معنی دار با تراکم واقعی در توده ها اندازه گیری شد. این پژوهش نشان داد که مد نظر قرار دادن آرایش مکانی درختان می تواند نتایج حاصل از روش نزدیک ترین فرد با برآوردکننده باچلر را برای اندازه گیری تراکم بهبود بخشد.